Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Xan Qərvənd — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunda Xan Qərvənd kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.
| Xan Qərvənd | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Goranboy rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 145 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 4014 (2009) nəfər (2009) |
Tarixi
Xan Qərvənd kəndinin daxil olduğu Xan Qərvənd kənd ərazi nümayəndəliyinin mərkəzi. Bakıdan 343 km qərbdə, rayon mərkəzindən 16 km cənub-şərqdə, Goranboy-Tərtər avtomobil yolu kənarında, Qarabağ düzündədir. Şimal-qərbdən Naftalan, şimaldan rayonun Ballıqaya kəndi, cənub-şərqdən və cənubdan Tərtər rayonu ilə həmsərhəddir. Sahəsi 5431 ha, əhalisi 4014 (2009) nəfər olmaqla pambıqçılıq və taxılçılıqla məşğuldur. "Xan Qərvənd" kolxozunun əkin sahəsi 2656, otlaq 2270, dövlət aktı ilə təhkim olunmuş 5084 (ictimai torpaq 4865, həyətyanı torpaq 219) olmaqla ümumi sahəsi 7354 ha olmuşdur (1996). Mirzə Məmmədov adına orta məktəb, klub, kitabxana, xəstəxana var.
Kəndin adını erkən orta əsrlərdə Şimali Qafqazın şərqində və Volqa çayının aşağı axarında yaşamış türkdilli tayfa olan xəzərlərlə bağlayırlar. Xəzərlərin tərkibinə daxil olan türkdilli tayfalardan biri də kəbər (kəbərli, kəbirli) tayfasıdır. Kəbərlər (kəbirlər) Azərbaycana erkən orta əsrlərdə gəlmiş, Mil və Qarabağ düzlərində məskunlaşmışlar. Həmin ərazi Kəbirli mahalı adlanmışdır. Qarabağ xanlığının təşkilində (XVIII əsrin ortalarında) rol oynayan kəbirlilər XIX əsrin ortalarında Qərvəndli, Ulubabalı, Qızıl Məhəmmədli, Arıq Məhəmmədli adlı dörd qoldan və qırxa yaxın tirədən ibarət olmuşdur. Başqa mənbədə isə Kəbirlilər qərvəndli və xoruzlu kimi iki hissədən, Qızıl Məhəmmədli və Arıx Məhəmmədli isə qərvəndlilərin şaxələri olduğu göstərilir. Əvvəllər Kəbirlilər Kəbirli torpağında (İmişli, Ağcabədi, Cəbrayıl və Xocavənd rayonlarında) 850 ailə olmuşdur. Kəbirlilərin bir qolu olan qərvəndlilər-ətyeməzlər, yusifli, sofular, ballılar, mərəbasanlar, bozallar, amiralılar, ağahüseynlər, dəymədağıldılar, hacıtapdıqlar, xanilər kimi hissələrə ayrılmışlar.
Bəzi tədqiqatçılar kəndin adını Qarabağın maldar ellərindən olmuş Kolanı tayfasının Qərvənd tayfasının adı ilə bağlayırlar. Mirzə Camal Cavanşir Kolanını Qarabağın böyük ellərindən biri sayır. Qarabağda və Gəncə qəzasında Qərvənd tayfasının yaratdığı kəndləri biri-birindən fərqləndirmək üçün fərqləndirici əlamət bildirən sözlər əlavə olunurdu: Ayaq Qərvənd, Hacı Qərvənd, Kəkilbəyli Qərvənd, Baş Qərvənd, Xan Qərvənd və s.
Bəzi mənbələrdə isə Xorasan ətrafından kolanı tayfasından 282 ailə XIX əsrin ortalarında Cavad qəzasına köçdüyü, Şıxavənd, Stonavənd, Papravənd, Qərvənd kimi kəndlərin əsasını qoyduqları göstərilir. Bəzi müəlliflər isə bu cür etnonimlərin Azərbaycan dilində uşaq, boy ("Nəsil, tirə" mənasında) və İran dillərinə məxsus eyni mənalı "vənd" formantı əsasında yarandığını göstərir: Qərvənd (Gərayvənd), Əlvənd, Xocavənd və s.
