Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haker (ing. hacker, hack - yarmaq, sındırmaq) — əməliyyat sistemlərini bütünlüyü ilə bilən, dərinliklərinə enən, kompüterlərlə dərinləməsinə maraqlanan, proqramlamanı profesional dərəcədə bilən kompüter mütəxəssisləridir, deyə bilərik. Hakerlər hər hansı bir sistemin quruluşu üzərində sistem xətası və ya sistem açıqları tapa bilər, bu açıqların səbələrini bilərlər. Heç bir zaman öyrəndikləri ilə kifayətlənməz, daima daha çoxunu öyrənmək cəhdi içərisindədirlər.
Yaranma tarixi
Haker sözü XX əsrin 60-cı illərində informasiya texnologiyalarının inkişafı nəticəsində əmələ gəlmişdir. Haker sözü ümumiyyətlə əksərən sərt mənada başa düşülür, lakin onun çoxlu mənaları da var:
- Hakerlər əksər adi istifadəçilərdən fərqli olaraq proqramları detallarına kimi tədqiq etməkdən həzz alır, onların imkanlarını genişləndirməyə çalışır.
- Bir kəs ki, proqramlaşdırmanı çox həvəslə, şövqlə aparır və ya proqramlaşdırmanı nəzəriyyədən daha çox real şəkildə aparmağı xoşlayır.
- Bir şəxs ki, sürətli proqramlaşdırmanı bacarır.
- Öz peşəsi üzrə ekspert, öz peşəsində şövqlə işləyən. Ola bilsin ki, astronomiya hakeri.
- Bir şəxs ki, intelektual cəhətdən limit (məhdudiyyət) qoyulmuş peşənin öhdəsindən gəlsin.
- Bir şəxs ki, proqramlaşdırma sahəsində malik olduqları biliklərlə şəxsi mənafelərinə xidmət etmək və ya başqasına ziyan vurmaq.
- Bir şəxs ki, kompüterlər üçün zərərli proqramları-virusları hazırlayıb, onları yaymaq və antivirus proqramları satıb pul qazanmaq.
- Bir şəxs ki, haker dəyərlərini başa düşür və qiymətləndirir.
Əksərən haker (hacker) və (cracker) sözləri səhv salınır. Hakerlər həqiqi profesionallardır və onların kompüterlərdən informasiya oğurlamaq, başqasının işlərinə burunlarını soxmaq kimi vərdişləri yoxdur. Bu cür adamlara krekerlər deyirlər. Həmçinin friker (freecker – kompüterdən başqa elektronik cihazlardan havayı, pul vermədən istifadə edir. Məsələn havayı telefonla danışır) və (digərlərinin elektron kartlarından öz məqsədi üçün istifadə edir) kreker anlayışına yaxındır.
Bundan başqa bu sözün kökü olan hack sözünün proqram təminatı terminologiyasında bir başqa istifadəsi də vardır. Bu bir proqramlaşdırma məsələsinin "bilərək qeyri-dəqiq həlli" mənasına gəlir və ən qısa vaxtda bu cür məsələlərin qeyri-hack metodları ilə həlli zəruridir.
Kateqoriyalaşdırılması
Haker cəmiyyətinə o insanlar aiddirlər ki, onlar özlərini haker hesab edirlər və ya başqaları tərəfindən onlar haker hesab edilirlər. Bu cəmiyyətin nümayəndələri üç qrupa bölünürlər. Əksərən işlənən "kreker" sözü hakerlərin kateqoriyalarından daha çox onları dəqiqləşdirmək məqsədi güdür.
Haker: Yüksək ixtisaslı proqramçı
Bu zaman haker sözü daha çox pozitiv mənada, proqramlaşdırmanı yüksək dərəcədə aparan bir şəxs kimi başa düşülür. Bu cür hakerlər daha çox hörmətə layiq görülürlər və onlar əvvəlcədən heç bir hazırlıq görmədən çətin həll olunan problemin həll olunmasına nail olurlar.
