Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xaba (həmçinin Hor-Xaba kimi oxunur; e. ə. XXVII əsr – e. ə. XXVII əsr) — Qədim Krallığın 3-cü sülaləsi dövründə fəaliyyət göstərən Qədim Misir fironu idi. Xabanın hökm sürdüyü dəqiq vaxt məlum deyil, lakin eramızdan əvvəl 2670-ci ilə aid ola bilər.
| Xaba | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | e. ə. XXVII əsr |
| Vəfat tarixi | e. ə. XXVII əsr |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi |
| Atası | Sexemxet |
| Ailəsi | Üçüncü sülalə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kral Habanı Qədim Misir fiquru kimi qiymətləndirmək çətindir. Onun adı arxeoloji cəhətdən daş qablar və palçıq möhürü izləri ilə əlaqələndirilir. Habanın hökmranlığı etibarlı şəkildə Üçüncü Sülalə ilə bağlıdır. Ramessid padşahlarının siyahılarındakı uyğunsuzluqlar və müasir bayram yazılarının olmaması səbəbindən onun sülalədəki dəqiq xronoloji mövqeyi mübahisəli olaraq qalır. Bu problemlər qismən Habanın ölümündən çox sonra, xüsusən də Ramessidlər dövründə (üçüncü sülalədən 1400 il fərqlə) tərtib edilmiş padşahların ziddiyyətli siyahılarından irəli gəlir. Habanın harada dəfn olunduğu ilə bağlı da mübahisələr var. Bir çox misirşünas və arxeoloq onun Zaveet əl-Aryandakı tamamlanmamış Qatlı Piramidanın sahibi olduğunu fərz edir. Digərləri bunun əvəzinə onun məzarının Habanın sırğalarının olduğu çoxsaylı daş qabların tapıldığı Laylı Piramidadan çox uzaqda yerləşən böyük mastaba olduğuna inanırlar.
Təsdiqlər
Habanın adı Zaviet el-Aryan, Abusir və Naga ed-Deir arxeoloji sahələrində tapılmış maqnezit, travertin və dioritdən hazırlanmış doqquz cilalanmış daş qabda görünür. Kasalar əsasən bütöv tapılıb; onların cilalanmış səthlərində yalnız sərəx şahının adı təsvir edilmişdir. Hazırlandığı zaman adət olduğu kimi, onlar kontekst üçün əlavə etiketləri ehtiva etmirlər.
Onun adı Qesna (Deltada), Zaviet el-Aryan, Hierakonpolis və Elefantində tapılan bir neçə palçıq möhürü izlərində də görünür. Palçıq suitilərinin çoxu indiki Elefantin ərazisində qazılmışdır; onların daha çoxunun indiki Fil Muzeyinin bağının altında olması mümkündür. Bu möhürlərin üzərində daş kasalara nisbətən daha çox yazı var, lakin möhürlərin çoxu yalnız kiçik parçalar şəklində dövrümüzə gəlib çatmış, onların səthi illər keçdikcə kobudlaşmışdır.
Yalnız bir möhür yaxşı qorunub saxlanmış ad və ya titullara malikdir; UC-11755 nömrəli möhür tarixi göstərilməyib və hazırda Londondakı Petri Muzeyində nümayiş etdirilir. Yazıda Horus və Golden Horus adları növbə ilə yazılır.
Şəxsiyyət
Kral adı
Haba yalnız Serex və Qızıl Dağ adı ilə tanınır. Onun Nisut-Biti adı və Nebti adı məlum deyil. Bundan əlavə, Haba, Qızıl Dağların adının ehtimal olunan sələfi olan və Habanın da təqdim etdiyi arxeoloji cəhətdən təsdiqlənmiş Qızıl Adı olan çox az Erkən Sülalə və Köhnə Krallıq padşahlarından biridir. Habadan başqa, 4-cü sülalənin banisi Kral Sneferudan əvvəl yaşamış qızıl adları olan yeganə padşahlar Jer, Den, Ninetjer, Hasexemvi və Coser idi. Snefrudan bəri, Qızıl Dağ adı, nə qədər hökm sürməsindən asılı olmayaraq, hər hansı bir hökmdar padşah üçün sabit bir kral tituluna çevrildi. Habanın "Qızıl Dağ" adına bir neçə möhür təəssüratında rast gəlmək olar, baxmayaraq ki, onun düzgün oxunması və tərcüməsi mübahisəlidir. Peter Kaploni onu Nub-iret və ya Nub iret-Jedef kimi şərh edir, baxmayaraq ki, Jedef hecasının adın ayrılmaz hissəsi və ya əlavə fəxri ad olduğuna əmin deyil. Tomas Sneider və Jurgen von Beckerat isə Habanın Qızıl Dağını "qızıl şahin" mənasını verən Netger-noob kimi görürlər. Haba'nın qızıl adı Qızılın kral adının məsdər formasını istifadə edən ilk addır.
Ramessid padşahlarının siyahıları ilə eyniləşdirmə
Alimlər Habanı Ramessidlər dövründən (On doqquzuncu və iyirminci sülalələr) kral adları ilə əlaqələndirməyə çalışarkən bir sıra problemlərlə üzləşirlər. Təəssüf ki, bu siyahılarda 3-cü sülalənin şahlarının sayı və ya adları ilə bağlı birmənalı fikir yoxdur. Kral siyahısında Abydos, Nebka, Djoser, Teti, Sedges və Neferkare, Turin kanonunda isə Nebka, Coser, Coserteti, Hudzef və Huni göstərilir. Kral siyahısında Sakkara, Coser, Coserteti, Nebxare və Huni qeyd olunur. Qədim tarixçi Maneto doqquz ad çəkir: Neherof, Tosorf, Tireus, Mesoçris, Sofis, Tosertasis, Ahes, Sefuris və Kerferes. Məsələn, misirşünas Jorvert Eiddon Stephen Edwards Habunu Ramesside kartuşundan xala adı ilə eyniləşdirir.
Bunun əksinə olaraq, misirşünaslar Volfqanq Helk və Aidan Dodson, Habanın Ramessids Sedges və Hudzhef II adları ilə eyni ola biləcəyini təklif edirlər. Hər iki "ad" əslində kral titulu üçün təxəllüslərdir, Ramessides mirzələri padşahların siyahılarını tərtib edərkən oxunmaz idi. Bu, qısa müddətə hökmranlıq edən padşaha uyğun gəlirdi. Turin Canon II Hujefeyə 6 illik qısa bir hökmranlıq verir.
Müasir Misirşünasların azlığı Habanın Huni kimi tanınan Ramessid kartuşunun adı ilə eyni ola biləcəyinə inanır. Bu adı Ramessidlərin katiblərinin 3-cü sülalənin sonuncu hökmdarı kimi ötürdükləri krala aid etmək olar. Rainer Stadelmann, Nicolas Grimal, Wolfgang Helk və Toby Wilkinson Sauyet el-Aryanda Layered Piramida adlanan pilləli piramidaya işarə edir. Bu abidə Habaya aid edilir (aşağıdakı bölməyə baxın) və Stadelmann və Wilkinson piramidanın tamamlandığına inandıqları üçün layihəyə nəzarət etmək üçün Kral Huni kimi uzun müddət hökmranlıq edən padşahın lazım olacağına inanırlar. Turin kanonunda Huninin 24 il hökm sürdüyü təsdiqlənir. Bundan əlavə, Stadelmann Elephantine üzərində tapılan suiti təəssüratlarına işarə edir: onlar Huni tərəfindən tikildiyi deyilən pilləli piramidaya çox yaxın bir yerdən gəlirlər
Manetho krallarının siyahısı ilə eyniləşdirmə
Antik tarixçi Manetonun Habunu hansı adla sadaladığı da məlum deyil. O, sadalanan Mesochris və ya Sofis ilə eyni şəxs ola bilər, lakin bu, öz növbəsində, Volfqanq Helk və Eberhard Otto tərəfindən sorğulanır. Hər iki adı padşah Sənaxtla əlaqələndirirlər .
Hökmdarlıq
Xronologiya
Ramessid padşahlarının siyahılarındakı uyğunsuzluqlar və müasir bayram yazılarının olmaması səbəbindən Habanın dəqiq xronoloji mövqeyi mübahisəli olaraq qalır. Misirşünas Nabil Svelim hesab edir ki, Haba 2-ci sülalənin sonuncu hökmdarı olan Kral Hasexemvinin birbaşa varisi ola bilər. O, öz fərziyyələrini onların adlarının oxşarlığı ilə əsaslandırır: hər ikisi xa hecası ilə başlayır. Müqayisə üçün o, Netjerixet (Coser) və Sexemxet adlarına işarə edir ki, onlar da bu cür oxşarlıqlar göstərir və geniş yayılmış inanca görə ardıcıl hökm sürürlər.
