Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Verilənlər bazası (VB), həmçinin məlumat bazası (MB) və ya databaza (ing. database, DB) — verilənlər bazası idarəetmə sistemindən istifadə etməklə elektron şəkildə saxlanılan və əldə edilən verilənlərin mütəşəkkil toplanması. Kiçik verilənlər bazaları saxlanılılır, lakin böyük verilənlər bazaları və ya bulud yaddaşında yerləşdirilir. Verilənlər bazalarının dizaynı formal texnikaları və praktiki mülahizələri əhatə edir. Bura verilənlərin modelləşdirilməsi, məlumatların səmərəli təqdim edilməsi və saxlanması, sorğu dilləri, həssas məlumatların təhlükəsizliyi və məxfiliyi, həmçinin paylanmış hesablama məsələləri daxildir.
Verilənlər bazası idarəetmə sistemi (DBMS) məlumatları özündə saxlamaq və təhlil etmək üçün son istifadəçilər, proqramlar və verilənlər bazası ilə qarşılıqlı əlaqədə olan proqramdır. DBMS proqramı əlavə olaraq verilənlər bazasını idarə etmək üçün nəzərdə tutulmuş əsas imkanları əhatə edir. Verilənlər bazası DBMS və əlaqəli proqramların hamısını ümumilikdə verilənlər bazası sistemi adlandırmaq olar. Çox vaxt "verilənlər bazası" termini hər hansı DBMS, verilənlər bazası sistemi və ya verilənlər bazası ilə əlaqəli proqrama aid edilir.
İnformatiklər verilənlər bazası idarəetmə sistemlərini dəstəklədikləri verilənlər bazası modellərinə görə təsnif edirlər. Relyasiyalı verilənlər bazaları 1980-ci illərdə üstünlük təşkil etmişdi. Bu model məlumatları bir sıra cədvəllərdə sətirlər və sütunlar kimi təqdim edir. Onların böyük əksəriyyəti məlumatların yazılması və sorğulanması məqsədilə SQL-dən istifadə edir. 2000-ci illərdə qeyri-relyasiyalı verilənlər bazaları populyarlaşmışdı və onlar müxtəlif sorğu dillərindən istifadə etdikləri üçün birlikdə NoSQL adlandırılmışdılar.
Modellər
Verilənlər bazası informasiyanın saxlanmasını və həmçinin tez bir zamanda verilənlərə müraciəti təmin edir. Tətbiqi proqramlar və ya əlavələr verilənlər bazasına daxil olan dəyişənlərin işlənməsinə xidmət edir. Təşkilindən asılı olaraq bazada verilənlər təqdiminin aşağıdakı əsas modelləri vardır:
- İerarxik modeldə — verilənlər bazası ağacşəkilli (ierarxik) təşkil olunur
- Şəbəkə modelində — verilənlər bazası qraf şəklində təşkil olunur
- Relyasiya modelində — verilənlər cədvəllərdə yerləşdirilir və bu cədvəllər arasında əlaqə yaradılır.
- Obyektyönümlü modeldə — bazanın ayrı-ayrı yazıları obyekt şəklində təşkil olunur.
Hal-hazırda ən populyar model relyasiya VB-dır. Relyasiya VB cədvəllər, , formalar, hesabatlar, makroslar, və modullardan ibarətdir. Verilənlər cədvəlinin strukturu cədvəlin sütunlarının adlarının siyahısı ilə təyin edilir. VB-dan verilənləri çıxarmaq, emal etmək, dəyişmək və silmək üçün xüsusi proqramlar tələb olunur. Bu proqramlar verilənlər bazalarının idarəetmə sistemləri (VBİS) adlanırlar.
Verilənlər bazasını yaratmaq üçün istifadə edilən proqramlar:
Həmçinin bax
İstinadlar
Əlavə ədəbiyyat
- "The Programmer as Navigator". Communications of the ACM. 16 (11). 1973: 653–658. doi:10.1145/355611.362534.
- Beynon-Davies, Paul. Database Systems (3rd). Palgrave Macmillan. 2003. ISBN .
- "Description of a set-theoretic data structure" (PDF). CONCOMP (Research in Conversational Use of Computers) Project. University of Michigan. 1968a. Technical Report 3.
- "Feasibility of a set-theoretic data structure: a general structure based on a reconstituted definition" (PDF). CONCOMP (Research in Conversational Use of Computers) Project. University of Michigan. 1968b. Technical Report 6.
- Chong, Raul F.; Wang, Xiaomei; Dang, Michael; Snow, Dwaine R. Introduction to DB2 // Understanding DB2: Learning Visually with Examples (2nd). IBM Press Pearson plc. 2007. ISBN . İstifadə tarixi: 17 March 2013.
- "A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks" (PDF). Communications of the ACM. 13 (6). 1970: 377–387. doi:10.1145/362384.362685.
