Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xanqərvənd xalçaları — Qarabağ tipinə aid olan xovlu xalça.
| Xalça | |
| Xanqərvənd xalçaları | |
|---|---|
    | |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Üslubu | Qarabağ xalçaçılıq məktəbi |
Ümumi məlumat
"Xanqərvənd" adlanan bu xalçalar əvvəllər Gəncə-Qazax tipinə, sonralar isə (təxminən XVIII əsrin II yarısından) Qarabağ tipinə aid edilmişdir. Xanqərvənd kəndi Bərdə şəhərindən 20 km şimal-qərbdə yerləşən böyük bir kəndin adıdır. İki böyük xalçaçılıq mərkəzinin – Gəncə və Qarabağın xalçaçılıq sənətini davam etdirən bu kənd bu iki xalçaçılıq məktəbinin bədii və texniki xüsusiyyətlərindən istifadə etmiş və qədim zamanlardan yüksək keyfiyyətli xalçaların istehsal olunduğu mərkəz hesab edilmişdir. Burada xalı, gəbə və müxtəlif ölçülü digər xalçalar, həmçinin xovsuz xalçalar – palaz, kilim, zili istehsal edilmişdir. Beləliklə, Xanqərvənd vaxtilə Gəncə və Qarabağın xalçaçılıq mərkəzi olmuşdur. O, ətraf ərazilərin – Faxralı, Samux, Şadılı, həmçinin Ağcabədi və Tərtər rayonlarının xalçaçılıq məntəqələrinin xalçaçılıq sənətinə də müsbət təsir göstərmişdir.
Azərbaycanın cənub-qərbində yerləşən Qarabağ xalça məktəbi iki regionda — dağlıq və aran zonalarında inkişaf etmişdir. Yazılı mənbələrdə ərəb tarixçiləri Əl-Müqəddəsi, Məsudi və b. tərəfindən X əsrdən başlayaraq yun və pambıq emalı ilə məşğul olan iri sənətkarlıq mərkəzi kimi adı çəkilən Qarabağın Dağlıq zonasında XIX əsrdə xalça istehsalında Şuşa şəhəri və Daşbulaq, Dovşanlı, Girov, Trniviz, Malıbəyli, Çanaxça, Tuğ, Tuğlar, Hadrut, Muradxanlı, Qasımuşağı, Qubadlı, Qozağ, Mirseyid, Bağırbəyli, Xanlıq, Tutmas kəndləri əsas rol oynayırdılar. Dağlıq zonaya nisbətən xammalla, şübhəsiz ki, daha yaxşı təmin olunmuş aran rayonlarında Cəbrayıl, Ağdam, Bərdə və Füzuli xalça istehsalında əsas yer tutur. Bu mərkəzin hər birində əhalisi satış üçün intensiv şəkildə xalça toxuyan çoxlu miqdarda kəndlər mövcud olmuşdur. Öz bədii quruluşu, texnoloji xüsusiyyətləri, rəng həlli baxımından Zəngəzur və Naxçıvan xalça istehsalı mərkəzləri də Qarabağ xalça məktəbinə daxildirlər. "Aran", "Bağçadagüllər", "Balıq", "Buynuz", "Bərdə", "Bəhmənli", "Qarabağ", "Qoca", "Qasımuşağı", "Ləmbərani", "Muğan", "Talış", "Ləmpə", "Malıbəyli", "Xanqərvənd", "Xanlıq", "Xantirmə", "Çələbi", "Şabalıdbuta", və s. çeşnili xalça kompozisiyaları Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin klassik nümunələrindəndir. Qarabağda evlərin interyerlərinə uyğunlaşdırılmış 5 xalçadan ibarət dəst xalı — gəbələr geniş yayılmışdır.
Bədii analiz
"Xanqərvənd xalçaları" müxtəlif növdə olurlar. "Xanqərvənd xalçaları" orta sahəsində göl olan və olmayan növlərdə olur. Orta sahəsinin kompozisiyasını göllərin təşkil etdiyi xalçalar gölsüz kompozisiyaya malik xalçalardan daha çoxdur. "Xanqərvənd" xalçaları Cənubi Azərbaycan xalçası olan "Ləçək turunc xalçası"nı xatırladır və strukturuna görə onunla eynidir. XIX əsrdə yaradılmış bu xalçanın mərkəzi rombabənzər gölü və onu dörd tərəfdən əhatə edən ləçəklər – "Balıq" adlandırılan naxışlarla örtülmüşdür. Xanqərvənd kəndinin xalçaçıları "Balıq" naxışını yaddaşa görə toxuyurdular və ona tez–tez müraciət edirdilər. Mərkəzi göl ilə onun ətrafında yerləşdirilmiş ləçəklər arasında hamar fon, həmçinin fona doğru istiqamətlənmiş oxşəkilli caqlar – Xanqərvəndin özünəməxsus xüsusiyyətləridir. Orta sahəni əhatə edən haşiyə zolağı iki zərif mədaxil və "İslimi" adını almış orta haşiyədən ibarətdir. Belə mürəkkəb quruluşlu orta sahə haşiyəsinə Əfqanıstanın, İranın, Cənubi Azərbaycanın, xüsusilə, "Bicar xalçası", "Əraq xalçası", "Müstovfi xalçası" xalçalarında və Qarabağ xalçası olan "Balıq xalçası"nda rast gəlmək mümkündür. Göllü Xanqərvənd xalçası XX əsrin əvvəlində toxunmuşdur. Bu xalça, öz quruluşuna görə, yuxarıda analiz edilən xalçaya bənzəsə də, ondan öz sadəliyi ilə seçilir. Xovsuz Xanqərvənd xalçasının orta sahəsinin kompozisiyası müxtəlif elemnetlərdən ibarətdir, lakin onlar öz orijinallığı ilə seçilən bitkin naxışlardan ibarətdir.
"Xanqərvənd xalçaları" müxtəlif ölçüdə və müxtəlif sıxlıqda toxunur.
Texniki xüsusiyyətlər
Həm xovlu, həm də xovsuz "Xanqərvənd xalçaları" müxtəlif format və ölçüdə olur. Düyünlərin sıxlığı və xovun uzunluğu da müxtəlif olur.
"Xanqərvənd" xalçaları qədim zamanlardan Azərbaycanın ən yaxşı xalçaları hesab olunur.
Həmçinin bax
- "AZƏRBAYCANDA XALÇA SƏNƏTİNİN İNKİŞAFI". 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xanqervend xalcalari Qarabag tipine aid olan xovlu xalca XalcaXanqervend xalcalariToxunmasi haqqinda melumatlarUslubu Qarabag xalcaciliq mektebiUmumi melumat Xanqervend adlanan bu xalcalar evveller Gence Qazax tipine sonralar ise texminen XVIII esrin II yarisindan Qarabag tipine aid edilmisdir Xanqervend kendi Berde seherinden 20 km simal qerbde yerlesen boyuk bir kendin adidir Iki boyuk xalcaciliq merkezinin Gence ve Qarabagin xalcaciliq senetini davam etdiren bu kend bu iki xalcaciliq mektebinin bedii ve texniki xususiyyetlerinden istifade etmis ve qedim zamanlardan yuksek keyfiyyetli xalcalarin istehsal olundugu merkez hesab edilmisdir Burada xali gebe ve muxtelif olculu diger xalcalar hemcinin xovsuz xalcalar palaz kilim zili istehsal edilmisdir Belelikle Xanqervend vaxtile Gence ve Qarabagin xalcaciliq merkezi olmusdur O etraf erazilerin Faxrali Samux Sadili hemcinin Agcabedi ve Terter rayonlarinin xalcaciliq menteqelerinin xalcaciliq senetine de musbet tesir gostermisdir Azerbaycanin cenub qerbinde yerlesen Qarabag xalca mektebi iki regionda dagliq ve aran zonalarinda inkisaf etmisdir Yazili menbelerde