Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vençur maliyyələşməsi və ya Vençur kapitalı — innovasiya kompaniyasının inkişafı və genişlənməsindən gəlir əldə etmək üçün yüksək riskli investisiya vəsaitidir.
İnnovasiya müəssisəsinin yaradılması mərhələsində ( mərhələsi) investisiyadan fərqli olaraq vençur maliyyələşməsi kompaniya ilk gəlir gətirməyə başladıqda, başqa sözlə inkişaf və genişlənmənin ilkin mərhələsində həyata keçirilir. Vençur maliyyələşməsi əsasən vençur fondları və biznes-layihələr (innovasiya layihələrinə şəxsi vəsaitlərini yerləşdirməyə hazır olan fiziki şəxslər) həyata keçirirlər. İdarəetmə kompaniyası qapalı səhmdar fondun təşkilati-hüquqi şəklində yaradılır.
Tarixi
Vençur kapitalı 1950-ci illərin sonlarında ABŞ-də meydana çıxdı və tezliklə özünə geniş fəaliyyət meydanı əldə etdi.
Vençur investisiyasının əsas xüsusiyyətləri
- Kompaniyanın “portfeli”-nin qiymətinin artmasında professional vençur investorlar (mütəxəssislər) komandasının aktiv iştirakı;
- İnvestisiyanın cəlb edilməsi kompaniyanın nizamnamə kapitalının və ya borcun konvertasiyası yolu ilə həyata keçirilir;
- Kompaniya gələcəkdə investorların marağına uyğun qurulur;
- İnvestisiya strategiyası ortamüddətli və uzunmüddətli olur;
- Vençur investisiyasının son məqsədi, gəliri aktivlərin strateji və ya portfel investorlarına satışının nəticəsində və ya kompaniyaların aksiyalarını satışa verməklə əldə etməkdir.
İnnovasiyaların maliyyələşdirilməsində vençur kapitalının rolu
Dinamik inkişaf edən iqtisadiyyat daim özü ilə yeniliklər və dəyişikliklər gətirir. Bəşər tarixinin inkişafının müxtəlif mərhələlərində iqtisadiyyatın təkamülü həmişə məhsuldar qüvvələrin istehsala səmərəli cəlb olunması problemi ilə qarşı-qarşıya dayanmışdır. Bu baxımdan resurslardan qənaətli istifadə və bunun qarşılığında daha çox məhsul istehsal edərək bazara təqdim etmək kimi məsələlər həm sahibkarlıq subyektlərinin həm də elm adamlarının əsas müzakirə obyektinə çevrilmişdir.
Yeniləşən və inteqrasiya olunan müasir dövrümüzdə, dövlətlərarası, regionlararası və şirkətlərarası rəqabətin kəskinləşdiyi vaxtda göstərilən problemlər daha qabarıq xarakter alaraq ölkəmizin dünya bazarında yerinin müəyyənləşməsi və mövqeyinin möhkəmləndirilməsi baxımından mühüm aktuallıq kəsb edir.
Qeyd edək ki, inkişaf etmiş dövlətlər bu məsələlərin həllində daha çevik siyasət həyata keçirərək iqtisadiyyatın elastik və dinamik inkişafını qabaqlamaq və onun tələblərini qarşılamaq məqsədilə özlüyündə daha mürəkkəb və sadə təzahür formasına malik biznes alətlərini formalaşdırmağa çalışırlar. Təbii ki, bunun kökündə yenə də mövcud insan, kapital, əmək ehtiyatları, təbii sərvətlər kimi resurslardan maksimum səmərəli istifadə olunması məsələləri dayanır.
İstehsalda səmərəlilik əldə edilməsi məqsədilə son dövrlər insan amili mərkəzə çəkilərək digər resurslar onunla əlaqələndirilir və bu ikili qarşılaşdırmalar nəticəsində yeni kombinasiyalar meydana çıxır ki, nəticədə məhsuldar qüvvələrin yeniləşmiş gücü ortaya çıxır. Bu baxımdan qarşıya qoyduğumuz problemin mərkəzində insan və kapital amili qarşılaşır ki, bunun da nəticəsində bənzəri olmayan yeni məhsul, spontan inkişaf və daha çox gəlir gətirən bir model ortaya çıxır.
Fikrimizcə, vençur kapitalını insan və maliyyə kapitalının qarşılıqlı sintezindən meydana çıxan bir məhsul adlandırsaq heç də yanılmarıq. Vençur kapitalı bazarda yeni yaranan və özünə müvafiq yer qazanmaq uğrunda mübarizə aparan firmaların maliyyələşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan investorlar tərəfindən yönəldilən maliyyə vəsaitidir. Vençur sərmayələri digər investisiyalardan yüksək riskli olması ilə fərqlənirlər. Vençur kapitalı bir çox hallarda birbaşa özəl investisiya qoyuluşunda istifadə edilir və adətən xarici sərmayəçilər tərəfindən həyata keçirilir. Lakin, dövlət qurumları tərəfindən də bu növ investisiyalar yatırılmaqdadır. Bu tip investisiya qoyuluşları əsasən yeni və ya müflis olmaq təhlükəsi ilə üzbəüz qalmış şirkətlərin inkişafı üçün həyata keçirilir. Vençur sərmayəsi sonda çox yüksək gəlir gətirən, amma bununla yanaşı yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi yüksək riskli investisiyalardır. Həmçinin bu tip investisiyalar müəssisənin kapitalında pay sahibi olmaq üçün də istifadə olunur. Vençur fondları innovasiya layihələrini güzəştli əsasda maliyyələşdirə bilər. Vençur fondları innovasiya fəaliyyətinin çox kanallı mənbələrindən istifadə etməklə kapitalı birləşdirə və paylaşdıra bilər. Bu halda innovasiyanın maliyyələşməsi ilə əlaqədar risk müxtəlif tərəfdaşlar arasında səhm kapitalı fondunda iştirak dərəcəsinə görə mütənasib bölünür. Fondun vəsaitlərini eyni zamanda bir neçə innovasiya layihəsinə yerləşdirdikdə gəlir əldə etmək ehtimalı artır. İnnovasiya fəaliyyəti riskli xarakterə malik olduğundan vençur (innovasiya) fondları öz risklərini diversifikasiya etməli, layihə portfelini formalaşdırmalıdır. İqtisadi inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə görə innovasiya fondu portfelində 10 maliyyələşən layihədən 9-u gəlir gətirmir, 10-cu layihə isə 100% gəlir gətirməlidir ki, orta gəlir 10% olsun. Bu ölkələrdə innovasiya fondlarına milli kommersiya bankları, korporasiya, şəxsi insanlar, investisiya bankları, beynəlxalq investorlar vəsaitlərini investisiya edirlər.
Vençur fondları “boz” (qeyri-leqal) və kriminal kapitalların böyük hissəsini cəlb edə bilərlər. Risk kapitalı investorlarının intensiv fəaliyyəti vəsait qoyuluşunda onların maddi marağını əks etdirir. Digər bərabər şəraitdə belə maraq aşağıdakı vəziyyətlərlə izah edilir:
- Kapital qoyuluşunun yüksək faiz gətirən alternativ üsulunun olmamağı;
- Kredit bazarında ənənəvi əməliyyatlar üçün borc faizinin aşağı olması;
- Dövlətin pul-kredit siyasətinin risk maliyyələşməsinin stimullaşdırılması;
- Sənaye-maliyyə qruplarının birgə maraqları və s.
