Xaybulla rayonu (başq. Хәйбулла районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
Rayon | |||||
Xaybulla rayonu | |||||
---|---|---|---|---|---|
Хәйбулла районы | |||||
| |||||
| |||||
Ölkə | |||||
Tarixi və coğrafiyası | |||||
Yaradılıb | 20 avqust 1930 | ||||
Sahəsi | 3911,66 km² | ||||
Saat qurşağı |
| ||||
Əhalisi | |||||
Əhalisi |
| ||||
Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
Telefon kodu | 34758 | ||||
Poçt indeksi | 4538ХХ | ||||
Rəsmi sayt | |||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Rayonun inzibati mərkəzi Akyar kəndidir. Yaşayış məntəqəsi Ufadan 337 km aralıda yerləşir.
Coğrafiyası
Xaybulla rayonuBaşqırdıstanın cənub-şərqində yerləşir. Şimaldan Bağqırdıstanın Baymak və Yılayır, qərbdən Ziançur rayonları, cənubdan isə Orenburq vilayəti ilə sərhəddə yerləşir. Rayon Başqırdıstanımn ən quraq regionlarındandır. Burada qış vahə mədəniyyəti yayılmışdı. Rayonun şimal-şərqindən Bolşaya Urtazımka çayı keçir. Şərq ərazisinin yarısı çöllükdür. Burada qara-şorakət torpaqlar yayılmışdır. Qərbində isə meşəçöl və dağ meşələri yayılmışdır.
Tarix
Xaybulla rayonu 20 avqust 1930-cu ildə Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikası kantonları ləğv edərək yerində 48 rayon təşkil etməsi ilə təsis edilmişdir. İlk əvvəllər rayon mərkəzi Xaybulla kəndi olmuşdur. Hazırda isə Akray kəndi adlanır. Rayon 1950-ci illərdə güçlü şəkildə inkişaf edirdi. Bu dövrdən Ufa və Selinski qəsəbələri qalmışdır.
Əhali
2002 | 2008 | 2009 | 2010 | 2012 | 2013 |
---|---|---|---|---|---|
33 072 | ▼32 512 | ▼32 427 | ▲33 398 | ▼32 975 | ▼32 637 |
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | ||
▼32 176 | ▼31 735 | ▼31 419 | ▼31 112 |
Ümumrusiya siyahıya alınmasına Başqırdıstan Respublikası Xaybulla rayonu ərazisin milli tərkibi: başqırdlar — 77,6 %, ruslar — 17,8 %, digər millər — 4,6 %.
İnzibati-ətazi vahidləri
Ziançurinski ayonunda 14 kənd inzibati vahidliyinə 57 yaşayış məntəqəsi daxildir
İqtisadiyyat
Rayon ərazisində dəmir, qızıl, kvars, tikinti daşı, əhəng, kərpiç xammalı, qum kimi faydalı qazıntılar vardır. Ərazisinin 302,4 min ha əkinə yararlıdır. 82,8 ha ərazi otlaq kimi istifadə edilir. 2015-ci ildə respublika ərazisində ilk günəş elektrik stansiyası olan Buribayev GES istifadəyə verilmişdir ..
Nəqliyyat
Rayonla əlaqə Sibay — , Yudıbaeva — Akrar — Sara yolu ilə təmin edilir. Əvvəllər Akyarda hava limanı fəaliyyət göstərmişdir.
Sosial sfera
Rayon ərazisində 55 ümumtəhsil mərkəzi, 24 orta məktəb, musiqi məktəbi, 28 kütləvi kitabxana, 48 klub, 4 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Burada rus və başqırd dilində «Xaybulla xəbərləri» — «Хәйбулла хәбәрзәре». adlı qəzet buraxılır.
Tanınmış sakinləri
- Abdulla Kəmaləddinoviç Adiqamov — partiya və dövlət xadimi, Başqırdıstan Respublikasının üzvü.
- Kayam Həbibrəhmanoviş Axmetşin — Sovet İttifaqı qəhrəmanı.
- Abraşit İlyasoviç Bikbavov — dövlət və ictimai xadim, Başqırd ordusunun adyudantı.
- Zaynulla Baqişaey — rusiyalı dövlət və ictimai xadim.
- Muxamet İdrisov — rəqqas, RSFSR xalq artisti.
- Yumabay İsyanbayev — musiqiçi, BMSSR xalq artisti.
- Qaynetdin Mulatov — ilk başqırd dirijor, pedaqoq, BMSSR xalq artisti (1969), RSFSR əməkdar incəsənət xadimi (1980).
