Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Tuapxat (adıq Туапхат — ikili silsilə) — Böyük Qafqazın şimal-qərb hissəsində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub-şərqində Qara dəniz sahilinə paralel uzanan alçaq dağ silsiləsi (massiv). Bu silsiləs sahilə paralel olan az-çox saxlanılan silsilələrdən biridir. Abrau yarımadasında onun davamı . Gelenjik körfəzinin cənubunda silsilənin davamını İdokopas burnunda (Praskoveevka kəndi) görmək olar.
| Tuapxat | |
|---|---|
| adıq Туапхат | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 458,3 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Yerləşməsi | Böyük Qafqaz |
| | |
| | |
Coğrafiyası
Təxminən 30 km² ərazini əhatə edir. Qara dənizin Tsemesskaya və Gelenjik körfəzləri arasında yerləşir. Doob yarımadasının sahilləri boyunca, özündən daha uzun və daha yüksək olan Markotx silsiləsi ilə paralel olaraq 13 km uzanır. İki silsilənin arasındakı çökəklikdə Kabardinka-Gelenjik marşrutu çəkilib. Krasnodar diyarının Gelenjhik şəhərinə tabe olan ərazilərdə yerləşir. Maksimum hündürlük — 458,3 m (adı yoxdur). Gelenjikin mərkəzindən şimal-qərbdə Doob dağı — 434,4 m. Silsilə ona yaxın çay vadiləri ilə kəsilib. Onlardan ən böyüyü — Yaşamba — daimi axını var və Qara dənizin Mavi körfəzinə axır. Qalan axınlar (Sosnovaya Şçel və s.) müvəqqətidir.
Tuapxat silsiləsi, qonşu Markotx silsiləsi kimi Qara dəniz sahillərini soyuq şimal küləklərindən qoruyur. Lakin Qara dənizdən gələn rütubətli hava kütlələrinin qarşısını ala bilmir. Buna görə də massivin Qara dəniz sahillərində quru Aralıq dənizi iqlimi hökm sürür və yağıntının böyük hissəsi nisbətən qısa qış dövründə düşür. May-sentyabr aralığında demək olar ki, heç bir yağıntı yoxdur: buludsuz və isti, günəşli hava hökm sürür. Soyuq hava kütlələri bəzən Markotx və Tuaxat silsilələrini aşaraq bora yaranır. Beləliklə, Tuapxat bir neçə mikro istilik vadisi yaradır.
Tuapxat əsasən təbaşir dövrünün çöküntü süxurlarından ibarətdir: qumdaşı, əhəng daşı, gil. Lakin silsilənin əsasını sement hazırlamaq üçün də istifadə olunan mergel təşkil edir.
Tarixi
Silsilənin yüksək hissəsində antik dövrdə bu ərazidə məskunlaşmış tayfaların kurqanlarının və məzarlıqlarının qalıqları aşkar edilmişdir. Zıxi tayfaları eramızın 5–7-ci əsrlərinə aid qəbirlər qoyub gediblər. VIII əsrdən XIX əsrin ortalarına qədər ərazidə natuxai və şapsuqlar adətən dəfn zamanı urnadan istifadə edirdilər.. 19-cu əsrdə çərkəzlərin Osmanlı imperiyasına kütləvi şəkildə getməsindən sonra silsilənin yamaclarında rus köçkünləri ilə yanaşı, Osmanlı İmperiyasından gələn yunanlar və ermənilər də məskunlaşıb.
İstinadlar
- "Маркотхский хребет (Варада) | Виртуальный экскурсовод". 2018-08-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-30.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;L-37-124adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Добровольская, 2010 г.; Успенский, 2012 г
- Крыленко С. В. "Могильный комплекс на хребте Туапхат". Студенческий научный форум (rus). 2016. 2017-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-22.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Tuapxat adiq Tuaphat ikili silsile Boyuk Qafqazin simal qerb hissesinde Bas Qafqaz silsilesinin cenub serqinde Qara deniz sahiline paralel uzanan alcaq dag silsilesi massiv Bu silsiles sahile paralel olan az cox saxlanilan silsilelerden biridir Abrau yarimadasinda onun davami Gelenjik korfezinin cenubunda silsilenin davamini Idokopas burnunda Praskoveevka kendi gormek olar Tuapxatadiq TuaphatUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 458 3 mYerlesmesi44 41 57 sm e 37 55 20 s u Olke RusiyaYerlesmesi Boyuk QafqazTuapxatTuapxatCografiyasiTexminen 30 km erazini ehate edir Qara denizin Tsemesskaya ve Gelenjik korfezleri arasinda yerlesir Doob yarimadasinin sahilleri boyunca ozunden daha uzun ve daha yuksek olan Markotx silsilesi ile paralel olaraq 13 km uzanir Iki silsilenin arasindaki cokeklikde Kabardinka Gelenjik marsrutu cekilib Krasnodar diyarinin Gelenjhik seherine tabe olan erazilerde yerlesir Maksimum hundurluk 458 3 m adi yoxdur Gelenjikin merkezinden simal qerbde Doob dagi 434 4 m Silsile ona yaxin cay vadileri ile kesilib Onlardan en boyuyu Yasamba daimi axini var ve Qara denizin Mavi korfezine axir Qalan axinlar Sosnovaya Scel ve s muveqqetidir Tuapxat silsilesi qonsu Markotx silsilesi kimi Qara deniz sahillerini soyuq simal kuleklerinden qoruyur Lakin Qara denizden gelen rutubetli hava kutlelerinin qarsisini ala bilmir Buna gore de massivin Qara deniz sahillerinde quru Araliq denizi iqlimi hokm surur ve yagintinin boyuk hissesi nisbeten qisa qis dovrunde dusur May sentyabr araliginda demek olar ki hec bir yaginti yoxdur buludsuz ve isti gunesli hava hokm surur Soyuq hava kutleleri bezen Markotx ve Tuaxat silsilelerini asaraq bora yaranir Belelikle Tuapxat bir nece mikro istilik vadisi yaradir Tuapxat esasen tebasir dovrunun cokuntu suxurlarindan ibaretdir qumdasi eheng dasi gil Lakin silsilenin esasini sement hazirlamaq ucun de istifade olunan mergel teskil edir TarixiSilsilenin yuksek hissesinde antik dovrde bu erazide meskunlasmis tayfalarin kurqanlarinin ve mezarliqlarinin qaliqlari askar edilmisdir Zixi tayfalari eramizin 5 7 ci esrlerine aid qebirler qoyub gedibler VIII esrden XIX esrin ortalarina qeder erazide natuxai ve sapsuqlar adeten defn zamani urnadan istifade edirdiler 19 cu esrde cerkezlerin Osmanli imperiyasina kutlevi sekilde getmesinden sonra silsilenin yamaclarinda rus kockunleri ile yanasi Osmanli Imperiyasindan gelen yunanlar ve ermeniler de meskunlasib Istinadlar Markothskij hrebet Varada Virtualnyj ekskursovod 2018 08 12 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 30 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi L 37 124 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Dobrovolskaya 2010 g Uspenskij 2012 g Krylenko S V Mogilnyj kompleks na hrebte Tuaphat Studencheskij nauchnyj forum rus 2016 2017 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 22