Haker: Kompüter və şəbəkə təhlükəsizliyi üzrə ekspert
Şəbəkə miqyasında isə haker o şəxsdir ki, şəbəkənin elementlərinə və kompüterə girişə nəzarət edir, lazım gəldikdə onları məhdudlaşdırır. Bu şəxslər fərdi şəkildə şəbəkələrin normal fəaliyyətini nizamlayırlar. Bu cür hakerlər həmçinin internet vasitəsilə açılmaz kodları sındırmaqla və iştirakçısı kimi də iştirak edir. Hakerlərin bu cür fəaliyyətləri cəmiyyətdə digər fəaliyyətlərə nisbətən daha dərin iz buraxır. KİV-lərdə əksərən bu cür hakerlərdən danışırlar. Hakerlərin bu fəaliyyəti əksərən neqativ qarşılansa da pozitiv fəaliyyət göstərən hakerlər da mövcuddur. Belə ki, bu kateqoriyadaki hakerları üç alt kateqoriyaya bölmək olar:
- "Qara papaqlılar" (Black hat)
- "Ağ papaqlılar" (White hat)
- "Boz papaqlılar" (Grey hat)
"Qara papaqlı" hakerlər əsasən özlərinə aid olmayan və səlahiyyətlərində olmayan sistemlərə daxil olub müxtəlif çaplı zərər verici məqsədli işlərlə məşğul olduqları halda "ağ kepkalı" hakerlər bunun tərsinə olaraq bu zərərlərin qarşısını almaq və sistemin özünü müdafiə qabiliyyətini artırmaqla məşğul olurlar. "Boz kepkalı" hakerlər isə digər iki növə tam aid ediləbilməyən, yəni həm illegal həm də legal fəaliyyətlərlə məşğul olan şəxslərdir. Hakerlərin qanunsuz fəaliyyətlərinin arxasında duran səbəblərdən biri də özünü özünə və ya aid olduğu "yeraltı" cəmiyyətinə "sübut etmə" və bəzən də sadəcə olaraq "zövq alma" istəyidir. Bu tip davranışlar daha çox "Boz papaqlılarda" müşahidə olunur. Əvvəllər ümimiyyətlə haker fəaliyyətlərinə qeyri-ciddi yanaşan iri proqram təminatı və kompüter şəbəkəsi avadanlıqları istehsalçıları sonradan bir çox "qara papaqlı" hakerlarla əlaqəyə keçmiş və öz şirkətlərində işlə təmin edərək onların "ağ papaqlı" hakerlar cərgəsinə keçmələrinə səbəb olmuşdur. Bundan əlavə axtarış mühərriklərinin internetdə böyük əhəmiyyət qazanması ilə (SEO) metodları meydana çıxmışdır. Bu cür metodlar da məhz "Qara Papaq" və "Ağ Papaq" metodları olaraq kateqoriyalaşdırılır.
Texniki təminat dəyişdiriciləri
Hakerlərin digər növü isə kütləvi şəkildə istehsalda olmaya texniki hissələr yaratmaq, onları yeniləşdirməklə məşğuldurlar. Bu fəaliyyətin son nəticəsi əsasən onunla qurtarır ki, kompüterin hissələr tez-tez standart vasitələrlə yenilənir və ya onlar kompüterlərə yarı-kosmetik düzəlişlər edirlər. Onlar bunu rahatlıq və ya estetik zövq üçün edirlər. Kompüterə cürbəcür işıq effektləri quraşdırmaq bu cür hakerlər arasında geniş yayılmışdır. Bu tip hakerlərdən ən yüksək səviyyəliləri texniki hissələrin imkanlarını artıranlardır;bu cür insanlar əksərən profesional elektrik mühəndisləri olurlar. Bu tip hakerlərin fəaliyyətlərinə 1980-cı illərin sonu 1990-cı illərin əvvəllərində satıcı və kofe düzəldən maşınlara (TCP/IP) əlavə etməklə onları idarə etmək kimi nümunələr göstərmək olar.
