Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Tibet muxtar vilayəti (tib. བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་; Bod-rang-skyong-ljongs; çin. sadə. 西藏自治区, pinyin: Xīzàng Zìzhìqū; ТАР) — Çinin qərbində muxtar bölgə.
| Tibet Muxtar Vilayəti | |
|---|---|
| བོད་ཡུལ། | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | 1965 |
| Sahəsi |
|
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Digər | |
| xizang.gov.cn | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
2005-ci ildə Tibetdə demokratik islahatların keçirilməsinə başlanmasının və feodal-təhkimçilik quruluşunun dağıdılmasının 46 ili tamam oldu, bu müddət ərzində sosial inkişaf və insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində böyük dəyişikliklər baş vermişdir.
1959-cu ilə qədər Tibetdə feodal-təhkimçilik quruluşu hakim idi, siyasi yanaşmada teokratiya – Bütün Tibet əhalisinin 5%-dən azını təşkil edən dini rəhbərliyin və feodalların diktaturası hökm sürürdü. Uzun əsrlər ərzində “13 maddə Məcəlləsi” və “16 maddə Məcəlləsi” fəaliyyət göstərmişdi ki, bunlara əsasən Tibetin bütün əhalisi 3 kateqoriya və 9 dərəcəyə bölünürdü, həm də onların hər birinin hüquqları dəqiq müəyyən edilirdi.
17 iyul 1959-cu ildə Tibet muxtar Rayonunun təşkili üzrə hazırlıq komitəsi Tibetdə demokratik islahatların keçirilməsi haqqında qərar qəbul etdi, bu zamandan etibarən Tibetin bütün ərazisində demokratik dəyişikliklərin həyata keçirilməsi uğrunda kütləvi hərəkatlar başladı.
21 sentyabr 1959-cu ildə adı çəkilən komitə torpaq üzərində feodal-təhkimçilik mülkiyyətinin ləğv edilməsi və yeni mülkiyyət formasının tətbiqi haqqında qərar qəbul etdi. Bununla yanaşı Tibetdə ruhani rəhbərliyin və feodal əyanlarının siyasi diktaturası ləğv edildi və milli rayon muxtariyyəti sisteminin həyata keçirilməsinə başlanıldı.
1965-ci ilin sentyabrında Tibet xalq nümayəndələri Məclisinin birinci çağırışının ilk iclası başladı, o, Tibet Muxtar Rayonunu yaranmasını rəsmi olaraq elan etdi. Sessiyada iştirak edən 301 nümayəndə arasında tibetlilərin və digər milli azlıqların nümayəndələri 80%-dən çox idi.
Tibet Muxtar Rayonu (TMR) sakinləri bütün Çin vətəndaşlarının istifadə etdikləri ÇXR Konstitusiyasında nəzərdə tutulan vətəndaş və siyasi hüquqlarla yanaşı, milli rayon muxtariyyəti çərçivəsində də bir sıra digər hüquqlara malikdirlər.
TMR yerli siyasi, iqtisadi və mədəni xüsusiyyətlərdən çıxış edərək muxtariyyət haqqında qanunvericilik müddəaları işləmək hüququna malikdir.
Hal-hazırda Tibetdə elektroenergetika, mədənçıxarma, sement, dəri, toxuculuq və digər sahələr üzrə 300-dən çox müasir sənaye müəssisələri fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda avtomobil yolları şəbəkəsi formalaşdırılmış, Lxasunu ölkənin digər rayonları və eləcə də xarici şəhərlərlə birləşdirən aeroport fəaliyyət göstərir. Sanitar-tibbi şəraitin yaxşılaşdırılması tibetlilərin həyat və sağlamlıq hüququnu effektiv təmin edir. Tibetdə əhalinin sayı 1,5 mln. nəfərə qədər artmışdır. 2004-cü ildə təxminən 4400 təhsil müəssisəsi qeydə alınmışdır.
Tibetdə son 40 ildə baş verən tarixi əhəmiyyətli nəhəng dəyişikliklər, demokratik islahatlar sübut edir ki, sosial inkişafın və tərəqqinin, insan hüquqları ilə vəziyyətin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmasının əsas səbəbləri feodal-təhkimçilik quruluşunun ləğvi və milli rayon muxtariyyəti sisteminin tətbiqidir.
Bütün bunlara baxmayaraq, Çinin mərkəzi hakimiyyətinin Dalay-lamaya münasibəti siyasətində problemlərin mövcud olduğunu qeyd etmək lazımdır. Çin hakimiyyəti Dalay-lamanı “Tibetin müstəqilliyinə” can atmaqdan çəkinməyə, Çinin parçalanmasına yönəlmiş fəaliyyətini dayandırmağa, Tibetin Çinin ayrılmaz hissəsi olduğunu açıq elan etməyə, ÇXR hökumətinin Çinin maraqlarını təmsil edən yeganə qanuni hökumət kimi tanımağa çağırır. Yalnız bu halda mərkəzi hakimiyyət Dalay-lama ilə onun taleyi ilə bağlı danışıqlar apara bilər.
