Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Transpirasiya (lat. trans - vasitəsilə, lat. spiro - nəfəsvermək) — bitkinin torpaqdan aldığı suyun yarpaqlar vasitəsilə buxarlandırmasıdır. Bitkilər kök sistemi ilə aldıqları suyu yarpaqlarlara qədər qaldırır. Bitkilərin torpaqdan sorduğu çox böyük miqdarda suyun yalnız mində bir və ya iki hissəsi sintez olunan üzvi maddələrin tərkibinə daxil olur, qalan 998-999 hissəsi isə yarpaqların səthi ilə buxarlanır. İlk baxışda, suyun bitkilərdən buxarlanması öz mahiyyətinə görə fiziki bir prosesi andırır. Ancaq bitkilərin anatomik və morfoloji qurluşları və fizioloji xüsusiyyətləri bu buxarlanmanı adı fiziki buxarlanma prosesindən əsaslı sürətdə fərqləndirir.
1. nması.
3. Ağızcıqlardan suyun buxarlanması
Təcrübələr göstərmişdir ki, subtropik şəraitdə havada rütubətin çox olması üzündən bitkilərdə buxarlanmanın azalması onların inkişafına mənfi təsir etmir, əksinə, müsbət təsir edir. Bitkilərin çoxlu su buxarlandırmasının səbəblərindən biri — onların əmələ gətirdikləri çoxlu və güclü yarpaq aparatıdır. Müşahidələr göstərmişdir ki, bitkidə yarpaqların ümumi səthi bitkinin tutduğu torpaq səthindən xeyli artıq olur. Bitkilərin yarpaq səthilərindən su buxarlanması ilə açıq səthindən su buxarlanması arasında əsaslı fərq var.
Xüsusiyyəti
Transpirasiya prosesində canlı hüceyrələrin səthindən su buxarlanır. Yarpaqların səthi su buxarını keçirməyən kutikula təbəqəsi ilə örtülüdür. Su əsas etibarı ilə yarpaqların ağızcıqları ilə buxarlanır. Yarpaqların daxili hüceyrələrinin səthindən su buxarlanaraq heceyrəarası boşluqlara dolur, oradan da yarpaqdaTranspirasiya prosesi bitkinin bütün fizioloji prosesləri ilə, xüsusən fotosintez prosesi ilə çox sıx əlaqədardır. Fotosintez prosesinin normal və intensiv getməsi üçün yarpaq hüceyrələrinin karbon qazı ilə təmin olunması lazımdır. Bu isə yarpaq ağızcıqlarının tam açıq olması şəraitində mümkündür. Ağızcıqlar tam açıq olanda transpirasiya prosesi sürətlənir.Ağızcıqlar qapandıqda isə transpirasiya prosesi zəifləyən kimi yarpaqlara karbon qazı da daxil olmadığından fotosintez prosesi dayanır. Demək, ağızcıqların açıq olması transpirasiyanın və fotosintez proseslərinin normal getməsi üçün lazımı şərait yarTranspirasiya prosesinin tənzim olunmasında ağızcıqların hərəkətinin də böyük əhəmiyyəti var. Yarpağın ağızcığı iki qapayıcı hüceyərdən ibarət olub, şəklinə, quruluşuna və fizioloji xüsusiyyətlərinə görə digər yarpaq hüceyrələrindən əsaslı surətdə fərqlənir. Ağızcıq hüceyrələrinin açılması üçün ən əsas amil bu hüceyrələrdə suyun çoxalmasıdır.
Transpirasiyaya təsir edən amillər
Transpirasiyanın gedişini tənzim edən amillərdən biri işıqdır. İşığın əsas funksiyası suyun buxara çevrilməsi üçün enerji mənbəyi olmaqla ağızcıqların açılmasına və bu prosesin böyük intensivliklə getməsinə kömək etməkdir. Havanın rütubəti də transpirasiyanı tənzim edən mühüm amillərdəndir. Havada rütubət artdıqda transirasiya zəifləyir, azaldıqda isə intensivləşir. Havanın temperaturunun yüksəlməsi transpirasiyanın sürətlənməsinə səbəb olur. Külək transpirasiyanı şiddətləndirir.
İstinadlar
- "Словари и энциклопедии на Академике". 2017-08-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-03.
