Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Xoy döyüşü (1478) haqqındadır. Digər mənalar üçün Xoy döyüşü səhifəsinə baxın. |
Xoy döyüşü — 14 avqust 1478-ci ildə Uzun Həsənin oğulları Sultan Xəlil və Sultan Yaqub arasında taxt müharibəsinə son qoyan həlledici döyüş sayılır. Döyüş Sultan Xəlilin üstünlüyü ilə başlasa da, Sultan Yaqubun qələbəsi ilə bitmiş və Sultan Xəlil öldürülmüşdür. Sultan Yaqub Təbrizə daxil olduqdan sonra Xəlilin tərəfdarlarının çoxunun bağışlanması haqqında qərar qəbul etdi.
| Xoy döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Ağqoyunlu imperiyasında ara müharibələri | |||
| Tarix | 1478 | ||
| Yeri | Xoy | ||
| Səbəbi | Sultan Yaqubun Ağqoyunlu taxtını ələ keçirmək üçün qiyamı | ||
| Nəticəsi | Yaqub bəyin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
Döyüşün səbəbləri
1478-ci ildə Uzun Həsənin ölümündən sonra böyük oğlu Sultan Xəlil tezliklə özünü Təbrizə çatdırdı və adına xütbə oxudub, sikkə zərb etdirərək hökmdar elan edildi.
Sultan Xəlil hakimiyyətə gəldikdən sonra qardaşları ilə müharibəyə başladı. Qardaşı Maqsudu öldürdü, digər qardaşları Yaqub və isə sürgünə göndərdi. Həmin il əmisi da məğlub edərək hakimiyyəti mərkəzləşdirməyə başladı. Mərkəzləşdirmə siyasətini bəyənməyən türkman əmirləri bundan narazılıq etdilər.
Qısa bir zamanda Sultan Xəlilin müxalifləri Diyarbəkirə yığışmağa başladılar. Yaqub bəyin başçılığı altında böyük Ağqoyunlu sərkərdələri, Bayandur bəy, Süleyman bəy və böyük din adamı Qazi İsa bəy birləşərək Sultan Xəlilə qarşı cəbhə əmələ gətirdilər. Belə vəziyyətdən narahatlıq keçirən Sultan Xəlil, Yaqub bəyə qarşı hərəkətə başladı.
Döyüş
İki ordu Xoy çayı yaxınlığında üz-üzə gəldilər.Yaqub bəyin sağ cinahına Süleyman bəy Bicənoğlu, Bəhram bəy Bayrami, İsgəndər bəy Piltən, Mahmud bəy başçılıq edirdilər. Onun sol cinahı Bayandur bəyin, Həsən ağa Çələbioğlunun, Yusif bəy Təvaçının və Maqsud bəyin başçılığı altında idi. Mərkəzdə isə Sultan Yaqubun özü və Ömər bəy Cagirlü, Mənsur bəy Çəgəni, Yusif bəy, Xurşid bəy dururdu. Sultan Xəlilin ordusuna Osman bəy Miranşahi, Şahəli bəy Pornak və Sufi Xəlil rəhbərlik edirdilər. Sultan Xəlil mərkəzdə idi. Qızılbaşlar tarixində döyüş haqqında belə yazılıb:
 | 883-cü il rəbi'ülaxir ayının 14-də (15.VII.1478) çərşənbə günü nahar çağı Xoy çayının sahilində iki qardaş arasında döyüş oldu, Əvvəl Yaqubun tərəfdarları məğlub olurdular və Sultan Xəlilin böyük əmirlərindən biri olan Osman bəy Miranşahi Yaqub bəyin ordusundan Bayandur bəyin evini tutub talan etdi. Bir anda tale əksinə döndü və Sultanı (Xəlili) atın üstündəcə parça-parça etdilər və qələbə Yaqub bəyə nəsib oldu. |  |
Qızılbaşlar tarixində yazıldığı kimi əvvəl döyüşdəki üstünlük tamamilə Sultan Xəlilin qoşununun əlində idi. Sultan Yaqubun sərkərdəsi Bayandur bəyin döyüş çadırı Sultan Xəlilin qoşunu tərəfindən tutuldu. Həmçinin Süleyman bəy və Şahəli bəy Bayraminin oğlu Bəhram bəy əsir alındılar. Yaqub bəyin qoşununun sağ cinahı tamamilə darmadağın edildi. Lakin təsadüfən öz qoşun mərkəzini Yaqub bəyin mərkəzi ilə səhv salan Sultan Xəlil özüdə bilmədən Yaqub bəyin mərkəzinə az qüvvə ilə sürətlə hərəkətə keçdi. Bunu gec başa düşən Sultan Xəlil məcbur olub döyüşməyə başladı və mühasirəyə düşdü. Mühasirədən çıxa bilməyən Sultan Xəlil, Şeyxəli bəy Möhürdarı və Başlamış bəy Əmiraxur tərəfindən öldürüldü. Xəlilin ölümündən xəbər tutan qoşunu isə qaçmağa başladı və dağıldı. 1478-ci ilin sentyabrında Təbrizə daxil olan Yaqub bəy sultan elan edildi.