Coğrafiyası
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- archINFORM (alm.). 1994.
- Seventh National Population Census of the People's Republic of China.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Çin müxalifətinin resursları
- China, Tibet and the Chinese nation 2006-02-17 at the Wayback Machine
- China Tibet Information Center 2005-12-31 at the Wayback Machine
- Chinese government white paper «Tibet — Its Ownership And Human Rights Situation» (1992)
- Chinese government white paper, «Tibet’s March Toward Modernization» (2001)
- Naming of Tibet 2008-02-24 at the Wayback Machine (Simplified Chinese)
- PRC Government Tibet information
- Regional Ethnic Autonomy in Tibet (May 2004)
- Tibet Online 2005-09-13 at the Wayback Machine (Simplified Chinese)
- Tibet University 2011-06-05 at the Wayback Machine (Simplified Chinese)
- White Paper on Ecological Improvement and Environmental Protection in Tibet
- White Paper on Tibetan Culture and Homayk
Tibet müxalifətinin resursları
- Amnesty International Report 2004 2006-04-16 at the Wayback Machine
- Canada Tibet Committee 2008-06-12 at the Wayback Machine
- Central Tibetan Administration (Government in Exile)
- Faith in Exile — A video by the Guerrilla News Network
- Free Tibet website
- Freedom of expression violations in Tibet 2006-02-19 at the Wayback Machine
- Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) on Tibet-related issues
- Repression in Tibet 2006-02-18 at the Wayback Machine
- Repression in Tibet, 1987—1992 2004-12-14 at the Wayback Machine
- Students for a Free Tibet
- The Government of Tibet in exile 2009-09-27 at the Wayback Machine
- Tibet Online — Tibet Support Group
- Tibetan Studies WWW Virtual Library
- Beefy’s Nepal and Tibet Page 2006-02-19 at the Wayback Machine — photos and information on Tibet (and Nepal)
- The Impact of China’s Reform Policy on the Nomads of Western Tibet by Melvyn C. Goldstein and Cynthia M. Beall — An examination of the impact of China’s post-1980 Tibet policy on a traditional nomadic area of Tibet’s Changtang (Northern Plateau) about 300 miles west-north-west of Lhasa in Phala Xiang, Ngamring county.
- Кузьмин С. Л. Скрытый Тибет. история независимости и оккупации. СПб: изд. А. Терентьева
Siyasi cəhətdən neytral resurslar
- Haiwei Trails — Timeline of Tibet
- The Tibet Map Institute
- Tibet Maps
- Railway map of China 2011-09-27 at the Wayback Machine
- Tibetan Support Programme 2006-02-08 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Tibet muxtar vilayeti tib བ ད རང ས ང ལ ངས Bod rang skyong ljongs cin sade 西藏自治区 pinyin Xizang Zizhiqu TAR Cinin qerbinde muxtar bolge Tibet Muxtar Vilayetiབ ད ཡ ལ 31 42 20 sm e 86 56 25 s u Olke CinTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1965Sahesi 1 228 400 km Saat qursagi UTC 08 00EhalisiEhalisi 3 648 100 nef 2020 Digerxizang gov cnXeriteni goster gizle Tibet Muxtar Vilayeti Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi2005 ci ilde Tibetde demokratik islahatlarin kecirilmesine baslanmasinin ve feodal tehkimcilik qurulusunun dagidilmasinin 46 ili tamam oldu bu muddet erzinde sosial inkisaf ve insan huquqlarinin mudafiesi sahesinde boyuk deyisiklikler bas vermisdir 1959 cu ile qeder Tibetde feodal tehkimcilik qurulusu hakim idi siyasi yanasmada teokratiya Butun Tibet ehalisinin 5 den azini teskil eden dini rehberliyin ve feodallarin diktaturasi hokm sururdu Uzun esrler erzinde 13 madde Mecellesi ve 16 madde Mecellesi fealiyyet gostermisdi ki bunlara esasen Tibetin butun ehalisi 3 kateqoriya ve 9 dereceye bolunurdu hem de onlarin her birinin huquqlari deqiq mueyyen edilirdi 17 iyul 1959 cu ilde Tibet muxtar Rayonunun teskili uzre hazirliq komitesi Tibetde demokratik islahatlarin kecirilmesi haqqinda qerar qebul etdi bu zamandan etibaren Tibetin butun erazisinde demokratik deyisikliklerin heyata kecirilmesi ugrunda kutlevi herekatlar basladi 21 sentyabr 1959 cu ilde adi cekilen komite torpaq uzerinde feodal tehkimcilik mulkiyyetinin legv edilmesi ve yeni mulkiyyet formasinin tetbiqi haqqinda qerar qebul etdi Bununla yanasi Tibetde ruhani rehberliyin ve feodal eyanlarinin siyasi diktaturasi legv edildi ve milli rayon muxtariyyeti sisteminin heyata kecirilmesine baslanildi 1965 ci ilin sentyabrinda Tibet xalq numayendeleri Meclisinin birinci cagirisinin ilk iclasi