- Minniahmet Mulatov — geoloq-geokimyaçı, geologiya-minerologiya elmlər namizədi (1961).
- Sergey Çekmaryov (1909/1910—1933) — sovet şairi.
- Pavel Çumaçenko (1904—1949) — Qırmızı Ulduz ordenli..
- Qilman Yakupov — Xaybulla rayon KPMİK raynom müavini (1962—1980), Əmək İttifaqı Qəhrəmanı
İstinadlar
- . 2020-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-05.
- GEOnet Names Server. 2018.
- "Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более" (XLSX) (rus). 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-01..
- Подготовка к проведению всероссийской переписи населения на территории городского округа г. Уфа 2017-05-17 at the Wayback Machine (rus.)
- Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года 2013-05-16 at the Wayback Machine (rus.). 2 yanvar 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 2 yanvar 2014 tarixində .
- Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан 2017-09-18 at the Wayback Machine (rus.). 20 avqust 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 20 avqust 2014 tarixində.
- Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) 2020-04-28 at the Wayback Machine (rus.). 16 noyabr 2013 tarixində yoxlanılmışdır. 16 noyabr 2013 tarixində.
- Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года 2020-04-27 at the Wayback Machine (rus.). 2 avqust 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 2 avqust 2014 tarixində.
- Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года 2020-05-14 at the Wayback Machine (rus.). 6 avqust 2015 tarixində yoxlanılmışdır. 6 avqust 2015 tarixində.
- Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (rus.)
- Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 iyul 2017). 31 iyul 2017 tarixində yoxlanıldı. 31 iyul 2017 tarixində Arxivləşdirildi.
- "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
- "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населённых пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-05.
- Первая солнечная электростанция начала вырабатывать энергию. Башкирия «обладает высоким уровнем солнечной радиации» 2016-08-15 at the Wayback Machine // Московский комсомолец, Уфа, 25 ноября 2015 года
Mənbə
- RAYONUN RƏSMİ SAYTI
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xaybulla rayonu basq Hәjbulla rajony Basqirdistan Respublikasinin erazisine daxil olan inzibati rayon RayonXaybulla rayonuHәjbulla rajonyBayraq d Gerb51 51 49 sm e 58 12 38 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiYaradilib 20 avqust 1930Sahesi 3911 66 km Saat qursagi Yekaterinburq vaxti d UTC 05 00EhalisiEhalisi 30 705 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 34758Poct indeksi 4538HHResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Rayonun inzibati merkezi Akyar kendidir Yasayis menteqesi Ufadan 337 km aralida yerlesir CografiyasiXaybulla rayon qumlugu Xaybulla rayonuBasqirdistanin cenub serqinde yerlesir Simaldan Bagqirdistanin Baymak ve Yilayir qerbden Ziancur rayonlari cenubdan ise Orenburq vilayeti ile serhedde yerlesir Rayon Basqirdistanimn en quraq regionlarindandir Burada qis vahe medeniyyeti yayilmisdi Rayonun simal serqinden Bolsaya Urtazimka cayi kecir Serq erazisinin yarisi collukdur Burada qara soraket torpaqlar yayilmisdir Qerbinde ise mesecol ve dag meseleri yayilmisdir TarixXaybulla rayonunda selale Xaybulla rayonu 20 avqust 1930 cu ilde Basqird Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi kantonlari legv ederek yerinde 48 rayon teskil etmesi ile tesis edilmisdir Ilk evveller rayon merkezi Xaybulla kendi olmusdur Hazirda ise Akray kendi adlanir Rayon 1950 ci illerde guclu sekilde inkisaf edirdi Bu dovrden Ufa ve Selinski qesebeleri qalmisdir EhaliEhalinin sayi 2002 2008 2009 2010 2012 201333 072 32 512 32 427 33 398 32 975 32 6372014 2015 2016 2017 32 176 31 735 31 419 31 112 Umumrusiya siyahiya alinmasina Basqirdistan Respublikasi Xaybulla rayonu erazisin milli terkibi basqirdlar 77 6 ruslar 17 8 diger miller 4 6 Inzibati etazi vahidleriZiancurinski ayonunda 14 kend inzibati vahidliyine 57 yasayis menteqesi daxildirIqtisadiyyatRayon erazisinde demir qizil kvars tikinti dasi eheng kerpic xammali qum kimi faydali qazintilar vardir Erazisinin 302 4 min ha ekine yararlidir 82 8 ha erazi otlaq kimi istifade edilir 2015 ci ilde respublika erazisinde ilk gunes elektrik stansiyasi olan Buribayev GES istifadeye verilmisdir NeqliyyatRayonla elaqe Sibay Yudibaeva Akrar Sara yolu ile temin edilir Evveller Akyarda hava limani fealiyyet gostermisdir Sosial sferaRayon erazisinde 55 umumtehsil merkezi 24 orta mekteb musiqi mektebi 28 kutlevi kitabxana 48 klub 4 xestexana fealiyyet gosterir Burada rus ve basqird dilinde Xaybulla xeberleri Hәjbulla hәbәrzәre adli qezet buraxilir Taninmis sakinleriAbdulla Kemaleddinovic Adiqamov partiya ve dovlet xadimi Basqirdistan Respublikasinin uzvu Kayam Hebibrehmanovis Axmetsin Sovet Ittifaqi qehremani Abrasit Ilyasovic Bikbavov dovlet ve ictimai xadim Basqird ordusunun adyudanti Zaynulla Baqisaey rusiyali dovlet ve ictimai xadim Muxamet Idrisov reqqas RSFSR xalq artisti Yumabay Isyanbayev musiqici BMSSR xalq artisti Qaynetdin Mulatov ilk basqird dirijor pedaqoq BMSSR xalq artisti 1969 RSFSR emekdar incesenet xadimi 1980 Minniahmet Mulatov geoloq geokimyaci geologiya minerologiya elmler namizedi 1961 Sergey Cekmaryov 1909 1910 1933 sovet sairi Pavel Cumacenko 1904 1949 Qirmizi Ulduz ordenli Qilman Yakupov Xaybulla rayon KPMIK raynom muavini 1962 1980 Emek Ittifaqi QehremaniIstinadlar 2020 05 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 09 05 GEOnet Names Server 2018 Tablica 5 Chislennost naseleniya Rossii federalnyh okrugov subektov Rossijskoj Federacii gorodskih okrugov municipalnyh rajonov municipalnyh okrugov gorodskih i selskih poselenij gorodskih naselennyh punktov selskih naselennyh punktov s naseleniem 3000 chelovek i bolee XLSX rus 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 01 Podgotovka k provedeniyu vserossijskoj perepisi naseleniya na territorii gorodskogo okruga g Ufa 2017 05 17 at the Wayback Machine rus Chislennost postoyannogo naseleniya Rossijskoj Federacii po gorodam posyolkam gorodskogo tipa i rajonam na 1 yanvarya 2009 goda 2013 05 16 at the Wayback Machine rus 2 yanvar 2014 tarixinde yoxlanilmisdir 2 yanvar 2014 tarixinde Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Chislennost naseleniya po naselyonnym punktam Respubliki Bashkortostan 2017 09 18 at the Wayback Machine rus 20 avqust 2014 tarixinde yoxlanilmisdir 20 avqust 2014 tarixinde Chislennost naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2013 goda M Federalnaya sluzhba gosudarstvennoj statistiki Rosstat 2013 528 s Tabl 33 Chislennost naseleniya gorodskih okrugov municipalnyh rajonov gorodskih i selskih poselenij gorodskih naselyonnyh punktov selskih naselyonnyh punktov 2020 04 28 at the Wayback Machine rus 16 noyabr 2013 tarixinde yoxlanilmisdir 16 noyabr 2013 tarixinde Tablica 33 Chislennost naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2014 goda 2020 04 27 at the Wayback Machine rus 2 avqust 2014 tarixinde yoxlanilmisdir 2 avqust 2014 tarixinde Chislennost naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2015 goda 2020 05 14 at the Wayback Machine rus 6 avqust 2015 tarixinde yoxlanilmisdir 6 avqust 2015 tarixinde Chislennost naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2016 goda rus Chislennost naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2017 goda 31 iyul 2017 31 iyul 2017 tarixinde yoxlanildi 31 iyul 2017 tarixinde Arxivlesdirildi Itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya po Respublike Bashkortostan pdf Territorialnyj organ Federalnoj sluzhby gosudarstvennoj statistiki po Respublike Bashkortostan 2013 03 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 03 05 Zakon Respubliki Bashkortostan Ob izmeneniyah v administrativno territorialnom ustrojstve Respubliki Bashkortostan v svyazi s obedineniem otdelnyh selsovetov i peredachej naselyonnyh punktov Prinyat Gosudarstvennym Sobraniem Kurultaem Respubliki Bashkortostan 18 noyabrya 2008 goda 2014 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 05 Pervaya solnechnaya elektrostanciya nachala vyrabatyvat energiyu Bashkiriya obladaet vysokim urovnem solnechnoj radiacii 2016 08 15 at the Wayback Machine Moskovskij komsomolec Ufa 25 noyabrya 2015 godaMenbeRAYONUN RESMI SAYTI