Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vasil İbn Əta ({{lang-ar|ابو حذيفة الغزال واصل ابن عطاء) — Ərəb ruhanisi, Mötəziliyyə təriqətinin banisi.
| Vasil ibn Əta | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 700 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 748 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | ilahiyyatçı |
Həyatı
Dünyagörüşü
Mötəzilənin banisi Vasil İbn Əta (700-749) qədərilikdə olduğu kimi tale kultunu təkzib edir, lakin qədərilikdən fərqli olaraq tale ideyasının əleyhinə şüurlu olaraq iradə azadlığını qoyurdu. Mötəzilədə şəhər mədəniyyətinin azadlıqsevərlik meylləri aşkar olaraq duyulur. Mötəzilə azad insan zəkasını hətta əxlaqın da ən yüksək meyarı hesab edirdi. Burada əxlaqın mənbəyi ilahi vəhydən daha çox, insanın iradə azadlığında axtarılır. Mötəzilədə əxlaqın ilahi mənşəyi əslində inkar edilir, insani zəka onun meyarı kimi qəbul olunur. İnsan davranışının əsası müqəddəs yazılarda deyil, dünyəvi prinsiplərdə axtarılır. Hətta Quranın əzəli olması belə inkar edilir. Mötəzilə tərəfdarları - mutazilitlər - dini ehkamların mütləqliyini qəbul etməyib, əksinə, zəkanın, ağlın qüdrətini etiraf etdiklərindən, yalnız zəkanın önəmliliyini tanıdıqlarından ilk müsəlman rasionalistləri kimi çıxış etmiş olurdular.
Zəkanın qüdrətinə olan inam iki fəlsəfi cərəyanın əslində şərikli başlanğıcını təşkil edir. Birinci istiqamət cəngavər dünyaduyumunun və onun zəminində formalaşmış aristokratizmin rasionallaşdırılmasından ibarətdir. Həmin istiqamət insan zəkasını fövqəlbəşər və fövqəltəbii zəkanın təzahürü kimi başa düşür, insan zəkasının kamilliyini ilahi zəkaya uyğunluq dərəcəsində görür. İnsan zəkasının qüdrətindən çıxış edən digər istiqamət isə praqmatik cərəyan idi. Zəka burada insanın dünyadan faydalanma vasitəsi idi və bu zəmində də qiymətləndirilirdi. Praqmatik zəminli zəka kultu əslində analitik təfəkkürün insan qarşısında duran bütün problemləri həll edə biləcəyinə olan inam idi.
Mötəzilənin yaranması və tərəqqisi Əməvilərin hakimiyyəti illərinin ikinci yarısına təsadüf edir və bu illərdə şəhər mədəniyyətinin kifayət qədər inkişaf etdiyini ifadə edir. Mötəzilə, əslində, Abbasilərin hakimiyyəti üçün mənəvi zəmin hazırlayırdı.
Ədəbiyyat
- Аш-Шахрастани, Мухаммад ибн Абд аль-Карим. Книга о религиях и сектах (Китаб ал-милал ва-н-нихал). Часть 1. Ислам. (перевод с араб., введение и комментарии С.М.Прозорова). М., 1984 (Памятники письменности востока, 75) — 272 с.
- Ибн ан-Надим. Китаб аль-Фихрист. Тегеран, 1971, 202-203.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Wasil ibn 'Ata' // Encyclopædia Britannica (ing.).
- AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam (fr.). 1913.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vasil Ibn Eta lang ar ابو حذيفة الغزال واصل ابن عطاء Ereb ruhanisi Moteziliyye teriqetinin banisi Vasil ibn EtaDogum tarixi 700Dogum yeri Medine Emeviler xilafetiVefat tarixi 748Vefat yeri Besre Besre muhafezesi IraqFealiyyeti ilahiyyatciHeyatiDunyagorusuMotezilenin banisi Vasil Ibn Eta 700 749 qederilikde oldugu kimi tale kultunu tekzib edir lakin qederilikden ferqli olaraq tale ideyasinin eleyhine suurlu olaraq irade azadligini qoyurdu Motezilede seher medeniyyetinin azadliqseverlik meylleri askar olaraq duyulur Motezile azad insan zekasini hetta exlaqin da en yuksek meyari hesab edirdi Burada exlaqin menbeyi ilahi vehyden daha cox insanin irade azadliginda axtarilir Motezilede exlaqin ilahi menseyi eslinde inkar edilir insani zeka onun meyari kimi qebul olunur Insan davranisinin esasi muqeddes yazilarda deyil dunyevi prinsiplerde axtarilir Hetta Quranin ezeli olmasi bele inkar edilir Motezile terefdarlari mutazilitler dini ehkamlarin mutleqliyini qebul etmeyib eksine zekanin aglin qudretini etiraf etdiklerinden yalniz zekanin onemliliyini tanidiqlarindan ilk muselman rasionalistleri kimi cixis etmis olurdular Zekanin qudretine olan inam iki felsefi cereyanin eslinde serikli baslangicini teskil edir Birinci istiqamet cengaver dunyaduyumunun ve onun zemininde formalasmis aristokratizmin rasionallasdirilmasindan ibaretdir Hemin istiqamet insan zekasini fovqelbeser ve fovqeltebii zekanin tezahuru kimi basa dusur insan zekasinin kamilliyini ilahi zekaya uygunluq derecesinde gorur Insan zekasinin qudretinden cixis eden diger istiqamet ise praqmatik cereyan idi Zeka burada insanin dunyadan faydalanma vasitesi idi ve bu zeminde de qiymetlendirilirdi Praqmatik zeminli zeka kultu eslinde analitik tefekkurun insan qarsisinda duran butun problemleri hell ede bileceyine olan inam idi Motezilenin yaranmasi ve tereqqisi Emevilerin hakimiyyeti illerinin ikinci yarisina tesaduf edir ve bu illerde seher medeniyyetinin kifayet qeder inkisaf etdiyini ifade edir Motezile eslinde Abbasilerin hakimiyyeti ucun menevi zemin hazirlayirdi EdebiyyatAsh Shahrastani Muhammad ibn Abd al Karim Kniga o religiyah i sektah Kitab al milal va n nihal Chast 1 Islam perevod s arab vvedenie i kommentarii S M Prozorova M 1984 Pamyatniki pismennosti vostoka 75 272 s Ibn an Nadim Kitab al Fihrist Tegeran 1971 202 203 Hemcinin baxMotezililerIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Wasil ibn Ata Encyclopaedia Britannica ing AA VV Encyclopaedia of Islam Encyclopedie de l Islam fr 1913 Xarici kecidler