Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xatirəvəng monastırı — Kəlbəcər rayonunun Qozlu kəndində, Xudavəng monastırından cənub-şərq tərəfə, Tərtər çayının sahilində yerləşən tarix-memarlıq abidələri kompleksi. İnşaat kitabəsində verilən məlumata görə, Xatirəvəng monastırının başkilsəsi 1204-cü ildə İohann Xaçenli tərəfindən inşa edilmişdir.
| Xatirəvəng monastırı | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Kəlbəcər |
| Yerləşir | Qozlu |
| Aidiyyatı | Xaçın knyazlığı |
| Tikilmə tarixi | 1204 |
| Üslubu | Qafqaz Albaniyasının memarlığı |
| İstinad nöm. | 276 |
| Kateqoriya | Monastır |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xatirəvəng monastırının baş kilsəsi Cənubi Qafqazın xristian memarlığında analogiyası olmayan unikal abidədir. Assimetrik plana malik olan kilsənin həcminə düzbucaqlı altara və tağtavana malik iki birnefli sovməə də əlavə edilmişdir.
Tarixi
İnşaat kitabəsində verilən məlumata görə, Xatirəvəng monastırının başkilsəsi 1204-cü ildə İohann Xaçenli tərəfindən inşa edilmişdir. Xaçenli həm də, monastır ərzisində yeni bağ saldırmış, yaxınlıqdakı köhnə bağı monastıra bağışlamış, monastırda qədim xaçdaşlar və əlyazmalar kolleksiyası yaratmışdır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Kafedral kilsəsi
Monastırın başkilsəsi plan xüsusiyyətləri və memarlıq quruluşu baxımından Xaçın knyazlığı ərazisindəki orta əsr kilsələrinin nartekslərini xatırladır. G. Məmmədova qeyd edir ki, bu kilsə, Cənubi Qafqazın xristian memarlığında analogiyası olmayan unikal abidədir.
Xatirəvəng başkilsəsi assimetrik plana malikdir. Kilsə həcminə düzbucaqlı altara və tağtavana malik iki birnefli sovməə də əlavə edilmişdir. Kilsənin neflərinin nisbətləri adi bazilikalar üçün olduqca qeyri-adidir. Əgər adi bazilikalarda orta nefin eni yan neflərdən 2–2.5 dəfə böyük olursa, Xatirəvəng kilsəsində bu ölçü nisbəti 0,8:1:0,7 kimidir. Yan neflər və mərkəzi nefin kəsikləri oxvari formaya malik tağlar üzərində inşa edilmiş tağtavanlarla örtülmüşdür.
Günbəzin yerləşməsi də qeyri-adidir. Belə ki, o, altar apsidası qarşısında yox, mərkəzi nefin orta kəsimində, məbədin qərb tərəfində yerləşir. Günbəzaltı tağları dəstəkləyən dörd sütun müxtəlif biçimə (düzbucaqlı, səkkizguşəli və xaçvari) malikdir. Kvadrlar yaxşı cilalanmış və oyma naxışlarla bəzədilmişdir. Sütunaltlıqlarında yevangelistlər təsvir edilmişdir. Mkrtçyan 41 Lakin, günbəzin əsas özəlliyi, barabanın olmaması və birbaşa səkkizguşəli təməl üzərində dayanmasıdır. G. Məmmədova orta əsrlər alban memarlığında elmə məlum olan yeganə nümunə olan bu halı Azərbaycanın islam memarlığının təsiri ilə əlaqələndirir.
Xatirəvəng kilsəsinin plan həllinin tədqiqi, onun tərkib hissəsi olan tikililərin eyni vaxta aid olmadığını söyləməyə imkan vermişdir. Ehtimal ki, kilsənin fəza həcminə daxil edilmiş birnefli sovməələr kilsə binasının inşa edildiyi dövrdən daha əvvəlki dövrlərdə tikilmiş, başkilsənin inşası sifarişini alan memar qarşısında isə bu qədim tikililərin taleyinin həll edilməsi məsələsi qalmışdır. Nəticədə memar, qədim kilsələrin saxlanılması üçün orijinal plan xüsusiyyətlərindən istifadə etmiş və onları tikilinin əsas həcminə daxil etmişdir.
Özünəməxsus formaya malik günbəzə malik olmasına baxmayaraq, Xatirəvəng kilsəsində uzununa ölçülər daha çox nəzərə çarpdırılmış və kompozisiyanın bazilikal əsasına diqqət çəkilmişdir. Plan həlli məbədin həcm quruluşunu həll etmişdir, buna görə də, onun formalarında həm də horizontal istiqamətdə uzun biçimlər dominantlıq təşkil edir. Fasadların kəsimliyi kilsənin ümumi simasına dinamiklik gətirir. Həmin dövrün bir çox monastır kilsələri kimi, Xatirəvəng kilsəsinin başkilsəsi də, xüsusi fasad dekorlarına malik deyildir. Pəncərə yerlərinin kənarları xüsusi vurğulanmış, karnizlər zərif işlənmiş, divar hörgüsündə xaçdaşlar və epirafikalı daşlardan istifadə olunmuşdur.
Digər tikililər
Kompleksə kilsə, sovməə, zəng qülləsi və rahiblərin yaşayışı üçün nəzərdə tutulmuş mülki tikililər daxildir. Qüllə qalıqlarının müşahidəsi əsasında müəyyən edilmişdir ki, o, yaxşı yonulmuş və cilalanmış marena rəngli daş plitələrlə üzlənmişdir.
Zəng qülləsindən şimal-qərbdə düzbucaqlı plan və tağtavana malik yeməknaxa binası yerləşir. Şərqdən qərbə doğru uzanan və dövrümüzə yaxşı vəziyyətdə çatmış bu tikili kompleksin memarlıq həllində mühüm rol oynayır. Yeməkxananın divar və tağlarının hörgüsü kobud yonulmuş daşlar və əhəng məhlulundan istifadə edilmişdir. Taxtavanın tağ və pilyastrlarının inşasında yaxşı yonulmuş kvadrlardan istifadə edilmişdir.
Yeməkxana binası iki zaldan ibarətdir. Böyük zalın içində buxarı, divarlarında isə nişlər və pəncərə yerləri vardır. İkinci zalın divarlarında yalnız iki niş vardır. Kompleksin şimal-şərq hissəsində də iki zaldan ibarət olan tikili vardır. Birinci zal, regionun yaşayış tikililəri üçün ənənəvi olan memarlıq xüsusiyyətlərini özündə daşımaqla, tağtavan örtüyə malikdir.
İstinadlar
- Мкртчян, 1989. səh. 41
- Бархударян, 1982. səh. 194
- Мамедова, 2004. səh. 133
- Мамедова, 2004. səh. 134
- Мкртчян, 1989. səh. 42
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра. Зодчество Кавказской Албании. Баку: Чашыоглу. 2004.
- Мкртчян, Ш.М. Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха. Ереван. 1989.
- Бархударян, С. Свод армянских надписей, вып. 5. Ереван. 1982. 194.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xatireveng monastiri Kelbecer rayonunun Qozlu kendinde Xudaveng monastirindan cenub serq terefe Terter cayinin sahilinde yerlesen tarix memarliq abideleri kompleksi Insaat kitabesinde verilen melumata gore Xatireveng monastirinin baskilsesi 1204 cu ilde Iohann Xacenli terefinden insa edilmisdir Xatireveng monastiriOlke AzerbaycanSeher KelbecerYerlesir QozluAidiyyati Xacin knyazligiTikilme tarixi 1204Uslubu Qafqaz Albaniyasinin memarligiAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 276KateqoriyaMonastirEhemiyyetiOlke ehemiyyetliXatireveng monastiriMonastirin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Xatireveng monastirinin bas kilsesi Cenubi Qafqazin xristian memarliginda analogiyasi olmayan unikal abidedir Assimetrik plana malik olan kilsenin hecmine duzbucaqli altara ve tagtavana malik iki birnefli sovmee de elave edilmisdir TarixiInsaat kitabesinde verilen melumata gore Xatireveng monastirinin baskilsesi 1204 cu ilde Iohann Xacenli terefinden insa edilmisdir Xacenli hem de monastir erzisinde yeni bag saldirmis yaxinliqdaki kohne bagi monastira bagislamis monastirda qedim xacdaslar ve elyazmalar kolleksiyasi yaratmisdir Memarliq xususiyyetleriKafedral kilsesi Kilsenin gunbezalti hissesinin interyer gorunusu Monastirin baskilsesi plan xususiyyetleri ve memarliq qurulusu baximindan Xacin knyazligi erazisindeki orta esr kilselerinin nartekslerini xatirladir G Memmedova qeyd edir ki bu kilse Cenubi Qafqazin xristian