İstinadlar
- V. Minorsky, Persia in A. D. 1478-1490, s. 38-39.
- C. İbrahimov, Azərbaycan Tarixinə Aid Oçerklər, s. 99.
- J. E. Woods, Akkoyunlular, s. 231
- I. H. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 195
- J. E. Woods, Ağqoyunlular, s. 233-234
- H. D. Yıldız, The Akkoyunlu, s. 218.
- J. E. Woods, Akkoyunlular, s. 234
- W. Hinz, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, s. 57
- C.İbrahimov, Azərbaycan Tarixinə Aid Oçerklər, s. 99-100
- Rumlu, Əhsənüt-Təvarix, s.306-307.
- Qızılbaşlar tarixi, s.9.
- Rumlu, Əhsənüt-Təvarix, s.309.
Ədəbiyyat
- Həsən bəy Rumlu. "Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı)". Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
- "Qızılbaşlar tarixi". Tərcümə və şərhlər M. Ə. Məhəmmədinindir. — Bakı, «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993 —48 s.
- Cəfər İbrahimov. "Azərbaycanın XV Əsr Tarixinə Dair Oçerklər". Bakı, 1958.
- J. E. Woods. 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular: aşiret, konfederasyon, imparatorluk. (tərc. Sibel Özbudun), Milliyet yay, İstanbul, 1993.
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı. "Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri". 4-cü Baskı, Ankara, 1988.
- Hakkı Dursun Yıldız, "The Akkoyunlu, A Short History of Turkish-Islamic States (Excluding the Otoman State)". Written by: İ. Kafesoğlu, H.D. Yıldız, E. Merçil and M. Saray, Ankara, 1994.
- Fazlullah ibn Ruzbixan Xundji. "Tarixi alam-aray-i Amini" (tərc. T.A.Minorskoy). Baku, 1987.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- TDV İslâm Ansiklopedisi - Faruk Sümer
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Xoy doyusu 1478 haqqindadir Diger menalar ucun Xoy doyusu sehifesine baxin Xoy doyusu 14 avqust 1478 ci ilde Uzun Hesenin ogullari Sultan Xelil ve Sultan Yaqub arasinda taxt muharibesine son qoyan helledici doyus sayilir Doyus Sultan Xelilin ustunluyu ile baslasa da Sultan Yaqubun qelebesi ile bitmis ve Sultan Xelil oldurulmusdur Sultan Yaqub Tebrize daxil olduqdan sonra Xelilin terefdarlarinin coxunun bagislanmasi haqqinda qerar qebul etdi Xoy doyusuAgqoyunlu imperiyasinda ara muharibeleriTarix 1478Yeri XoySebebi Sultan Yaqubun Agqoyunlu taxtini ele kecirmek ucun qiyamiNeticesi Yaqub beyin qelebesiMunaqise terefleriAgqoyunlular Merkezi hakimiyyet Agqoyunlular Taxta iddiaciKomandan lar Sultan Xelil Osman bey Miransahi Saheli bey Pornak Sufi Xelil Merkez cinah Yaqub bey Omer bey Cagirlu Yusif bey Xursid bey Mensur bey Cegeni Sag cinah Suleyman bey Behram bey Bayrami Isgender bey Pilten Mahmud bey Sol cinah Bayandur bey Hesen aga Celebioglu Yusif bey Tevaci Maqsud beyDoyusun sebebleri1478 ci ilde Uzun Hesenin olumunden sonra boyuk oglu Sultan Xelil tezlikle ozunu Tebrize catdirdi ve adina xutbe oxudub sikke zerb etdirerek hokmdar elan edildi Sultan Xelil hakimiyyete geldikden sonra qardaslari ile muharibeye basladi Qardasi Maqsudu oldurdu diger qardaslari Yaqub ve ise surgune gonderdi Hemin il emisi da meglub ederek hakimiyyeti merkezlesdirmeye basladi Merkezlesdirme siyasetini beyenmeyen turkman emirleri bundan naraziliq etdiler Qisa bir zamanda Sultan Xelilin muxalifleri Diyarbekire yigismaga basladilar Yaqub beyin basciligi altinda boyuk Agqoyunlu serkerdeleri Bayandur bey