Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xalid Karsıalan və ya Dəli Xalid Paşa — (1883, Beşiktaş – 14 fevral 1925, Türkiyə Böyük Millət Məclisi) General-mayor, TBMM-nin Ərdahandan seçilmiş millət vəkili.
| Xalid Karsıalan | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1883 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 fevral 1925 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Xidmət illəri | 1903-cü ildən |
| Rütbəsi | Mirliva |
| Döyüşlər | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
I Dünya müharibəsində Qafqaz cəbhəsində nailiyyətlər göstərmiş, Qurtuluş savaşının ilk illərində şərq cəbhəsində, Gümrü müqaviləsinin imzalanmasından sonra qərb cəbhəsində komandanlıq etmiş bir hərbiçidir.
İkinci Böyük Millət Məclisinə Ərdahandan seçilmiş millət vəkili kimi iştirak edib, bir mübahisə sonra məclis dəhlizində vurularaq həlak olan Xalid Paşa, TBMM-də işlənən ilk cinayətin qurbanıdır.
Həyatı
1883-cü ildə İstanbulda anadan olub. Atası Çərkəs Əhməd bəydir.
1901-ci ildə girdiyi Hərb məktəbini 1903-cü ildə leytenant rütbəsi ilə bitirib. 1908-ci ildə II Hökumətin (İkinci Meşrutiyet) elanından sonra Yəməndə yüzbaşı olaraq xidmətə başlayıb. Bundan sonrakı bütün həyatı cəbhələrdə keçmişdir.
1910-cu ilin iyun ayında Trablusgarp (Osmanlı-İtalyan müharibəsi 1911–1912) müharibəsinədə 3 ay döyüşlərdə iştirak etdi. Bu dövrdə eyni cəbhədə xidmət etdiyi zabit Ali Çetinkaya ("Keçəl Əli") ilə razılaşmadığı üçün Mustafa Kamal və Ənvər Paşanın birgə qərarı ilə vəzifə yerləri dəyişmək məcburiyyətində qalmışdı.
Trablusgarpdakı xidmətdən sonra Balkan müharibəsinə iştirak etmək üçün Çatalcaya göndərildi. I Dünya müharibəsi elan olunandan sonra Qafqaz cəbhəsində vəzifə aldı. Vəzifə Osmanlı-Rus Müharibəsi zamanı Rusiya tərəfindən işğal edilmiş Qars, Ərdahan və Sarıqamışı geri almaq idi. Doqquz günlük müharibədən sonra 23 dekabr 1915-ci ildə Ərdahana girməyi bacardı. Bu uğurundan sonra rütbəsi minbaşılığa, Çorum dəstəsinə qarşı apardığı əməliyyatlardan sonra podpolkovnikliyə yüksəldi.
10 may 1917-ci ildə Qərbi Dərsim komandanlığına təyin edildi. Müharibənin ən əhəmiyyətli milis qüvvələrindən birini qurub, Dersimli süvari qoşunları ilə Ərzincanı, Mamahatunu və Ərzurumu geri aldı. İslam Ordusunun 3-cü Firqə Komandanı olaraq Ahıskanı mühasirəyə aldı. Mondros Atəşkəs müqaviləsinin imzalanması ilə, Ərdahanı, Qarsı və Sarıqamışı azad edərək Tutuma çəkildi, amma İngilislərin təzyiqi ilə firqə komandanlığından azad edildi.
Əli Rza Paşa hökuməti yarananda 9-cu Qafqaz Firqəsi komandanlığına təyin edildi. Ermənistan üzərində aparılan hərəkat uğuru münasibətilə polkovnik rütbəsinə yüksəldildi.
Milli Mücadilədə xidmətləri
Xalid Paşa, Mondros Atəşkəs Müqaviləsindən sonra tərxis edilməmiş olan və Kazım Qarabəkir paşanın komandanlığı altında olan 15-ci Korpusda fəaliyyət göstərib. Regionda Qafqaz islam Ordusundan qalan qüvvələrin birləşməsini təmin etdi. Ərzurum Konqresində Trabzon nümayəndələrinin Mustafa Kamala qarşı çıxmalarının qarşısını aldı. 1920-ci ilin sonlarında Qars və Sarıqamış, 1921-ci ildə də, Ərdahanı düşmən işğallarından xilas etdi. Soyad haqqında qanunu çıxdıqdan sonra ailəsi "Karsıalan" soyadını götürmüşdür.