Etimologiyası
Çox böyük ehtimalla "Haker" (Hacker) sözü öz ilkin mənasında İnformasiya texnologiyalarının yüksək inkişafı nəticəsində Massaçusets Texnologiya İnstitutunda 1960-cı illərdə meydana gəlmişdir. Termin meydana çıxdığı zaman heç də kütləvi şəkildə istifadə olunmamışdır. Buna səbəb isə kompüterlərin geniş yayılmaması idi. Termin ilkin olaraq lokal söz kimi işlənmişdir və mənası hər hansısa bir problemin sadə amma kobud şəkildə həlli; tələbələrin hədsiz hiyləgərlik işlətmələri (əksərən bu şəkildə qaydaları pozanları məhz haker adlandırmışlar) demək idi. Beləliklə haker sözü 1960-cı illərədək kompüter və informasiya texnologiyalarına aid olmayan mənalarda işlənmişdir.
İlkin olaraq to hack (sındırmaq, kəsmək) jarqon kimi istifadə olunmağa başlamışdır. Bu o mənada işlədilir ki, hər-hansısa bir proqrama "ayaqüstü" düzəliş edəsən. Tədricən to hack hacker sözünə kimi isimləşdi. Əsl haker kiminsə proqramındakı səhvi tapıb deməklə yanaşı onun həlli üsulunu verməyi çox lazımlı hesab edirdi. "Haker" sözü məhz buradan törəmişdir.
Hakerlər heç də həmişə edilmiş dəyişiklikləri proqramdakı səhvləri düzəltmək məqsədilə etmirdilər – bəzən bu dəyişikliklər müəlliflərin istəklərinin əksinə olaraq proqramın fəaliyyətini dəyişdirə bilərdi. Bu cür hadisələrin sayı getdikcə artırdı və hakerlərin fəaliyyəti aşkar olunurdu, hakerlik isə müəllif və istifadəçi arasında əks əlaqəyə çevrilirdi, jurnalistlər üçünsə bundan maraqlı heç nə ola bilməzdi. Daha sonra erası başladı. Əksər proqramların kodları əlçatmaz oldu, gizli proqram kodlarının açılması isə hədsiz çox vaxt aparmağa başladı, küllü vəsait tələb etməyə başladı. Nəticədə hakerliyin müsbət rolu heçə endi. Proqram kodlarının açılması və onlara redaktə etmək üçün yalnız güclü motiv lazım idi, tezliklə bəzi hakerlərdə bu motivlər tapıldı – onlar başa düşdülər ki, bu yolla pul və populyarlıq qazana bilərlər.
Nəticədə haker sözünün yeni, təhrif olunmuş formaları meydana gəldi: bu termin daha çox kompüter haqqında geniş biliklərini qeyri-qanuni və zərərverici fəaliyyətə sərf edən cani kimi başa düşülməyə başladı. İlk dəfə olaraq haker sözünü bu mənada tərəfindən "Ququ quşunun yumurtası" kitabında işlətmişdir, terminin bu mənada məşhurlaşmasında "Haker" kinofilminin də çox böyük rolu var. Hal-hazırda bu söz daha çox veb-təhlükəsizliyi pozulduğu zaman hak, hak etmək kimi istifadə olunur.
Azad və açıq proqram təminatının müdafiəçisi kimi tanınan şəxslərdən bəziləri- məsələn haker sözünü yalnız ilkin mənada işlətməyə çağırır.
Tanınmış hakerlər
- Edward Showden
- Tim Berners-Lee
- Linus Torvalds
- Rasmus Lerdorf
- Kevin Mitnik
- Ken Tompson
Bəzi terminlər və onların mənası
- Sniffer: Kompüter şəbəkəsində informasiya trafikini idarə edən bir vasitədir. Hücum edən adam gizlice informasiya axınını izləyir və lazım olduqda bu paketləri müdaxilə edə bilir.
- : Bir istifadəçiyə istəyi olmadan göndərilən reklam və ya kimdən göndərildiyi məlum olmayan emaillər yollayan bir proqramdir.
- Spoofer: Hakerlərin sistemlərə həmin sistemin istifadəçisi olduğu kimi gostərmək üçün istifadə etdiyi proqramdır. Ən çox istifadə olunanı spoofing üsulu smurfs hücumlardır. İstifadəçinin IP-lərinə durmadan paketlər yollayır və cavab aldığında o IP altına girir. Amma internet surətin flood səbəbinə görə zəifləyir.
