Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xan karvansarası və ya Kiçik karvansara — İçərişəhər ərazisində yerləşir, bir fasadı Həqiqət Rzayeva, digər fasadı isə Asəf Zeynallı küçəsinə baxır. Xan karvansarası, Şirvanşahlar sarayı və Bakı xan sarayı ilə birlikdə İçərişəhərin ən böyük memarlıq komplekslərindən biri olan Bakı orta əsr ticarət kompleksinə daxil olan ən böyük tikilidir. Kompleksə xan karvansarası ilə yanaşı daha üç kiçik ölçülü karvansara, ticarət sıraları və Seyid Yəhya Murtuza məscidi daxil idi.
| Xan karvansarası | |
|---|---|
 Karvansaranın A. Zeynallı küçəsinə baxan fasadı | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | İçərişəhər, H.Rzayeva küçəsi, 1 |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Tikilmə tarixi | XVI əsrin sonu -XVII əsrin əvvəli |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | bərpa olunub, "Art Garden" kimi fəaliyyət göstərir. |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | vi |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 958 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa və Şimali Amerika |
| İstinad nöm. | 80 |
| Kateqoriya | karvansara |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xan karvansarası Azərbaycan ərazisində dövrümüzə çatmış karvansaraların ümumi xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Karvansara planda kvadrat formaya malikdir. Karvansaranın iki qapısından biri dəniz sahilinə, digəri isə şəhərin əsas ticarət küçəsinə açılır. Buna görə də karvansaranın daxili həyəti bir növ, şəhərdən dənizəə keçid yolunu oynayırdı.
Tarixi
Xan karvansarası, Şirvanşahlar sarayı və Bakı xan sarayı ilə birlikdə İçərişəhərin ən böyük memarlıq komplekslərindən biri olan Bakı orta əsr ticarət kompleksinə daxil olan ən böyük tikilidir. Kompleksə xan karvansarası ilə yanaşı daha üç kiçik ölçülü karvansara, ticarət sıraları və Seyid Yəhya Murtuza məscidi daxil idi.
Bakıya səfərindən bəhs edərkən Xan karvansarasını da xatırlayaraq yazır: "Karvansara həqiqətən də, haqqında bəhs edilməyə layiqdir; o, düz dənizin kənarında yerləşir və buna görə də gəmilərdən malların onun vasitəsiylə şəhərə keçirilməsi rahatdır."
Bakı qala divarlarının dənizə baxan hissəsinin mərkəzində yerləşən Ticarət kompleksi dənizdən baxarkən çox yaxşı görünürdü. Dəniz yolu ilə gətirilən mallar kompleksin qarşısında boşaldılır və daha sonra müvafiq kavansaralara aparılırdı. Şəhər tərəfdən isə kompleks, şəhərin baş planına əsas mmühüm əhəmiyyət daşımaqla, onun iş və ticaarət mərkəzinin əsasını təşkil edirdi. Kompleksin düz qarşısında isə böyük Cümə məscidi yerləşir.
Kompleksə daxil olan bütün tikililərin inşaat tarixi haqqında məlumat dövrümüzə çatmamışdır. Kompleksin aid olduğu tarixi dövrün müəyyənləşdirilməsi üçün, ona daxil olan tikililərdən ən böyüyü olan Xan karvansarası baza rolunu oynayır. Müvafiq otaq-eyvanlı karvansara tipi XVI əsrin sonu – XVII əsrin əvvəlləri üçün xarakterikdir. Ə. Salamzadənin fikrincə, kompleksə daxil olan digər karvansaraları da XVII əsrin I yarısına aid etmək mümkündür. Buna baxmayaraq, ehtimal ki, kompleks tikililəri XVII əsrin II yarısı və XVIII əsr ərzində də bərpa edilmiş və genişləndirilmişdir.