Bununla belə, Svelimin nəzəriyyəsi geniş şəkildə qəbul edilməmişdir. Qrimal, Helk, Wilkinson və Stadelman qeyd edirlər ki, 3-cü sülalə dövründə cilalanmış səthli kral daş kasalarında heç bir istiqamətli yazı olmadan yalnız Horusun adlarını təsvir etmək dəb halına gəldi. Eyni şey Kral Habanın daş qablarına da aiddir. Bu dekor üslubu hətta 4-cü sülalənin banisi Snefru dövründə də tətbiq edilmişdir. Beləliklə, Habanın Üçüncü Sülalənin sonlarına doğru hökmranlıq etdiyi güman edilir.
Müddəti
Habanın padşahlığının dəqiq uzunluğu da məlum deyil. Əgər o, Ramessides kartuşundakı Sedges ("çıxmış" deməkdir) və Hudjef ("silinmiş" deməkdir) adları ilə eyni olsaydı, Turin Canonunun təklif etdiyi kimi, altı il padşahlıq edə bilərdi. Əgər Haba Kral Huni ilə eyni olsaydı, o, 24 il hökmranlıq edə bilərdi.
Hadisələr
Hazırkı arxeoloji vəziyyət Haba hakimiyyətini daha dəqiq qiymətləndirməyə imkan vermir. Elefantindən gələn möhür izləri yalnız bu adanın Haba dövründə ziyarət üçün vacib bir yer olduğunu sübut edir. Yazılar möhürlərin və onların qablarının Tinisdən gəldiyini və onların Elefantin qubernatoru tərəfindən qeydə alındığını göstərir. Digər möhürlərdə ilahə Bastet təsvir edilmişdir. Hierakonpolis möhürü yerli Horus məbədinin erkən sülalə xarabalıqlarında tapılıb. Orada tanrının, ehtimal ki, Aşın təsvirinin izləri göstərilir.
Türbə
Ümumiyyətlə, Habanın Gizadan təxminən 8 km cənub-qərbdə, Zaviet el-Aryanda yerləşən Qatlı Piramidanı inşa etdiyinə inanılır. Piramidanın dizaynı Üçüncü Dinasti hörgü üçün xarakterikdir, çiy kərpiclər yerli qayaların kobud bloklarından hazırlanmış nüvənin ətrafında laylaylıdır. Piramidanın 42–45 metr (138–148 fut) hündürlüyündə olması planlaşdırılırdı, lakin indi onun hündürlüyü cəmi 17 metrdir (56 fut). Piramidanın bir hissəsinin zamanla dağıdılıb-dağılmadığı və ya tikintisinin heç vaxt başa çatmadığı məlum deyil. Piramidanı Haba ilə birbaşa əlaqələndirən heç bir yazı olmasa da, onun sərxoşları Z500 Mastaba kimi tanınan yaxınlıqdakı mastabada aşkar edilmiş daş qablarda görünür.
Alternativ olaraq, Haba piramidadan təxminən 200 m (660 fut) şimalda yerləşən yuxarıda qeyd olunan mastabada basdırıla bilər. Həqiqətən də, mastabanın qazıntıları zamanı üzərində Horus Habanın adı həkk olunmuş bir neçə daş kasa, həmçinin onun möhürünün iki parçası tapılmışdır. Bu, adətən, Habanın piramidanın sahibi olduğuna dair sübut kimi qəbul edilsə də, eyni dərəcədə mastabanın Habanın məzarı, piramidanın isə hələ naməlum padşahın məzarı olduğunu ifadə edə bilər.
Habanın hakimiyyəti dövründə digər tikililər
Mastaba Z500
Yalnız iki böyük məstaba türbəsini etibarlı şəkildə Həbənin hakimiyyətinə aid etmək olar. Birincisi Mastaba Z500 kimi tanınır və Zaviyet el Aryanda yerləşir. O, Layer Piramidasından təxminən 200 m şimalda yerləşir və cənub-şimal istiqamətinə malikdir. Məstaba çiy kərpicdən tikilib, onun xarici divarında taxçalar var və tipik türbə elementləri olmayan yalnız iki böyük kameradan ibarətdir. Bu səbəbdən Nabil Svelim kimi misirşünaslar Mastaba Z500-ün əslində Layer Piramid dəfn kompleksinə aid xatirə məbədi olduğuna inanırlar. Xabanın hakimiyyəti dövründə tikintinin tarixi çoxlu diorit və dolomit qablara və Şah Xabanın Serix adını daşıyan gil möhür parçalarına əsaslanır.
Quesna türbəsi
2010-cu ildə Monufiya əyalətində (Nil deltasında) yerləşən Kesna arxeoloji yerində naməlum çiy kərpic mastaba aşkar edilmişdir. Bir vaxtlar mastabanın uzunluğu 14 m, eni isə 6 m olub. Onun bünövrəsi eni 3 m olan dəhliz kapellasıdır, üç memarlıq hissəsinə bölünmüşdür: birinci (şimal) hissəsi söküntü ilə doldurulmuşdur, ikinci (mərkəzi) hissədə qəbir kamerası kimi ikiqat otaq, üçüncü (cənub) hissəsi isə dəfn otağı. onun mərkəzində mil. 2014-cü ildə içərisində kralın adı yazılmış palçıq möhürünün kiçik bir parçası tapıldı. Lakin türbənin əsl sahibi məlum deyil və arxeoloji qazıntılar hələ də davam edir.
İstinadlar
- "Luxor Times: British archaeologists discovered an Old Kingdom Mastaba in Delta". 2018-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-13.
- Peter Kaplony: Inschriften der ägyptischen Frühzeit. Band III, Harrassowitz, Wiesbaden 1963, ISBN , p. 173–174.
- Aidan Dodson: The Layer Pyramid of Zawiyet el-Aryan: Its Layout and Context. In: Journal of the American Research Center in Egypt (JARCE), No. 37 (2000). American Research Center (Hg.), Eisenbrauns, Winona Lake/Bristol 2000, ISSN 0065–9991, pp. 81–90.
- Iorwerth Eiddon Stephen Edwards u.a.: The Cambridge ancient history, vol.1, p. 156.
- Rainer Stadelmann: King Huni: His Monuments and His Place in the History of the Old Kingdom. In: Zahi A. Hawass, Janet Richards (Hrsg.): The Archaeology and Art of Ancient Egypt. Essays in Honor of David B. O'Connor, vol. II. Conceil Suprême des Antiquités de l'Égypte, Kairo 2007, p. 425–431.
- Wolfgang Helck, Eberhard Otto: Lexikon der Ägyptologie, Vol. 5. Otto Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 1984, ISBN , p. 250.
- Nabil Swelim: Some Problems on the History of the Third Dynasty — Archaeological and Historical Studies, vol. 7. The Archaeological Society of Alexandria, Alexandria 1983, p. 199–202.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xaba hemcinin Hor Xaba kimi oxunur e e XXVII esr e e XXVII esr Qedim Kralligin 3 cu sulalesi dovrunde fealiyyet gosteren Qedim Misir fironu idi Xabanin hokm surduyu deqiq vaxt melum deyil lakin eramizdan evvel 2670 ci ile aid ola biler XabaSexsi melumatlarDogum tarixi e e XXVII esrVefat tarixi e e XXVII esrDefn yeri Zauyet el AryanFealiyyeti dovlet xadimiAtasi SexemxetAilesi Ucuncu sulale Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kral Habani Qedim Misir fiquru kimi qiymetlendirmek cetindir Onun adi arxeoloji cehetden das qablar ve palciq mohuru izleri ile elaqelendirilir Habanin hokmranligi etibarli sekilde Ucuncu Sulale ile baglidir Ramessid padsahlarinin siyahilarindaki uygunsuzluqlar ve muasir bayram yazilarinin olmamasi sebebinden onun sulaledeki deqiq xronoloji movqeyi mubahiseli olaraq qalir Bu problemler qismen Habanin olumunden cox sonra xususen de Ramessidler dovrunde ucuncu sulaleden 1400 il ferqle tertib edilmis padsahlarin ziddiyyetli siyahilarindan ireli gelir Habanin harada defn olundugu ile bagli da mubahiseler var Bir cox misirsunas ve arxeoloq onun Zaveet el Aryandaki tamamlanmamis Qatli Piramidanin sahibi oldugunu ferz edir Digerleri bunun evezine onun mezarinin Habanin sirgalarinin oldugu coxsayli das qablarin tapildigi Layli Piramidadan cox uzaqda yerlesen boyuk mastaba olduguna inanirlar TesdiqlerHabanin adi Zaviet el Aryan Abusir ve Naga ed Deir arxeoloji sahelerinde tapilmis maqnezit travertin ve dioritden hazirlanmis doqquz cilalanmis das qabda gorunur Kasalar esasen butov tapilib onlarin cilalanmis sethlerinde yalniz serex sahinin adi tesvir edilmisdir Hazirlandigi zaman adet oldugu kimi onlar kontekst ucun elave etiketleri ehtiva etmirler Onun adi Qesna Deltada Zaviet el Aryan Hierakonpolis ve Elefantinde tapilan bir nece palciq mohuru izlerinde de gorunur Palciq suitilerinin coxu indiki Elefantin erazisinde qazilmisdir onlarin daha coxunun indiki Fil Muzeyinin baginin altinda olmasi mumkundur Bu mohurlerin uzerinde das kasalara nisbeten daha cox yazi var lakin mohurlerin coxu yalniz kicik parcalar seklinde dovrumuze gelib catmis onlarin sethi iller kecdikce kobudlasmisdir Yalniz bir mohur yaxsi qorunub saxlanmis ad ve ya titullara malikdir UC 11755 nomreli mohur tarixi gosterilmeyib ve hazirda Londondaki Petri Muzeyinde numayis etdirilir Yazida Horus ve Golden Horus adlari novbe ile yazilir SexsiyyetKral adi Haba yalniz Serex ve Qizil Dag adi ile taninir Onun Nisut Biti adi ve Nebti adi melum deyil Bundan elave Haba Qizil Daglarin adinin ehtimal olunan selefi olan ve Habanin da teqdim etdiyi arxeoloji cehetden tesdiqlenmis Qizil Adi olan cox az Erken Sulale ve Kohne Kralliq padsahlarindan biridir Habadan basqa 4 cu sulalenin banisi Kral Sneferudan evvel yasamis qizil adlari olan yegane padsahlar Jer Den Ninetjer Hasexemvi ve Coser idi Snefrudan beri Qizil Dag adi ne qeder hokm surmesinden asili olmayaraq her hansi bir hokmdar padsah ucun sabit bir kral tituluna cevrildi Habanin Qizil Dag adina bir nece mohur teessuratinda rast gelmek olar baxmayaraq ki onun duzgun oxunmasi ve tercumesi mubahiselidir Peter Kaploni onu Nub iret ve ya Nub iret Jedef kimi serh edir baxmayaraq ki Jedef hecasinin adin ayrilmaz hissesi ve ya elave fexri ad olduguna emin deyil Tomas Sneider ve Jurgen von Beckerat ise Habanin Qizil Dagini qizil sahin menasini veren Netger noob kimi gorurler Haba nin qizil adi Qizilin kral adinin mesder formasini istifade eden ilk addir Ramessid padsahlarinin siyahilari ile eynilesdirme Alimler Habani Ramessidler dovrunden On doqquzuncu ve iyirminci sulaleler kral adlari ile elaqelendirmeye calisarken bir sira problemlerle uzlesirler Teessuf ki bu siyahilarda 3 cu sulalenin sahlarinin sayi ve ya adlari ile bagli birmenali fikir yoxdur Kral siyahisinda Abydos Nebka Djoser Teti Sedges ve Neferkare Turin kanonunda ise Nebka Coser Coserteti Hudzef ve Huni gosterilir Kral siyahisinda Sakkara Coser Coserteti Nebxare ve Huni qeyd olunur Qedim tarixci Maneto doqquz ad cekir Neherof Tosorf Tireus Mesocris Sofis Tosertasis Ahes Sefuris ve Kerferes Meselen misirsunas Jorvert Eiddon Stephen Edwards Habunu Ramesside kartusundan xala adi ile eynilesdirir Bunun eksine olaraq misirsunaslar Volfqanq Helk ve Aidan Dodson Habanin Ramessids Sedges ve Hudzhef II adlari ile eyni ola bileceyini teklif edirler Her iki ad eslinde kral titulu ucun texelluslerdir Ramessides mirzeleri padsahlarin siyahilarini tertib ederken oxunmaz idi Bu qisa muddete hokmranliq eden padsaha uygun gelirdi Turin Canon II Hujefeye 6 illik qisa bir hokmranliq verir Muasir Misirsunaslarin azligi Habanin Huni kimi taninan Ramessid kartusunun adi ile eyni ola bileceyine inanir Bu adi Ramessidlerin katiblerinin 3 cu sulalenin sonuncu hokmdari kimi oturdukleri krala aid etmek olar Rainer Stadelmann Nicolas Grimal Wolfgang Helk ve Toby Wilkinson Sauyet el Aryanda Layered Piramida adlanan pilleli piramidaya isare edir Bu abide Habaya aid edilir asagidaki bolmeye baxin ve Stadelmann ve Wilkinson piramidanin tamamlandigina inandiqlari ucun layiheye nezaret etmek ucun Kral Huni kimi uzun muddet hokmranliq eden padsahin lazim olacagina inanirlar Turin kanonunda Huninin 24 il hokm surduyu tesdiqlenir Bundan elave Stadelmann Elephantine uzerinde tapilan suiti teessuratlarina isare edir onlar Huni terefinden tikildiyi deyilen pilleli piramidaya cox yaxin bir yerden gelirler Manetho krallarinin siyahisi ile eynilesdirme Antik tarixci Manetonun Habunu hansi adla sadaladigi da melum deyil O sadalanan Mesochris ve ya Sofis ile eyni sexs ola biler lakin bu oz novbesinde Volfqanq Helk ve Eberhard Otto terefinden sorgulanir Her iki adi padsah Senaxtla elaqelendirirler HokmdarliqXronologiya Ramessid padsahlarinin siyahilarindaki uygunsuzluqlar ve muasir bayram yazilarinin olmamasi sebebinden Habanin deqiq xronoloji movqeyi mubahiseli olaraq qalir Misirsunas Nabil Svelim hesab edir ki Haba 2 ci sulalenin sonuncu hokmdari olan Kral Hasexemvinin birbasa varisi ola biler O oz ferziyyelerini onlarin adlarinin oxsarligi ile esaslandirir her ikisi xa hecasi ile baslayir Muqayise ucun o Netjerixet Coser ve Sexemxet adlarina isare edir ki onlar da bu cur oxsarliqlar gosterir ve genis yayilmis inanca gore ardicil hokm sururler Bununla bele Svelimin nezeriyyesi genis sekilde qebul edilmemisdir Qrimal Helk Wilkinson ve Stadelman qeyd edirler ki 3 cu sulale dovrunde cilalanmis sethli kral das kasalarinda hec bir istiqametli yazi olmadan yalniz Horusun adlarini tesvir etmek deb halina geldi Eyni sey Kral Habanin das qablarina da aiddir Bu dekor uslubu hetta 4 cu sulalenin banisi Snefru dovrunde de tetbiq edilmisdir Belelikle Habanin Ucuncu Sulalenin sonlarina dogru hokmranliq etdiyi guman edilir Muddeti Habanin padsahliginin deqiq uzunlugu da melum deyil Eger o Ramessides kartusundaki Sedges cixmis demekdir ve Hudjef silinmis demekdir adlari ile eyni olsaydi Turin Canonunun teklif etdiyi kimi alti il padsahliq ede bilerdi Eger Haba Kral Huni ile eyni olsaydi o 24 il hokmranliq ede bilerdi Hadiseler Hazirki arxeoloji veziyyet Haba hakimiyyetini daha deqiq qiymetlendirmeye imkan vermir Elefantinden gelen mohur izleri yalniz bu adanin Haba dovrunde ziyaret ucun vacib bir yer oldugunu subut edir Yazilar mohurlerin ve onlarin qablarinin Tinisden geldiyini ve onlarin Elefantin qubernatoru terefinden qeyde alindigini gosterir Diger mohurlerde ilahe Bastet tesvir edilmisdir Hierakonpolis mohuru yerli Horus mebedinin erken sulale xarabaliqlarinda tapilib Orada tanrinin ehtimal ki Asin tesvirinin izleri gosterilir TurbeZaviet el Aryanda qat piramidasi Umumiyyetle Habanin Gizadan texminen 8 km cenub qerbde Zaviet el Aryanda yerlesen Qatli Piramidani insa etdiyine inanilir Piramidanin dizayni Ucuncu Dinasti horgu ucun xarakterikdir ciy kerpicler yerli qayalarin kobud bloklarindan hazirlanmis nuvenin etrafinda laylaylidir Piramidanin 42 45 metr 138 148 fut hundurluyunde olmasi planlasdirilirdi lakin indi onun hundurluyu cemi 17 metrdir 56 fut Piramidanin bir hissesinin zamanla dagidilib dagilmadigi ve ya tikintisinin hec vaxt basa catmadigi melum deyil Piramidani Haba ile birbasa elaqelendiren hec bir yazi olmasa da onun serxoslari Z500 Mastaba kimi taninan yaxinliqdaki mastabada askar edilmis das qablarda gorunur Alternativ olaraq Haba piramidadan texminen 200 m 660 fut simalda yerlesen yuxarida qeyd olunan mastabada basdirila biler Heqiqeten de mastabanin qazintilari zamani uzerinde Horus Habanin adi hekk olunmus bir nece das kasa hemcinin onun mohurunun iki parcasi tapilmisdir Bu adeten Habanin piramidanin sahibi olduguna dair subut kimi qebul edilse de eyni derecede mastabanin Habanin mezari piramidanin ise hele namelum padsahin mezari oldugunu ifade ede biler Habanin hakimiyyeti dovrunde diger tikililerMastaba Z500 Yalniz iki boyuk mestaba turbesini etibarli sekilde Hebenin hakimiyyetine aid etmek olar Birincisi Mastaba Z500 kimi taninir ve Zaviyet el Aryanda yerlesir O Layer Piramidasindan texminen 200 m simalda yerlesir ve cenub simal istiqametine malikdir Mestaba ciy kerpicden tikilib onun xarici divarinda taxcalar var ve tipik turbe elementleri olmayan yalniz iki boyuk kameradan ibaretdir Bu sebebden Nabil Svelim kimi misirsunaslar Mastaba Z500 un eslinde Layer Piramid defn kompleksine aid xatire mebedi olduguna inanirlar Xabanin hakimiyyeti dovrunde tikintinin tarixi coxlu diorit ve dolomit qablara ve Sah Xabanin Serix adini dasiyan gil mohur parcalarina esaslanir Quesna turbesi 2010 cu ilde Monufiya eyaletinde Nil deltasinda yerlesen Kesna arxeoloji yerinde namelum ciy kerpic mastaba askar edilmisdir Bir vaxtlar mastabanin uzunlugu 14 m eni ise 6 m olub Onun bunovresi eni 3 m olan dehliz kapellasidir uc memarliq hissesine bolunmusdur birinci simal hissesi sokuntu ile doldurulmusdur ikinci merkezi hissede qebir kamerasi kimi ikiqat otaq ucuncu cenub hissesi ise defn otagi onun merkezinde mil 2014 cu ilde icerisinde kralin adi yazilmis palciq mohurunun kicik bir parcasi tapildi Lakin turbenin esl sahibi melum deyil ve arxeoloji qazintilar hele de davam edir Istinadlar Luxor Times British archaeologists discovered an Old Kingdom Mastaba in Delta 2018 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 01 13 Peter Kaplony Inschriften der agyptischen Fruhzeit Band III Harrassowitz Wiesbaden 1963 ISBN 3 447 00052 X p 173 174 Aidan Dodson The Layer Pyramid of Zawiyet el Aryan Its Layout and Context In Journal of the American Research Center in Egypt JARCE No 37 2000 American Research Center Hg Eisenbrauns Winona Lake Bristol 2000 ISSN 0065 9991 pp 81 90 Iorwerth Eiddon Stephen Edwards u a The Cambridge ancient history vol 1 p 156 Rainer Stadelmann King Huni His Monuments and His Place in the History of the Old Kingdom In Zahi A Hawass Janet Richards Hrsg The Archaeology and Art of Ancient Egypt Essays in Honor of David B O Connor vol II Conceil Supreme des Antiquites de l Egypte Kairo 2007 p 425 431 Wolfgang Helck Eberhard Otto Lexikon der Agyptologie Vol 5 Otto Harrassowitz Verlag Wiesbaden 1984 ISBN 3 447 02489 5 p 250 Nabil Swelim Some Problems on the History of the Third Dynasty Archaeological and Historical Studies vol 7 The Archaeological Society of Alexandria Alexandria 1983 p 199 202