- T.İ.Qaziyev.Bitkilərin həyatı. Bakı.Azərnəşr.1970.s.76-78
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Transpirasiya lat trans vasitesile lat spiro nefesvermek bitkinin torpaqdan aldigi suyun yarpaqlar vasitesile buxarlandirmasidir Bitkiler kok sistemi ile aldiqlari suyu yarpaqlarlara qeder qaldirir Bitkilerin torpaqdan sordugu cox boyuk miqdarda suyun yalniz minde bir ve ya iki hissesi sintez olunan uzvi maddelerin terkibine daxil olur qalan 998 999 hissesi ise yarpaqlarin sethi ile buxarlanir Ilk baxisda suyun bitkilerden buxarlanmasi oz mahiyyetine gore fiziki bir prosesi andirir Ancaq bitkilerin anatomik ve morfoloji qurluslari ve fizioloji xususiyyetleri bu buxarlanmani adi fiziki buxarlanma prosesinden esasli suretde ferqlendirir Transpirasiyanin sxemi 1 nmasi 3 Agizciqlardan suyun buxarlanmasi Tecrubeler gostermisdir ki subtropik seraitde havada rutubetin cox olmasi uzunden bitkilerde buxarlanmanin azalmasi onlarin inkisafina menfi tesir etmir eksine musbet tesir edir Bitkilerin coxlu su buxarlandirmasinin sebeblerinden biri onlarin emele getirdikleri coxlu ve guclu yarpaq aparatidir Musahideler gostermisdir ki bitkide yarpaqlarin umumi sethi bitkinin tutdugu torpaq sethinden xeyli artiq olur Bitkilerin yarpaq sethilerinden su buxarlanmasi ile aciq sethinden su buxarlanmasi arasinda esasli ferq var XususiyyetiTranspirasiya prosesinde canli huceyrelerin sethinden su buxarlanir Yarpaqlarin sethi su buxarini kecirmeyen kutikula tebeqesi ile ortuludur Su esas etibari ile yarpaqlarin agizciqlari ile buxarlanir Yarpaqlarin daxili huceyrelerinin sethinden su buxarlanaraq heceyrearasi bosluqlara dolur oradan da yarpaqdaTranspirasiya prosesi bitkinin butun fizioloji prosesleri ile xususen fotosintez prosesi ile cox six elaqedardir Fotosintez prosesinin normal ve intensiv getmesi ucun yarpaq huceyrelerinin karbon qazi ile temin olunmasi lazimdir Bu ise yarpaq agizciqlarinin tam aciq olmasi seraitinde mumkundur Agizciqlar tam aciq olanda transpirasiya prosesi suretlenir Agizciqlar qapandiqda ise transpirasiya prosesi zeifleyen kimi yarpaqlara karbon qazi da daxil olmadigindan fotosintez prosesi dayanir Demek agizciqlarin aciq olmasi transpirasiyanin ve fotosintez proseslerinin normal getmesi ucun lazimi serait yarTranspirasiya prosesinin tenzim olunmasinda agizciqlarin hereketinin de boyuk ehemiyyeti var Yarpagin agizcigi iki qapayici huceyerden ibaret olub sekline qurulusuna ve fizioloji xususiyyetlerine gore diger yarpaq huceyrelerinden esasli suretde ferqlenir Agizciq huceyrelerinin acilmasi ucun en esas amil bu huceyrelerde suyun coxalmasidir Transpirasiyaya tesir eden amillerTranspirasiyanin gedisini tenzim eden amillerden biri isiqdir Isigin esas funksiyasi suyun buxara cevrilmesi ucun enerji menbeyi olmaqla agizciqlarin acilmasina ve bu prosesin boyuk intensivlikle getmesine komek etmekdir Havanin rutubeti de transpirasiyani tenzim eden muhum amillerdendir Havada rutubet artdiqda transirasiya zeifleyir azaldiqda ise intensivlesir Havanin temperaturunun yukselmesi transpirasiyanin suretlenmesine sebeb olur Kulek transpirasiyani siddetlendirir Istinadlar Slovari i enciklopedii na Akademike 2017 08 03 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 03 T I Qaziyev Bitkilerin heyati Baki Azernesr 1970 s 76 78