İncəsənət Bağı
İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən İçəri Şəhərin turizm infrastruktrunun zənginləşdirilməsi və xalq sənətkarlığının dəstəklənməsi məqsədilə İçərişəhər ərazisindəki "Kiçik Karvansara" abidəsində yerləşən Azərbaycan təsviri və dekorativ-tətbiqi incəsənət mərkəzi – İncəsənət Bağı fəaliyyət göstərir.
"Kiçik Karvansara" və ya "Xan Karvansarası" adlanan, uzun illər baxımsızlıqdan qəza vəziyyətinə düşən ölkə əhəmiyyətli abidədə İçərişəhərin Konservasiyası üzrə Master Plan çərçivəsində əsaslı şəkildə bərpa-konservasiya işləri aparılmış, karvansara öz əvvəlki şəklinə qaytarılmışdır. Burada yaradılmış mərkəzdə yerli incəsənət ustalarının fəaliyyəti təşkil edilir, xalçaçılıq, , dulusçuluq, zərgərlik, milli geyimlər, dekorativ yaşıllaşdırma və digər tətbiqi sənət işləri nümayiş etdirilir.
İşin əsas məğzini yaradıcılıq prosesinin teatrlaşmasıdır. İncəsənət Bağına gələcək hər bir qonaq milli tətbiqi sənət nümunələrinin hazırlanması prosesində bilavasitə iştirak etmək imkanını əldə edir.
Mərkəzi hücrədə isə yerli və xarici incəsənət ustalarının əsərlərinin və əl işlərinin nümayişi keçirilir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Xan karvansarası Azərbaycan ərazisində dövrümüzə çatmış karvansaraların ümumi xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Karvansara planda kvadrat formaya malikdir. Karvansaranın iki qapısından biri dəniz sahilinə, digəri isə şəhərin əsas ticarət küçəsinə açılır. Buna görə də karvansaranın daxili həyəti bir növ, şəhərdən dənizəə keçid yolunu oynayırdı.
Karvansarayın inaşası zamanı memar, şəhər bazarı və dəniz sahilini əlaqələndirməklə, tikilinin şəhər orqanizmindəki rolunu artırmağa müvəffəq olmuşdur. Xan karvansarasının dənizə açılan qapıları Bakı qalasına dənizdən girişi təşkil edən beş qapıdan biri olmuşdur.
Karvansaranın həyəti və otaqlarının yerləşməsi o düvrün oxşar tikililəri üçün xarakterik olan sxemi təkrarlayır. Xan karvansarasının əsas fərqli cəhəti, binanın künclərinin özünəməxsus şəkildə həll edilməsidir. Belə ki, künc otaqlarının düzgün olmayan beşbucaqlı və trapesiodal formalarını daşdan olan tavan örtüyü üçün məqsədyönlü hesab etmək olmaz, həmçinin memarlıq xüsusiyyətləri baxımından da bu cür yanaşma arzuedilən deyildir. Karvansaranın ümumilikdə yaxşı işlənilmiş memarlıq-planlaşdırma xüsusiyyətləri fonunda, künc hissələri axıra qədər işlənilməmiş element təəssüratını yaradır. Həmçinin künc divarlarının qalınlığının xaricdən iki dəfə artırılmasının da nəyə əsaslanması məlum deyildir.
Karvansaranın birinci mərtəbəsində anbarlar yerləşdirilmişdi. Şəhər bazarı tərəfdən binanın fasadında kiçik otaq formalı yerlər göstərilmişdir ki, onlar da mağaza (dükan) xarakteri daşımaqla, binanın daxili həyəti ilə əlaqələndirilməmişdir. Bu cür memarlıq həlli, Xan karvansarasından sağda yerləşən və məscidə kimi uzanan bütün kompleks tikililərinin fasadında təkrarlanmışdır.
İstinadlar
- Гмелин, С. Г. Путешествие по России, ч. III. СПб. 1785. 81.
