Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nanə (lat. Mentha) — dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Nanə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Nanə | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Dünyada 25-30 qədər növü olan, sağlamlıq baxımından son dərəcə faydalı, xoş qoxulu bir bitkidir. Daha çox nəmli yerləri sevir.
Faydaları
İştah açır. Sinirləri sakitləşdirir və bədənə rahatlıq verir. Stressə və baş ağrısına yaxşı gəlir. Spazm və ürək döyüntüsü riskini azaldır. Qızdırmanı salır. Həzm sistemi və mədə üçün çox faydalıdır. Həzmi asanlaşdırır. Qaz sökdürücüdür. Bağırsaq qurdlarını salmağa köməkçi olur. Xoraya və mədə yanmasına yaxşı gəlir. Qusmağı, ürək bulanmasını və ağrısını önləyir. Qrip, bronxit kimi soyuqdəymədə və öskürəkdə faydalıdır. Diş ağrısını və ağız qoxusunu aradan qaldırır. Ana südünü artırır. Əsəbi iqtidarsızlığa yaxşı təsir edir.
İstifadəsi
Nanə salat və yeməklərə gözəl qoxusu və fərqli dadıyla ayrı bir ləzzət qatmaq üçün quru ya da təzə olaraq qatıla bilər. Ayrıca, nanə çayı həzmi asanlaşdırmaq üçün yeməklərdən sonra içilə bilər. Nanədən əldə edilən nanə yağı da müxtəlif məqsədlərlə istifadə edilməkdədir. Yarpaqlarından hazırlanan nanə çayı sakitlik verir. Soyuqdəyməni və ürək bulanmasını aradan qaldırır. Həzmi asanlaşdırır və bağırsaqdakı qazları sökür. Nanə suyuna bir miqdar sirkə qatılıb içilsə iç qanamaları dayandırmağa köməkçi olur. Nanənin sakitləşdirici təsiri nanə yağı üçün də etibarlıdır. Nanə yağı dəridəki yanıq ləkələrini aradan qaldırmaqda və soyuqdan qaynaqlanan şişlikləri endirmədə təsirlidir. Nanə qaynadılıb buxarı iylənilsə tənəffüs yollarını açır və soyuqdəyməyə yaxşı təsir edir.
Tərkibi və təsiri:
Yarpaqlarında efir yağlarının miqdarı 2,7%, çiçəklərində 6% qədər, gövdəsində isə 0,3% olur. Karotin (40mq%), ursol və olein turşuları, triterpenlər, puleqon, fitonsidlər, hesperidin, flavonoidlər və betain maddələri vardır. Yarpaqlarının tərkibində mentol çoxdur.
Xüsusi aromat iyli olmasına səbəb tərkibində efir yağlarının, xüsusən mentolun olması ilə bağlıdır. Bu yerli keyləşdirmə, srazmolotik, ağrıkəsici və antiseptik təsirə malik olmaqla, kaponar damarları reflektoru surətdə genişləndirir. Olimetin (Olimetinum), enatin (Enatinum), şam «Anestezol», validol, Zelenin damcısı və mentol tərkibli digər dərmanlar hazırlanır. Məhlulu (1:20) ağrıkəsici dərman kimi tətbiq edilir. Nanəli su və miksturası xoş rayihəsi ilə seçilir. Təzə yığılmış yarpaqlarının tərkibində spazmolotik, sakitləşdirici, ağrıkəsici, antiseptik maddə kimi həb, diş damcısı, pasta, kompleks preparat olan karvalol, valokardin və milokardin preparatlarının tərkibində vardır.