Azərbaycan ərazisində Qərvənd komponentli - Xanqərvənd (Goranboy), Ayaq Qərvənd, Orta Qərvənd, Baş Qərvənd (Ağdam), İmarət Qərvənd (Ağdərə), Hacı Qərvənd (Tərtər), Qərvənd (Füzuli) kimi kəndlər qeydə alınmışdır.
Xanqərvənd kəndinin Qarabağ xanının köçərilərə verdiyi ərazidə salındığı söylənilir. Kəndə Tərtərdən arx çəkilmiş, həmin arxa Xanarxı adı verilmişdir. Kənddə aşağıdakı yaşayış sahələri vardır: Eynalxanlı, Orta Qışlaq, Təklə, Əhmədxanlı, Seyidlər, Alırzalı, Mollaqaraşlar, Hacılar, Səfərli.
Təklə adını Qızılbaşların təkəli tayfası ilə bağlayırlar. Qızılbaşlar Azərbaycan, Kiçik Asiya və Suriyada yaşamış türkdilli tayfa ittifaqı olmaqla əvvəl şamlı, rumlu, ustaclı, təkəli, əfşar, qacar, zülqədər, varsağ, qaradağlı, sonra isə bayat, qaramanlı, baharlı, alpout, ərəşli, qazaxlı və s. türkdilli tayfaları birləşdirmişdir. Təklələr əvvəllər oğuz tayfa ittifaqına daxil olmuş, Türkiyə ərazisində yaşamışlar. Sonralar tayfa başçısı Qazı xanın başçılığı ilə Səfəvi hökmdarı I Təhmasibin hakimiyyətini qəbul etmiş, indiki Salyan və Mahmudabad ərazisində məskunlaşmışlar (XV əsrdə). XIX əsrin axırlarında Azərbaycanda yaşayan təklələr aşağıdakı hissələrə bölünürdü: I Təklə, II Təklə, III Təklə, Təklə-mirzəbabalı, Təklə-sofu, Təklə-şatullı, Təklə-abdulla, Təklə-xal, Təklə-axsaqlar, Təklə-ağamollalar, eyvazlılar (yaxud əmiralılar), boşçalar, talıbxanlı, budaqlı, ağamalılar, murtulu, Əli-pənahlı, avdallar, sarxanlı, bulutlu, hacılı, bozçalar, xəlfəqulular, aşıqlı. XVI əsrdə Şah Abbasın tərəfdarları tərəfindən əvvəl mövcud olmuş, əsasən türkdilli tayfaların (təklə, qədirli, ilxıçı, beydili, qaradağlı, əhmədli və s.) birliyi yaradılmış, həmin birliyə Şahsevənlər adı verilmişdir. Təklə tayfası da həmin birliyə daxil olmuşdur. Keçən əsrin əvvəllərində Mil-Qarabağ düzündə yaşayan təklələr 14 tirədən və müxtəlif nəsillərdən ibarət olmuşdur: aşıqlı, əli-pənahlılar, avdallar, əliqulular, budaqlar, bulutlu, talıbxanlı, boşçalar, hacılı, evdələr, xəlfəqulular, ağamalılar, muradxanlı, murtulu.
Azərbaycanda 6 Təklə kəndi (Goranboy, Ağsu, Cəbrayıl, Kürdəmir, Masallı, Şamaxı), Təklə dərəsi (Masallı rayonu), Təklə dağı, Təklə təpəsi, Təklə diki, Təklə dərəsi (Cəlilabad rayonu. Təklə kəndi) qeydə alınmışdır. Hazırda Gürcüstan ərazisində (Borçalıda) Qaratəhlə, Təhləli kəndləri vardır. Seyidlər adını Azərbaycan tayfalarından biri olan, şahsevən tayfa qrupuna daxil olan Seyidlilərlə bağlayırlar. Seyidlilər Cənubi Azərbaycanın Meşkin və Muğan ərazilərində yaşamaqla maldarlıq və əkinçiliklə məşğuldurlar. Azərbaycanda olan Seyidlər və Seyidli kəndləri adlarının Seyidlilərlə bağlı olduğunu ehtimal edirlər.