- Саламзаде, 1964. səh. 69
- "İÇƏRİŞƏHƏRDƏ "İNCƏSƏNƏT BAĞI"NIN AÇILIŞI OLMUŞDUR". azertag.az. AzərTac. 12.05.2010. 20 October 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 24 may 2019.
- Саламзаде, 1964. səh. 68
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xan karvansarasi ve ya Kicik karvansara Iceriseher erazisinde yerlesir bir fasadi Heqiqet Rzayeva diger fasadi ise Asef Zeynalli kucesine baxir Xan karvansarasi Sirvansahlar sarayi ve Baki xan sarayi ile birlikde Iceriseherin en boyuk memarliq komplekslerinden biri olan Baki orta esr ticaret kompleksine daxil olan en boyuk tikilidir Komplekse xan karvansarasi ile yanasi daha uc kicik olculu karvansara ticaret siralari ve Seyid Yehya Murtuza mescidi daxil idi Xan karvansarasiKarvansaranin A Zeynalli kucesine baxan fasadi40 21 54 sm e 49 50 08 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Iceriseher H Rzayeva kucesi 1Aidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguTikilme tarixi XVI esrin sonu XVII esrin evveliUslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti berpa olunub Art Garden kimi fealiyyet gosterir UNESCO Umumdunya IrsiTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve Simali AmerikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 80KateqoriyakarvansaraEhemiyyetiOlke ehemiyyetli Vikianbarda elaqeli mediafayllar Xan karvansarasi Azerbaycan erazisinde dovrumuze catmis karvansaralarin umumi xususiyyetlerini ozunde cemlesdirir Karvansara planda kvadrat formaya malikdir Karvansaranin iki qapisindan biri deniz sahiline digeri ise seherin esas ticaret kucesine acilir Buna gore de karvansaranin daxili heyeti bir nov seherden denizee kecid yolunu oynayirdi TarixiXan karvansarasi Sirvansahlar sarayi ve Baki xan sarayi ile birlikde Iceriseherin en boyuk memarliq komplekslerinden biri olan Baki orta esr ticaret kompleksine daxil olan en boyuk tikilidir Komplekse xan karvansarasi ile yanasi daha uc kicik olculu karvansara ticaret siralari ve Seyid Yehya Murtuza mescidi daxil idi Bakiya seferinden behs ederken Xan karvansarasini da xatirlayaraq yazir Karvansara heqiqeten de haqqinda behs edilmeye layiqdir o duz denizin kenarinda yerlesir ve buna gore de gemilerden mallarin onun vasitesiyle sehere kecirilmesi rahatdir Baki qala divarlarinin denize baxan hissesinin merkezinde yerlesen Ticaret kompleksi denizden baxarken cox yaxsi gorunurdu Deniz yolu ile getirilen mallar kompleksin qarsisinda bosaldilir ve daha sonra muvafiq kavansaralara aparilirdi Seher terefden ise kompleks seherin bas planina esas mmuhum ehemiyyet dasimaqla onun is ve ticaaret merkezinin esasini teskil edirdi Kompleksin duz qarsisinda ise boyuk Cume mescidi yerlesir Komplekse daxil olan butun tikililerin insaat tarixi haqqinda melumat dovrumuze catmamisdir Kompleksin aid oldugu tarixi dovrun mueyyenlesdirilmesi ucun ona daxil olan tikililerden en boyuyu olan Xan karvansarasi baza rolunu oynayir Muvafiq otaq eyvanli karvansara tipi XVI esrin sonu XVII esrin evvelleri ucun xarakterikdir E Salamzadenin fikrince komplekse daxil olan diger karvansaralari da XVII esrin I yarisina aid etmek mumkundur Buna baxmayaraq ehtimal ki kompleks tikilileri XVII esrin II yarisi ve XVIII esr erzinde de berpa edilmis ve