Nanə spazmolotik, ağrıkəsici, antiseptik, ödqovucu və yelqovucu xüsusiyyətə malikdir. Ürək-damar sistemini stimullaşdırıcı, ağrıkəsici (xüsusən baş ağrıları) olduğu üçün hipertoniya xəstəliyi, stenokardiya, revmatizm, diş ağrısı və ateroskleroz xəstəliyinin müalicəsində istifadə edilir. Yuxarı tənəffüs yolları - bronxial astma və bronxoektaziya xəstəliklərinin müalicəsi üçün məsləhət görülür. Öd yolları və bağırsağın diskenziyasında yaxşı effekt verir. Həzmi və iştahı artırır. Qastrit, xora xəstəliyi, kolit, enterkolit, meteorizm, təngnəfəslik, qusma və ishal xəstəlikliyində tətbiq edilir. Öddaşı, hepatit və xolesistit xəstəliklərində bitki çaylarının tərkibinə daxil edilmişdir. Yarpızı fasiləsiz qəbul etmək orqanizmi möhkəmləndirici, sakitləşdirici kimi isteriya, halsızlıq, miqren xəstəliklərinə müsbət təsir etməklə yanaşı, həm də diuretik təsir göstərir. Xoş ətirli və dadlı olduğundan əksər dərman bitkilərinin qarışıqlarına daxil edilir. Xaricə vanna kimi tətbiq edilir. Bu tətbiq damcı, mikustura, həb (validol) və karandaş şəklindədir. Yarpaqlarının tərkibində mentol olduğundan stenokardiya, mədə və bağırsaq sancılarında istifadə edilir. Xaricə nevralgiya, diş ağrılarında, antiseptik, ağrıkəsici və iltihabi xüsusiyyətinə görə bronxit və bronxoektaziya xəstəliklərdə məsləhət görülür. Mentolun valerianla qarışığı – validol, parafinlə qarışığı – karandaş şəklində miqrendə, Zeleninlə valokardin kimi istifadə edilir. Bundan başqa yarpaqları iştahın artırılmasında, tənğnəfəslik və qusmalarda tətbiq edilir. Alman həkimləri mədə xəstəlikləri, meteorizmdə, Avstriya və Bolqar həkimləri yarpaqlarının dəmləmə, bişirmə və yağından mədə-bağırsaq spazmında, meteorizmdə, ishalda, təngnəfəslik və qusmalarda öd, qaraciyər xəstəliklərində (daş, sarılıq, böyrək sancıları) və baş ağrılarında təyinini məsləhət görürlər. Vannalarının qəbul edilməsini də lazım bilirlər. Təzə və qurumuş yarpaqlarının sup, salat, tərəvəz və ət məhsulları ilə birlikdə qəbul edilməsi də məsləhətdir. Çayların tərkibində ödqovucu, tərqovucu kimi, qida, konditer və parfümeriya sənayesində diş məcunu və tozlarının hazırlanmasında geniş istifadə edilir. 2 xörək qaşığı bitkini 2 stəkan qaynar suda dəmləyərək (termosda) gündə 3 dəfə hər dəfə yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl içmək lazımdır (sutqalıq doza). Nanə yağı (Oleum Menthae piperitae). Tərkibində 50% mentol diş praktikasında 1-3 damcı, mentol (Mentholum) isə dəri səpkilərində və mialgiyada işlədilir.
Tərkibində efir yağı 4%, menton, pinen, limonen, puleqon, mentofuran, sirkə və valerian turşusunun mentol efiri vardır. Bundan başqa tərkibi karotinoidlər və flavonoidlərdən ibarətdir. Ümumi külün miqdarı 14%, qaralmış kök, gövdə, yarpaq və xarab olmuş nişasta tərkibli hissəciklər 5%, üzvi maddələr 1%, mineral maddələr isə 1%-dən çox deyildir.
Növləri
- Boriss.
- Mentha aquatica L.
- Mentha arvensis L.
- Mentha arvensis var. arvensis
- (Benth.) Fernald
- (Blume) Hook.f.
- Malinv. ex Holmes
- Mentha australis R.Br.
- Mentha canadensis L.
- Host
- Mentha cervina L.
- (Benth.) Benth.
- Mentha dahurica Fisch. ex Benth.
- Tausch
- Boriss.
- Mentha diemenica Spreng.
- Schult.
- Maire
- Trautm.
- L.
- Benth.
- (Miq.) Makino
- Trautm.
- Mentha laxiflora Benth.
- Borbás
- Mentha longifolia (L.) L.
- Briq. ex Rech.f.
- (Boriss.) Rech.f.
- (Thunb.) Briq.
- (Boiss.) Briq.
- (Briq.) Briq.
- Boiss.
- (Briq.) Briq.
- (Briq.) Briq.
- (Briq.) Harley
- (Launert) Codd
- F.W.Schultz
- (Fisch. ex Benth.) Heinr.Braun
- Boriss.
