Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vaquas monastırı – Kəlbəcər rayonunun Qozlu kəndi (keçmiş Mardakert rayonunun Vaquas kəndi) ərazisində yerləşən, elmi ədəbiyyata Vaquas məbədləri adı altında daxil olmuşdur. Kompleksə XIII əsrə inşa edilmiş əsas kilsə binası, daha qədim dövrə aid olduğu ehtimal edilən kiçik sovməə, narteks və məişət xarakterli tikililərdən ibarətdir. Kompleksə daxil olan binalar hamısı ciddi dağıntılara məruz qalmış və ya qəzalı vəziyyətdədir.
| Vaquas monastırı | |
|---|---|
| erm. Եկեղեցի Վարդանի գոմեր | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Kəlbəcər |
| Yerləşir | Qozlu kəndi |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | 1215 |
| | |
 Monastırın planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qədim adı Vaquas olan Qozlu kəndi çoxəsrlik tarixə malikdir. Tətrtər çayının sağ sahilində yerləşən Qozlu kəndi Yuxarı Xaçın ərazisində ən aktiv ictimai həyata malik yaşayış məntəqələrindən, Dvin-Bərdə ticarət yolunun ən vacib nöqtələrindən biri olmuşdur. Həmçinin kənd ərazisindəki körpüdən keçən yol Xaçın – Craberd – Göyçə hövzəsi ərazilərini birləşdirən ən qısa yol olmuşdur.
Qədim Vaquas kəndinin xarabalıqları müasir Qozlu kəndinin iki-üç kilometrliyində yerləşir. Kəndin mərkəzində vaxtilə 3 metr hündürlüyə malik, incə naxışlarla bəzədilmiş 1218-ci ilə aid xaç daşı ucalırdı.
Kənd ərazisində yerləşən Vaquas monastırının əsas kilsə binası üzərindəki kitabədə onun inşa olunma tarixi və sifarişçisi haqqında məlumat verilmişdir: “664-cü ilin (miladi 1215) yayında, mən, Hassan, Böyük Qriqorun qızı, knyaz Taxanın həyat yoldaşı bu kilsəni inşa etdirdim...”. G.Məmmədova Qozlu məbədlərini IX-X əsrlərə aid edilmişdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Birinci məbəd düzbucaqlı çərçivənin içərisində yerləşmiş yarımoval formalı mehrab apsidasına malikdir. Tağbənd örtüklü apsidanın hər iki yanında taxça vardır. Apsidanın şərq divarında pəncərə yeri düzəldilmişdir. Düzbucaqlı ibadət zalına cənub və qərb tərəflərdən daxil olmaq mümkündür. İbadət zalının qərb tərəfində ondan daha enli düzbucaqlı hissə inşa edilmişdir. İbadət zalına bitişik olan bu hissənin şimal-şərq və cənub-şərq künclərində düzbucaqlı pastoforilər inşa edilmişdır. Pastoforilərin hər birinin şərq divarında pəncərə, qərb divarında isə düzbucaqlı hissəyə (köndələn dəhlizə) açılan qapı yeri vardır. Pastoforilər ilə məbədin əsas hissəsi, hörgüdən göründüyü kimi, müxtəlif vaxtlarda inşa edilmişdir. Düzbucaqlı hissənin qərb tərəfinə bitişik halda ondan nisbətən dar, ibadət zalından isə enli olub, girişi qərb tərəfdə yerləşən daha bir dördkünc dəhliz inşa edilmişdir. Beləliklə, məbədin planı müxtəlif ölçülü qolları olan memarlıq xaçı formasını almışdır. İkinci məbəd düzbucaqlı çərçivədə yerləşən nalvari mehrab apsidasına malikdir. Apsidanın şərq divarında pəncərə yeri vardır. Pastoforilər apsidanın yanlarında deyil, ondan qərbdə, apsidanın düzbucaqlı çərçivəsindən daha enli dördbucaqlı hissənin şimal-şərq və cənub-şərq künclərində inşa edilmişlər. Düzbucaqlı pastoforilər şərqdə yarımdairəvi apsida ilə tamamlanır. Hər bir apsidanın şərq divarında müvafiq olaraq bir pəncərə yeri düzəldilmişdir. Pastoforilərin dar dəhlizə açılan qapısı olmuş, buradan dəhliz vasitəsilə ibadət zalına keçmişlər. Arakəsmə Köndələn divar dəhlizi qərb və pastoforilərin yerləşdiyi şərq hissələrinə ayırmışdır. Bu hissələrin arasında tağvari formalı bir qapı yeri inşa edilmişdir. Həmin qapı yerindən dəhhizə və oradan birbaşa ibadət zalına daxil olmaq mümkün idi. Dəhlizin qərb divarında isə məbədin əsas girişi yerləşmişdir.
Qozlu məbədləri IX-X əsrlərə aid edilmişlər (Г.Г.МамеnoBa, 2004, c. 88). Planda düzbucaqlı formaya malik olan əsas kilsə binası, Əyrivəng kilsəsində olduğu kimi nalvari apsidaya və apsidanın hər iki tərəfində kiçik otaqlara malikdir. Kilsə və yan otaqlar arasındakı çatlar onların başqa vaxtlarda inşa edildiyini göstərir. Kilsə həcminin davamı kimi onun qərb tərəfində ocanan yarımdairəvi altar tağvari örtüyə malikdir. Şərq divarının geniş pilyastrları onu göstərir ki, apsidanın tağvari prteye vaxtilə bir neçə divar tağı üzərində dayanmışdır.
Apsidanın yanlarında yerləşən kiçik otaqlar silindrik tağvari örtüyə malik olmuş və əsas ibadət zalı ilə kiçik qapı yeri vasitəsiylə əlaqələndirilmişdir. Kilsənin qərb divarına birləşən narteks əhəmiyyətli dərəcədə dağıntılara məruz qalmışdır. Divardakı tağ yerlərinə əsasən müəyyən edilmişdir ki, narteksin tağvari dam örtüyü də divar tağlarına söykənmişdir.
Sovməə binası kompleksin şimal tərəfində yerləşir. Düzbucaqlı plana malik sövmənin cənub divarında niş, şərq divarında isə pəncərə yeri vardır. Tikili silindrik tağvari örtüyə və ikitərəfli dama malikdir.
Kompleksə daxil olan tikililərin inşasında həm kobud çay daşları, həm də yaxşı işlənmiş daşlardan istifadə edilmişdir. Pəncərə və qapı yerlərinin yanları, həmçinin tikililərin küçc hissələrinin inşasında yalnız yaxşı yonulmuş daşlardan istifadə olunmuşdur.
İstinadlar
- Бархударянц, 1895. səh. 193
- Мамедова, 2004. səh. 87
- Мкртчян, 1989. səh. 48
- Бархударян, 1982. səh. 112-114
- Мамедова Г.Г. Зодчество Кавказской Албании (rus). Баку: Чашыоглу. 2004. 88.
- Xəlilov, Mübariz. Albaniyanın Xristian Abidələri (IV-X əsrlər) (az.). Bakı: AFPoliqrAF. 2011. 99–100.
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
- Бархударянц, Макар, Арцах, Баку, 1895
- Бархударян, С. Свод армянских надписей, вып. 5. Ереван. 1982. 184.
- Xəlilov M.C., Albaniyanın Xristian Abidələri (IV-X əsrlər). Bakı - 2011, s.341
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vaquas monastiri Kelbecer rayonunun Qozlu kendi kecmis Mardakert rayonunun Vaquas kendi erazisinde yerlesen elmi edebiyyata Vaquas mebedleri adi altinda daxil olmusdur Komplekse XIII esre insa edilmis esas kilse binasi daha qedim dovre aid oldugu ehtimal edilen kicik sovmee narteks ve meiset xarakterli tikililerden ibaretdir Komplekse daxil olan binalar hamisi ciddi dagintilara meruz qalmis ve ya qezali veziyyetdedir Vaquas monastirierm Եկեղեցի Վարդանի գոմերOlke AzerbaycanSeher KelbecerYerlesir Qozlu kendiAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi 1215Monastirin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQedim adi Vaquas olan Qozlu kendi coxesrlik tarixe malikdir Tetrter cayinin sag sahilinde yerlesen Qozlu kendi Yuxari Xacin erazisinde en aktiv ictimai heyata malik yasayis menteqelerinden Dvin Berde ticaret yolunun en vacib noqtelerinden biri olmusdur Hemcinin kend erazisindeki korpuden kecen yol Xacin Craberd Goyce hovzesi erazilerini birlesdiren en qisa yol olmusdur Qedim Vaquas kendinin xarabaliqlari muasir Qozlu kendinin iki uc kilometrliyinde yerlesir Kendin merkezinde vaxtile 3 metr hundurluye malik ince naxislarla bezedilmis 1218 ci ile aid xac dasi ucalirdi Kend erazisinde yerlesen Vaquas monastirinin esas kilse binasi uzerindeki kitabede onun insa olunma tarixi ve sifariscisi haqqinda melumat verilmisdir 664 cu ilin miladi 1215 yayinda men Hassan Boyuk Qriqorun qizi knyaz Taxanin heyat yoldasi bu kilseni insa etdirdim G Memmedova Qozlu mebedlerini IX X esrlere aid edilmisdir Memarliq xususiyyetleriBirinci mebed duzbucaqli cercivenin icerisinde yerlesmis yarimoval formali mehrab apsidasina malikdir Tagbend ortuklu apsidanin her iki yaninda taxca vardir Apsidanin serq divarinda pencere yeri duzeldilmisdir Duzbucaqli ibadet zalina cenub ve qerb tereflerden daxil olmaq mumkundur Ibadet zalinin qerb terefinde ondan daha enli duzbucaqli hisse insa edilmisdir Ibadet zalina bitisik olan bu hissenin simal serq ve cenub serq kunclerinde duzbucaqli pastoforiler insa edilmisdir Pastoforilerin her birinin serq divarinda pencere qerb divarinda ise duzbucaqli hisseye kondelen dehlize acilan qapi yeri vardir Pastoforiler ile mebedin esas hissesi horguden gorunduyu kimi muxtelif vaxtlarda insa edilmisdir Duzbucaqli hissenin qerb terefine bitisik halda ondan nisbeten dar ibadet zalindan ise enli olub girisi qerb terefde yerlesen daha bir dordkunc dehliz insa edilmisdir Belelikle mebedin plani muxtelif olculu qollari olan memarliq xaci formasini almisdir Ikinci mebed duzbucaqli cercivede yerlesen nalvari mehrab apsidasina malikdir Apsidanin serq divarinda pencere yeri vardir Pastoforiler apsidanin yanlarinda deyil ondan qerbde apsidanin duzbucaqli cercivesinden daha enli dordbucaqli hissenin simal serq ve cenub serq kunclerinde insa edilmisler Duzbucaqli pastoforiler serqde yarimdairevi apsida ile tamamlanir Her bir apsidanin serq divarinda muvafiq olaraq bir pencere yeri duzeldilmisdir Pastoforilerin dar dehlize acilan qapisi olmus buradan dehliz vasitesile ibadet zalina kecmisler Arakesme Kondelen divar dehlizi qerb ve pastoforilerin yerlesdiyi serq hisselerine ayirmisdir Bu hisselerin arasinda tagvari formali bir qapi yeri insa edilmisdir Hemin qapi yerinden dehhize ve oradan birbasa ibadet zalina daxil olmaq mumkun idi Dehlizin qerb divarinda ise mebedin esas girisi yerlesmisdir Qozlu mebedleri IX X esrlere aid edilmisler G G MamenoBa 2004 c 88 Planda duzbucaqli formaya malik olan esas kilse binasi Eyriveng kilsesinde oldugu kimi nalvari apsidaya ve apsidanin her iki terefinde kicik otaqlara malikdir Kilse ve yan otaqlar arasindaki catlar onlarin basqa vaxtlarda insa edildiyini gosterir Kilse hecminin davami kimi onun qerb terefinde ocanan yarimdairevi altar tagvari ortuye malikdir Serq divarinin genis pilyastrlari onu gosterir ki apsidanin tagvari prteye vaxtile bir nece divar tagi uzerinde dayanmisdir Apsidanin yanlarinda yerlesen kicik otaqlar silindrik tagvari ortuye malik olmus ve esas ibadet zali ile kicik qapi yeri vasitesiyle elaqelendirilmisdir Kilsenin qerb divarina birlesen narteks ehemiyyetli derecede dagintilara meruz qalmisdir Divardaki tag yerlerine esasen mueyyen edilmisdir ki narteksin tagvari dam ortuyu de divar taglarina soykenmisdir Sovmee binasi kompleksin simal terefinde yerlesir Duzbucaqli plana malik sovmenin cenub divarinda nis serq divarinda ise pencere yeri vardir Tikili silindrik tagvari ortuye ve ikiterefli dama malikdir Komplekse daxil olan tikililerin insasinda hem kobud cay daslari hem de yaxsi islenmis daslardan istifade edilmisdir Pencere ve qapi yerlerinin yanlari hemcinin tikililerin kucc hisselerinin insasinda yalniz yaxsi yonulmus daslardan istifade olunmusdur IstinadlarBarhudaryanc 1895 seh 193 Mamedova 2004 seh 87 Mkrtchyan 1989 seh 48 Barhudaryan 1982 seh 112 114 Mamedova G G Zodchestvo Kavkazskoj Albanii rus Baku Chashyoglu 2004 88 Xelilov Mubariz Albaniyanin Xristian Abideleri IV X esrler az Baki AFPoliqrAF 2011 99 100 EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Mkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989 Barhudaryanc Makar Arcah Baku 1895 Barhudaryan S Svod armyanskih nadpisej vyp 5 Erevan 1982 184 Xelilov M C Albaniyanin Xristian Abideleri IV X esrler Baki 2011 s 341