- : 65536 dənə porta girişi olan bir kompüterin portlarının vəziyyəti haqqında hakerlərə bildirmək işinə yarayır.
- : Brute Force istifadə olunan bir kompüterə qarşı istifadə olunan parolların yerləşdiyi bir mətn faylıdır.
- : İstifadəyə haqqı olmayan istifadəçilərin parolu olan sistemə hakerlərin əlindəki wordlist vasitəsilə parolları yoxlayaraq tapmağa çalışan bir parol sındırıcı (passwd cracking) proqramdır.
- : İnternet əlaqənizi sürətli pinglər göndərərək yavaşladan və DOS hücumuna səbəb olan bir proqramdır.
- : İstifadəçinin internet browserinə homepage olaraq qurulan porno sayt tipli linkləri verən və bunları dəyişdirməyin qarşısını alan bir nervi trojanıdı.
- Keylogger: Özünü startup-a yerləşdirən və bəzəndə gizlədən bir proqramdır. Məqsədi isə klaviturada yazdığınız hər şeyi komüterinizdə gizli bir text faylına kopyalayır və bu proqramı sizə göndərənə göndərən bir proqramdır.
- : Faylları sıxışdırmaqa ve başlıqlarına (header-lərini) parol qoymağa yarayan ve beləliklədə serverlerin anti-virus və anti-trojan proqramlardan qoruyan bir vasitədir.
- : İstifadəçinin e-mail ünvanına minlərlə e-mail göndərən və göndərənin kim olduğunu gizlədən bir proqramdı.
- : Konkret mənası yoxdur. Virus kimidir. Bunu hazırlayanın fantaziyasına uyğun hazırlanır. Tapılan bir deşik vasitəsiylə informasiyaları, parolları onu hazırlayana göndərə bilən bir vasitə.
- : VBS, WSH, JS, HTA, JSE, VBE faylları uzantısına sahib olan text faylların işlənməsi əsnasında sistemdə müxtəlif problemlərin çıxmasına səbəb olur.
- : İstifadəçinin xəbəri olmadan yada bilmədən qəbul etdiyi internet səhifəsində kompüterə yerləşib xəbərsizcə işə düşən hostile activexlər hard diski silmədən, parolların oğurlanmasını və daha bir çox işləri görə bilir.
- Exploit: Sistem deşiyi (zəifliyi) olaraq bilinir. Hakerlər tərəfindən hazırlanan bu exploitlər sistemə girən bir yoldur.
- : İstifadəçinin kompüterinə ftp server-i açaraq müxtəlif trojan və virusların istifadəçinin xəbəri olmadan kompüterinə yüklənməsin təmin edən bir vasitədir.
- : Uzaqdan idare etmə proqramı kimi adlandırmaq olar. Bununla pis niyyətli hakerlər istifadəçinin komüterinə girə bilir və istədiyi hərəkəti eləyə bilir.
- DOS:(Denial of Service) Hər hansı bir saytın dondurulması işinə yarayır. Sayta daha çox paket və ya flood göndərib Dos hücumları saytın işləməsini dayandırır.
- Malware: İstifadəçi məlumatı olmayan kompüterdə işləyən, kompüterə zərər vermək məqsədi güdən hər proqrama verilən ümumi bir addır.
- : İstifadçinin IP-sinə 80,8080 kimi portlardan bağlanıb əldə edilən IP-yə proxy deyilir.
- Java: Webmasterlərin tez-tez istifadə elədikləri java appetlərin işləməsinə yarayan bir proqramdır.
- : Web səhifələri tərəfindən kompüterimizə xəbərsizcə buraxılan və bir səfərki girişimizdə səhifənin bizi tanımasını təmin edən kiçik txt fayldır.
- : Kazaa, Imesh tərzindəki proqramlara verilən və istifadəçilərin qarşılıqlı bir-birinə bağlanaraq fayıl alış – verişini təmin edən bir proqramdır.
- Kriptoqrafiya: Məlumatın anlaşılmaması üçün hər hansı bir funksiya ilə dəyişdirilməsindən(və yenə anlaşılacaq vəziyyətə gətirilməsindən)bəhs edən elmdir.
- : Daha cox IRC istifadəsində hiss etdiyimiz yavaşlama, gecikmə hadisəsinə verilən addır.
- Adware: Reklam məqsədli olan istifadəçilərə istəkləri olmadan saytları açan, homepage-i dəyişdirən və bunun kimi hərəkətləri edən bir proqramdır.
- : E-mail istifadəçisini aldadaraq onun login və parolunu oğurlamağa yarayan bir haсk üsuludur.
Xarici keçidlər
- How To Become A Hacker (ru-en)
- What is hacker?-Webopedia
- The word "Hacker"
- The Hacker FAQ
- Magazine::.[ölü keçid]
- WebSecLab 2007-04-10 at the Wayback Machine
- Türkiye'nin En Büyük Hacker Sitesi(tr) 2007-10-27 at the Wayback Machine
- Challenges to entertain your mind and progress in the computer security (Hacker-Challenge) (en)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Haker ing hacker hack yarmaq sindirmaq emeliyyat sistemlerini butunluyu ile bilen derinliklerine enen komputerlerle derinlemesine maraqlanan proqramlamani profesional derecede bilen komputer mutexessisleridir deye bilerik Hakerler her hansi bir sistemin qurulusu uzerinde sistem xetasi ve ya sistem aciqlari tapa biler bu aciqlarin sebelerini bilerler Hec bir zaman oyrendikleri ile kifayetlenmez daima daha coxunu oyrenmek cehdi icerisindedirler Yaranma tarixiHaker sozu XX esrin 60 ci illerinde informasiya texnologiyalarinin inkisafi neticesinde emele gelmisdir Haker sozu umumiyyetle ekseren sert menada basa dusulur lakin onun coxlu menalari da var Hakerler ekser adi istifadecilerden ferqli olaraq proqramlari detallarina kimi tedqiq etmekden hezz alir onlarin imkanlarini genislendirmeye calisir Bir kes ki proqramlasdirmani cox hevesle sovqle aparir ve ya proqramlasdirmani nezeriyyeden daha cox real sekilde aparmagi xoslayir Bir sexs ki suretli proqramlasdirmani bacarir Oz pesesi uzre ekspert oz pesesinde sovqle isleyen Ola bilsin ki astronomiya hakeri Bir sexs ki intelektual cehetden limit mehdudiyyet qoyulmus pesenin ohdesinden gelsin Bir sexs ki proqramlasdirma sahesinde malik olduqlari biliklerle sexsi menafelerine xidmet etmek ve ya basqasina ziyan vurmaq Bir sexs ki komputerler ucun zererli proqramlari viruslari hazirlayib onlari yaymaq ve antivirus proqramlari satib pul qazanmaq Bir sexs ki haker deyerlerini basa dusur ve qiymetlendirir Ekseren haker hacker ve cracker sozleri sehv salinir Hakerler heqiqi profesionallardir ve onlarin komputerlerden informasiya ogurlamaq basqasinin islerine burunlarini soxmaq kimi verdisleri yoxdur Bu cur adamlara krekerler deyirler Hemcinin friker freecker komputerden basqa elektronik cihazlardan havayi pul vermeden istifade edir Meselen havayi telefonla danisir ve digerlerinin elektron kartlarindan oz meqsedi ucun istifade edir kreker anlayisina yaxindir Bundan basqa bu sozun koku olan hack sozunun proqram teminati terminologiyasinda bir basqa istifadesi de vardir Bu bir proqramlasdirma meselesinin bilerek qeyri deqiq helli menasina gelir ve en qisa vaxtda bu cur meselelerin qeyri hack metodlari ile helli zeruridir KateqoriyalasdirilmasiHakerlerin emblemi Haker cemiyyetine o insanlar aiddirler ki onlar ozlerini haker hesab edirler ve ya basqalari terefinden onlar haker hesab edilirler Bu cemiyyetin numayendeleri uc qrupa bolunurler Ekseren islenen