basladi o Tibet Muxtar Rayonunu yaranmasini resmi olaraq elan etdi Sessiyada istirak eden 301 numayende arasinda tibetlilerin ve diger milli azliqlarin numayendeleri 80 den cox idi Tibet Muxtar Rayonu TMR sakinleri butun Cin vetendaslarinin istifade etdikleri CXR Konstitusiyasinda nezerde tutulan vetendas ve siyasi huquqlarla yanasi milli rayon muxtariyyeti cercivesinde de bir sira diger huquqlara malikdirler TMR yerli siyasi iqtisadi ve medeni xususiyyetlerden cixis ederek muxtariyyet haqqinda qanunvericilik muddealari islemek huququna malikdir Hal hazirda Tibetde elektroenergetika medencixarma sement deri toxuculuq ve diger saheler uzre 300 den cox muasir senaye muessiseleri fealiyyet gosterir Eyni zamanda avtomobil yollari sebekesi formalasdirilmis Lxasunu olkenin diger rayonlari ve elece de xarici seherlerle birlesdiren aeroport fealiyyet gosterir Sanitar tibbi seraitin yaxsilasdirilmasi tibetlilerin heyat ve saglamliq huququnu effektiv temin edir Tibetde ehalinin sayi 1 5 mln nefere qeder artmisdir 2004 cu ilde texminen 4400 tehsil muessisesi qeyde alinmisdir Tibetde son 40 ilde bas veren tarixi ehemiyyetli neheng deyisiklikler demokratik islahatlar subut edir ki sosial inkisafin ve tereqqinin insan huquqlari ile veziyyetin ehemiyyetli derecede yaxsilasmasinin esas sebebleri feodal tehkimcilik qurulusunun legvi ve milli rayon muxtariyyeti sisteminin tetbiqidir Butun bunlara baxmayaraq Cinin merkezi hakimiyyetinin Dalay lamaya munasibeti siyasetinde problemlerin movcud oldugunu qeyd etmek lazimdir Cin hakimiyyeti Dalay lamani Tibetin musteqilliyine can atmaqdan cekinmeye Cinin parcalanmasina yonelmis fealiyyetini dayandirmaga Tibetin Cinin ayrilmaz hissesi oldugunu aciq elan etmeye CXR hokumetinin Cinin maraqlarini temsil eden yegane qanuni hokumet kimi tanimaga cagirir Yalniz bu halda merkezi hakimiyyet Dalay lama ile onun taleyi ile bagli danisiqlar apara biler CografiyasiIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir archINFORM alm 1994 Seventh National Population Census of the People s Republic of China Hemcinin baxDalay lamaXarici kecidlerVikianbarda Tibet Muxtar Vilayeti ile elaqeli mediafayllar var Cin muxalifetinin resurslari China Tibet and the Chinese nation 2006 02 17 at the Wayback Machine China Tibet Information Center 2005 12 31 at the Wayback Machine Chinese government white paper Tibet Its Ownership And Human Rights Situation 1992 Chinese government white paper Tibet s March Toward Modernization 2001 Naming of Tibet 2008 02 24 at the Wayback Machine Simplified Chinese PRC Government Tibet information Regional Ethnic Autonomy in Tibet May 2004 Tibet Online 2005 09 13 at the Wayback Machine Simplified Chinese Tibet University 2011 06 05 at the Wayback Machine Simplified Chinese White Paper on Ecological Improvement and Environmental Protection in Tibet White Paper on Tibetan Culture and HomaykTibet muxalifetinin resurslari Amnesty International Report 2004 2006 04 16 at the Wayback Machine Canada Tibet Committee 2008 06 12 at the Wayback Machine Central Tibetan Administration Government in Exile Faith in Exile A video by the Guerrilla News Network Free Tibet website Freedom of expression violations in Tibet 2006 02 19 at the Wayback Machine Olympic Watch Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country on Tibet related issues Repression in Tibet 2006 02 18 at the Wayback Machine Repression in Tibet 1987 1992 2004 12 14 at the Wayback Machine Students for a Free Tibet The Government of Tibet in exile 2009 09 27 at the Wayback Machine Tibet Online Tibet Support Group Tibetan Studies WWW Virtual Library Beefy s Nepal and Tibet Page 2006 02 19 at the Wayback Machine photos and information on Tibet and Nepal The Impact of China s Reform Policy on the Nomads of Western Tibet by Melvyn C Goldstein and Cynthia M Beall An examination of the impact of China s post 1980 Tibet policy on a traditional nomadic area of Tibet s Changtang Northern Plateau about 300 miles west north west of Lhasa in Phala Xiang Ngamring county Kuzmin S L Skrytyj Tibet istoriya nezavisimosti i okkupacii SPb izd A TerentevaSiyasi cehetden neytral resurslar Haiwei Trails Timeline of Tibet The Tibet Map Institute Tibet Maps Railway map of China 2011 09 27 at the Wayback Machine Tibetan Support Programme 2006 02 08 at the Wayback Machine