Urud abidələr kompleksi Zəngəzur mahalının Qarakilsə 01 03 1940 cı ildən Sisian rayonunun Urud 03 07 1968 ci ildən Vorot

Urud abidələr kompleksi — Zəngəzur mahalının Qarakilsə (01.03.1940–cı ildən Sisian) rayonunun Urud (03.07.1968–ci ildən Vorotan) kəndi ərazisində yerləşən qədim Azərbaycan - türk tarixi - memarlıq abidələri kompleksi. Kompleksə Urud qalası, Urud qəbirsanlığındakı nadir məzar daş nümunələri və daş stelaları, o cümlədən digər abidələr daxildir.

Urud abidələr kompleksi
Որոտանաբերդ



Ölkə	Ermənistan
Yerləşir	Sünik mərzi, Urud kəndi
Tikilmə tarixi	VII-XVI əsrlər
Vəziyyəti	məzarlıq ermənilər tərəfindən dağıdılıb, Urud qalasının və monastırın xarabalıqları qalır.
Urud abidələr kompleksi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ümumi məlumat

Urud qalası Urud kəndi yaxınlığında yerləşən tarixi türk qalasıdır. Hündür sıldırım qayanın üstündə yerləşən qala üç tərəfdən Bazarçay çayının dərin dərəsi, bir tərəfdən isə divarla əhatələnmişdir. Yerli azərbaycanlı əhali arasında qaladan çaya gizli yolun olması haqqında fikirlər vardı. Qala – qayanın aşağısında təxminən yarım kilometr uzanan böyük bir yaşayış məntəqəsinin qalıqları görünürdü.

Urud qalasının adı mənbələrdə 450 – ci il hadisələrindən bəhs edilərkən çəkilir. Qala 1104 – cü ildə Səlcuqlular, 1386 – cı ildə Əmir Teymur, 1407 – ci ildə Qara Yusif tərəfindən fəth edilmişdir.

03. 07. 1968 – ci ildə ermənilər Urud kəndinin adını dəyişərək Vorotan, Urud qalasının adını isə Vorotanberd qoymuşlar. Bununla belə Urud kəndində 1988 – ci ilə kimi yalnız Azərbaycan türkləri yaşamışlar. Bu kənddə ermənilərin ilk məskunlaşması Qərbi Azərbaycan türklərinin 1988 – ci il soyqırımından sonra köçürülmüşlər.

Abidələr kompleksinin ən mühüm hissəsi isə Urud kəndi yaxınlığındakı orta əsrlər Azərbaycan məzarlığıdır. Məzarlıqda bədii tərtibatlı məzar daşları, qəbirüstü sənduqələr və qoç heykəlləri olmuşdur. Qəbiristanda 13 sənduqə, 4 qoç heykəlli məzar daş qeydə alınmışdı.

1961–ci ildə Urud kəndində elmi ezmiyyətdə olan AMEA - nın müxbir üzvü, t.e.d., prof. M. Nemətova XV – XVII əsrlərə aid yüzə qədər belə abidəni tədqiq etmişdir. Həmin abidələrin hər birinin üstündə ərəb dilində mərhumun kimliyi, ölüm tarixi, bəzi hallarda isə hətta ölüm səbəbi də qeyd olunmuşdur.

Urud qəbirsanlığında bədii tərtibatlı məzar daşları
Urud məzarlığında Qafqaz Albaniyası dövrünə aid bədii təsvirli məzar daşı
Urud məzarlığında Qaraqoyunlular dövrünə aid qoç formalı məzar daşı
Urud daş sənduqələr

Həmçinin bax

Mənbə

Сисиан (справочник-путеводитель), Ереван, 1987, стр.115-116;
Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.77-82; M.Urud. Urud, В., 2002, səh.27.

İstinadlar

"Zəngəzurda məhv edilmiş tarixi abidələrimiz". aqreqator.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.
İbrahim Bayramov. "Qərbi Azərbaycan: tarixi həqiqətlər və ya Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti". Bakı, "Şərq-Qərb", 2012. səh.277
Сисиан (справочник – путеводителъ), Ереван, 1987, ст. 115 - 116
"Urud abidələr kompleksi". haqqinda.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.
"UNESCO-nun mənzil qərargahının qarşısında Qərbi Azərbaycanın tarixi və mədəni irsinin dağıdılmasını əks etdirən aksiya davam edir". azertag.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.
"Erməni vandalizminə uğrayan Urud abidələr kompleksi". www.azadliq.info. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.
Ə. Ələkbərli – Qərbi Azərbaycan abidələri, Bakı, Nurlan, 2007, səh 44 - 45
Ə. Ələkbərli – Qədim türk-oğuz yurdu – "Ermənistan", Bakı, 1994, səh 77 – 82
"Tarixi Urud abidələrinin bir hissəsi məhv edilib, digərləri erməniləşdirilib... Mədəniyyət9 Fev. 16:26". www.baki-xeber.com. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.^{[ölü keçid]}
Ə. Ələkbərli – Qədim türk-oğuz yurdu – "Ermənistan", Bakı, 1994, səh 202 – 205
. 2011-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-19.
М. Неймат – Корпус эпиграфических памятников Азербайджана, т 3, Баку, 2001, ст. 71 – 73, 184 – 190
"Tarixi-memarlıq abidələri" (PDF). files.preslib.az. 2023-03-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.

Xarici keçidlər

Erməni vandalizminə uğrayan Urud abidələr kompleksi 2015-01-25 at the Wayback Machine

[1] "Zəngəzurda məhv edilmiş tarixi abidələrimiz". aqreqator.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.

[2] İbrahim Bayramov. "Qərbi Azərbaycan: tarixi həqiqətlər və ya Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti". Bakı, "Şərq-Qərb", 2012. səh.277

[3] Сисиан (справочник – путеводителъ), Ереван, 1987, ст. 115 - 116

[4] "Urud abidələr kompleksi". haqqinda.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.

[5] "UNESCO-nun mənzil qərargahının qarşısında Qərbi Azərbaycanın tarixi və mədəni irsinin dağıdılmasını əks etdirən aksiya davam edir". azertag.az. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.

[6] "Erməni vandalizminə uğrayan Urud abidələr kompleksi". www.azadliq.info. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.

[7] Ə. Ələkbərli – Qərbi Azərbaycan abidələri, Bakı, Nurlan, 2007, səh 44 - 45

[8] Ə. Ələkbərli – Qədim türk-oğuz yurdu – "Ermənistan", Bakı, 1994, səh 77 – 82

[9] "Tarixi Urud abidələrinin bir hissəsi məhv edilib, digərləri erməniləşdirilib... Mədəniyyət9 Fev. 16:26". www.baki-xeber.com. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.^{[ölü keçid]}

[10] Ə. Ələkbərli – Qədim türk-oğuz yurdu – "Ermənistan", Bakı, 1994, səh 202 – 205

[11] . 2011-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-19.

[12] М. Неймат – Корпус эпиграфических памятников Азербайджана, т 3, Баку, 2001, ст. 71 – 73, 184 – 190

[13] "Tarixi-memarlıq abidələri" (PDF). files.preslib.az. 2023-03-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2023.