Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türk[]-monqol[] təqvimi-Bu təqvim Meton dövrəsi üzrə tənzimlənən və qəməri-şəmsi təqvim sisteminə aid olan təqvimlərdəndir. Təqvimdə 12 adi 7 uzun il var. Çin təqvimindəki kimi 12 illik heyvanların adları ilə adlandırılmış dövrə türk-monqol təqviminin əsasını təşkil edirdi. Təqvimdə 7 uzun il 13 aya bölünürdü. 12 adi il isə 12 aydan ibarət idi. Aylar "birinci ay", "ikinci ay", "Təzə ay", "köhnə ay" və s. kimi adlandırılırdı. Ay təzə ayın çıxması ilə başlanırdı. Təqvim 1027-ci ildən hesablanır.
İllər
| No | Heyvan | Diger | Fərqli Qaynaqlarda | Çincə | Tələffüz | Məna | Xakas Təqvimi | Xüsusiyyətləri |
| 1 | Sıçqan | Sıçkan, Sıçan, Çıçqan | Küsgü | 子 | zǐ | Siçan | Küskə ("siçan") | Hərəkət, hiss. |
| 2 | Ud | Ut, Uy | Buğa, Buga, Boğa, Buqa | 丑 | chǒu | Öküz | İnək, İnəh ("mal") | Sükunət, ağıl, şüur. |
| 3 | Bars | Barıs, Pars | 寅 | yín | Bəbir | Tülgü ("tülkü") | Cürət, döyüş. | |
| 4 | Tavışqan | Tavışkan, Tovışqan | Qoyan, Qoban | 卯 | mǎo | Dovşan | Xozan ("dovşan") | Mərhəmət, qorxaqlıq. |
| 5 | Lu (Nek) | Luy, Ulu, Uluğ | Bal, Balıq, Balık | 辰 | chén | Əjdaha | Kiləski ("əjdaha") | Taleh, zənginlik. |
| 6 | Yılan | Çılan, Ilan, Zılan | 巳 | sì | İlan | Çılan ("ilan") | Hörmət, qorxu. | |
| 7 | Yunt | Yund, Yont, Yond | Yılxı, Yılqı | 午 | wǔ | At | Çilgi, Çılqı ("at") | Tələsik, təlaş, sürət. |
| 8 | Qoy | Xoy, Xonın, Qonın | Qoç, Qoçkar, Xuç | 未 | wèi | Qoyun | Xoy ("qoyun") | Sevgi, dürüstlük, çoxluq. |
| 9 | Biçin | Məçin, Məşin, Piçin | 申 | shēn | Meymun | Kizi ("kişi") | Əyləncə, hiyləgərlik. | |
| 10 | Taqaku | Toquk, Toğ, Taqıq, Tavuq | 酉 | yǒu | Toyuq | Tanah ("toyuq") | Üsyan, xəsislik.. | |
| 11 | İt | İyt, İşt | Köbək, Kübek, Köpək | 戌 | xū | İt | Dorna, Turna ("durna") | Sədaqət, hissiyyat. |
| 12 | Tonquz | Tonuz, Domuz, Dumuz | 亥 | hài | Donuz | Öski ("keçi") | Qarışıqlıq və sükunət. |
Yakutlar (Saxalar) isə 12 hayvanlı il təqvimi istifadə etməklə birlikdə, heyvanların yerinə tanrıların adlarını istifadə etmişlər.
1. Cöhögöy, 2. , 3. , 4. 5. Buğor, 6. Cahın 7. Suğorun, 8. Xotoy, 9. , 10. Sehen, 11. Tanxa 12. Otun
Aylar
Oşlaq Ay
Oşlaq Ay (və ya Aşlaq Ay) — Xüsusilə avrasiya köçəri xalqlarının və türklərin şaman təqvimində birinci aydır. Uluğ Kün (Ulu Gün) yəni Novruz ilə birlikdə 21 Martda başlayır. Bu bahar şənliyi qurban ayinləri və qeyd etmələr və ənənəvi əyləncələr ilə həyata keçirilir və indiki vaxtda da varlığını davam etdirməkdədir.
Son Ay
Sonay — türk xalq mədəniyyətində ilin ilk yarısıdır. Xüsusilə azərbaycan folklorunda payız mövsümünün son aylı gecələrinə deyilir. Azərbaycan "ayın düşüncəsi"ndə (mifoloji anlayışında) Ay və Günəş sevgililərdir. Onların sevgisi sonsuzdur. Amma onlar heç bir zaman bir-birinə qovuşa bilməzlər. Ancaq gecə və gündüz bərabərləndiyi bu gündə bu sonsuz sevdalılar bir-birlərinin üzlərini görə bilərlər. Amma sonra kavuşamadan yenə itirərlər. Azərbaycan kəndlərində bu gecədə müxtəlif oyunlar oynayarlar.
Mövsümlər
| Mövsüm | Qədim təqvim — Xalq təqvimi |
|---|---|
| Bahar | Kök, Kökəy, Kökləm, Köktəm |
| Yay | Yaz, Cay |
| Payız | Güz, Güzəy, Güzləm, Güzdəm |
| Qış | Qıs, Xıs |
İstinadlar
- Çincə mənşəli Luu ("əjdaha") sözü türkcə Ulu/Uluğ ("böyük") şəklinə çevrilmişdir. Məna sürüşməsinə məruz qalması bu varlığa qarşı böyüklük qəbuluyla da əlaqəli görünməkdədir. Bu formasıyla indiki vaxtda da bəzi türk dillərində istifadə edilməkdədir. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Arxivləşdirilib 2022-03-21 at the Wayback Machine, (Səhifə-218)
- 5-ci il bəzi qaynaqlarda Nek = Timsah olaraq keçməkdədir. "Nek ili: Timsah ili". Atalay, Besim (2006). Kaşğarlı Divani Lüğət-it Türk. Ankara: Türk Tarix Qurumu. , Cild I, səhifə 346.
- Kevin Alan Brook. The Jews of Khazaria. 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2006.
- Dil və Ayın Düşüncə Dilmac jurnalı (34) özəl sayı, 2007 (Tehran)
Həmçinin baxın
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turk menbe gosterin monqol menbe gosterin teqvimi Bu teqvim Meton dovresi uzre tenzimlenen ve qemeri semsi teqvim sistemine aid olan teqvimlerdendir Teqvimde 12 adi 7 uzun il var Cin teqvimindeki kimi 12 illik heyvanlarin adlari ile adlandirilmis dovre turk monqol teqviminin esasini teskil edirdi Teqvimde 7 uzun il 13 aya bolunurdu 12 adi il ise 12 aydan ibaret idi Aylar birinci ay ikinci ay Teze ay kohne ay ve s kimi adlandirilirdi Ay teze ayin cixmasi ile baslanirdi Teqvim 1027 ci ilden hesablanir IllerNo Heyvan Diger Ferqli Qaynaqlarda Cince Teleffuz Mena Xakas Teqvimi Xususiyyetleri1 Sicqan Sickan Sican Cicqan Kusgu 子 zǐ Sican Kuske sican Hereket hiss 2 Ud Ut Uy Buga Buga Boga Buqa 丑 chǒu Okuz Inek Ineh mal Sukunet agil suur 3 Bars Baris Pars 寅 yin Bebir Tulgu tulku Curet doyus 4 Tavisqan Taviskan Tovisqan Qoyan Qoban 卯 mǎo Dovsan Xozan dovsan Merhemet qorxaqliq 5 Lu Nek Luy Ulu Ulug Bal Baliq Balik 辰 chen Ejdaha Kileski ejdaha Taleh zenginlik 6 Yilan Cilan Ilan Zilan 巳 si Ilan Cilan ilan Hormet qorxu 7 Yunt Yund Yont Yond Yilxi Yilqi 午 wǔ At Cilgi Cilqi at Telesik telas suret 8 Qoy Xoy Xonin Qonin Qoc Qockar Xuc 未 wei Qoyun Xoy qoyun Sevgi durustluk coxluq 9 Bicin Mecin Mesin Picin 申 shen Meymun Kizi kisi Eylence hiylegerlik 10 Taqaku Toquk Tog Taqiq Tavuq 酉 yǒu Toyuq Tanah toyuq Usyan xesislik 11 It Iyt Ist Kobek Kubek Kopek 戌 xu It Dorna Turna durna Sedaqet hissiyyat 12 Tonquz Tonuz Domuz Dumuz 亥 hai Donuz Oski keci Qarisiqliq ve sukunet Yakutlar Saxalar ise 12 hayvanli il teqvimi istifade etmekle birlikde heyvanlarin yerine tanrilarin adlarini istifade etmisler 1 Cohogoy 2 3 4 5 Bugor 6 Cahin 7 Sugorun 8 Xotoy 9 10 Sehen 11 Tanxa 12 OtunAylarOslaq Ay Oslaq Ay ve ya Aslaq Ay Xususile avrasiya koceri xalqlarinin ve turklerin saman teqviminde birinci aydir Ulug Kun Ulu Gun yeni Novruz ile birlikde 21 Martda baslayir Bu bahar senliyi qurban ayinleri ve qeyd etmeler ve enenevi eylenceler ile heyata kecirilir ve indiki vaxtda da varligini davam etdirmekdedir Son Ay Sonay turk xalq medeniyyetinde ilin ilk yarisidir Xususile azerbaycan folklorunda payiz movsumunun son ayli gecelerine deyilir Azerbaycan ayin dusuncesi nde mifoloji anlayisinda Ay ve Gunes sevgililerdir Onlarin sevgisi sonsuzdur Amma onlar hec bir zaman bir birine qovusa bilmezler Ancaq gece ve gunduz beraberlendiyi bu gunde bu sonsuz sevdalilar bir birlerinin uzlerini gore bilerler Amma sonra kavusamadan yene itirerler Azerbaycan kendlerinde bu gecede muxtelif oyunlar oynayarlar MovsumlerMovsum Qedim teqvim Xalq teqvimiBahar Kok Kokey Koklem KoktemYay Yaz CayPayiz Guz Guzey Guzlem GuzdemQis Qis XisIstinadlarCince menseli Luu ejdaha sozu turkce Ulu Ulug boyuk sekline cevrilmisdir Mena surusmesine meruz qalmasi bu varliga qarsi boyukluk qebuluyla da elaqeli gorunmekdedir Bu formasiyla indiki vaxtda da bezi turk dillerinde istifade edilmekdedir Turk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 Arxivlesdirilib 2022 03 21 at the Wayback Machine Sehife 218 5 ci il bezi qaynaqlarda Nek Timsah olaraq kecmekdedir Nek ili Timsah ili Atalay Besim 2006 Kasgarli Divani Luget it Turk Ankara Turk Tarix Qurumu ISBN 975 16 0405 2 Cild I sehife 346 Kevin Alan Brook The Jews of Khazaria 2nd ed Rowman amp Littlefield Publishers Inc 2006 Dil ve Ayin Dusunce Dilmac jurnali 34 ozel sayi 2007 Tehran Hemcinin baxinTeqvim Xalq teqvimi