Riskin vençur kapitalı bazarının inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə vençur sahibkarlığı kredit ehtiyatları bazarında güzəştlərin verilməsi ilə, innovasiya firmalarına və vençur müəssisələrinə vergilərin aşağı salınması ilə dövlət tərəfindən stimullaşdırılmalıdır. Vençur sərmayəçisi dedikdə isə bu növ investisiyaların qoyuluşunu həyata keçirən şəxs və ya şirkət kimi başa düşülür. Vençur sərmayəçiləri kapitalın yatırılması forma və şəklinə görə genişmiqyaslı və dar çərçivəli investor olmaqla iki hissəyə ayrılırlar. Həyat şəraitinin müxtəlif səviyyələrində, çoxsaylı geoiqtisadi regionlarda və iqtisadiyyatın fərqli sahələrində çalışan vençur investorları genişmiqyaslı vençur investoru adlanır. Dar mənada dedikdə isə bu əsasən iqtisadiyyatın götürülmüş bir və ya iki sferasında həyata keçirilən investisiya fəaliyyəti başa düşülür.
Vençur sərmayəçiləri əsasən firmaların ilkin fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi ilə xarakterikdirlər. Lakin, şirkətlərin inkişafının müxtəlif səviyyələrində də vençur investisiyalarının yatırımlarına rast gəlmək olar. Vençur kapitalı müəssisə hələ heç bir məhsul istehsal etmədən və ya özünün qiymətli kağızlarını buraxmadan şirkətə yatırıldığından ona çox vaxt start kapitalı adı da verilir. Bununla yanaşı vençur investisiyası firmanın çətin vəziyyətindən çıxması üçün də yatırılır ki, bu da şirkətə özünün ağır dövrlərini keçərək bazarda müvafiq yerini tuta bilməsinə böyük yardım edir. Bir sıra vençur fondları bazarda səhmdar cəmiyyətlərinin yenidən qurulması və yenidən kapitallaşmasına dəstək göstərməklə bu yolla onların investorlar üçün cəlb edici hala gətirilməsi istiqamətindəki fəaliyyətlərinə görə də ixtisaslaşırlar.
Qeyd edək ki, vençur sərmayəçiləri üçün başlıca cəzb edici sahə dünyanın müxtəlif regionlarında əldə edilən elmi-texniki nailiyyətlərin maliyyələşdirilməsidir. Bununla yanaşı vençur sərmayəçiləri bəzi hallarda tikinti sektoruna, sənaye sahəsinə, xidmət sferasına da maliyyə qoyuluşu edirlər. Son dövrlər isə vençur şirkətləri pərakəndə satış və sosial məsuliyyət sferası üzrə işləyən firmalar üzrə də ixtisaslaşaraq buna xeyli vəsait də yatırırlar. Vençur şirkətləri ölçülərinə görə müxtəlif olurlar. Belə ki, ailə səviyyəsində kiçik maliyyə vəsaiti yatıranlar - bunlar da adətən bir neçə milyonlarla dollar vəsait həcmində olur, orta və daha nəhəng sərmayəçilər ki, bu tip investorlar da bir neçə yüz milyonlardan başlayaraq hətta dünya səviyyəsindəki layihələrin həyata keçirilməsinə milyardlarla dollar vəsait yatırırlar.
Vençur sərmayəçiləri digər invetorlardan fərqli olaraq vəsait yatırdıqları şirkətlərin inkişaf etdirilməsi üçün məsləhətlər verərək onların idarə olunmasında yaxından iştirak edirlər. Bu sərmayəçilər onlarla və hətta yüzlərlə şirkətə investisiya yatırmaqla özlərinin kapitallaşma sahəsindəki mövcud təcrübələrini daha da təkmilləşdirməyə çalışırlar. Onu qeyd etmək lazımdır ki, vençur kapitalı bütün şirkətlər üçün uyğun deyildir. Belə ki, vençur fondları istənilən layihələrə və innovativ təkliflərə tez bir zamanda vəsait ayırmırlar. Onlar müştərilərdən (iqtisadçılardan, mühəndislərdən, fiziki və hüquqi şəxslərdən) xeyli sayda layihə təkliflərini toplayır, təmkinlə empirik prinsiplər əsasında onları qiymətləndirir və sonda onları maliyyələşdirilib və ya maliyyələşdirilməməklə bağlı qərarlar verirlər. Bu səbəbdən də təcrübə göstərir ki, bir çox hallarda investora təqdim edilmiş yüz layihədən yalnız bir-ikisi maliyyə vəsaiti əldə edə bilir. Bu baxımdan da vençur kapitalı sərmayələrin çətinliklə əldə edilməsi, tələbkarlığın çox olması və yüksək rəqabətin mövcudluğu ilə də analoji investisiyalardan xeyli dərəcədə fərqlənirlər.
Vençur sərmayəçiləri əsasən yüksək risklərə malik olmasına baxmayaraq sonda yüksək inkişaf göstəricisi vəd verən layihələrin nəticələrini 3-7 il arasında gözləməyə razı olaraq maliyyə yatırırlar. Əgər, hər hansı bir şirkətin yaxşı tərtib edilmiş və əsaslandırılmış biznes-planı, yüksək ixtisasa və təcrübəyə malik olan menecerlər heyəti, təsisçilərin özlərinin də maliyyə qoyuluşları və işin uğuruna yüksək inamı, layihənin icrasından illik 40%-lik mənfəət gözləmələri varsa onda bu layihəyə investoru cəlb etmək asan olar.
Vençur sərmayəçilərini cəlb edən əsas amillər
Vençur sərmayəçilərini cəlb edən əsas amillərə aşağıdakıları aid etmək olar:
- Əmtəə və xidmətlər bazarı ilə bağlı yeni innovativ ideyalar, innovativ texnologiya və məhsulun yenilənmiş şəklinin bazara daxil edilməsi;
- Şirkətin idarə olunmasında qərarların qəbuluna təsiredici səsə malik olmaqla iştiraka cəlb olunması;
- Patentləşdirilmiş, müəlliflik hüququ olan və məxfiliyi qorunan ixtira əsasında ortaya çıxmış yeni məhsulların olması;
- Şirkət daxilində əlverişli mühitin olması vençur sərmayəçisində ilkin kapital yatırmaqla yanaşı gələcək inkişaf layihələrinin də maliyyələşdirilməsi üçün də stimul yaradır;
- Vergi güzəştlərinin olması;
- Bu sahənin inkişafına yönəlmiş dövlət qayğısının və dəstəyinin olması və s.
Vençur sərmayəçiləri üçün cəlb edici sahələr
Vençur sərmayəçiləri üçün başlıca cəlb edici sahələr aşağıdakılardır:
- İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları;
- Kompüter avadanlığının istehsalı və proqram təminatı;
- Rabitə və multimediya avadanlıqlarının istehsalı;
- İnternet və elektron biznesin inkişafı;
- Təbiət elmlərinə daxil olan sahələr;
- Biotexnologiya üzrə yeniliklər;
- Tibbi avadanlıqların istehsalı;
- Diaqnostik və terapiya avadanlıqları və s.
Vençur maliyyələşdirməsini əsaslandıran şərtlər
Vençur maliyyələşdirməsini əsaslandıran şərtlərə aşağıdakıları misal göstərmək olar:
- Vençur sərmayəçisi investisiya qoyuluşunun qarşılığında şirkətin kapitalında iştirak payı əldə edir;
- İnvestorun əsas gəliri – onun payının dəyərinin artmasıdır;
- Şirkətdaxili gözlənilən gəlirin səviyyəsi 35-40% arasında dəyişir;
- Sərmayəçinin əlində olan zəmanət – şirkətin idarə olunmasında rəhbərlik və bir səhmdar kimi hüquqlarının qorunmasıdır;
- Riskin dərəcəsinin yüksək və daha yüksək olmasıdır (Təbii ki, riskə nisbətən də artan gəlir);
- Layihənin təhlilinin əsas predmetinin menecer heyətinin yüksək peşəkarlığı və şirkətin bazar imkanlarının geniş olmasıdır;
- İnvestor adətən 3-7 ildən sonra gəlir əldə edir.
Vençur layihələrinin maliyyələşdirilməsi mənbələri
Vençur layihələrinin maliyyələşdirilməsi mənbələrinə isə aşağıdakıları aid etmək olar:
- Şirkətin təsisçilərinin şəxsi vəsaitləri;
- Pensiya fondlarından cəlb olunan kapital;
- Dövlət və beynəlxalq təşkilatların qrantları (əvəzsiz maliyyəsi);
- Ali təhsil ocaqlarının, Elmi-tədqiqat İnstitutlarının və araşdırma mərkəzlərinin vəsaitləri;
- Fərdi vençur sərmayəçilərinin maliyyəsi;
- Vençur firmalarının kapitalı;
- Vençur fondlarının vəsaitləri və s.
ABŞ Milli Vençur Kapitalı Assosiasiyasının 2008-ci il məlumatına görə vençur şirkətləri tərəfindən ABŞ iqtisadiyyatında 12 milyon nəfərlik iş yeri və 3 trln. ABŞ dolları həcmində maliyyə vəsaiti formalaşdırılmışdır. Deməli, vençur şirkətlərinin əsas kapitalı ABŞ iqtisadiyyatında iş yerlərinin açılması və gəlirlərin artmasında mühüm rola malikdir. Həmçinin, vençur kapitalının əsas etibarilə innovasiyalar və yüksək inkişaf potensialına malik olan firmalar sahəsində də genişlənməsi ABŞ iqtisadiyyatında keyfiyyət baxımından yaxşı göstəricilərin əldə edilməsinə gətirib çıxarır. Keçən əsrdə vençur kapitalı nou-haunun inkişafı, yüksək-inkişafa əsaslanan sənaye sahələrinin yəni, informasiya kommunikasiya texnologiyalarının, biotexnologiyaların, yarımkeçiricilərin və elektron-satışın inkişafı üçün başlıca alət rolunu oynamışdır. 2008-ci ildə bir sıra ekspertlər yuxarıda göstərilən siyahıya ekoloji təmiz texnologiyalar və sosial məsuliyyət kimi sahələrin inkişafının da əlavə edilməsini təklif etmişdirlər. Amerikada 1970-ci ildən 2008-ci ilə kimi 27 000 dən çox firmanın inkişafına qoyulan bütün vençur kapitalının həcmi 456 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur. Vençur kapitalı əsasında inkişaf edən müəssisələr əsas: Masaçuset, Pensilvaniya, Texas ştatlarında müşahidə olunmuşdur. Milli Vençur Kapitalı Assosiasiyasının mütəxəssislərinin də qeyd etdiyi kimi vençur kapitalı innovativ ideyalara və elmi nailiyyətlər əsasında öz məhsul və xidmətlərini formalaşdıran sahibkarlıq subyektlərini dəstəkləməklə iqtisadi artıma və yeni iş yerlərinin açılmasına kömək göstərməklə bizim həyatımızı yaxşılığa doğru dəyişir.
Araşdırmalar göstərir ki, vençur sərmayəçiləri və ya iş adamları heç də biznes sahəsində çalışan insanlar arasından çıxmır. Bu yeni fəaliyyət sahəsinə gələnlərin əksəriyyəti elmi tədqiqat, mühəndislik və tibbi ixtisas sahələrində uğur qazanan mütəxəssislərdir. Bu insanlar öz sahələrində qazandıqları və əldə etdikləri uğurları daha da inkişaf etdirərək onu biznes sahəsinə gətirmiş və bunun əsasında özlərinin sahibkarlıq subyektlərini formalaşdırmışdılar. Bu səbəbdəndir ki, 2008-ci ildə ABŞ-də aparılan araşdırmalara əsasən yeni yaranan orta ölçülü vençur sərmayəli müəssislər 9-10 nəfər tədqiqatçı mütəxəssisdən ibarət olmuşdur. Vençur kapitalının 60 illik fəaliyyəti dövründə ABŞ iqtisadiyyatına hazırda dünyada tanınmış şirkətləri bəxş edərək onların inkişafına təkan vermişdir. Bunların sırasından Amazon, Google, Apple, Cisco, Staples və eBay kimi nəhəng korporasiyaları göstərmək olar. Bu səbəbdən də müasir dövrdə dünyanın əksər ölkələri bu sahədə ABŞ-nin əldə etdiyi uğurları öyrənməyə çalışaraq özlərində də onun inkişafı üçün dövlət siyasətinin formalaşdırılması və vergi sisteminin qurulması istiqamətində səylərini artırmaq üçün ABŞ-la əməkdaşlıq etməyə çalışırlar.
ABŞ-də vençur kapitalı əsasən aşağıdakı sahələrin inkişafına güclü təkan vermişdir:
- İnformasiya texnologiyaları;
- Biotexnologiya;
- Tibbi ləvazimatların istehsalı;
- Şəbəkə təhlükəsizliyi;
- Elektron ticarət və sosial media;
- Ekoloji təmiz texnologiya.
Hal-hazırda Avropada vençur kapitalı əsasında yaranmış xeyli sayda şirkət fəaliyyət göstərir. Belə ki, Avropa Vençur Kapitalı Assosiasiyasının 2005-ci ilin məlumatlarına əsasən bu regiona cari il ərzində 12,5 mlrd. ABŞ dolları məbləğində vençur kapitalı cəlb edilmişdir. Rusiyada isə Vençur kapitalı əsaslı şirkətlərin formalaşdırılmasına Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının maliyyə dəstəyi ilə 1994-cü ildən başlanılmışdır. Sözügedən dövrdə Regional Vençur Fondları yaradılmışdır ki, bu da Rusiyanın 10 vilayətindən olan 10 qurumu əhatə edir. 1997-ci ildə isə Rusiya Vençur İnvestisiyası Assosiasiyası təsis edilmişdir ki, onun da tərkibinə Rusiyada fəaliyyət göstərən 12 vençur fondu daxildir.
Vençur kapitalı üzrə inkişaf edən vençur firmalarının üstün cəhətləri:
- Şəxsi kapitalın davamlılığının artırılması;
- Başqa maliyyələşmə mənbələrinin cəlb edilməsi imkanlarına çıxana kimi firmanın ilkin formalaşması üçün lazım olan ilkin vəsaitin əldə edilməsi və gələcək inkişafı üçün əlverişli imkanın yaradılması;
- Borclar və faizlər üzrə ödəmələrin olmaması;
- Firmanın vençur sərmayəçinin malik olduğu yüksək idarəetmə bacarığından, geniş maliyyə imkanlarından və xeyli sayda olan bazar əlaqələrindən istifadə etmək imkanının olması və s.
Vençur kapitalı üzrə formalaşan vençur firmaların çatışmazlıqları:
- Layihənin (ixtiranın) icra müddətinin və özünüdoğrultma vəziyyətinin tam dəqiq şəkildə təxmininin çətin olması;
- Vençur sərmayəçisi üçün zəmanətin olmaması və yüksək riskliliyin mövcudluğu;
- Vençur sərmayəçisi tərəfindən şirkət qarşısından sonda yüksək gəlirin əldə edilməsi tələbinin qoyulması;
- Vençur sərmayəçisinin şirkətin fəaliyyətinin idarə olunmasına birbaşa təsirinin sonda bütün rəhbərliyin onun əlinə keçməsinə gətirib çıxarması və s.
ABŞ və Avropada müasir vençur biznesin yaradılması və dinamik inkişafının əsas istiqamətləri aşağıdakılardır:
- Kiçik innovasiya istehsal-texnoloji kompaniyaların işləmələrinin yüksək kommersiya potensialı;
- Verilən istiqamətin inkişaf perspektivlərini qiymətləndirə bilən və kapital, onu təşkil edicilərləəlaqələndirici ola bilən professional menecerin olması;
- İnstitusional investorlar deponə edilmiş kapitalın olması;
- Qiymətli kağızlar bazarının inkişafı;
- Vençur kapitalı şirkətlərin məhsul istehlakı bazarının yüksək həcmi vəödəmə qabiliyyəti və s.
Ümumiyyətlə vençur kapitalı təcrübəsinin Azərbaycana gətirilərək onun yerli şirkətlərdə, elm, təhsil ocaqlarında tətbiqi ölkə iqtisadiyyatının inkişafı, onun strukturunun dəyişdirilərək elmtutumlu sahələrin önə çəkilməsi, milli, regional və dünya səviyyəsində yeli şirkətlərin rəqabətqabiliyyətliliyinin artması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qeyd edək ki, vençur kapitalı hər şeydən əvvəl ona görə əhəmiyyətlidir ki, biz onun sayəsində Azərbaycanlı alimlər tərəfindən illərlə işlənmiş və müvafiq patent, müəlliflik hüququ alınmış elmi işlərin istehsalatda tətbiqini daha da sürətləndirə bilərik. Bununla yanaşı vençur kapitalı vasitəsilə yeni istehsal sahələrinin xüsusilə, də informasiya kommunikasiya texnologiyalarının, nanotexnologiyaların, biotexnologiyaların və digər elm sahələrinin inkişafına nail olmuş olarıq.
Bunun üçün isə sadəcə olaraq vençur kapitalı sahəsində böyük təcrübəyə və uğurlu nəticələrə malik olan dövlətlərin və onların müəssisələrinin fəaliyyəti yaxından öyrənilməli və bunun əsasında institusional islahatları nəzərdə tutan proqramlar hazırlanaraq ardıcıl şəkildə həyata keçirilməlidir. Vençur biznesinin problemlərindən söhbət açmamışdan öncə inkişaf etmiş vençur bazarlarının nailiyyətlərinin əsas başlanğıc şərtini təyin etməli və onu müasir Azərbaycan şəraitinə tətbiq etmək lazımdır.
Azərbaycanda vençur biznesinin inkişafıüçün bir sıra məsələləri həll etmək lazımdır. Kiçik firmalar böyüməlidir və aksiya buraxılışı ilə investorların gəlirini təmin etməlidir. Fond bazarı və iştirakçılar buna hazır olmalıdır. İdeyanın yaxşı satılan və gəlir gətirən məhsula çevrilməsi üçün ksiyalarburaxmaq lazımdır və s. Lakin burada da problemlər var: birinci, Azərbaycanda ödəmə qabiliyyəti olan tələbin həcmi böyük deyil, yüksək texnoloji məhsul isə maliyyə tələb edir; ikinci, respublikada işləmələrin kommersiyalaşdırılması sistemi gecikir.
Azərbaycanda vençur biznesinin inkişafına digər amillər də təsir edir:
- Vençur kapitalının innovasiya biznesi ilə qarşılıqlı sərfəli əməkdaşlığını təmin edən infrastrukturun zəif inkişafı;
- Azərbaycanda vençur kapitalı mənbələrinin az olması;
- Riskli kapital qoyuluşunun zəifliyi və bunun üçün lazım olan bazar mexanizminin olmaması;
- Elmtutumlu layihələrin həyata keçirilməsində vençur kapitalının cəlb edilməsi üçün iqtisadi stimulun olmaması;
- Kiçik elmtutumlu biznes sahəsində sahibkarlıq fəaliyyətinin aşağı olması;
- Vençur biznesinin zəif informasiya dəstəyi;
- İnnovasiya layihələrinin ixtisaslı menecerlərinin çatışmazlığı və s.
Buna nail olmaq üçün vençur şirkətləri vençur investisiyasının fərdi qoyuluşunu stimullaşdırmalı, iqtisadiyyatda innovasiya sahələrinin inkişaf etdirməli və beynəlxalq bazarda Azərbaycan elmtutumlu texnoloji məhsullarının hərəkətini təmin etməlidir. Vençur şirkətinin innovasiya sistemində rolu yüksək texnoloji sektorun vençur investisiyası və maliyyə dəstəkləməsinin stimullaşdırılmasıdır. Dünya iqtisadi böhranı vençur biznesinin inkişafına mənfi təsir edir. Vençur fondlarının dayanıqlı inkişafı fərdi investorların, kommersiya banklarının, sığorta şirkətlərinin, maliyyə-istehsal qruplarının vençur kapitalı bazarına keçməsinə stimul yarada bilər. Banklar layihənin hazırlanmasını, riskin bir hissəsini öz üzərinə götürə bilməsi bu sahədə biznesi inkişaf etdirə bilər. Digər tərəfdən, investisiyalaşma mühitinin yaxşılaşmasıüçün qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməli, əqli mülkiyyətin təhlükəsizliyi və standartlaşması prosesi təmin edilməli, müəllif hüquqları və ticarət markası qorunmalı, innovasiya sahibkarlarına bu hüquqların qorunmasında kömək sistemi yaradılmalıdır.
Bu gün Azərbaycanda innovasiya infrastrukturu inkişaf etdirilməli, inkubatorların, texnoparkların açılması sürətləndirilməlidir. Azərbaycanda innovasiya aktiv müəssisələri çoxaldılmalıdır. Onlar rəqabətədavamlı kommersiyalaşma texnologiyası sahəsində elmi-texniki potensiala malik olmaqla, vençur kapitalı üçün maraq obyekti ola bilərlər. Azərbaycanda texnologiyaların transferi də inkişaf etdirilməlidir. Xarici şirkətlərin Azərbaycana olan marağı buna təkan verə bilər. Respublikada «beyin axını»nın olması, kommersiyalaşmış texnologiyalar bazarının inkişaf etməməsi, texnologiyalara tələbin zəif olması elmi-texniki potensialın azalmasına gətirir çıxarır, bu da vençur biznesin mövcudluğu şərtinə ziddir. Elmi-texniki potensialı inkişaf etdirmək, müəssisələrin innovasiya aktivliyini artırmaq üçün həvəsləndirmə tədbirləri görülməli, innovasiya aktiv şirkətlərinin stimullaşdırılması üzrə hüquqi baza təkmilləşdirilməlidir. Azərbaycanda rəqabətədavamlı texnologiyaların tətbiqi mexanizmi təkmilləşdirilməli, yerli investorlar yüksək ixtisaslı menecerlərimizin potensialından geniş istifadə etməlidirlər.
Vençur biznesinin üçüncü əsas şərtlərindən biri milli kapitaldır. Azərbaycanda müasir texnologiyalara vençur cəlb edilməsi üçün onun fəaliyyətini tənzimləyən normativ-hüquqi baza formalaşmalı, inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, bu mexanizmlərdə dövlət dəstəklənməsi tədbirləri nəzərə alınmalıdır; Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarı inkişaf etdirilməlidir; vençur kapitalının çıxışının müxtəlif strategiyası proseduru işlənməlidir. Bu da vençur biznesinin səmərəliliyinin artmasına təminat yaratmış olacaqdır. Bu məqsədlə fond bazarının aktivləşməsi və bu prosesin dəstəklənməsi çox vacibdir. Bu, kapitalın yaradılmasını və texnologiyanın təkmilləşdirilməsini təmin etməklə yanaşı maliyyə riskinin səviyyəsinin azalmasına, vençur biznesinin investorlar tərəfindən cəlbediciliyinin artırılmasına, milli innovasiya sisteminin formalaşmasına imkan yaratmış olacaqdır. Vençur biznesinin yaradılması və inkişafı qaçılmazdır. Bu mexanizmin tədqiqi Azərbaycan kapitalı və iqtisadiyyatıüçün vacibdir. Respublikada innovasiya və texnologiyaların transferi qanunlarının qəbulu, onların inkişaf proqramları və konsepsiyalarının işlənilib həyata keçirilməsi vençur biznesinin də inkişafına təminat yaratmış olacaqdır.
Mənbə
- Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyi / İqtisadi İslahatlar Elmi Tədqiqat İnstitutu / İnnovasiya fəaliyyəti haqqında bir sıra stimullaşdırıcı mexanizmlər
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vencur maliyyelesmesi ve ya Vencur kapitali innovasiya kompaniyasinin inkisafi ve genislenmesinden gelir elde etmek ucun yuksek riskli investisiya vesaitidir Innovasiya muessisesinin yaradilmasi merhelesinde merhelesi investisiyadan ferqli olaraq vencur maliyyelesmesi kompaniya ilk gelir getirmeye basladiqda basqa sozle inkisaf ve genislenmenin ilkin merhelesinde heyata kecirilir Vencur maliyyelesmesi esasen vencur fondlari ve biznes layiheler innovasiya layihelerine sexsi vesaitlerini yerlesdirmeye hazir olan fiziki sexsler heyata kecirirler Idareetme kompaniyasi qapali sehmdar fondun teskilati huquqi seklinde yaradilir TarixiVencur kapitali 1950 ci illerin sonlarinda ABS de meydana cixdi ve tezlikle ozune genis fealiyyet meydani elde etdi Vencur investisiyasinin esas xususiyyetleriKompaniyanin portfeli nin qiymetinin artmasinda professional vencur investorlar mutexessisler komandasinin aktiv istiraki Investisiyanin celb edilmesi kompaniyanin nizamname kapitalinin ve ya borcun konvertasiyasi yolu ile heyata kecirilir Kompaniya gelecekde investorlarin maragina uygun qurulur Investisiya strategiyasi ortamuddetli ve uzunmuddetli olur Vencur investisiyasinin son meqsedi geliri aktivlerin strateji ve ya portfel investorlarina satisinin neticesinde ve ya kompaniyalarin aksiyalarini satisa vermekle elde etmekdir Innovasiyalarin maliyyelesdirilmesinde vencur kapitalinin roluDinamik inkisaf eden iqtisadiyyat daim ozu ile yenilikler ve deyisiklikler getirir Beser tarixinin inkisafinin muxtelif merhelelerinde iqtisadiyyatin tekamulu hemise mehsuldar quvvelerin istehsala semereli celb olunmasi problemi ile qarsi qarsiya dayanmisdir Bu baximdan resurslardan qenaetli istifade ve bunun qarsiliginda daha cox mehsul istehsal ederek bazara teqdim etmek kimi meseleler hem sahibkarliq subyektlerinin hem de elm adamlarinin esas muzakire obyektine cevrilmisdir Yenilesen ve inteqrasiya olunan muasir dovrumuzde dovletlerarasi regionlararasi ve sirketlerarasi reqabetin keskinlesdiyi vaxtda gosterilen problemler daha qabariq xarakter alaraq olkemizin dunya bazarinda yerinin mueyyenlesmesi ve movqeyinin mohkemlendirilmesi baximindan muhum aktualliq kesb edir Qeyd edek ki inkisaf etmis dovletler bu meselelerin hellinde daha cevik siyaset heyata kecirerek iqtisadiyyatin elastik ve dinamik inkisafini qabaqlamaq ve onun teleblerini qarsilamaq meqsedile ozluyunde daha murekkeb ve sade tezahur formasina malik biznes aletlerini formalasdirmaga calisirlar Tebii ki bunun kokunde yene de movcud insan kapital emek ehtiyatlari tebii servetler kimi resurslardan maksimum semereli istifade olunmasi meseleleri dayanir Istehsalda semerelilik elde edilmesi meqsedile son dovrler insan amili merkeze cekilerek diger resurslar onunla elaqelendirilir ve bu ikili qarsilasdirmalar neticesinde yeni kombinasiyalar meydana cixir ki neticede mehsuldar quvvelerin yenilesmis gucu ortaya cixir Bu baximdan qarsiya qoydugumuz problemin merkezinde insan ve kapital amili qarsilasir ki bunun da neticesinde benzeri olmayan yeni mehsul spontan inkisaf ve daha cox gelir getiren bir model ortaya cixir Fikrimizce vencur kapitalini insan ve maliyye kapitalinin qarsiliqli sintezinden meydana cixan bir mehsul adlandirsaq hec de yanilmariq Vencur kapitali bazarda yeni yaranan ve ozune muvafiq yer qazanmaq ugrunda mubarize aparan firmalarin maliyyelesdirilmesi ucun nezerde tutulan investorlar terefinden yoneldilen maliyye vesaitidir Vencur sermayeleri diger investisiyalardan yuksek riskli olmasi ile ferqlenirler Vencur kapitali bir cox hallarda birbasa ozel investisiya qoyulusunda istifade edilir ve adeten xarici sermayeciler terefinden heyata kecirilir Lakin dovlet qurumlari terefinden de bu nov investisiyalar yatirilmaqdadir Bu tip investisiya qoyuluslari esasen yeni ve ya muflis olmaq tehlukesi ile uzbeuz qalmis sirketlerin inkisafi ucun heyata kecirilir Vencur sermayesi sonda cox yuksek gelir getiren amma bununla yanasi yuxarida da qeyd etdiyimiz kimi yuksek riskli investisiyalardir Hemcinin bu tip investisiyalar muessisenin kapitalinda pay sahibi olmaq ucun de istifade olunur Vencur fondlari innovasiya layihelerini guzestli esasda maliyyelesdire biler Vencur fondlari innovasiya fealiyyetinin cox kanalli menbelerinden istifade etmekle kapitali birlesdire ve paylasdira biler Bu halda innovasiyanin maliyyelesmesi ile elaqedar risk muxtelif terefdaslar arasinda sehm kapitali fondunda istirak derecesine gore mutenasib bolunur Fondun vesaitlerini eyni zamanda bir nece innovasiya layihesine yerlesdirdikde gelir elde etmek ehtimali artir Innovasiya fealiyyeti riskli xaraktere malik oldugundan vencur innovasiya fondlari oz risklerini diversifikasiya etmeli layihe portfelini formalasdirmalidir Iqtisadi inkisaf etmis olkelerin tecrubesine gore innovasiya fondu portfelinde 10 maliyyelesen layiheden 9 u gelir getirmir 10 cu layihe ise 100 gelir getirmelidir ki orta gelir 10 olsun Bu olkelerde innovasiya fondlarina milli kommersiya banklari korporasiya sexsi insanlar investisiya banklari beynelxalq investorlar vesaitlerini investisiya edirler Vencur fondlari boz qeyri leqal ve kriminal kapitallarin boyuk hissesini celb ede bilerler Risk kapitali investorlarinin intensiv fealiyyeti vesait qoyulusunda onlarin maddi maragini eks etdirir Diger beraber seraitde bele maraq asagidaki veziyyetlerle izah edilir Kapital qoyulusunun yuksek faiz getiren alternativ usulunun olmamagi Kredit bazarinda enenevi emeliyyatlar ucun borc faizinin asagi olmasi Dovletin pul kredit siyasetinin risk maliyyelesmesinin stimullasdirilmasi Senaye maliyye qruplarinin birge maraqlari ve s Riskin vencur kapitali bazarinin inkisaf etdirilmesi meqsedi ile vencur sahibkarligi kredit ehtiyatlari bazarinda guzestlerin verilmesi ile innovasiya firmalarina ve vencur muessiselerine vergilerin asagi salinmasi ile dovlet terefinden stimullasdirilmalidir Vencur sermayecisi dedikde ise bu nov investisiyalarin qoyulusunu heyata keciren sexs ve ya sirket kimi basa dusulur Vencur sermayecileri kapitalin yatirilmasi forma ve sekline gore genismiqyasli ve dar cerciveli investor olmaqla iki hisseye ayrilirlar Heyat seraitinin muxtelif seviyyelerinde coxsayli geoiqtisadi regionlarda ve iqtisadiyyatin ferqli sahelerinde calisan vencur investorlari genismiqyasli vencur investoru adlanir Dar menada dedikde ise bu esasen iqtisadiyyatin goturulmus bir ve ya iki sferasinda heyata kecirilen investisiya fealiyyeti basa dusulur Vencur sermayecileri esasen firmalarin ilkin fealiyyetinin maliyyelesdirilmesi ile xarakterikdirler Lakin sirketlerin inkisafinin muxtelif seviyyelerinde de vencur investisiyalarinin yatirimlarina rast gelmek olar Vencur kapitali muessise hele hec bir mehsul istehsal etmeden ve ya ozunun qiymetli kagizlarini buraxmadan sirkete yatirildigindan ona cox vaxt start kapitali adi da verilir Bununla yanasi vencur investisiyasi firmanin cetin veziyyetinden cixmasi ucun de yatirilir ki bu da sirkete ozunun agir dovrlerini kecerek bazarda muvafiq yerini tuta bilmesine boyuk yardim edir Bir sira vencur fondlari bazarda sehmdar cemiyyetlerinin yeniden qurulmasi ve yeniden kapitallasmasina destek gostermekle bu yolla onlarin investorlar ucun celb edici hala getirilmesi istiqametindeki fealiyyetlerine gore de ixtisaslasirlar Qeyd edek ki vencur sermayecileri ucun baslica cezb edici sahe dunyanin muxtelif regionlarinda elde edilen elmi texniki nailiyyetlerin maliyyelesdirilmesidir Bununla yanasi vencur sermayecileri bezi hallarda tikinti sektoruna senaye sahesine xidmet sferasina da maliyye qoyulusu edirler Son dovrler ise vencur sirketleri perakende satis ve sosial mesuliyyet sferasi uzre isleyen firmalar uzre de ixtisaslasaraq buna xeyli vesait de yatirirlar Vencur sirketleri olculerine gore muxtelif olurlar Bele ki aile seviyyesinde kicik maliyye vesaiti yatiranlar bunlar da adeten bir nece milyonlarla dollar vesait hecminde olur orta ve daha neheng sermayeciler ki bu tip investorlar da bir nece yuz milyonlardan baslayaraq hetta dunya seviyyesindeki layihelerin heyata kecirilmesine milyardlarla dollar vesait yatirirlar Vencur sermayecileri diger invetorlardan ferqli olaraq vesait yatirdiqlari sirketlerin inkisaf etdirilmesi ucun meslehetler vererek onlarin idare olunmasinda yaxindan istirak edirler Bu sermayeciler onlarla ve hetta yuzlerle sirkete investisiya yatirmaqla ozlerinin kapitallasma sahesindeki movcud tecrubelerini daha da tekmillesdirmeye calisirlar Onu qeyd etmek lazimdir ki vencur kapitali butun sirketler ucun uygun deyildir Bele ki vencur fondlari istenilen layihelere ve innovativ tekliflere tez bir zamanda vesait ayirmirlar Onlar musterilerden iqtisadcilardan muhendislerden fiziki ve huquqi sexslerden xeyli sayda layihe tekliflerini toplayir temkinle empirik prinsipler esasinda onlari qiymetlendirir ve sonda onlari maliyyelesdirilib ve ya maliyyelesdirilmemekle bagli qerarlar verirler Bu sebebden de tecrube gosterir ki bir cox hallarda investora teqdim edilmis yuz layiheden yalniz bir ikisi maliyye vesaiti elde ede bilir Bu baximdan da vencur kapitali sermayelerin cetinlikle elde edilmesi telebkarligin cox olmasi ve yuksek reqabetin movcudlugu ile de analoji investisiyalardan xeyli derecede ferqlenirler Vencur sermayecileri esasen yuksek risklere malik olmasina baxmayaraq sonda yuksek inkisaf gostericisi ved veren layihelerin neticelerini 3 7 il arasinda gozlemeye razi olaraq maliyye yatirirlar Eger her hansi bir sirketin yaxsi tertib edilmis ve esaslandirilmis biznes plani yuksek ixtisasa ve tecrubeye malik olan menecerler heyeti tesiscilerin ozlerinin de maliyye qoyuluslari ve isin uguruna yuksek inami layihenin icrasindan illik 40 lik menfeet gozlemeleri varsa onda bu layiheye investoru celb etmek asan olar Vencur sermayecilerini celb eden esas amillerVencur sermayecilerini celb eden esas amillere asagidakilari aid etmek olar Emtee ve xidmetler bazari ile bagli yeni innovativ ideyalar innovativ texnologiya ve mehsulun yenilenmis seklinin bazara daxil edilmesi Sirketin idare olunmasinda qerarlarin qebuluna tesiredici sese malik olmaqla istiraka celb olunmasi Patentlesdirilmis muelliflik huququ olan ve mexfiliyi qorunan ixtira esasinda ortaya cixmis yeni mehsullarin olmasi Sirket daxilinde elverisli muhitin olmasi vencur sermayecisinde ilkin kapital yatirmaqla yanasi gelecek inkisaf layihelerinin de maliyyelesdirilmesi ucun de stimul yaradir Vergi guzestlerinin olmasi Bu sahenin inkisafina yonelmis dovlet qaygisinin ve desteyinin olmasi ve s Vencur sermayecileri ucun celb edici sahelerVencur sermayecileri ucun baslica celb edici saheler asagidakilardir Informasiya kommunikasiya texnologiyalari Komputer avadanliginin istehsali ve proqram teminati Rabite ve multimediya avadanliqlarinin istehsali Internet ve elektron biznesin inkisafi Tebiet elmlerine daxil olan saheler Biotexnologiya uzre yenilikler Tibbi avadanliqlarin istehsali Diaqnostik ve terapiya avadanliqlari ve s Vencur maliyyelesdirmesini esaslandiran sertlerVencur maliyyelesdirmesini esaslandiran sertlere asagidakilari misal gostermek olar Vencur sermayecisi investisiya qoyulusunun qarsiliginda sirketin kapitalinda istirak payi elde edir Investorun esas geliri onun payinin deyerinin artmasidir Sirketdaxili gozlenilen gelirin seviyyesi 35 40 arasinda deyisir Sermayecinin elinde olan zemanet sirketin idare olunmasinda rehberlik ve bir sehmdar kimi huquqlarinin qorunmasidir Riskin derecesinin yuksek ve daha yuksek olmasidir Tebii ki riske nisbeten de artan gelir Layihenin tehlilinin esas predmetinin menecer heyetinin yuksek pesekarligi ve sirketin bazar imkanlarinin genis olmasidir Investor adeten 3 7 ilden sonra gelir elde edir Vencur layihelerinin maliyyelesdirilmesi menbeleriVencur layihelerinin maliyyelesdirilmesi menbelerine ise asagidakilari aid etmek olar Sirketin tesiscilerinin sexsi vesaitleri Pensiya fondlarindan celb olunan kapital Dovlet ve beynelxalq teskilatlarin qrantlari evezsiz maliyyesi Ali tehsil ocaqlarinin Elmi tedqiqat Institutlarinin ve arasdirma merkezlerinin vesaitleri Ferdi vencur sermayecilerinin maliyyesi Vencur firmalarinin kapitali Vencur fondlarinin vesaitleri ve s ABS Milli Vencur Kapitali Assosiasiyasinin 2008 ci il melumatina gore vencur sirketleri terefinden ABS iqtisadiyyatinda 12 milyon neferlik is yeri ve 3 trln ABS dollari hecminde maliyye vesaiti formalasdirilmisdir Demeli vencur sirketlerinin esas kapitali ABS iqtisadiyyatinda is yerlerinin acilmasi ve gelirlerin artmasinda muhum rola malikdir Hemcinin vencur kapitalinin esas etibarile innovasiyalar ve yuksek inkisaf potensialina malik olan firmalar sahesinde de genislenmesi ABS iqtisadiyyatinda keyfiyyet baximindan yaxsi gostericilerin elde edilmesine getirib cixarir Kecen esrde vencur kapitali nou haunun inkisafi yuksek inkisafa esaslanan senaye sahelerinin yeni informasiya kommunikasiya texnologiyalarinin biotexnologiyalarin yarimkeciricilerin ve elektron satisin inkisafi ucun baslica alet rolunu oynamisdir 2008 ci ilde bir sira ekspertler yuxarida gosterilen siyahiya ekoloji temiz texnologiyalar ve sosial mesuliyyet kimi sahelerin inkisafinin da elave edilmesini teklif etmisdirler Amerikada 1970 ci ilden 2008 ci ile kimi 27 000 den cox firmanin inkisafina qoyulan butun vencur kapitalinin hecmi 456 mlrd ABS dollari olmusdur Vencur kapitali esasinda inkisaf eden muessiseler esas Masacuset Pensilvaniya Texas statlarinda musahide olunmusdur Milli Vencur Kapitali Assosiasiyasinin mutexessislerinin de qeyd etdiyi kimi vencur kapitali innovativ ideyalara ve elmi nailiyyetler esasinda oz mehsul ve xidmetlerini formalasdiran sahibkarliq subyektlerini desteklemekle iqtisadi artima ve yeni is yerlerinin acilmasina komek gostermekle bizim heyatimizi yaxsiliga dogru deyisir Arasdirmalar gosterir ki vencur sermayecileri ve ya is adamlari hec de biznes sahesinde calisan insanlar arasindan cixmir Bu yeni fealiyyet sahesine gelenlerin ekseriyyeti elmi tedqiqat muhendislik ve tibbi ixtisas sahelerinde ugur qazanan mutexessislerdir Bu insanlar oz sahelerinde qazandiqlari ve elde etdikleri ugurlari daha da inkisaf etdirerek onu biznes sahesine getirmis ve bunun esasinda ozlerinin sahibkarliq subyektlerini formalasdirmisdilar Bu sebebdendir ki 2008 ci ilde ABS de aparilan arasdirmalara esasen yeni yaranan orta olculu vencur sermayeli muessisler 9 10 nefer tedqiqatci mutexessisden ibaret olmusdur Vencur kapitalinin 60 illik fealiyyeti dovrunde ABS iqtisadiyyatina hazirda dunyada taninmis sirketleri bexs ederek onlarin inkisafina tekan vermisdir Bunlarin sirasindan Amazon Google Apple Cisco Staples ve eBay kimi neheng korporasiyalari gostermek olar Bu sebebden de muasir dovrde dunyanin ekser olkeleri bu sahede ABS nin elde etdiyi ugurlari oyrenmeye calisaraq ozlerinde de onun inkisafi ucun dovlet siyasetinin formalasdirilmasi ve vergi sisteminin qurulmasi istiqametinde seylerini artirmaq ucun ABS la emekdasliq etmeye calisirlar ABS de vencur kapitali esasen asagidaki sahelerin inkisafina guclu tekan vermisdir Informasiya texnologiyalari Biotexnologiya Tibbi levazimatlarin istehsali Sebeke tehlukesizliyi Elektron ticaret ve sosial media Ekoloji temiz texnologiya Hal hazirda Avropada vencur kapitali esasinda yaranmis xeyli sayda sirket fealiyyet gosterir Bele ki Avropa Vencur Kapitali Assosiasiyasinin 2005 ci ilin melumatlarina esasen bu regiona cari il erzinde 12 5 mlrd ABS dollari mebleginde vencur kapitali celb edilmisdir Rusiyada ise Vencur kapitali esasli sirketlerin formalasdirilmasina Avropa Yenidenqurma ve Inkisaf Bankinin maliyye desteyi ile 1994 cu ilden baslanilmisdir Sozugeden dovrde Regional Vencur Fondlari yaradilmisdir ki bu da Rusiyanin 10 vilayetinden olan 10 qurumu ehate edir 1997 ci ilde ise Rusiya Vencur Investisiyasi Assosiasiyasi tesis edilmisdir ki onun da terkibine Rusiyada fealiyyet gosteren 12 vencur fondu daxildir Vencur kapitali uzre inkisaf eden vencur firmalarinin ustun cehetleri Sexsi kapitalin davamliliginin artirilmasi Basqa maliyyelesme menbelerinin celb edilmesi imkanlarina cixana kimi firmanin ilkin formalasmasi ucun lazim olan ilkin vesaitin elde edilmesi ve gelecek inkisafi ucun elverisli imkanin yaradilmasi Borclar ve faizler uzre odemelerin olmamasi Firmanin vencur sermayecinin malik oldugu yuksek idareetme bacarigindan genis maliyye imkanlarindan ve xeyli sayda olan bazar elaqelerinden istifade etmek imkaninin olmasi ve s Vencur kapitali uzre formalasan vencur firmalarin catismazliqlari Layihenin ixtiranin icra muddetinin ve ozunudogrultma veziyyetinin tam deqiq sekilde texmininin cetin olmasi Vencur sermayecisi ucun zemanetin olmamasi ve yuksek riskliliyin movcudlugu Vencur sermayecisi terefinden sirket qarsisindan sonda yuksek gelirin elde edilmesi telebinin qoyulmasi Vencur sermayecisinin sirketin fealiyyetinin idare olunmasina birbasa tesirinin sonda butun rehberliyin onun eline kecmesine getirib cixarmasi ve s ABS ve Avropada muasir vencur biznesin yaradilmasi ve dinamik inkisafinin esas istiqametleri asagidakilardir Kicik innovasiya istehsal texnoloji kompaniyalarin islemelerinin yuksek kommersiya potensiali Verilen istiqametin inkisaf perspektivlerini qiymetlendire bilen ve kapital onu teskil edicilerleelaqelendirici ola bilen professional menecerin olmasi Institusional investorlar depone edilmis kapitalin olmasi Qiymetli kagizlar bazarinin inkisafi Vencur kapitali sirketlerin mehsul istehlaki bazarinin yuksek hecmi veodeme qabiliyyeti ve s Umumiyyetle vencur kapitali tecrubesinin Azerbaycana getirilerek onun yerli sirketlerde elm tehsil ocaqlarinda tetbiqi olke iqtisadiyyatinin inkisafi onun strukturunun deyisdirilerek elmtutumlu sahelerin one cekilmesi milli regional ve dunya seviyyesinde yeli sirketlerin reqabetqabiliyyetliliyinin artmasi baximindan muhum ehemiyyet kesb edir Qeyd edek ki vencur kapitali her seyden evvel ona gore ehemiyyetlidir ki biz onun sayesinde Azerbaycanli alimler terefinden illerle islenmis ve muvafiq patent muelliflik huququ alinmis elmi islerin istehsalatda tetbiqini daha da suretlendire bilerik Bununla yanasi vencur kapitali vasitesile yeni istehsal sahelerinin xususile de informasiya kommunikasiya texnologiyalarinin nanotexnologiyalarin biotexnologiyalarin ve diger elm sahelerinin inkisafina nail olmus olariq Bunun ucun ise sadece olaraq vencur kapitali sahesinde boyuk tecrubeye ve ugurlu neticelere malik olan dovletlerin ve onlarin muessiselerinin fealiyyeti yaxindan oyrenilmeli ve bunun esasinda institusional islahatlari nezerde tutan proqramlar hazirlanaraq ardicil sekilde heyata kecirilmelidir Vencur biznesinin problemlerinden sohbet acmamisdan once inkisaf etmis vencur bazarlarinin nailiyyetlerinin esas baslangic sertini teyin etmeli ve onu muasir Azerbaycan seraitine tetbiq etmek lazimdir Azerbaycanda vencur biznesinin inkisafiucun bir sira meseleleri hell etmek lazimdir Kicik firmalar boyumelidir ve aksiya buraxilisi ile investorlarin gelirini temin etmelidir Fond bazari ve istirakcilar buna hazir olmalidir Ideyanin yaxsi satilan ve gelir getiren mehsula cevrilmesi ucun ksiyalarburaxmaq lazimdir ve s Lakin burada da problemler var birinci Azerbaycanda odeme qabiliyyeti olan telebin hecmi boyuk deyil yuksek texnoloji mehsul ise maliyye teleb edir ikinci respublikada islemelerin kommersiyalasdirilmasi sistemi gecikir Azerbaycanda vencur biznesinin inkisafina diger amiller de tesir edir Vencur kapitalinin innovasiya biznesi ile qarsiliqli serfeli emekdasligini temin eden infrastrukturun zeif inkisafi Azerbaycanda vencur kapitali menbelerinin az olmasi Riskli kapital qoyulusunun zeifliyi ve bunun ucun lazim olan bazar mexanizminin olmamasi Elmtutumlu layihelerin heyata kecirilmesinde vencur kapitalinin celb edilmesi ucun iqtisadi stimulun olmamasi Kicik elmtutumlu biznes sahesinde sahibkarliq fealiyyetinin asagi olmasi Vencur biznesinin zeif informasiya desteyi Innovasiya layihelerinin ixtisasli menecerlerinin catismazligi ve s Buna nail olmaq ucun vencur sirketleri vencur investisiyasinin ferdi qoyulusunu stimullasdirmali iqtisadiyyatda innovasiya sahelerinin inkisaf etdirmeli ve beynelxalq bazarda Azerbaycan elmtutumlu texnoloji mehsullarinin hereketini temin etmelidir Vencur sirketinin innovasiya sisteminde rolu yuksek texnoloji sektorun vencur investisiyasi ve maliyye desteklemesinin stimullasdirilmasidir Dunya iqtisadi bohrani vencur biznesinin inkisafina menfi tesir edir Vencur fondlarinin dayaniqli inkisafi ferdi investorlarin kommersiya banklarinin sigorta sirketlerinin maliyye istehsal qruplarinin vencur kapitali bazarina kecmesine stimul yarada biler Banklar layihenin hazirlanmasini riskin bir hissesini oz uzerine goture bilmesi bu sahede biznesi inkisaf etdire biler Diger terefden investisiyalasma muhitinin yaxsilasmasiucun qanunvericilik bazasinin tekmillesdirilmeli eqli mulkiyyetin tehlukesizliyi ve standartlasmasi prosesi temin edilmeli muellif huquqlari ve ticaret markasi qorunmali innovasiya sahibkarlarina bu huquqlarin qorunmasinda komek sistemi yaradilmalidir Bu gun Azerbaycanda innovasiya infrastrukturu inkisaf etdirilmeli inkubatorlarin texnoparklarin acilmasi suretlendirilmelidir Azerbaycanda innovasiya aktiv muessiseleri coxaldilmalidir Onlar reqabetedavamli kommersiyalasma texnologiyasi sahesinde elmi texniki potensiala malik olmaqla vencur kapitali ucun maraq obyekti ola bilerler Azerbaycanda texnologiyalarin transferi de inkisaf etdirilmelidir Xarici sirketlerin Azerbaycana olan maragi buna tekan vere biler Respublikada beyin axini nin olmasi kommersiyalasmis texnologiyalar bazarinin inkisaf etmemesi texnologiyalara telebin zeif olmasi elmi texniki potensialin azalmasina getirir cixarir bu da vencur biznesin movcudlugu sertine ziddir Elmi texniki potensiali inkisaf etdirmek muessiselerin innovasiya aktivliyini artirmaq ucun heveslendirme tedbirleri gorulmeli innovasiya aktiv sirketlerinin stimullasdirilmasi uzre huquqi baza tekmillesdirilmelidir Azerbaycanda reqabetedavamli texnologiyalarin tetbiqi mexanizmi tekmillesdirilmeli yerli investorlar yuksek ixtisasli menecerlerimizin potensialindan genis istifade etmelidirler Vencur biznesinin ucuncu esas sertlerinden biri milli kapitaldir Azerbaycanda muasir texnologiyalara vencur celb edilmesi ucun onun fealiyyetini tenzimleyen normativ huquqi baza formalasmali inkisaf etmis olkelerde oldugu kimi bu mexanizmlerde dovlet desteklenmesi tedbirleri nezere alinmalidir Azerbaycanda qiymetli kagizlar bazari inkisaf etdirilmelidir vencur kapitalinin cixisinin muxtelif strategiyasi proseduru islenmelidir Bu da vencur biznesinin semereliliyinin artmasina teminat yaratmis olacaqdir Bu meqsedle fond bazarinin aktivlesmesi ve bu prosesin desteklenmesi cox vacibdir Bu kapitalin yaradilmasini ve texnologiyanin tekmillesdirilmesini temin etmekle yanasi maliyye riskinin seviyyesinin azalmasina vencur biznesinin investorlar terefinden celbediciliyinin artirilmasina milli innovasiya sisteminin formalasmasina imkan yaratmis olacaqdir Vencur biznesinin yaradilmasi ve inkisafi qacilmazdir Bu mexanizmin tedqiqi Azerbaycan kapitali ve iqtisadiyyatiucun vacibdir Respublikada innovasiya ve texnologiyalarin transferi qanunlarinin qebulu onlarin inkisaf proqramlari ve konsepsiyalarinin islenilib heyata kecirilmesi vencur biznesinin de inkisafina teminat yaratmis olacaqdir MenbeAzerbaycan Respublikasi Iqtisadiyyat Nazirliyi Iqtisadi Islahatlar Elmi Tedqiqat Institutu Innovasiya fealiyyeti haqqinda bir sira stimullasdirici mexanizmlerIstinadlarhttp www ier az uploads 12 Innovasiya Fealiyyeti Stimullas Mexanizmler pdf