kreker sozu hakerlerin kateqoriyalarindan daha cox onlari deqiqlesdirmek meqsedi gudur Haker Yuksek ixtisasli proqramci Bu zaman haker sozu daha cox pozitiv menada proqramlasdirmani yuksek derecede aparan bir sexs kimi basa dusulur Bu cur hakerler daha cox hormete layiq gorulurler ve onlar evvelceden hec bir hazirliq gormeden cetin hell olunan problemin hell olunmasina nail olurlar Haker Komputer ve sebeke tehlukesizliyi uzre ekspert Sebeke miqyasinda ise haker o sexsdir ki sebekenin elementlerine ve komputere girise nezaret edir lazim geldikde onlari mehdudlasdirir Bu sexsler ferdi sekilde sebekelerin normal fealiyyetini nizamlayirlar Bu cur hakerler hemcinin internet vasitesile acilmaz kodlari sindirmaqla ve istirakcisi kimi de istirak edir Hakerlerin bu cur fealiyyetleri cemiyyetde diger fealiyyetlere nisbeten daha derin iz buraxir KIV lerde ekseren bu cur hakerlerden danisirlar Hakerlerin bu fealiyyeti ekseren neqativ qarsilansa da pozitiv fealiyyet gosteren hakerler da movcuddur Bele ki bu kateqoriyadaki hakerlari uc alt kateqoriyaya bolmek olar Qara papaqlilar Black hat Ag papaqlilar White hat Boz papaqlilar Grey hat Qara papaqli hakerler esasen ozlerine aid olmayan ve selahiyyetlerinde olmayan sistemlere daxil olub muxtelif capli zerer verici meqsedli islerle mesgul olduqlari halda ag kepkali hakerler bunun tersine olaraq bu zererlerin qarsisini almaq ve sistemin ozunu mudafie qabiliyyetini artirmaqla mesgul olurlar Boz kepkali hakerler ise diger iki nove tam aid edilebilmeyen yeni hem illegal hem de legal fealiyyetlerle mesgul olan sexslerdir Hakerlerin qanunsuz fealiyyetlerinin arxasinda duran sebeblerden biri de ozunu ozune ve ya aid oldugu yeralti cemiyyetine subut etme ve bezen de sadece olaraq zovq alma isteyidir Bu tip davranislar daha cox Boz papaqlilarda musahide olunur Evveller umimiyyetle haker fealiyyetlerine qeyri ciddi yanasan iri proqram teminati ve komputer sebekesi avadanliqlari istehsalcilari sonradan bir cox qara papaqli hakerlarla elaqeye kecmis ve oz sirketlerinde isle temin ederek onlarin ag papaqli hakerlar cergesine kecmelerine sebeb olmusdur Bundan elave axtaris muherriklerinin internetde boyuk ehemiyyet qazanmasi ile SEO metodlari meydana cixmisdir Bu cur metodlar da mehz Qara Papaq ve Ag Papaq metodlari olaraq kateqoriyalasdirilir Texniki teminat deyisdiricileri Hakerlerin diger novu ise kutlevi sekilde istehsalda olmaya texniki hisseler yaratmaq onlari yenilesdirmekle mesguldurlar Bu fealiyyetin son neticesi esasen onunla qurtarir ki komputerin hisseler tez tez standart vasitelerle yenilenir ve ya onlar komputerlere yari kosmetik duzelisler edirler Onlar bunu rahatliq ve ya estetik zovq ucun edirler Komputere curbecur isiq effektleri qurasdirmaq bu cur hakerler arasinda genis yayilmisdir Bu tip hakerlerden en yuksek seviyyelileri texniki hisselerin imkanlarini artiranlardir bu cur insanlar ekseren profesional elektrik muhendisleri olurlar Bu tip hakerlerin fealiyyetlerine 1980 ci illerin sonu 1990 ci illerin evvellerinde satici ve kofe duzelden masinlara TCP IP elave etmekle onlari idare etmek kimi numuneler gostermek olar EtimologiyasiCox boyuk ehtimalla Haker Hacker sozu oz ilkin menasinda Informasiya texnologiyalarinin yuksek inkisafi neticesinde Massacusets Texnologiya Institutunda 1960 ci illerde meydana gelmisdir Termin meydana cixdigi zaman hec de kutlevi sekilde istifade olunmamisdir Buna sebeb ise komputerlerin genis yayilmamasi idi Termin ilkin olaraq lokal soz kimi islenmisdir ve menasi her hansisa bir problemin sade amma kobud sekilde helli telebelerin hedsiz hiylegerlik isletmeleri ekseren bu sekilde qaydalari pozanlari mehz haker adlandirmislar demek idi Belelikle haker sozu 1960 ci illeredek komputer ve informasiya texnologiyalarina aid olmayan menalarda islenmisdir Ilkin olaraq to hack sindirmaq kesmek jarqon kimi istifade olunmaga baslamisdir Bu o menada isledilir ki her hansisa bir proqrama ayaqustu duzelis edesen Tedricen to hack hacker sozune kimi isimlesdi Esl haker kiminse proqramindaki sehvi tapib demekle yanasi onun helli usulunu vermeyi cox lazimli hesab edirdi Haker sozu mehz buradan toremisdir Hakerler hec de hemise edilmis deyisiklikleri proqramdaki sehvleri duzeltmek meqsedile etmirdiler bezen bu deyisiklikler muelliflerin isteklerinin eksine olaraq proqramin fealiyyetini deyisdire bilerdi Bu cur hadiselerin sayi getdikce artirdi ve hakerlerin fealiyyeti askar olunurdu hakerlik ise muellif ve istifadeci arasinda eks elaqeye cevrilirdi jurnalistler ucunse bundan maraqli hec ne ola bilmezdi Daha sonra erasi basladi Ekser proqramlarin kodlari elcatmaz oldu gizli proqram kodlarinin acilmasi ise hedsiz cox vaxt aparmaga basladi kullu vesait teleb etmeye basladi Neticede hakerliyin musbet rolu hece endi Proqram kodlarinin acilmasi ve onlara redakte etmek ucun yalniz guclu motiv lazim idi tezlikle bezi hakerlerde bu motivler tapildi onlar basa dusduler ki bu yolla pul ve populyarliq qazana bilerler Neticede haker sozunun yeni tehrif olunmus formalari meydana geldi bu termin daha cox komputer haqqinda genis biliklerini qeyri qanuni ve zererverici fealiyyete serf eden cani kimi basa dusulmeye basladi Ilk defe olaraq haker sozunu bu menada terefinden Ququ qusunun yumurtasi kitabinda isletmisdir terminin bu menada meshurlasmasinda Haker kinofilminin de cox boyuk rolu var Hal hazirda bu soz daha cox veb tehlukesizliyi pozuldugu zaman hak hak etmek kimi istifade olunur Azad ve aciq proqram teminatinin mudafiecisi kimi taninan sexslerden bezileri meselen haker sozunu yalniz ilkin menada isletmeye cagirir Taninmis hakerlerEdward Showden Tim Berners Lee Linus Torvalds Rasmus Lerdorf Kevin Mitnik Ken TompsonBezi terminler ve onlarin menasiSniffer Komputer sebekesinde informasiya trafikini idare eden bir vasitedir Hucum eden adam gizlice informasiya axinini izleyir ve lazim olduqda bu paketleri mudaxile ede bilir Bir istifadeciye isteyi olmadan gonderilen reklam ve ya kimden gonderildiyi melum olmayan emailler yollayan bir proqramdir Spoofer Hakerlerin sistemlere hemin sistemin istifadecisi oldugu kimi gostermek ucun istifade etdiyi proqramdir En cox istifade olunani spoofing usulu smurfs hucumlardir Istifadecinin IP lerine durmadan paketler yollayir ve cavab aldiginda o IP altina girir Amma internet suretin flood sebebine gore zeifleyir 65536 dene porta girisi olan bir komputerin portlarinin veziyyeti haqqinda hakerlere bildirmek isine yarayir Brute Force istifade olunan bir komputere qarsi istifade olunan parollarin yerlesdiyi bir metn faylidir Istifadeye haqqi olmayan istifadecilerin parolu olan sisteme hakerlerin elindeki wordlist vasitesile parollari yoxlayaraq tapmaga