Gümrü Müqaviləsindən sonra Qərb cəbhəsində vəzifə verilən Xalid Paşa, Sakarya savaşında 12-ci qrupa komandanlıq edib. Bu zaman göstərdiyi igidliyə görə "Dəli" ləqəbi verilmişdir. Xüsusilə cəbhənin bir az gerisində yüksək bir yerə oturub tapançalarını dizlərinə qoyaraq "Geriyə çəkiləni vuraram" deməsi və bir neçə dəfə geriyə qaçan əsgərlər üzərində bunu şəxsən həyata keçirməsi ilə məşhur olmuşdur. Böyük döyüşdə Kocaeli qrupuna komandanlıq etdi və etdiyi zülmü ilə məşhur olan Yunan 11-ci Diviziyasını komandanı General Krokodeilos Kladas ilə birlikdə əsir aldı. Bu döyüşdən sonra general-mayor rütbəsinə yüksəlib.
Millət vəkilliyi və ölümü
İkinci Böyük Millət Məclisinə Ərdahandan seçilmiş millət vəkili kimi iştirak edib. 9 fevral 1925-ci ildə məclis dəhlizində, kürəyindən tapançayla vurularaq yaralanıb və 14 fevral 1925-ci ildə həyatını itirib. Öldürülməsi, Böyük Millət Məclisində gerçəkləşən ilk cinayətdir.
Hadisədə, millət vəkili Əli Çetinkaya ilə arasında baş verən bir qalmaqaldan sonra partlayan bir silahla vuruldu. Paşanı kimin vurduğu dəqiq olaraq bilinmədi. Ancaq Ankara Prokurorluğu Xalid Paşanı Ali Çetinkayanın vurduğu qənaətinə gəldi. Özünü müdafiə halında olduğunu qəbul edərək bu hadisədən sonra icraatı dayandırıb, barışdırma qərarını verdi.
Cənazəsi İstanbulun Əyyub səmtində dəfn edilmişdir. Məzarı daha sonra Ankarada 1988-ci ildə açılan Dövlət Qəbiristanlığına köçürülüb.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Mecliste Öldürülen Ardahan Milletvekili Deli Halıt Paşa 2012-09-29 at the Wayback Machine
- Halit Karsıalan Kimdir 2015-01-20 at the Wayback Machine
- Deli Halid Paşa’nın II. Meclis’te Öldürülmesi 2015-03-19 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xalid Karsialan ve ya Deli Xalid Pasa 1883 Besiktas 14 fevral 1925 Turkiye Boyuk Millet Meclisi General mayor TBMM nin Erdahandan secilmis millet vekili Xalid KarsialanSexsi melumatlarDogum tarixi 1883Dogum yeri Besiktas Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 14 fevral 1925 1925 02 14 Vefat yeri Turkiye Boyuk Millet Meclisi TurkiyeVetendasligi Osmanli imperiyasi TurkiyeTehsili Quleli Herbi Liseyi d Turkiye Quru Qosunlari mektebiHerbi fealiyyetiXidmet illeri 1903 cu ildenRutbesi MirlivaDoyusler Birinci Dunya muharibesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar I Dunya muharibesinde Qafqaz cebhesinde nailiyyetler gostermis Qurtulus savasinin ilk illerinde serq cebhesinde Gumru muqavilesinin imzalanmasindan sonra qerb cebhesinde komandanliq etmis bir herbicidir Ikinci Boyuk Millet Meclisine Erdahandan secilmis millet vekili kimi istirak edib bir mubahise sonra meclis dehlizinde vurularaq helak olan Xalid Pasa TBMM de islenen ilk cinayetin qurbanidir Heyati1883 cu ilde Istanbulda anadan olub Atasi Cerkes Ehmed beydir 1901 ci ilde girdiyi Herb mektebini 1903 cu ilde leytenant rutbesi ile bitirib 1908 ci ilde II Hokumetin Ikinci Mesrutiyet elanindan sonra Yemende yuzbasi olaraq xidmete baslayib Bundan sonraki butun heyati cebhelerde kecmisdir 1910 cu ilin iyun ayinda Trablusgarp Osmanli Italyan muharibesi 1911 1912 muharibesinede 3 ay doyuslerde istirak etdi Bu dovrde eyni cebhede xidmet etdiyi zabit Ali Cetinkaya Kecel Eli ile razilasmadigi ucun Mustafa Kamal ve Enver Pasanin birge qerari ile vezife yerleri deyismek mecburiyyetinde qalmisdi Trablusgarpdaki xidmetden sonra Balkan muharibesine istirak etmek ucun Catalcaya gonderildi I Dunya muharibesi elan olunandan sonra Qafqaz cebhesinde vezife aldi Vezife Osmanli Rus Muharibesi zamani Rusiya terefinden isgal edilmis Qars Erdahan ve Sariqamisi geri almaq idi Doqquz gunluk muharibeden sonra 23 dekabr 1915 ci ilde Erdahana girmeyi bacardi Bu ugurundan sonra rutbesi minbasiliga Corum destesine qarsi apardigi emeliyyatlardan sonra podpolkovnikliye yukseldi 10 may 1917 ci ilde Qerbi Dersim komandanligina teyin edildi Muharibenin en ehemiyyetli milis quvvelerinden birini qurub Dersimli suvari qosunlari ile Erzincani Mamahatunu ve Erzurumu geri aldi Islam Ordusunun 3 cu Firqe Komandani olaraq Ahiskani muhasireye aldi Mondros Ateskes muqavilesinin imzalanmasi ile Erdahani Qarsi ve Sariqamisi azad ederek Tutuma cekildi amma Ingilislerin tezyiqi ile firqe komandanligindan azad edildi Eli Rza Pasa hokumeti yarananda 9 cu Qafqaz Firqesi komandanligina teyin edildi Ermenistan uzerinde aparilan herekat uguru munasibetile polkovnik rutbesine yukseldildi Milli Mucadilede xidmetleriXalid Pasa Mondros Ateskes Muqavilesinden sonra terxis edilmemis olan ve Kazim Qarabekir pasanin komandanligi altinda olan 15 ci Korpusda fealiyyet gosterib Regionda Qafqaz islam Ordusundan qalan quvvelerin birlesmesini temin etdi Erzurum Konqresinde Trabzon numayendelerinin Mustafa Kamala qarsi cixmalarinin qarsisini aldi 1920 ci ilin sonlarinda Qars ve Sariqamis 1921 ci ilde de Erdahani dusmen isgallarindan xilas etdi Soyad haqqinda qanunu cixdiqdan sonra ailesi Karsialan soyadini goturmusdur Gumru Muqavilesinden sonra Qerb cebhesinde vezife verilen Xalid Pasa Sakarya savasinda 12 ci qrupa komandanliq edib Bu zaman gosterdiyi igidliye gore Deli leqebi verilmisdir Xususile cebhenin bir az gerisinde yuksek bir yere oturub tapancalarini dizlerine qoyaraq Geriye cekileni vuraram demesi ve bir nece defe geriye qacan esgerler uzerinde bunu sexsen heyata kecirmesi ile meshur olmusdur Boyuk doyusde Kocaeli qrupuna komandanliq etdi ve etdiyi zulmu ile meshur olan Yunan 11 ci Diviziyasini komandani General Krokodeilos Kladas ile birlikde esir aldi Bu doyusden sonra general mayor rutbesine yukselib Millet vekilliyi ve olumuIkinci Boyuk Millet Meclisine Erdahandan secilmis millet vekili kimi istirak edib 9 fevral 1925 ci ilde meclis dehlizinde kureyinden tapancayla vurularaq yaralanib ve 14 fevral 1925 ci ilde heyatini itirib Oldurulmesi Boyuk Millet Meclisinde gerceklesen ilk cinayetdir Hadisede millet vekili Eli Cetinkaya ile arasinda bas veren bir qalmaqaldan sonra partlayan bir silahla vuruldu Pasani kimin vurdugu deqiq olaraq bilinmedi Ancaq Ankara Prokurorlugu Xalid Pasani Ali Cetinkayanin vurdugu qenaetine geldi Ozunu mudafie halinda oldugunu qebul ederek bu hadiseden sonra icraati dayandirib barisdirma qerarini verdi Cenazesi Istanbulun Eyyub semtinde defn edilmisdir Mezari daha sonra Ankarada 1988 ci ilde acilan Dovlet Qebiristanligina kocurulub IstinadlarXarici kecidlerVikianbarda Xalid Karsialan ile elaqeli mediafayllar var Mecliste Oldurulen Ardahan Milletvekili Deli Halit Pasa 2012 09 29 at the Wayback Machine Halit Karsialan Kimdir 2015 01 20 at the Wayback Machine Deli Halid Pasa nin II Meclis te Oldurulmesi 2015 03 19 at the Wayback Machine