- Connolly, Thomas M.; Begg, Carolyn E. Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management (6th). Pearson. 2014. ISBN .
- An Introduction to Database Systems (8th). Pearson. 2003. ISBN .
- Halder, Raju; Cortesi, Agostino. "Abstract Interpretation of Database Query Languages" (PDF). Computer Languages, Systems & Structures. 38 (2). 2011: 123–157. doi:10.1016/j.cl.2011.10.004. ISSN 1477-8424.
- Hershey, William; Easthope, Carol. A set theoretic data structure and retrieval language. Spring Joint Computer Conference, May 1972. ACM SIGIR Forum. 7 (4). 1972. 45–55. doi:10.1145/1095495.1095500.
- Nelson, Anne Fulcher; Nelson, William Harris Morehead. Building Electronic Commerce: With Web Database Constructions. Prentice Hall. 2001. ISBN .
- North, Ken. "Sets, Data Models and Data Independence". Dr. Dobb's. 10 March 2010. 24 October 2012 tarixində .
- Tsitchizris, Dionysios C.; Lochovsky, Fred H. Data Models. Prentice–Hall. 1982. ISBN .
- Ullman, Jeffrey; Widom, Jennifer. A First Course in Database Systems. Prentice–Hall. 1997. ISBN .
- Wagner, Michael, SQL/XML:2006 – Evaluierung der Standardkonformität ausgewählter Datenbanksysteme, Diplomica Verlag, 2010, ISBN
- Ling Liu and Tamer M. Özsu (Eds.) (2009). "Encyclopedia of Database Systems, 4100 p. 60 illus. ISBN .
- Gray, J. and Reuter, A. Transaction Processing: Concepts and Techniques, 1st edition, Morgan Kaufmann Publishers, 1992.
- Kroenke, David M. and David J. Auer. Database Concepts. 3rd ed. New York: Prentice, 2007.
- and , Database Management Systems.
- , , S. Sudarshan, Database System Concepts.
- Lightstone, S.; Teorey, T.; Nadeau, T. Physical Database Design: the database professional's guide to exploiting indexes, views, storage, and more. Morgan Kaufmann Press. 2007. ISBN .
- Teorey, T.; Lightstone, S. and Nadeau, T. Database Modeling & Design: Logical Design, 4th edition, Morgan Kaufmann Press, 2005. ISBN .
- CMU Database courses playlist
- MIT OCW 6.830 | Fall 2010 | Database Systems
- Berkeley CS W186
Xarici keçidlər
- CITForum — материалы на сайте Центра информационных технологий
- Very Large Data Base — Endowment Inc.
- ACM SIGMOD — Association for Computing Machinery: Special Interest Group On Management of Data.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Verilenler bazasi VB hemcinin melumat bazasi MB ve ya databaza ing database DB verilenler bazasi idareetme sisteminden istifade etmekle elektron sekilde saxlanilan ve elde edilen verilenlerin mutesekkil toplanmasi Kicik verilenler bazalari saxlanililir lakin boyuk verilenler bazalari ve ya bulud yaddasinda yerlesdirilir Verilenler bazalarinin dizayni formal texnikalari ve praktiki mulahizeleri ehate edir Bura verilenlerin modellesdirilmesi melumatlarin semereli teqdim edilmesi ve saxlanmasi sorgu dilleri hessas melumatlarin tehlukesizliyi ve mexfiliyi hemcinin paylanmis hesablama meseleleri daxildir SQL secim ifadesi ve onun neticesi Verilenler bazasi idareetme sistemi DBMS melumatlari ozunde saxlamaq ve tehlil etmek ucun son istifadeciler proqramlar ve verilenler bazasi ile qarsiliqli elaqede olan proqramdir DBMS proqrami elave olaraq verilenler bazasini idare etmek ucun nezerde tutulmus esas imkanlari ehate edir Verilenler bazasi DBMS ve elaqeli proqramlarin hamisini umumilikde verilenler bazasi sistemi adlandirmaq olar Cox vaxt verilenler bazasi termini her hansi DBMS verilenler bazasi sistemi ve ya verilenler bazasi ile elaqeli proqrama aid edilir Informatikler verilenler bazasi idareetme sistemlerini destekledikleri verilenler bazasi modellerine gore tesnif edirler Relyasiyali verilenler bazalari 1980 ci illerde ustunluk teskil etmisdi Bu model melumatlari bir sira cedvellerde setirler ve sutunlar kimi teqdim edir Onlarin boyuk ekseriyyeti melumatlarin yazilmasi ve sorgulanmasi meqsedile SQL den istifade edir 2000 ci illerde qeyri relyasiyali verilenler bazalari populyarlasmisdi ve onlar muxtelif sorgu dillerinden istifade etdikleri ucun birlikde NoSQL adlandirilmisdilar ModellerVerilenler bazasi informasiyanin saxlanmasini ve hemcinin tez bir zamanda verilenlere muracieti temin edir Tetbiqi proqramlar ve ya elaveler verilenler bazasina daxil olan deyisenlerin islenmesine xidmet edir Teskilinden asili olaraq bazada verilenler teqdiminin asagidaki esas modelleri vardir Ierarxik modelde verilenler bazasi agacsekilli ierarxik teskil olunur Sebeke modelinde verilenler bazasi qraf seklinde teskil olunur Relyasiya modelinde verilenler cedvellerde yerlesdirilir ve bu cedveller arasinda elaqe yaradilir Obyektyonumlu modelde bazanin ayri ayri yazilari obyekt seklinde teskil olunur Hal hazirda en populyar model relyasiya VB dir Relyasiya VB cedveller formalar hesabatlar makroslar ve modullardan ibaretdir Verilenler cedvelinin strukturu cedvelin sutunlarinin adlarinin siyahisi ile teyin edilir VB dan verilenleri cixarmaq emal etmek deyismek ve silmek ucun xususi proqramlar teleb olunur Bu proqramlar verilenler bazalarinin idareetme sistemleri VBIS adlanirlar Verilenler bazasini yaratmaq ucun istifade edilen proqramlar Microsoft Access Microsoft SQL Server OracleHemcinin baxInformatika OLAP Verilenler xezinesi Komputer proqramlariIstinadlarElave edebiyyat The Programmer as Navigator Communications of the ACM 16 11 1973 653 658 doi 10 1145 355611 362534 Beynon Davies Paul Database Systems 3rd Palgrave Macmillan 2003 ISBN 978 1 4039 1601 3 Description of a set theoretic data structure PDF CONCOMP Research in Conversational Use of Computers Project University of Michigan 1968a Technical Report 3 Feasibility of a set theoretic data structure a general structure based on a reconstituted definition PDF CONCOMP Research in Conversational Use of Computers Project University of Michigan 1968b Technical Report 6 Chong Raul F Wang Xiaomei Dang Michael Snow Dwaine R Introduction to DB2 Understanding DB2 Learning Visually with Examples 2nd IBM Press Pearson plc 2007 ISBN 978 0 13 158018 3 Istifade tarixi 17 March 2013 A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks PDF Communications of the ACM 13 6 1970 377 387 doi 10 1145 362384 362685 Connolly Thomas M Begg Carolyn E Database Systems A Practical Approach to Design Implementation and Management 6th Pearson 2014 ISBN 978 1 292 06118 4 An Introduction to Database Systems 8th Pearson 2003 ISBN 978 0 321 19784 9 Halder Raju Cortesi Agostino Abstract Interpretation of Database Query Languages PDF Computer Languages Systems amp Structures 38 2 2011 123 157 doi 10 1016 j cl 2011 10 004 ISSN 1477 8424 Hershey William Easthope Carol A set theoretic data structure and retrieval language Spring Joint Computer Conference May 1972 ACM SIGIR Forum 7 4 1972 45 55 doi 10 1145 1095495 1095500 Nelson Anne Fulcher Nelson William Harris Morehead Building Electronic Commerce With Web Database Constructions Prentice Hall 2001 ISBN 978 0 201 74130 8 North Ken Sets Data Models and Data Independence Dr Dobb s 10 March 2010 24 October 2012 tarixinde Tsitchizris Dionysios C Lochovsky Fred H Data Models Prentice Hall 1982 ISBN 978 0 13 196428 0 Ullman Jeffrey Widom Jennifer A First Course in Database Systems Prentice Hall 1997 ISBN 978 0 13 861337 2 Wagner Michael SQL XML 2006 Evaluierung der Standardkonformitat ausgewahlter Datenbanksysteme Diplomica Verlag 2010 ISBN 978 3 8366 9609 8 Ling Liu and Tamer M Ozsu Eds 2009 Encyclopedia of Database Systems 4100 p 60 illus ISBN 978 0 387 49616 0 Gray J and Reuter A Transaction Processing Concepts and Techniques 1st edition Morgan Kaufmann Publishers 1992 Kroenke David M and David J Auer Database Concepts 3rd ed New York Prentice 2007 and Database Management Systems S Sudarshan Database System Concepts Lightstone S Teorey T Nadeau T Physical Database Design the database professional s guide to exploiting indexes views storage and more Morgan Kaufmann Press 2007 ISBN 978 0 12 369389 1 Teorey T Lightstone S and Nadeau T Database Modeling amp Design Logical Design 4th edition Morgan Kaufmann Press 2005 ISBN 0 12 685352 5 CMU Database courses playlist MIT OCW 6 830 Fall 2010 Database Systems Berkeley CS W186Xarici kecidlerCITForum materialy na sajte Centra informacionnyh tehnologij Very Large Data Base Endowment Inc ACM SIGMOD Association for Computing Machinery Special Interest Group On Management of Data