calisan bir parol sindirici passwd cracking proqramdir Internet elaqenizi suretli pingler gondererek yavasladan ve DOS hucumuna sebeb olan bir proqramdir Istifadecinin internet browserine homepage olaraq qurulan porno sayt tipli linkleri veren ve bunlari deyisdirmeyin qarsisini alan bir nervi trojanidi Keylogger Ozunu startup a yerlesdiren ve bezende gizleden bir proqramdir Meqsedi ise klaviturada yazdiginiz her seyi komuterinizde gizli bir text faylina kopyalayir ve bu proqrami size gonderene gonderen bir proqramdir Fayllari sixisdirmaqa ve basliqlarina header lerini parol qoymaga yarayan ve beleliklede serverlerin anti virus ve anti trojan proqramlardan qoruyan bir vasitedir Istifadecinin e mail unvanina minlerle e mail gonderen ve gonderenin kim oldugunu gizleden bir proqramdi Konkret menasi yoxdur Virus kimidir Bunu hazirlayanin fantaziyasina uygun hazirlanir Tapilan bir desik vasitesiyle informasiyalari parollari onu hazirlayana gondere bilen bir vasite VBS WSH JS HTA JSE VBE fayllari uzantisina sahib olan text fayllarin islenmesi esnasinda sistemde muxtelif problemlerin cixmasina sebeb olur Istifadecinin xeberi olmadan yada bilmeden qebul etdiyi internet sehifesinde komputere yerlesib xebersizce ise dusen hostile activexler hard diski silmeden parollarin ogurlanmasini ve daha bir cox isleri gore bilir Exploit Sistem desiyi zeifliyi olaraq bilinir Hakerler terefinden hazirlanan bu exploitler sisteme giren bir yoldur Istifadecinin komputerine ftp server i acaraq muxtelif trojan ve viruslarin istifadecinin xeberi olmadan komputerine yuklenmesin temin eden bir vasitedir Uzaqdan idare etme proqrami kimi adlandirmaq olar Bununla pis niyyetli hakerler istifadecinin komuterine gire bilir ve istediyi hereketi eleye bilir DOS Denial of Service Her hansi bir saytin dondurulmasi isine yarayir Sayta daha cox paket ve ya flood gonderib Dos hucumlari saytin islemesini dayandirir Malware Istifadeci melumati olmayan komputerde isleyen komputere zerer vermek meqsedi guden her proqrama verilen umumi bir addir Istifadcinin IP sine 80 8080 kimi portlardan baglanib elde edilen IP ye proxy deyilir Java Webmasterlerin tez tez istifade eledikleri java appetlerin islemesine yarayan bir proqramdir Web sehifeleri terefinden komputerimize xebersizce buraxilan ve bir seferki girisimizde sehifenin bizi tanimasini temin eden kicik txt fayldir Kazaa Imesh terzindeki proqramlara verilen ve istifadecilerin qarsiliqli bir birine baglanaraq fayil alis verisini temin eden bir proqramdir Kriptoqrafiya Melumatin anlasilmamasi ucun her hansi bir funksiya ile deyisdirilmesinden ve yene anlasilacaq veziyyete getirilmesinden behs eden elmdir Daha cox IRC istifadesinde hiss etdiyimiz yavaslama gecikme hadisesine verilen addir Adware Reklam meqsedli olan istifadecilere istekleri olmadan saytlari acan homepage i deyisdiren ve bunun kimi hereketleri eden bir proqramdir E mail istifadecisini aldadaraq onun login ve parolunu ogurlamaga yarayan bir hask usuludur Xarici kecidlerHow To Become A Hacker ru en What is hacker Webopedia The word Hacker The Hacker FAQ Magazine olu kecid WebSecLab 2007 04 10 at the Wayback Machine Turkiye nin En Buyuk Hacker Sitesi tr 2007 10 27 at the Wayback Machine Challenges to entertain your mind and progress in the computer security Hacker Challenge en Hemcinin baxHakerin manifesti