Kəndin adı ərəb sözü "seyyid" sözündən olub, "ağa, cənab, tayfa başçısı" mənasını verir. Seyid - mənşəcə Məhəmməd Peyğəmbərin nəslindən (Qureyş tayfasından) olanların fəxri titulu olmuş, Ərəbistanda qəbilə və tayfa başçıları nümayəndələrinə deyilmişdir. Seyid komponentli kəndlər də seyidlərlə bağlıdır.
Respublikada Seyidlər (Zəngilan, Zərdab (2), Goranboy, Kəlbəcər, Laçın, Salyan, Xanlar, Xaçmaz), Seyidlər, Seyidsadıqlı (Salyan), Seyidli (Ağdam), Seyidbazar (Cəlilabad), Seyidqışlaq (Qutqaşen), Seyidişen (Əsgəran), Seyidlikəndyeri (Xaçmaz), Seyidmahmudlu (Füzuli) kəndləri, Seyidyurd dağı (Şəki), Seyidliçay (Gədəbəy rayonunda Zəyəmçayın sol qolu), Seyid yurdu zirvəsi (Baş Qafqaz silsiləsində) qeydə alınmışdır.
Xanqərvənddə aşağıdakı nəsillər vardır: Heydərli, Mollalar, Qaraşlar, Eynalxanlı, Xəlilli, Qara Cavadlı, Eyvazlı, Hacılar, Seyidlər, Niyazallar, Çıraqlar, Əhmədxanlı, Turabxanlı, Kolanı, Kövər, Qulular, Əlifxanlı, Hacı Hüseynli, Yusifli, Qara Muradlı, Alırzalı, Kürdbaxşalılar, Təklə, Alıqulular, Yağvallar, Qazaxlar, Dəmirbəyli, Babaşlar, Mədinəli, Davudlar, Behbudalılar, Adıgözəllilər, Zamanxanlılar, Molla Qaraşlı.
Əhməd bəy, Qaçaq Salah, Mirzə Məmmədov, Sərvər Aslanov, Vahid Çıraqzadə, İlyas Həsənov, Həşim Hüseynov, Vüqar Həşimov bu kənddə doğulmuşlar.[]
Toponimikası
Kənd Qarabağ düzündədir. Yerli əhalinin məlumatına görə, yaşayış məntəqəsi XVIII əsrdə Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın göstərişi ilə Qərvənd adlı ərazidə salındığına görə belə adlandırılmışdır. "Xanın saldırdığı, xana məxsus Qərvənd kəndi" mənasındadır. Oykonimin birinci komponenti bu kəndi Qərvənd adlı digər yaşayış məntəqələrindən fərqləndirməyə xidmət edir.
Əhalisi
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 4014 nəfər əhali yaşayır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı" (PDF) (az.). stat.gov.az. 2019. 2020-04-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-16.
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Goranboy Rayon İcra Hakimiyyəti
- Youtube-da bax :Bir kəndin nağılı. Qərvənd (film)
- http://www.dgtyb.org/news/1651.html 2012-04-22 at the Wayback Machine
 | Goranboy rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qervend Xan Qervend Azerbaycan Respublikasinin Goranboy rayonunda Xan Qervend kend inzibati erazi dairesinde kend Xan Qervend40 29 55 sm e 46 54 20 s u Olke AzerbaycanRayon Goranboy rayonuTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 145 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 4014 2009 nefer 2009 Xan QervendTarixiXan Qervend kendinin daxil oldugu Xan Qervend kend erazi numayendeliyinin merkezi Bakidan 343 km qerbde rayon merkezinden 16 km cenub serqde Goranboy Terter avtomobil yolu kenarinda Qarabag duzundedir Simal qerbden Naftalan simaldan rayonun Balliqaya kendi cenub serqden ve cenubdan Terter rayonu ile hemserheddir Sahesi 5431 ha ehalisi 4014 2009 nefer olmaqla pambiqciliq ve taxilciliqla mesguldur Xan Qervend kolxozunun ekin sahesi 2656 otlaq 2270 dovlet akti ile tehkim olunmus 5084 ictimai torpaq 4865 heyetyani torpaq 219 olmaqla umumi sahesi 7354 ha olmusdur 1996 Mirze Memmedov adina orta mekteb klub kitabxana xestexana var Kendin adini erken orta esrlerde Simali Qafqazin serqinde ve Volqa cayinin asagi axarinda yasamis turkdilli tayfa olan xezerlerle baglayirlar Xezerlerin terkibine daxil olan turkdilli tayfalardan biri de keber keberli kebirli tayfasidir Keberler kebirler Azerbaycana erken orta esrlerde gelmis Mil ve Qarabag duzlerinde meskunlasmislar Hemin erazi Kebirli mahali adlanmisdir Qarabag xanliginin teskilinde XVIII esrin ortalarinda rol oynayan kebirliler XIX esrin ortalarinda Qervendli Ulubabali Qizil Mehemmedli Ariq Mehemmedli adli dord qoldan ve qirxa yaxin tireden ibaret olmusdur Basqa menbede ise Kebirliler qervendli ve xoruzlu kimi iki hisseden Qizil Mehemmedli ve Arix Mehemmedli ise qervendlilerin saxeleri oldugu gosterilir Evveller Kebirliler Kebirli torpaginda Imisli Agcabedi Cebrayil ve Xocavend rayonlarinda 850 aile olmusdur Kebirlilerin bir qolu olan qervendliler etyemezler yusifli sofular ballilar merebasanlar bozallar amiralilar agahuseynler deymedagildilar hacitapdiqlar xaniler kimi hisselere ayrilmislar Bezi tedqiqatcilar kendin adini Qarabagin maldar ellerinden olmus Kolani tayfasinin Qervend tayfasinin adi ile baglayirlar Mirze Camal Cavansir Kolanini Qarabagin boyuk ellerinden biri sayir Qarabagda ve Gence qezasinda Qervend tayfasinin yaratdigi kendleri biri birinden ferqlendirmek ucun ferqlendirici elamet bildiren sozler elave olunurdu Ayaq Qervend Haci Qervend Kekilbeyli Qervend Bas Qervend Xan Qervend ve s Bezi menbelerde ise Xorasan etrafindan kolani tayfasindan 282 aile XIX esrin ortalarinda Cavad qezasina kocduyu Sixavend Stonavend Papravend Qervend kimi kendlerin esasini qoyduqlari gosterilir Bezi muellifler ise bu cur etnonimlerin Azerbaycan dilinde usaq boy Nesil tire menasinda ve Iran dillerine mexsus eyni menali vend formanti esasinda yarandigini gosterir Qervend Gerayvend Elvend Xocavend ve s Azerbaycan erazisinde Qervend komponentli Xanqervend Goranboy Ayaq Qervend Orta Qervend Bas Qervend Agdam Imaret Qervend Agdere Haci Qervend Terter Qervend Fuzuli kimi kendler qeyde alinmisdir Xanqervend kendinin Qarabag xaninin kocerilere verdiyi erazide salindigi soylenilir Kende Terterden arx cekilmis hemin arxa Xanarxi adi verilmisdir Kendde asagidaki yasayis saheleri vardir Eynalxanli Orta Qislaq Tekle Ehmedxanli Seyidler Alirzali Mollaqaraslar Hacilar Seferli Tekle adini Qizilbaslarin tekeli tayfasi ile baglayirlar Qizilbaslar Azerbaycan Kicik Asiya ve Suriyada yasamis turkdilli tayfa ittifaqi olmaqla evvel samli rumlu ustacli tekeli efsar qacar zulqeder varsag qaradagli sonra ise bayat qaramanli baharli alpout eresli qazaxli ve s turkdilli tayfalari birlesdirmisdir Tekleler evveller oguz tayfa ittifaqina daxil olmus Turkiye erazisinde yasamislar Sonralar tayfa bascisi Qazi xanin basciligi ile Sefevi hokmdari I Tehmasibin hakimiyyetini qebul etmis indiki Salyan ve Mahmudabad erazisinde meskunlasmislar XV esrde XIX esrin axirlarinda Azerbaycanda yasayan tekleler asagidaki hisselere bolunurdu I Tekle II Tekle III Tekle Tekle mirzebabali Tekle sofu Tekle satulli Tekle abdulla Tekle xal Tekle axsaqlar Tekle agamollalar eyvazlilar yaxud emiralilar boscalar talibxanli budaqli agamalilar murtulu Eli penahli avdallar sarxanli bulutlu hacili bozcalar xelfequlular asiqli XVI esrde Sah Abbasin terefdarlari terefinden evvel movcud olmus esasen turkdilli tayfalarin tekle qedirli ilxici beydili qaradagli ehmedli ve s birliyi yaradilmis hemin birliye Sahsevenler adi verilmisdir Tekle tayfasi da hemin birliye daxil olmusdur Kecen esrin evvellerinde Mil Qarabag duzunde yasayan tekleler 14 tireden ve muxtelif nesillerden ibaret olmusdur asiqli eli penahlilar avdallar eliqulular budaqlar bulutlu talibxanli boscalar hacili evdeler xelfequlular agamalilar muradxanli murtulu Azerbaycanda 6 Tekle kendi Goranboy Agsu Cebrayil Kurdemir Masalli Samaxi Tekle deresi Masalli rayonu Tekle dagi Tekle tepesi Tekle diki Tekle deresi Celilabad rayonu Tekle kendi qeyde alinmisdir Hazirda Gurcustan erazisinde Borcalida Qaratehle Tehleli kendleri vardir Seyidler adini Azerbaycan tayfalarindan biri olan sahseven tayfa qrupuna daxil olan Seyidlilerle baglayirlar Seyidliler Cenubi Azerbaycanin Meskin ve Mugan erazilerinde yasamaqla maldarliq ve ekincilikle mesguldurlar Azerbaycanda olan Seyidler ve Seyidli kendleri adlarinin Seyidlilerle bagli oldugunu ehtimal edirler Kendin adi ereb sozu seyyid sozunden olub aga cenab tayfa bascisi menasini verir Seyid mensece Mehemmed Peygemberin neslinden Qureys tayfasindan olanlarin fexri titulu olmus Erebistanda qebile ve tayfa bascilari numayendelerine deyilmisdir Seyid komponentli kendler de seyidlerle baglidir Respublikada Seyidler Zengilan Zerdab 2 Goranboy Kelbecer Lacin Salyan Xanlar Xacmaz Seyidler Seyidsadiqli Salyan Seyidli Agdam Seyidbazar Celilabad Seyidqislaq Qutqasen Seyidisen Esgeran Seyidlikendyeri Xacmaz Seyidmahmudlu Fuzuli kendleri Seyidyurd dagi Seki Seyidlicay Gedebey rayonunda Zeyemcayin sol qolu Seyid yurdu zirvesi Bas Qafqaz silsilesinde qeyde alinmisdir Xanqervendde asagidaki nesiller vardir Heyderli Mollalar Qaraslar Eynalxanli Xelilli Qara Cavadli Eyvazli Hacilar Seyidler Niyazallar Ciraqlar Ehmedxanli Turabxanli Kolani Kover Qulular Elifxanli Haci Huseynli Yusifli Qara Muradli Alirzali Kurdbaxsalilar Tekle Aliqulular Yagvallar Qazaxlar Demirbeyli Babaslar Medineli Davudlar Behbudalilar Adigozelliler Zamanxanlilar Molla Qarasli Ehmed bey Qacaq Salah Mirze Memmedov Server Aslanov Vahid Ciraqzade Ilyas Hesenov Hesim Huseynov Vuqar Hesimov bu kendde dogulmuslar menbe gosterin ToponimikasiKend Qarabag duzundedir Yerli ehalinin melumatina gore yasayis menteqesi XVIII esrde Qarabag xani Ibrahimxelil xanin gosterisi ile Qervend adli erazide salindigina gore bele adlandirilmisdir Xanin saldirdigi xana mexsus Qervend kendi menasindadir Oykonimin birinci komponenti bu kendi Qervend adli diger yasayis menteqelerinden ferqlendirmeye xidmet edir Ehalisi2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kendde 4014 nefer ehali yasayir Hemcinin baxGoranboy rayonuIstinadlarAzerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Inzibati erazi bolgusu tesnifati PDF az stat gov az 2019 2020 04 16 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 04 16 Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629Xarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Goranboy Rayon Icra Hakimiyyeti Youtube da bax Bir kendin nagili Qervend film http www dgtyb org news 1651 html 2012 04 22 at the Wayback Machine Goranboy rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin