Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Verilənlər xəzinəsi (en. Data Warehouse) – idarəedici qərarların qəbul edilməsi prosesini dəstəkləyən, sahə təmayüllü, zamandan asılı olub, dəyişməyən və istiqamətləndirici verilənlər yığımıdır.
Ümumi məlumat
İlk dəfə 1988-ci ildə Devlin və Merfi tərəfindən yazılmış məqalədə VX haqqında danışılmışdır. VX konsepsiyasının ilk müəlliflərindən biri B. İnmon 1992-ci ildə VX-ni belə təsvir etmişdir:
Verilənlər xəzinəsi (VX) konsepsiyasının predmetini verilənlər təşkil edir. Verilənlərin emalı sistemlərinin (VES) məhsulu sayılan verilənlər digər istehsalat məhsulları kimi müəyyən xüsusiyyətə və xarakteristikaya malikdirlər: yararlılıq müddətinə, saxlandığı yerə, bazar qiymətinə, ötürülmə qabiliyyətinə, düzəlişi qəbul etmək xüsusiyyətinə və s. Bu cəhətləri nəzərə almaqla demək olar ki, VX konsepsiyası verilənlərin analizi konsepsiyası deyil, verilənlərin analiz üçün hazırlanması konsepsiyasıdır.
VX-nin arxitekturası
VX-nin arxitekturasını qurarkən informasiya sistemlərinin arxitekturasını təyin edən mövcud sənədlərin öyrənilməsindən başlamaq lazımdır. Bu sənədlərə təşkilatlardakı informasiya texnologiyalarının (İT) inkişafının general planı da daxildir. VX-nin təşkilatın -nin infrastrukturuna inteqrasiya olunması vacib olduğundan VX yaradarkən informasiya sistemlərinin və ya -nın inkişafının general planına əsaslanmaq lazımdır.
(OLTP) verilənləri analiz etmək çox çətindir. Bu da ]]verilənlər]]in müxtəlif formatlı VBİS-lərində, korporativ şəbəkənin müxtəlif hissələrində yerləşmələri ilə izah olunur. VX-nin əsas vəzifəsi verilənləri sadə, anlamlı strukturda analiz üçün təqdim etməkdir. VX-nin strukturu sadə olmalıdır.
VX-nə verilənlər operativ sistemlərdən gətirilir. Operativ sistemlər biznes-proseslərin avtomatlaşdırılması üçün nəzərdə tutulub. Eyni zamanda VX xarici mənbələr hesabına, məsələn, statistik hesabatlar hesabına doldurula bilir. Müxtəlif əməliyyat mənbələrindən yığılmış operativ verilənlər təmizlənir, inteqrasiya olunur və relyasiya verilənlər xəzınəsənə (RVX) yığılır. Verilənlər analiz üçün yararlı hala gətirilir, nəticədə müxtəlif üsullardan istifadə etməklə hesabatlar yaradılır. Analitik emal üçün nəzərdə tutulmuş verilənlər xüsusi OLAP VB-na yığılır və ya RVX-də saxlanılır.
VX-nin relyasiya bazalarından (RVB) fərqi
VX-nin relyasiya bazalarından fərqi aşağıdakılardır:
- Adi verilənlər bazası istifadəçilərin gündəlik işlərini yerinə yetirmək üçün, VX isə qərarların qəbul edilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Məsələn, məhsulun satışı və hesabatın çıxarılması tranzaksiya üçün nəzərdə tutulmuş VB-dan istifadə etməklə, bir neçə il ərzində satış dinamikasının analizi VX-nın köməyilə yerinə yetirilir.
- Adi VB istifadəçilərin iş prosesi zamanı daimi dəyişikliklərə məruz qalır. VX isə nisbətən sabitdir: orada verilənlər təyin olunmuş vaxta görə təzələnirlər (məsələn, saatbasaat, gündəlik və ya həftə üzrə, tələbatdan asılı olaraq). İdeal halda verilənlərin yığılması VX-də yerləşmiş əvvəlki informasiyanı dəyişmədən təyin olunmuş zaman ərzində yeni verilənlərin əlavə edilməsi deməkdir.
Adi VB VX-nə daxil olan verilənlər üçün mənbədir. Digər tərəfdən VX xarici mənbələrin, məsələn statistik hesabatların hesabına doldurula bilər. OLAP sistemlərindən istifadə zamanı verilənlər müxtəlif mənbələrdən gətirilə bilər ki, bu da sistemin qıvraqlığından xəbər verir. Məsələn, RVB-dan, İnternet şəbəkəsindən, müxtəlif hesabatlardan və s. Lakin analiz nəticəsinin düzgün alınması bu mənbələrin xüsusiyyətlərindən çox asılıdır. Bu baxımdan VX OLAP sistemlərində əsas bloklardan birini təşkil edir. VX cədvəldə göstərilmiş tələblərə cavab verən verilənlər yığımından ibarətdir:
| Sahə təmayüllü | olunmuşHər-hansı sahə haqqında bütün verilənlər yığılır (müxtəlif mənbələrdən), təmizlənir, razılaşdırılır, əlavələr edilir, aqreqatlaşdırılır və analizdə istifadə üçün rahat formaya gətirilir. |
| İnteqrasiya | Müxtəlif sahələr haqqındakı verilənlər qarşılıqlı razılaşdırılır və ümumkorporativ VX-də saxlanılır. |
| Dəyişməzliyi | İlkin verilənlər razılaşdırıldıqdan, verifikasiya edildikdən sonra ümumkorporativ VX-nə gətirilir, dəyişdirilməz qalır və yalnız oxunma rejimində istifadə olunur. |
| Xronologiyanın dəstəklənməsi | Verilənlər xronoloji olaraq strukturlaşdırılır, analiz və proqnozlaşdırmanın yereinə yetirilməsi üçün kifayət olan tarixi göstərir. |
Mənbə
- Parsaye K. A Characterization of Data Mining Technologies and Processes // The Journal of Data Warehousing. −1998.-№ 1.
- Parsaye K. OLAP and Data Mining: Bridging the Gap // Database Programming and Design. – 1997. – № 2.
- Ralph Kimball. The Data Warehouse Toolkit: Practical Techniques for Building Dimensional Data Warehouses, John Wiley & Sons, 1996.
- Ralph Kimball. The Data Webhouse Toolkit: Building the Web-Enabled Data Warehouse, John Wiley & Sons, 2000.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Verilenler xezinesi en Data Warehouse idareedici qerarlarin qebul edilmesi prosesini destekleyen sahe temayullu zamandan asili olub deyismeyen ve istiqametlendirici verilenler yigimidir Umumi melumatIlk defe 1988 ci ilde Devlin ve Merfi terefinden yazilmis meqalede VX haqqinda danisilmisdir VX konsepsiyasinin ilk muelliflerinden biri B Inmon 1992 ci ilde VX ni bele tesvir etmisdir Verilenler xezinesi VX konsepsiyasinin predmetini verilenler teskil edir Verilenlerin emali sistemlerinin VES mehsulu sayilan verilenler diger istehsalat mehsullari kimi mueyyen xususiyyete ve xarakteristikaya malikdirler yararliliq muddetine saxlandigi yere bazar qiymetine oturulme qabiliyyetine duzelisi qebul etmek xususiyyetine ve s Bu cehetleri nezere almaqla demek olar ki VX konsepsiyasi verilenlerin analizi konsepsiyasi deyil verilenlerin analiz ucun hazirlanmasi konsepsiyasidir VX nin arxitekturasiVX nin arxitekturasini qurarken informasiya sistemlerinin arxitekturasini teyin eden movcud senedlerin oyrenilmesinden baslamaq lazimdir Bu senedlere teskilatlardaki informasiya texnologiyalarinin IT inkisafinin general plani da daxildir VX nin teskilatin nin infrastrukturuna inteqrasiya olunmasi vacib oldugundan VX yaradarken informasiya sistemlerinin ve ya nin inkisafinin general planina esaslanmaq lazimdir OLTP verilenleri analiz etmek cox cetindir Bu da verilenler in muxtelif formatli VBIS lerinde korporativ sebekenin muxtelif hisselerinde yerlesmeleri ile izah olunur VX nin esas vezifesi verilenleri sade anlamli strukturda analiz ucun teqdim etmekdir VX nin strukturu sade olmalidir VX ne verilenler operativ sistemlerden getirilir Operativ sistemler biznes proseslerin avtomatlasdirilmasi ucun nezerde tutulub Eyni zamanda VX xarici menbeler hesabina meselen statistik hesabatlar hesabina doldurula bilir Muxtelif emeliyyat menbelerinden yigilmis operativ verilenler temizlenir inteqrasiya olunur ve relyasiya verilenler xezinesene RVX yigilir Verilenler analiz ucun yararli hala getirilir neticede muxtelif usullardan istifade etmekle hesabatlar yaradilir Analitik emal ucun nezerde tutulmus verilenler xususi OLAP VB na yigilir ve ya RVX de saxlanilir VX nin relyasiya bazalarindan RVB ferqiVX nin relyasiya bazalarindan ferqi asagidakilardir Adi verilenler bazasi istifadecilerin gundelik islerini yerine yetirmek ucun VX ise qerarlarin qebul edilmesi ucun nezerde tutulmusdur Meselen mehsulun satisi ve hesabatin cixarilmasi tranzaksiya ucun nezerde tutulmus VB dan istifade etmekle bir nece il erzinde satis dinamikasinin analizi VX nin komeyile yerine yetirilir Adi VB istifadecilerin is prosesi zamani daimi deyisikliklere meruz qalir VX ise nisbeten sabitdir orada verilenler teyin olunmus vaxta gore tezelenirler meselen saatbasaat gundelik ve ya hefte uzre telebatdan asili olaraq Ideal halda verilenlerin yigilmasi VX de yerlesmis evvelki informasiyani deyismeden teyin olunmus zaman erzinde yeni verilenlerin elave edilmesi demekdir Adi VB VX ne daxil olan verilenler ucun menbedir Diger terefden VX xarici menbelerin meselen statistik hesabatlarin hesabina doldurula biler OLAP sistemlerinden istifade zamani verilenler muxtelif menbelerden getirile biler ki bu da sistemin qivraqligindan xeber verir Meselen RVB dan Internet sebekesinden muxtelif hesabatlardan ve s Lakin analiz neticesinin duzgun alinmasi bu menbelerin xususiyyetlerinden cox asilidir Bu baximdan VX OLAP sistemlerinde esas bloklardan birini teskil edir VX cedvelde gosterilmis teleblere cavab veren verilenler yigimindan ibaretdir Sahe temayullu olunmusHer hansi sahe haqqinda butun verilenler yigilir muxtelif menbelerden temizlenir razilasdirilir elaveler edilir aqreqatlasdirilir ve analizde istifade ucun rahat formaya getirilir Inteqrasiya Muxtelif saheler haqqindaki verilenler qarsiliqli razilasdirilir ve umumkorporativ VX de saxlanilir Deyismezliyi Ilkin verilenler razilasdirildiqdan verifikasiya edildikden sonra umumkorporativ VX ne getirilir deyisdirilmez qalir ve yalniz oxunma rejiminde istifade olunur Xronologiyanin desteklenmesi Verilenler xronoloji olaraq strukturlasdirilir analiz ve proqnozlasdirmanin yereine yetirilmesi ucun kifayet olan tarixi gosterir MenbeParsaye K A Characterization of Data Mining Technologies and Processes The Journal of Data Warehousing 1998 1 Parsaye K OLAP and Data Mining Bridging the Gap Database Programming and Design 1997 2 Ralph Kimball The Data Warehouse Toolkit Practical Techniques for Building Dimensional Data Warehouses John Wiley amp Sons 1996 Ralph Kimball The Data Webhouse Toolkit Building the Web Enabled Data Warehouse John Wiley amp Sons 2000 Hemcinin baxInformatika OLAP Verilenler bazasi Komputer proqramlariXarici kecidlerhttp www manage ru itm olap olu kecid http www hyperion ru olap htm http www olapreport com http www olapjournal com 2006 06 18 at the Wayback Machine http www elm az http www ikt az