genislendirilmisdir Incesenet Bagi Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq Qorugu Idaresi terefinden Iceri Seherin turizm infrastruktrunun zenginlesdirilmesi ve xalq senetkarliginin desteklenmesi meqsedile Iceriseher erazisindeki Kicik Karvansara abidesinde yerlesen Azerbaycan tesviri ve dekorativ tetbiqi incesenet merkezi Incesenet Bagi fealiyyet gosterir Kicik Karvansara ve ya Xan Karvansarasi adlanan uzun iller baximsizliqdan qeza veziyyetine dusen olke ehemiyyetli abidede Iceriseherin Konservasiyasi uzre Master Plan cercivesinde esasli sekilde berpa konservasiya isleri aparilmis karvansara oz evvelki sekline qaytarilmisdir Burada yaradilmis merkezde yerli incesenet ustalarinin fealiyyeti teskil edilir xalcaciliq dulusculuq zergerlik milli geyimler dekorativ yasillasdirma ve diger tetbiqi senet isleri numayis etdirilir Isin esas megzini yaradiciliq prosesinin teatrlasmasidir Incesenet Bagina gelecek her bir qonaq milli tetbiqi senet numunelerinin hazirlanmasi prosesinde bilavasite istirak etmek imkanini elde edir Merkezi hucrede ise yerli ve xarici incesenet ustalarinin eserlerinin ve el islerinin numayisi kecirilir Memarliq xususiyyetleriXan karvansarasinin Heqiqet Rzayeva kucesine baxan fasadi Xan karvansarasi Azerbaycan erazisinde dovrumuze catmis karvansaralarin umumi xususiyyetlerini ozunde cemlesdirir Karvansara planda kvadrat formaya malikdir Karvansaranin iki qapisindan biri deniz sahiline digeri ise seherin esas ticaret kucesine acilir Buna gore de karvansaranin daxili heyeti bir nov seherden denizee kecid yolunu oynayirdi Karvansarayin inasasi zamani memar seher bazari ve deniz sahilini elaqelendirmekle tikilinin seher orqanizmindeki rolunu artirmaga muveffeq olmusdur Xan karvansarasinin denize acilan qapilari Baki qalasina denizden girisi teskil eden bes qapidan biri olmusdur Karvansaranin heyeti ve otaqlarinin yerlesmesi o duvrun oxsar tikilileri ucun xarakterik olan sxemi tekrarlayir Xan karvansarasinin esas ferqli ceheti binanin kunclerinin ozunemexsus sekilde hell edilmesidir Bele ki kunc otaqlarinin duzgun olmayan besbucaqli ve trapesiodal formalarini dasdan olan tavan ortuyu ucun meqsedyonlu hesab etmek olmaz hemcinin memarliq xususiyyetleri baximindan da bu cur yanasma arzuedilen deyildir Karvansaranin umumilikde yaxsi islenilmis memarliq planlasdirma xususiyyetleri fonunda kunc hisseleri axira qeder islenilmemis element teessuratini yaradir Hemcinin kunc divarlarinin qalinliginin xaricden iki defe artirilmasinin da neye esaslanmasi melum deyildir Karvansaranin birinci mertebesinde anbarlar yerlesdirilmisdi Seher bazari terefden binanin fasadinda kicik otaq formali yerler gosterilmisdir ki onlar da magaza dukan xarakteri dasimaqla binanin daxili heyeti ile elaqelendirilmemisdir Bu cur memarliq helli Xan karvansarasindan sagda yerlesen ve mescide kimi uzanan butun kompleks tikililerinin fasadinda tekrarlanmisdir IstinadlarGmelin S G Puteshestvie po Rossii ch III SPb 1785 81 Salamzade 1964 seh 69 ICERISEHERDE INCESENET BAGI NIN ACILISI OLMUSDUR azertag az AzerTac 12 05 2010 20 October 2021 tarixinde Istifade tarixi 24 may 2019 Salamzade 1964 seh 68EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin baxBaki orta esr ticaret kompleksi