- L.
- Mentha pulegium L.
- Ten.
- Mentha requienii Benth.
- (L.) Huds.
- Wall. ex Benth.
- (Murata) Rech.f.
- (Briq.) Rech.f.
- R.Br.
- R.A.Graham
- Mentha spicata L.
- (Briq.) Greuter & Burdet
- Ehrh.
- (Req. ex Gren. & Godr.) Greuter
- (Coss. ex Briq.) Harley
- L.
- Huds.
- Opiz
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 250. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 576.
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
Nanə:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
 | İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yarpiz deqiqlesdirme Nane lat Mentha dalamazkimiler fesilesine aid bitki cinsi NaneElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste DalamazciceklilerFesile DalamazkimilerYarimfesile NepetoideaeTriba MentheaeCins NaneBeynelxalq elmi adiMentha L 1753Sekil axtarisiITIS 32264NCBI 21819EOL 38386 Dunyada 25 30 qeder novu olan saglamliq baximindan son derece faydali xos qoxulu bir bitkidir Daha cox nemli yerleri sevir FaydalariIstah acir Sinirleri sakitlesdirir ve bedene rahatliq verir Stresse ve bas agrisina yaxsi gelir Spazm ve urek doyuntusu riskini azaldir Qizdirmani salir Hezm sistemi ve mede ucun cox faydalidir Hezmi asanlasdirir Qaz sokdurucudur Bagirsaq qurdlarini salmaga komekci olur Xoraya ve mede yanmasina yaxsi gelir Qusmagi urek bulanmasini ve agrisini onleyir Qrip bronxit kimi soyuqdeymede ve oskurekde faydalidir Dis agrisini ve agiz qoxusunu aradan qaldirir Ana sudunu artirir Esebi iqtidarsizliga yaxsi tesir edir IstifadesiNane salat ve yemeklere gozel qoxusu ve ferqli dadiyla ayri bir lezzet qatmaq ucun quru ya da teze olaraq qatila biler Ayrica nane cayi hezmi asanlasdirmaq ucun yemeklerden sonra icile biler Naneden elde edilen nane yagi da muxtelif meqsedlerle istifade edilmekdedir Yarpaqlarindan hazirlanan nane cayi sakitlik verir Soyuqdeymeni ve urek bulanmasini aradan qaldirir Hezmi asanlasdirir ve bagirsaqdaki qazlari sokur Nane suyuna bir miqdar sirke qatilib icilse ic qanamalari dayandirmaga komekci olur Nanenin sakitlesdirici tesiri nane yagi ucun de etibarlidir Nane yagi derideki yaniq lekelerini aradan qaldirmaqda ve soyuqdan qaynaqlanan sislikleri endirmede tesirlidir Nane qaynadilib buxari iylenilse teneffus yollarini acir ve soyuqdeymeye yaxsi tesir edir Terkibi ve tesiri Yarpaqlarinda efir yaglarinin miqdari 2 7 ciceklerinde 6 qeder govdesinde ise 0 3 olur Karotin 40mq ursol ve olein tursulari triterpenler puleqon fitonsidler hesperidin flavonoidler ve betain maddeleri vardir Yarpaqlarinin terkibinde mentol coxdur Xususi aromat iyli olmasina sebeb terkibinde efir yaglarinin xususen mentolun olmasi ile baglidir Bu yerli keylesdirme srazmolotik agrikesici ve antiseptik tesire malik olmaqla kaponar damarlari reflektoru suretde genislendirir Olimetin Olimetinum enatin Enatinum sam Anestezol validol Zelenin damcisi ve mentol terkibli diger dermanlar hazirlanir Mehlulu 1 20 agrikesici derman kimi tetbiq edilir Naneli su ve miksturasi xos rayihesi ile secilir Teze yigilmis yarpaqlarinin terkibinde spazmolotik sakitlesdirici agrikesici antiseptik madde kimi heb dis damcisi pasta kompleks preparat olan karvalol valokardin ve milokardin preparatlarinin terkibinde vardir Nane spazmolotik agrikesici antiseptik odqovucu ve yelqovucu xususiyyete malikdir Urek damar sistemini stimullasdirici agrikesici xususen bas agrilari oldugu ucun hipertoniya xesteliyi stenokardiya revmatizm dis agrisi ve ateroskleroz xesteliyinin