Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vilayət — Əhli-beytin vilayəti və rəhbərliyi onların fəzilətlərindən sayılır.
Məhəmmədin "" hədisində Kitaba (Quran) və Əhli-beytə bağlı olmağa dəvət etməsi Şiəlikdə rəhbərliyin Əhli-beytə məxsus olduğunun açıq göstəricisi kimi qiymətləndirilmişdir. "Səqəleyn" hədisinin bəzi nəqllərində "səqəleyn" yerinə Quran və Əhli-beytdən "xəlifəteyn" deyə bəhs edilmişdir. Bu hədisə əsasən, Əhli-beyt Məhəmmədin xəlifəsi və canişinləridir. Onların canişinliyi hərtərəflidir. Həmçinin hakimiyyət işləri və rəhbərliyə də şamil olur.
Şiə alimi Cəfər Sübhani qeyd edir ki, Məhəmməd Əlini və Əhli-beytini Qədir-Xum hadisəsində rəhbərliyə və hökumətə təyin etdi.
Bəziləri məsumluq xüsusiyyətinə əsasən, Məhəmməddən sonra imamət və rəhbərliyi yalnız Əhli-beytə aid hesab ediblər. Onlar həmçinin Əhli-beytə qeyd-şərtsiz itaət etməyin vacib olmasını onların rəhbərliyinin dəlillərindən biri hesab ediblər; Çünki itaət etməyin vacibliyi müsəlmanların həyatına aid olan bütün görülməsi və edilməməsi lazım olan əməlləri, o cümlədən dini, iqtisadi, siyasi və mədəni məsələləri ehtiva edir. Ona görə də Şiəlikdə cəmiyyət və hakimiyyətlə bağlı məsələlərdə onlara itaət etmək vacibdir.
Təkvini vilayət
Livanın şiə yazıçı və alimlərindən Məhəmməd Cəmil Həmudun dediyinə görə, az sayda şəxslər istisna olmaqla, İmamiyyə alimləri 12 imamların təkvini vilayətinin olmasında həmfikirdirlər. Təkvini vilayətdən məqsəd odur ki, bir şəxs Allahın izni ilə yaradılış və təkvin aləmində dəxil olub təsərrüf edə bilər. Məsələn, Allahın izni ilə sağalmaz bir xəstəyə şəfa verə bilər və ya ölü bir insanı dirildə bilər. Şiə alimlər imamların təkvini vilayəti ilə bağlı hədisləri mütəvatir sayıb və onların bir çoxunu sənəd baxımından səhih və mötəbər hesab ediblər.
Təşrii vilayət
Şiə mənbələrində təşrii vilayət iki mənada işlədilib:
İnsanların mal və canlarına vilayəti (təsərrüfdə üstünlük) olmaq mənasında:
Qeyd edilmişdir ki, Məhəmməd və 12 imamların bu mənadakı təşrii vilayətlərində heç bir ixtilaf yoxdur. Ayətullah Safi onların bu növ təşrii vilayətini dinin zərurətlərindən hesab etmişdir.
Hökmlər üzərində vilayət və təşrii (qanunvericilik) haqqı mənasında:
Bəzi şiə alimləri bəzi hökmlərdə Məhəmmədin təşrii vilayətinin olmasını qəti hesab ediblər. Lakin şiə alimləri arasında imamların təşrii vilayətinin (qanunvericilik üzərində) isbat olunmasında ixtilaf vardır.
Bəziləri imamları müstəfiz və ya mütəvatir sayılan çoxsaylı hədislərə əsasən, vilayət sahibi və təşri (qanunvericilik) haqqına malik hesab ediblər. Bunun əksinə, bir qrup qanunvericilik və təşri haqqını yalnız Allaha məxsus hesab edərək Məhəmməd və İmamların təşrii vilayətə sahib olmalarını inkar ediblər. Seyyid bir çox dəlillərə əsasən, imamların təşrii vilayətini sübut etməyi qəti hesab etmişdir.
İtaət
(Allaha, Peyğəmbərə və öz əmr sahiblərinizə itaət edin) əsasən, Allaha və Onun elçisinə itaət etməklə yanaşı, Ulul-Əmrə itaət etmək qeyd-şərtsiz vacib hesab edilir. Fəzl ibn Həsən Təbərsiyə görə, İmamiyyə alimlərinin fikrincə, Ulul-Əmrdən məqsəd 12 imamlardırlar.
Əhli-beytə tabe olmağın vacibliyini isbat etmək üçün "" hədisinə də istinad edilmişdir; Çünki bu hədisdə Əhli-beyt Quranın yanında qərar veriliblər: Bu baxımdan Qurana itaət etmək müsəlmanlara vacib olduğu kimi, Əhli-beytə itaət etmək də vacibdir.
Hicri-Qəməri təqvimi ilə 4 və 5-ci əsrlərdə yaşamış imamiyyə fəqihi və mütəkəllimi Əbul-Səlah Hələbiyə görə, Məhəmmədin "Səqəleyn" hədisindəki sözləri qeyd-şərtsiz olduğu üçün Əhli-beytə itaət etmək də qeyd-şərtsiz vacibdir. Ona görə də müsəlmanlar Əhli-beytin bütün davranış və danışıqlarında onlara itaət etməlidirlər.
"" hədisi də Əhli-beytə tabe olmaq və itaət etməyin vacibliyinə dəlalət edir; Çünki bu hədisə əsasən, nicat onlara tabe olmaqda, məhv və həlak olmaq isə onlara itaətsizlik etməkdədir. Bu hədisdə Məhəmməd Əhli-beytini Nuhun gəmisi ilə müqayisə etmişdir. Bu bənzətmə haqqında deyiblər ki, kim dində Əhli-beytə üz tutsa, hidayətə qovuşar və nicat tapar. Kim onlara tabe olmasa, yolunu azmış olar. Mir Hamid Hüseynin fikrincə, bu hədisə əsasən, Əhli-beytə itaət etməyin vacibliyi qeyd-şərtsiz gəlib.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Sübhani, Simaye əqaide şie, h.ş 1386, s.231-232
- Şeyx Səduq, Kəmaluddin, h.q 1395, c.1, s.240; İbn Hənbəl, h.q 1416, c.35, s.456 və 512; Heysəmi, Məcməuz-zəvaid, c.9, s.163; Şüştəri, İhqaqul-həqq, h.q 1409, c.9, s.375 və c.18, s.279-281
- Rəbbani Qolpayqani, Əhli-beyt (ə), s.562
- Sübhani, Simaye əqaide şie, h.ş 1386, s.231
- Rəbbani Qolpayqani, Əhli-beyt (ə), s.561
- Həmud, Əl-Fəvaidul-bəhiyyə, h.q 1421, c.2, s.117
- Məkarim Şirazi, Peyame Quran, h.ş 1386, c.9, s.154; Həmud, Əl-Fəvaidul-bəhiyyə, h.q 1421, c.2, s.118; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.166
- Həmud, Əl-Fəvaidul-bəhiyyə, h.q 1421, c.2, s.137; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.168
- Həmud, Əl-Fəvaidul-bəhiyyə, h.q 1421, c.2, s.137; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.233
- Xoyi, Misbahul-fəqahə, h.q 1417, c.5, s.38; Safi Qolpayqani, Vilayəte təkvini və təşrii, h.ş 1392, s.133; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.111; Həmud, Əl-Fəvaidul-bəhiyyə, h.q 1421, c.2, s.112
- Xoyi, Misbahul-fəqahə, h.q 1417, c.5, s.38; Safi Qolpayqani, Vilayəte təkvini və təşrii, h.ş 1392, s.133, 135, 141
- Safi Qolpayqani, Vilayəte təkvini və təşrii, h.ş 1392, s.141
- Sübhani, Mənşure cavid, h.ş 1383, c.10, s.180; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.267-268; Safi Qolpayqani, Vilayəte təkvini və təşrii, h.ş 1392, s.126; Cavadi Amuli, Şəmime vilayət, h.ş 1383, s.92
- Mumin, Vilayəte vəliyye məsum (ə), s.115; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.272-273
- Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.343; Amili, Əl-vilayətut-təkviniyyə vət-təşriiyyə, s.60, 61, 63
- Mumin, Vilayəte vəliyye məsum (ə), s.100, 118; Hüseyni Milani, İsbatul-vilayətil-ammə, h.q 1438, s.356; Amili, Əl-vilayətut-təkviniyyə vət-təşriiyyə, s.60
- Muğniyə, Əl-Cəvamiu vəl-fəvariq, h.q 1414, s.127-128; Safi Qolpayqani, Vilayəte təkvini və təşrii, h.ş 1392, s.130-132; Fəhri, Əl-Vilayətut-təşriiyyə vət-təkviniyyə, s.384-388
- Hüseyni Milani, Ba pişvayane hidayətgər, h.ş 1388, s.383
- Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.3, s.100; Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1390, c.4, s.391
- Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.3, s.100
- Hələbi, Əl-Kafi fil-fiqh, h.q 1403, s.97
- Hələbi, Əl-Kafi fil-fiqh, h.q 1403, s.97
- Müzəffər, Dəlailus-sidq, h.q 1422, c.6, s.262, 263
- Müzəffər, Əl-İlahiyyat, h.q 1412, c.4, s.108
- Mir Hamid Hüseyn, Əbəqatul-ənvar, h.ş 1366, c.23, s.975
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vilayet Ehli beytin vilayeti ve rehberliyi onlarin feziletlerinden sayilir Mehemmedin hedisinde Kitaba Quran ve Ehli beyte bagli olmaga devet etmesi Sielikde rehberliyin Ehli beyte mexsus oldugunun aciq gostericisi kimi qiymetlendirilmisdir Seqeleyn hedisinin bezi neqllerinde seqeleyn yerine Quran ve Ehli beytden xelifeteyn deye behs edilmisdir Bu hedise esasen Ehli beyt Mehemmedin xelifesi ve canisinleridir Onlarin canisinliyi hertereflidir Hemcinin hakimiyyet isleri ve rehberliye de samil olur Sie alimi Cefer Subhani qeyd edir ki Mehemmed Elini ve Ehli beytini Qedir Xum hadisesinde rehberliye ve hokumete teyin etdi Bezileri mesumluq xususiyyetine esasen Mehemmedden sonra imamet ve rehberliyi yalniz Ehli beyte aid hesab edibler Onlar hemcinin Ehli beyte qeyd sertsiz itaet etmeyin vacib olmasini onlarin rehberliyinin delillerinden biri hesab edibler Cunki itaet etmeyin vacibliyi muselmanlarin heyatina aid olan butun gorulmesi ve edilmemesi lazim olan emelleri o cumleden dini iqtisadi siyasi ve medeni meseleleri ehtiva edir Ona gore de Sielikde cemiyyet ve hakimiyyetle bagli meselelerde onlara itaet etmek vacibdir Tekvini vilayetLivanin sie yazici ve alimlerinden Mehemmed Cemil Hemudun dediyine gore az sayda sexsler istisna olmaqla Imamiyye alimleri 12 imamlarin tekvini vilayetinin olmasinda hemfikirdirler Tekvini vilayetden meqsed odur ki bir sexs Allahin izni ile yaradilis ve tekvin aleminde dexil olub teserruf ede biler Meselen Allahin izni ile sagalmaz bir xesteye sefa vere biler ve ya olu bir insani dirilde biler Sie alimler imamlarin tekvini vilayeti ile bagli hedisleri mutevatir sayib ve onlarin bir coxunu sened baximindan sehih ve moteber hesab edibler Tesrii vilayetSie menbelerinde tesrii vilayet iki menada isledilib Insanlarin mal ve canlarina vilayeti teserrufde ustunluk olmaq menasinda Qeyd edilmisdir ki Mehemmed ve 12 imamlarin bu menadaki tesrii vilayetlerinde hec bir ixtilaf yoxdur Ayetullah Safi onlarin bu nov tesrii vilayetini dinin zeruretlerinden hesab etmisdir Hokmler uzerinde vilayet ve tesrii qanunvericilik haqqi menasinda Bezi sie alimleri bezi hokmlerde Mehemmedin tesrii vilayetinin olmasini qeti hesab edibler Lakin sie alimleri arasinda imamlarin tesrii vilayetinin qanunvericilik uzerinde isbat olunmasinda ixtilaf vardir Bezileri imamlari mustefiz ve ya mutevatir sayilan coxsayli hedislere esasen vilayet sahibi ve tesri qanunvericilik haqqina malik hesab edibler Bunun eksine bir qrup qanunvericilik ve tesri haqqini yalniz Allaha mexsus hesab ederek Mehemmed ve Imamlarin tesrii vilayete sahib olmalarini inkar edibler Seyyid bir cox delillere esasen imamlarin tesrii vilayetini subut etmeyi qeti hesab etmisdir Itaet Allaha Peygembere ve oz emr sahiblerinize itaet edin esasen Allaha ve Onun elcisine itaet etmekle yanasi Ulul Emre itaet etmek qeyd sertsiz vacib hesab edilir Fezl ibn Hesen Tebersiye gore Imamiyye alimlerinin fikrince Ulul Emrden meqsed 12 imamlardirlar Ehli beyte tabe olmagin vacibliyini isbat etmek ucun hedisine de istinad edilmisdir Cunki bu hedisde Ehli beyt Quranin yaninda qerar verilibler Bu baximdan Qurana itaet etmek muselmanlara vacib oldugu kimi Ehli beyte itaet etmek de vacibdir Hicri Qemeri teqvimi ile 4 ve 5 ci esrlerde yasamis imamiyye feqihi ve mutekellimi Ebul Selah Helebiye gore Mehemmedin Seqeleyn hedisindeki sozleri qeyd sertsiz oldugu ucun Ehli beyte itaet etmek de qeyd sertsiz vacibdir Ona gore de muselmanlar Ehli beytin butun davranis ve danisiqlarinda onlara itaet etmelidirler hedisi de Ehli beyte tabe olmaq ve itaet etmeyin vacibliyine delalet edir Cunki bu hedise esasen nicat onlara tabe olmaqda mehv ve helak olmaq ise onlara itaetsizlik etmekdedir Bu hedisde Mehemmed Ehli beytini Nuhun gemisi ile muqayise etmisdir Bu benzetme haqqinda deyibler ki kim dinde Ehli beyte uz tutsa hidayete qovusar ve nicat tapar Kim onlara tabe olmasa yolunu azmis olar Mir Hamid Huseynin fikrince bu hedise esasen Ehli beyte itaet etmeyin vacibliyi qeyd sertsiz gelib Hemcinin baxVilayeti FeqihIstinadlarSubhani Simaye eqaide sie h s 1386 s 231 232 Seyx Seduq Kemaluddin h q 1395 c 1 s 240 Ibn Henbel h q 1416 c 35 s 456 ve 512 Heysemi Mecmeuz zevaid c 9 s 163 Susteri Ihqaqul heqq h q 1409 c 9 s 375 ve c 18 s 279 281 Rebbani Qolpayqani Ehli beyt e s 562 Subhani Simaye eqaide sie h s 1386 s 231 Rebbani Qolpayqani Ehli beyt e s 561 Hemud El Fevaidul behiyye h q 1421 c 2 s 117 Mekarim Sirazi Peyame Quran h s 1386 c 9 s 154 Hemud El Fevaidul behiyye h q 1421 c 2 s 118 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 166 Hemud El Fevaidul behiyye h q 1421 c 2 s 137 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 168 Hemud El Fevaidul behiyye h q 1421 c 2 s 137 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 233 Xoyi Misbahul feqahe h q 1417 c 5 s 38 Safi Qolpayqani Vilayete tekvini ve tesrii h s 1392 s 133 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 111 Hemud El Fevaidul behiyye h q 1421 c 2 s 112 Xoyi Misbahul feqahe h q 1417 c 5 s 38 Safi Qolpayqani Vilayete tekvini ve tesrii h s 1392 s 133 135 141 Safi Qolpayqani Vilayete tekvini ve tesrii h s 1392 s 141 Subhani Mensure cavid h s 1383 c 10 s 180 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 267 268 Safi Qolpayqani Vilayete tekvini ve tesrii h s 1392 s 126 Cavadi Amuli Semime vilayet h s 1383 s 92 Mumin Vilayete veliyye mesum e s 115 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 272 273 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 343 Amili El vilayetut tekviniyye vet tesriiyye s 60 61 63 Mumin Vilayete veliyye mesum e s 100 118 Huseyni Milani Isbatul vilayetil amme h q 1438 s 356 Amili El vilayetut tekviniyye vet tesriiyye s 60 Mugniye El Cevamiu vel fevariq h q 1414 s 127 128 Safi Qolpayqani Vilayete tekvini ve tesrii h s 1392 s 130 132 Fehri El Vilayetut tesriiyye vet tekviniyye s 384 388 Huseyni Milani Ba pisvayane hidayetger h s 1388 s 383 Tebersi Mecmeul beyan h s 1372 c 3 s 100 Tebatebai El Mizan h q 1390 c 4 s 391 Tebersi Mecmeul beyan h s 1372 c 3 s 100 Helebi El Kafi fil fiqh h q 1403 s 97 Helebi El Kafi fil fiqh h q 1403 s 97 Muzeffer Delailus sidq h q 1422 c 6 s 262 263 Muzeffer El Ilahiyyat h q 1412 c 4 s 108 Mir Hamid Huseyn Ebeqatul envar h s 1366 c 23 s 975Xarici kecidler