Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sürünən kəklikotu (lat. Thymus serpyllum) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin kəklikotu cinsinə aid bitki növü.
| Sürünən kəklikotu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Sürünən kəklikotu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Həmişəyaşil, budaqlanan, kiçik yarımkol bitkisidir. Gövdəsi nazik oduncaqdır. Çiçəkli gövdəsi düzqalxan və ya azca qalxmış olub, hündürlüyü 2-15sm-ə qədər olub, gövdənin üzəri çiçəklərlə örtülmüşdür. Yarpaqları qarşı-qarşıya, qısa saplaqlı, ellipsşəkilli, kənarları orta ölçülü kirpiciklidir. Orta gövdələrində yarpaqların uzunluğu 5-10 mm, eni isə 1,5-3,5 mm-ə bərabərdir. Başcıq çiçək qrupuna malik olub, kompaktdır. Çiçəkləri ensiz, zəngşəkilli, ikidodaqlı olub, kasacığı tükcüklüdür.
Qarışıq nazik budaqcıqları, yarpaq və çiçəkləri vardır. Yarpaqları qısa saplaqlı, uzunsov-ellipsşəkilli, bütövkənarlı olub, uzunluğu 15sm-ə qədər, çılpaq və ya zəif tükcüklüdür. Çoxsaylı nöqtəşəkilli səpkilərdən, aşağı nahiyyədə olan kəskin damarlardan ibarətdir. Lövhəcik və saplaq üzərində gözlə və ya lupa ilə görünən uzun cod tükcükləri vardır. Çiçəkləri kiçik, tək və ya bir neçə ədəd nazik dördtilli budaqcıqdan ibarətdir. Kasacığı ikidodaqlı, qonur-qırmızı, uzunluğu 4mm-ə qədər olub, xaricdən örtülmüşdür. Budaqcığı göyümtül-bənövşəyi, uzunluğu 3-5mm-dir. Kəskin özünəməxsus aromat iyli və ədviyyəli şirin dadlı olmaqla, azacıq büzücüdür.
Qumsallıqlarda, küknar və qarışıq meşələrdə, talalarda, yeni salınmış meşələrdə yayılmışdır.
Keyfiyyətli xammal olaraq çiçəkləri, yarpaqları, hətta gövdəsi ola bilər. Xammal kimi bitki çiçəkləyən zaman (may-iyul) toplamaq lazımdır. Yığılmış xammal açıq, lakin kölgəli, yaxşı ventiliyasiyalı naveslərdə və ya 35-40ОС temperaturda, quruducu şkafda qurudulmalıdır. Bu zaman 1 kq nazik doğranmış xammal 1m2 sahəyə 3-5 gün ərzində sərilməlidir. Efiryağlı bitki olduğundan xammal yaxşı tıxanmalı və bağlanmalıdır. Xammalının saxlanılma müddəti 2 il, tozu isə 1,5 ildir.
Tərkibi və təsiri
Tərkibində efir yağı, timol (50%-ə qədər), karvakrol, terpinin, terpineol, çinqiberin və borneol maddələri vardır. Bundan əlavə aşı maddələr, flavonoidlər, qatran, ursol və olein turşuları da vardır.
Otun tərkibində 1% efir yağı, əsasən timol, karvakrol, ursol, olein turşusu və flavonoidlər vardır. Quru xammalın çıxımı 32-34%-dir.