ereb tarixcileri El Muqeddesi Mesudi ve b terefinden X esrden baslayaraq yun ve pambiq emali ile mesgul olan iri senetkarliq merkezi kimi adi cekilen Qarabagin Dagliq zonasinda XIX esrde xalca istehsalinda Susa seheri ve Dasbulaq Dovsanli Girov Trniviz Malibeyli Canaxca Tug Tuglar Hadrut Muradxanli Qasimusagi Qubadli Qozag Mirseyid Bagirbeyli Xanliq Tutmas kendleri esas rol oynayirdilar Dagliq zonaya nisbeten xammalla subhesiz ki daha yaxsi temin olunmus aran rayonlarinda Cebrayil Agdam Berde ve Fuzuli xalca istehsalinda esas yer tutur Bu merkezin her birinde ehalisi satis ucun intensiv sekilde xalca toxuyan coxlu miqdarda kendler movcud olmusdur Oz bedii qurulusu texnoloji xususiyyetleri reng helli baximindan Zengezur ve Naxcivan xalca istehsali merkezleri de Qarabag xalca mektebine daxildirler Aran Bagcadaguller Baliq Buynuz Berde Behmenli Qarabag Qoca Qasimusagi Lemberani Mugan Talis Lempe Malibeyli Xanqervend Xanliq Xantirme Celebi Sabalidbuta ve s cesnili xalca kompozisiyalari Qarabag xalcaciliq mektebinin klassik numunelerindendir Qarabagda evlerin interyerlerine uygunlasdirilmis 5 xalcadan ibaret dest xali gebeler genis yayilmisdir Bedii analiz Xanqervend xalcalari muxtelif novde olurlar Xanqervend xalcalari orta sahesinde gol olan ve olmayan novlerde olur Orta sahesinin kompozisiyasini gollerin teskil etdiyi xalcalar golsuz kompozisiyaya malik xalcalardan daha coxdur Xanqervend xalcalari Cenubi Azerbaycan xalcasi olan Lecek turunc xalcasi ni xatirladir ve strukturuna gore onunla eynidir XIX esrde yaradilmis bu xalcanin merkezi rombabenzer golu ve onu dord terefden ehate eden lecekler Baliq adlandirilan naxislarla ortulmusdur Xanqervend kendinin xalcacilari Baliq naxisini yaddasa gore toxuyurdular ve ona tez tez muraciet edirdiler Merkezi gol ile onun etrafinda yerlesdirilmis lecekler arasinda hamar fon hemcinin fona dogru istiqametlenmis oxsekilli caqlar Xanqervendin ozunemexsus xususiyyetleridir Orta saheni ehate eden hasiye zolagi iki zerif medaxil ve Islimi adini almis orta hasiyeden ibaretdir Bele murekkeb quruluslu orta sahe hasiyesine Efqanistanin Iranin Cenubi Azerbaycanin xususile Bicar xalcasi Eraq xalcasi Mustovfi xalcasi xalcalarinda ve Qarabag xalcasi olan Baliq xalcasi nda rast gelmek mumkundur Gollu Xanqervend xalcasi XX esrin evvelinde toxunmusdur Bu xalca oz qurulusuna gore yuxarida analiz edilen xalcaya benzese de ondan oz sadeliyi ile secilir Xovsuz Xanqervend xalcasinin orta sahesinin kompozisiyasi muxtelif elemnetlerden ibaretdir lakin onlar oz orijinalligi ile secilen bitkin naxislardan ibaretdir Xanqervend xalcalari muxtelif olcude ve muxtelif sixliqda toxunur Texniki xususiyyetlerHem xovlu hem de xovsuz Xanqervend xalcalari muxtelif format ve olcude olur Duyunlerin sixligi ve xovun uzunlugu da muxtelif olur Xanqervend xalcalari qedim zamanlardan Azerbaycanin en yaxsi xalcalari hesab olunur Hemcinin baxXanqervend AZERBAYCANDA XALCA SENETININ INKISAFI 2021 05 01 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 23