mualicesinde istifade edilir Yuxari teneffus yollari bronxial astma ve bronxoektaziya xesteliklerinin mualicesi ucun meslehet gorulur Od yollari ve bagirsagin diskenziyasinda yaxsi effekt verir Hezmi ve istahi artirir Qastrit xora xesteliyi kolit enterkolit meteorizm tengnefeslik qusma ve ishal xestelikliyinde tetbiq edilir Oddasi hepatit ve xolesistit xesteliklerinde bitki caylarinin terkibine daxil edilmisdir Yarpizi fasilesiz qebul etmek orqanizmi mohkemlendirici sakitlesdirici kimi isteriya halsizliq miqren xesteliklerine musbet tesir etmekle yanasi hem de diuretik tesir gosterir Xos etirli ve dadli oldugundan ekser derman bitkilerinin qarisiqlarina daxil edilir Xarice vanna kimi tetbiq edilir Bu tetbiq damci mikustura heb validol ve karandas seklindedir Yarpaqlarinin terkibinde mentol oldugundan stenokardiya mede ve bagirsaq sancilarinda istifade edilir Xarice nevralgiya dis agrilarinda antiseptik agrikesici ve iltihabi xususiyyetine gore bronxit ve bronxoektaziya xesteliklerde meslehet gorulur Mentolun valerianla qarisigi validol parafinle qarisigi karandas seklinde miqrende Zeleninle valokardin kimi istifade edilir Bundan basqa yarpaqlari istahin artirilmasinda tengnefeslik ve qusmalarda tetbiq edilir Alman hekimleri mede xestelikleri meteorizmde Avstriya ve Bolqar hekimleri yarpaqlarinin demleme bisirme ve yagindan mede bagirsaq spazminda meteorizmde ishalda tengnefeslik ve qusmalarda od qaraciyer xesteliklerinde das sariliq boyrek sancilari ve bas agrilarinda teyinini meslehet gorurler Vannalarinin qebul edilmesini de lazim bilirler Teze ve qurumus yarpaqlarinin sup salat terevez ve et mehsullari ile birlikde qebul edilmesi de meslehetdir Caylarin terkibinde odqovucu terqovucu kimi qida konditer ve parfumeriya senayesinde dis mecunu ve tozlarinin hazirlanmasinda genis istifade edilir 2 xorek qasigi bitkini 2 stekan qaynar suda demleyerek termosda gunde 3 defe her defe yemekden 30 deqiqe evvel icmek lazimdir sutqaliq doza Nane yagi Oleum Menthae piperitae Terkibinde 50 mentol dis praktikasinda 1 3 damci mentol Mentholum ise deri sepkilerinde ve mialgiyada isledilir Terkibinde efir yagi 4 menton pinen limonen puleqon mentofuran sirke ve valerian tursusunun mentol efiri vardir Bundan basqa terkibi karotinoidler ve flavonoidlerden ibaretdir Umumi kulun miqdari 14 qaralmis kok govde yarpaq ve xarab olmus nisasta terkibli hissecikler 5 uzvi maddeler 1 mineral maddeler ise 1 den cox deyildir NovleriBoriss Mentha aquatica L Mentha arvensis L Mentha arvensis var arvensis Benth Fernald Blume Hook f Malinv ex Holmes Mentha australis R Br Mentha canadensis L Host Mentha cervina L Benth Benth Mentha dahurica Fisch ex Benth Tausch Boriss Mentha diemenica Spreng Schult Maire Trautm L Benth Miq Makino Trautm Mentha laxiflora Benth Borbas Mentha longifolia L L Briq ex Rech f Boriss Rech f Thunb Briq Boiss Briq Briq Briq Boiss Briq Briq Briq Briq Briq Harley Launert Codd F W Schultz Fisch ex Benth Heinr Braun Boriss L Mentha pulegium L Ten Mentha requienii Benth L Huds Wall ex Benth Murata Rech f Briq Rech f R Br R A Graham Mentha spicata L Briq Greuter amp Burdet Ehrh Req ex Gren amp Godr Greuter Coss ex Briq Harley L Huds OpizIstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 250 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 576 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Nane The Plant List saytinda takson barede melumat ing Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin