Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uzunyarpaq nanə (lat. Mentha longifolia) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.
| Uzunyarpaq nanə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Uzunyarpaq nanə | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Hündürlüyü 30-100 sm, sürünən kökümsovlu, gövdəsi düz, dördtilli, sıx yumşaq və qısa tüklüdür, çox vaxt ağımtıl rəngdədir, adətən qollu-budaqlı olan çoxillik ot bitkisidir. Hündürlüyü 30-100 sm olan sürünən kokümsovlu çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz, adətən budaqlı, kəsikdə dördkünc, yumşaq tüklü, ağımtıl rəngdədir. Yarpaqları oturaq, ucu biz, uzunsovyumurtavari, bəzən uzunsov-lansetvari, qıraqları mişarvari-diş-dişlidir, üstdən bozumtul-yaşıl, tükləşmiş, altdan ağ keçəvaridir. Çiçəkqrupu gövdənin və ya budaqların ucunda sıx, silindrikvari sünbül əmələ gətirir. Kasacığı zəngvari, çox tüklü, tacı 4–5 mm, çəhrayıdır. Qozcuqları yumurtavari, təpəsi tüklüdür. İyul (iyun)-avqust aylarında çiçəkləyir, sentyabr-oktyabr aylarında meyvə verir. Yarpaqları oturaq və ya aşağı yarpaqları çox qısa saplaq üzərindədir, yumurtaşəkilli-uzunsov və uzunsov-neştərvari formayadək dəyişir, sivri və ya qısa sivriləşmişdir, qaidə hissəsi dəyirmi və ya zəif ürəkşəkillidir, demək olar ki, gövdə həcmini artırandır, kənarları qeyri-bərabər mişarvari-dişlidir, üst tərəfdən göyümtül-yaşıl rəngdədir, tüklüdür, alt tərəfdən ağ keçə-tüklüdür. Çiçək qrupu sıx silindrik sivriləşmiş sünbül şəklində olub, gövdənin və budağın sonunda yerləşmişdir. Tacın uzunluğu 4-5 mmdir, çəhrayı rənglidir, kasacıqdan iki dəfə uzundur. Bölümləri uzunsovdur, borucuğa bərabərdir, yuxarısı bir az daha enlidir. Fındıqcalar deşik-deşik və yumurtaşəkilli olub, təpə hissəsi tüklüdür.
Mənşəyi və yayılması
Uzunyarpaq nanə boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin qərbi-palearktik qrupuna aiddir. Skandinaviya, Atlantik və Orta Avropa, Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya, İran, Əfqanıstan, Rusiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bütün rayonlarda bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Hiqromezofitdir, çal-çəmən, subataqlıq və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Rütübətli, nəmli talalarda, çay, göl, bulaq və digər su tutarlarının kənarlarında, bataqlıqda, bağ və bostanlarda bitir. Qrup (5-10 fərd) və zolaqlar əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Kumarin, flavonoid, efir yağı, C, K, PP, E vitaminləri, aşı maddələri, steroid, antosian, fenolkarbon və üzvü turşularla zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Uzunyarpaq nanə müxtəlif ölkələrin farmakopeyasına daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Eksperimental, Çin və xalq təbabətində, farmakologiyada geniş tətbiq edilir, Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində istifadə olunmuşdur. Əsasən mədə, dalaq, ürək-damar, əsəb, nevralgiya, hipertoniya, epilepsiya, sarılıq, revmatizm, öd kisəsinin daşı, qadın xəstəliklərində, ishal, kəskin respirator infeksiyalar, köp, həzm prosesinin pozulması, yuxusuzluq, stomatit və diş ağrısı zamanı istifadə olunur. Bəlqəmgətirici, diuretik, ağrıkəsici, hemostatik, sedativ, işlədici, antiseptik, antibakterial, antifunqal, antioksidant təsirə malikdir.
Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri və toxumları cövhər, tinktura, dəmləmələr və efir yağı şəklində istifadə edilir.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yerüstü hissəsi əczaçılıq və kosmetik-ətriyyat sənayesində tətbiq edilir, habelə qida və ədviyyə kimi istifadə olunur. Dekorativ, bal və çiçək tozu verən bitkidir.
Azərbaycanda yayılması
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi və Xəzər sahili ovalığının rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Talalarda, rütübətli, nəmli talalarda, çay, göl, bulaq və digər su tutarlarının kənarlarında, bataqlıqda, bağ və bostanlarda bitir.
Yaşayış mühiti
Meşə talalarında, çay, göl, bulaqların rütubətli sahillərində, suvarma kanalları boyunca, bataqlıqların kənarında, bağ və bostanlarda rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Qədimdən ədviyyat kimi, eləcə də efiryağlı və balverən bitki kimi əkilir və istifadə olunur. Əczaçılıqda, sabunbişirmə və parfümeriya sənayesində tətbiq olunur.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Mentha spicata var. longifolia L.
- Mentha spicata subsp. longifolia (L.) Tacik
Yarımnövləri
- Briq. ex Rech.f.
- (Boriss.) Rech.f.
- Rech.f.
- (Thunb.) Briq.
- Rech.f.
- Rech.f.
- (Boiss.) Briq.
- Shinwari & Chaudhri
- (Briq.) Briq.
- Boiss.
- (Briq.) Briq.
- Shinwari & Chaudhri
- (Briq.) Harley
- (Launert) Codd
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uzunyarpaq nane lat Mentha longifolia bitkiler aleminin dalamazcicekliler destesinin dalamazkimiler fesilesinin nane cinsine aid bitki novu Uzunyarpaq naneElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EvdikotlarKlad Bazal evdikotlarKlad SuperasteridlerKlad AsteridlerKlad LamidlerDeste DalamazciceklilerFesile DalamazkimilerYarimfesile PisiknanesikimilerTriba NanekimilerCins NaneNov Uzunyarpaq naneBeynelxalq elmi adiMentha longifolia Huds 1762Sekil axtarisiITIS 32269NCBI 38859EOL 2893955Botaniki xarakteristikasiHundurluyu 30 100 sm surunen kokumsovlu govdesi duz dordtilli six yumsaq ve qisa tukludur cox vaxt agimtil rengdedir adeten qollu budaqli olan coxillik ot bitkisidir Hundurluyu 30 100 sm olan surunen kokumsovlu coxillik bitkidir Govdesi duz adeten budaqli kesikde dordkunc yumsaq tuklu agimtil rengdedir Yarpaqlari oturaq ucu biz uzunsovyumurtavari bezen uzunsov lansetvari qiraqlari misarvari dis dislidir ustden bozumtul yasil tuklesmis altdan ag kecevaridir Cicekqrupu govdenin ve ya budaqlarin ucunda six silindrikvari sunbul emele getirir Kasacigi zengvari cox tuklu taci 4 5 mm cehrayidir Qozcuqlari yumurtavari tepesi tukludur Iyul iyun avqust aylarinda cicekleyir sentyabr oktyabr aylarinda meyve verir Yarpaqlari oturaq ve ya asagi yarpaqlari cox qisa saplaq uzerindedir yumurtasekilli uzunsov ve uzunsov nestervari formayadek deyisir sivri ve ya qisa sivrilesmisdir qaide hissesi deyirmi ve ya zeif ureksekillidir demek olar ki govde hecmini artirandir kenarlari qeyri beraber misarvari dislidir ust terefden goyumtul yasil rengdedir tukludur alt terefden ag kece tukludur Cicek qrupu six silindrik sivrilesmis sunbul seklinde olub govdenin ve budagin sonunda yerlesmisdir Tacin uzunlugu 4 5 mmdir cehrayi renglidir kasaciqdan iki defe uzundur Bolumleri uzunsovdur borucuga beraberdir yuxarisi bir az daha enlidir Findiqcalar desik desik ve yumurtasekilli olub tepe hissesi tukludur Menseyi ve yayilmasiUzunyarpaq nane boreal cografi tipinin palearktik sinfinin qerbi palearktik qrupuna aiddir Skandinaviya Atlantik ve Orta Avropa Araliq denizi Balkan Kicik Asiya Iran Efqanistan Rusiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder butun rayonlarda bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerHiqromezofitdir cal cemen subataqliq ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Rutubetli nemli talalarda cay gol bulaq ve diger su tutarlarinin kenarlarinda bataqliqda bag ve bostanlarda bitir Qrup 5 10 ferd ve zolaqlar emele getirir Kimyevi terkibiKumarin flavonoid efir yagi C K PP E vitaminleri asi maddeleri steroid antosian fenolkarbon ve uzvu tursularla zengindir Tesiri ve tetbiqiUzunyarpaq nane muxtelif olkelerin farmakopeyasina daxil olan ofisinal derman bitkisidir Eksperimental Cin ve xalq tebabetinde farmakologiyada genis tetbiq edilir Azerbaycanin orta esrler tebabetinde istifade olunmusdur Esasen mede dalaq urek damar eseb nevralgiya hipertoniya epilepsiya sariliq revmatizm od kisesinin dasi qadin xesteliklerinde ishal keskin respirator infeksiyalar kop hezm prosesinin pozulmasi yuxusuzluq stomatit ve dis agrisi zamani istifade olunur Belqemgetirici diuretik agrikesici hemostatik sedativ isledici antiseptik antibakterial antifunqal antioksidant tesire malikdir Mualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi yarpaqlari cicekleri ve toxumlari covher tinktura demlemeler ve efir yagi seklinde istifade edilir Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiYerustu hissesi eczaciliq ve kosmetik etriyyat senayesinde tetbiq edilir habele qida ve edviyye kimi istifade olunur Dekorativ bal ve cicek tozu veren bitkidir Azerbaycanda yayilmasiBQ qerbi BQ serqi BQ Quba sahesi Samur Deveci ve Xezer sahili ovaliginin rayonlarinda arandan orta dag qursagina kimi yayilmisdir Talalarda rutubetli nemli talalarda cay gol bulaq ve diger su tutarlarinin kenarlarinda bataqliqda bag ve bostanlarda bitir Yasayis muhitiMese talalarinda cay gol bulaqlarin rutubetli sahillerinde suvarma kanallari boyunca bataqliqlarin kenarinda bag ve bostanlarda rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiQedimden edviyyat kimi elece de efiryagli ve balveren bitki kimi ekilir ve istifade olunur Eczaciliqda sabunbisirme ve parfumeriya senayesinde tetbiq olunur SinonimleriHomotipik sinonimleri Mentha spicata var longifolia L Mentha spicata subsp longifolia L TacikYarimnovleriBriq ex Rech f Boriss Rech f Rech f Thunb Briq Rech f Rech f Boiss Briq Shinwari amp Chaudhri Briq Briq Boiss Briq Briq Shinwari amp Chaudhri Briq Harley Launert CoddIstinadlarHemcinin bax