Suleyman bey ve boyuk din adami Qazi Isa bey birleserek Sultan Xelile qarsi cebhe emele getirdiler Bele veziyyetden narahatliq keciren Sultan Xelil Yaqub beye qarsi herekete basladi DoyusIki ordu Xoy cayi yaxinliginda uz uze geldiler Yaqub beyin sag cinahina Suleyman bey Bicenoglu Behram bey Bayrami Isgender bey Pilten Mahmud bey basciliq edirdiler Onun sol cinahi Bayandur beyin Hesen aga Celebioglunun Yusif bey Tevacinin ve Maqsud beyin basciligi altinda idi Merkezde ise Sultan Yaqubun ozu ve Omer bey Cagirlu Mensur bey Cegeni Yusif bey Xursid bey dururdu Sultan Xelilin ordusuna Osman bey Miransahi Saheli bey Pornak ve Sufi Xelil rehberlik edirdiler Sultan Xelil merkezde idi Qizilbaslar tarixinde doyus haqqinda bele yazilib 883 cu il rebi ulaxir ayinin 14 de 15 VII 1478 cersenbe gunu nahar cagi Xoy cayinin sahilinde iki qardas arasinda doyus oldu Evvel Yaqubun terefdarlari meglub olurdular ve Sultan Xelilin boyuk emirlerinden biri olan Osman bey Miransahi Yaqub beyin ordusundan Bayandur beyin evini tutub talan etdi Bir anda tale eksine dondu ve Sultani Xelili atin ustundece parca parca etdiler ve qelebe Yaqub beye nesib oldu Qizilbaslar tarixinde yazildigi kimi evvel doyusdeki ustunluk tamamile Sultan Xelilin qosununun elinde idi Sultan Yaqubun serkerdesi Bayandur beyin doyus cadiri Sultan Xelilin qosunu terefinden tutuldu Hemcinin Suleyman bey ve Saheli bey Bayraminin oglu Behram bey esir alindilar Yaqub beyin qosununun sag cinahi tamamile darmadagin edildi Lakin tesadufen oz qosun merkezini Yaqub beyin merkezi ile sehv salan Sultan Xelil ozude bilmeden Yaqub beyin merkezine az quvve ile suretle herekete kecdi Bunu gec basa dusen Sultan Xelil mecbur olub doyusmeye basladi ve muhasireye dusdu Muhasireden cixa bilmeyen Sultan Xelil Seyxeli bey Mohurdari ve Baslamis bey Emiraxur terefinden olduruldu Xelilin olumunden xeber tutan qosunu ise qacmaga basladi ve dagildi 1478 ci ilin sentyabrinda Tebrize daxil olan Yaqub bey sultan elan edildi IstinadlarV Minorsky Persia in A D 1478 1490 s 38 39 C Ibrahimov Azerbaycan Tarixine Aid Ocerkler s 99 J E Woods Akkoyunlular s 231 I H Uzuncarsili Anadolu Beylikleri s 195 J E Woods Agqoyunlular s 233 234 H D Yildiz The Akkoyunlu s 218 J E Woods Akkoyunlular s 234 W Hinz Uzun Hasan ve Seyh Cuneyd s 57 C Ibrahimov Azerbaycan Tarixine Aid Ocerkler s 99 100 Rumlu Ehsenut Tevarix s 306 307 Qizilbaslar tarixi s 9 Rumlu Ehsenut Tevarix s 309 EdebiyyatHesen bey Rumlu Ehsenut tevarix Tarixlerin en yaxsisi Kastamonu Uzanlar 2017 661 s Qizilbaslar tarixi Tercume ve serhler M E Mehemmedinindir Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 48 s Cefer Ibrahimov Azerbaycanin XV Esr Tarixine Dair Ocerkler Baki 1958 J E Woods 300 Yillik Turk Imparatorlugu Akkoyunlular asiret konfederasyon imparatorluk terc Sibel Ozbudun Milliyet yay Istanbul 1993 Ismail Hakki Uzuncarsili Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri 4 cu Baski Ankara 1988 Hakki Dursun Yildiz The Akkoyunlu A Short History of Turkish Islamic States Excluding the Otoman State Written by I Kafesoglu H D Yildiz E Mercil and M Saray Ankara 1994 Fazlullah ibn Ruzbixan Xundji Tarixi alam aray i Amini terc T A Minorskoy Baku 1987 Hemcinin baxAgqoyunlularXarici kecidlerTDV Islam Ansiklopedisi Faruk Sumer