memarliginda analogiyasi olmayan unikal abidedir Xatireveng baskilsesi assimetrik plana malikdir Kilse hecmine duzbucaqli altara ve tagtavana malik iki birnefli sovmee de elave edilmisdir Kilsenin neflerinin nisbetleri adi bazilikalar ucun olduqca qeyri adidir Eger adi bazilikalarda orta nefin eni yan neflerden 2 2 5 defe boyuk olursa Xatireveng kilsesinde bu olcu nisbeti 0 8 1 0 7 kimidir Yan nefler ve merkezi nefin kesikleri oxvari formaya malik taglar uzerinde insa edilmis tagtavanlarla ortulmusdur Gunbezin yerlesmesi de qeyri adidir Bele ki o altar apsidasi qarsisinda yox merkezi nefin orta kesiminde mebedin qerb terefinde yerlesir Gunbezalti taglari destekleyen dord sutun muxtelif bicime duzbucaqli sekkizguseli ve xacvari malikdir Kvadrlar yaxsi cilalanmis ve oyma naxislarla bezedilmisdir Sutunaltliqlarinda yevangelistler tesvir edilmisdir Mkrtcyan 41 Lakin gunbezin esas ozelliyi barabanin olmamasi ve birbasa sekkizguseli temel uzerinde dayanmasidir G Memmedova orta esrler alban memarliginda elme melum olan yegane numune olan bu hali Azerbaycanin islam memarliginin tesiri ile elaqelendirir Xatireveng kilsesinin plan hellinin tedqiqi onun terkib hissesi olan tikililerin eyni vaxta aid olmadigini soylemeye imkan vermisdir Ehtimal ki kilsenin feza hecmine daxil edilmis birnefli sovmeeler kilse binasinin insa edildiyi dovrden daha evvelki dovrlerde tikilmis baskilsenin insasi sifarisini alan memar qarsisinda ise bu qedim tikililerin taleyinin hell edilmesi meselesi qalmisdir Neticede memar qedim kilselerin saxlanilmasi ucun orijinal plan xususiyyetlerinden istifade etmis ve onlari tikilinin esas hecmine daxil etmisdir Ozunemexsus formaya malik gunbeze malik olmasina baxmayaraq Xatireveng kilsesinde uzununa olculer daha cox nezere carpdirilmis ve kompozisiyanin bazilikal esasina diqqet cekilmisdir Plan helli mebedin hecm qurulusunu hell etmisdir buna gore de onun formalarinda hem de horizontal istiqametde uzun bicimler dominantliq teskil edir Fasadlarin kesimliyi kilsenin umumi simasina dinamiklik getirir Hemin dovrun bir cox monastir kilseleri kimi Xatireveng kilsesinin baskilsesi de xususi fasad dekorlarina malik deyildir Pencere yerlerinin kenarlari xususi vurgulanmis karnizler zerif islenmis divar horgusunde xacdaslar ve epirafikali daslardan istifade olunmusdur Diger tikililer Komplekse kilse sovmee zeng qullesi ve rahiblerin yasayisi ucun nezerde tutulmus mulki tikililer daxildir Qulle qaliqlarinin musahidesi esasinda mueyyen edilmisdir ki o yaxsi yonulmus ve cilalanmis marena rengli das plitelerle uzlenmisdir Zeng qullesinden simal qerbde duzbucaqli plan ve tagtavana malik yemeknaxa binasi yerlesir Serqden qerbe dogru uzanan ve dovrumuze yaxsi veziyyetde catmis bu tikili kompleksin memarliq hellinde muhum rol oynayir Yemekxananin divar ve taglarinin horgusu kobud yonulmus daslar ve eheng mehlulundan istifade edilmisdir Taxtavanin tag ve pilyastrlarinin insasinda yaxsi yonulmus kvadrlardan istifade edilmisdir Yemekxana binasi iki zaldan ibaretdir Boyuk zalin icinde buxari divarlarinda ise nisler ve pencere yerleri vardir Ikinci zalin divarlarinda yalniz iki nis vardir Kompleksin simal serq hissesinde de iki zaldan ibaret olan tikili vardir Birinci zal regionun yasayis tikilileri ucun enenevi olan memarliq xususiyyetlerini ozunde dasimaqla tagtavan ortuye malikdir IstinadlarMkrtchyan 1989 seh 41 Barhudaryan 1982 seh 194 Mamedova 2004 seh 133 Mamedova 2004 seh 134 Mkrtchyan 1989 seh 42EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Mkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989 Barhudaryan S Svod armyanskih nadpisej vyp 5 Erevan 1982 194