Tərkibində acı maddələr olduğundan iştahgətirici, mədə-bağırsaq, qaraciyər, mədəaltı vəzi xəstəliklərini sağaldıcı xüsusiyyəti vardır. Dəmləmə, bişirmə və ekstrakt kimi yuxarı tənəffüs yolu xəstəliklərinin iltihabı, vərəm, difteriya və bronxial astma xəstəliyində müvəffəqiyyətlə işlədilir. «Pertussin» adlı dərman preparatının əsas komponenti kəklikotundan ibarətdir. Xaricə tətbiq kimi oynaq, əzələ və periferik sinir sistemi xəstəliklərində aromatik vanna kimi qəbul edilir. Dəmləmə və ekstraktları kəskin və xroniki tənəffüs yolları xəstəliklərində, bronxial astma və vərəmdə tətbiq edilir. Bakterisid dərman kimi qıcolma əleyhinə, möhkəmləndirici, ağrıkəsici, yarasağaldıcı, qurdəleyhinə dərmandır. Yaxşı balverən bitkidir. Eyni zamanda parfümepiyada işlədilir. Bolqar təbabətində bronxial astma, xora xəstəliyində, iştahasızlıqda, meteorizm və diareyyada bişirilməsindən istifadə edilir. Revmatizm, angina, sinir və dəri xəstəliklərində vanna şəklində qəbul edilməsi məsləhət görülür. Alman təbabətində çiçəklərindən tənəffüs orqanları, öskürəkdə, aromatik vannaların qəbul edilməsi göstərişdir. Fransız təbabətində spazmolotik, qurd əleyhinə, epitel toxumalarını yeniləşdirici, turşulardan yaranan yanıqlarda, (10q - 1litr hesabı ilə) məsləhət görülür. Uşaqların revmatizmində: bitkinin cövhəri 2q, rozmarin 1q, lavanda 1q, çay sodası 350,0 vanna şəklində qəbul edilir. Avstriya təbabətində dəmləmə və tinkturaları qastrit, meteorizm, qıcolma və qurdəleyhinə dezinfeksiyaedici kimi istifadə edilir. Qatı dəmləməsi 5q 250ml-də dəmlənir. Sutqalıq dozası 500 qramdır. Polşa təbabətində bakterisid, iltihabəleyhinə, böyrək, qaraciyər, nevralgiya, oynaq revmatizmi, bronxit və bronxial astmada istifadə edilir. Mədə narahatlığı və tutmaşəkilli öskürək hallarında aşağıdakı qarışığı qəbul etmək olduqca səmərəlidir. Otu dəmləmə kimi öskürəkkəsici və ağrıkəsici dərman kimi radikulit və nevritlərdə, ekstraktı “pertussin” adı ilə öskürəkkəsici və yumşaldıcı olmaqla, bronxit və digər tənəffüs yolu xəstəliklərində tətbiq edilir. Bişirmələri müalicəvi vanna, islatmalarda, dəri xəstəliklərində nəm sarğılarda istifadə edilir.
20 q kəklikotu çiçəkləri, 10 q bibər, 10 q boymadərən 10 q bahar xoruzgülü, 10 q zirə, 10 q neştərşəkilli bağayarpağı, 10 q şehçiçəyi, 2 çay qaşığı qarışığı 250ml suda 10 dəqiqə dəmləyərək günaşırı 3 fincan qəbul edilməlidir. Xaricə işlətmək üçün: 1-2 xörək qaşığı bitkini 2 stəkan qaynar suda dəmləyərək işlədilir.
Güclü iltihabqovucu (tərkibində timol vardır), qıcolma əleyhinə, sedativ, öskürəkkəsici, ağrıkəsici, yarasağaldıcı və qurdqovucu təsiri vardır. Hipertoniya xəstəliyi, ateroskleroz, nevralgiya, radikulit, tireotoksikoz (zob), nevroz və isteriya xəstəliklərində işlədilir. Qurdqovucu, tərlədici, maddə kimi nevralgiya, mədə bağırsaq sancısında tətbiq edilir. Azərbaycan təbabətində yarpaqlarının dəmləmə və məhlulu ürək xəstəliklərində, qəbizlik, qaraciyər xəstəliklərində iltihabsorucu maddə kimi olduqca faydalıdır. Bundan başqa hipertoniya və ateroskleroz xəstəliklərində tətbiq edilir.
Qaraciyər, böyrək, mədə və onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyi, miksödema və hamiləlik.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 590.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Surunen keklikotu lat Thymus serpyllum bitkiler aleminin dalamazcicekliler destesinin dalamazkimiler fesilesinin keklikotu cinsine aid bitki novu Surunen keklikotuElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste DalamazciceklilerFesile DalamazkimilerYarimfesile NepetoideaeTriba MentheaeCins KeklikotuNov Surunen keklikotuBeynelxalq elmi adiThymus serpyllum L 1753Sekil axtarisiITIS 32822NCBI 204219EOL 1278298Botaniki xarakteristikasiHemiseyasil budaqlanan kicik yarimkol bitkisidir Govdesi nazik oduncaqdir Cicekli govdesi duzqalxan ve ya azca qalxmis olub hundurluyu 2 15sm e qeder olub govdenin uzeri ciceklerle ortulmusdur Yarpaqlari qarsi qarsiya qisa saplaqli ellipssekilli kenarlari orta olculu kirpiciklidir Orta govdelerinde yarpaqlarin uzunlugu 5 10 mm eni ise 1 5 3 5 mm e beraberdir Basciq cicek qrupuna malik olub kompaktdir Cicekleri ensiz zengsekilli ikidodaqli olub kasacigi tukcukludur Qarisiq nazik budaqciqlari yarpaq ve cicekleri vardir Yarpaqlari qisa saplaqli uzunsov ellipssekilli butovkenarli olub uzunlugu 15sm e qeder cilpaq ve ya zeif tukcukludur Coxsayli noqtesekilli sepkilerden asagi nahiyyede olan keskin damarlardan ibaretdir Lovhecik ve saplaq uzerinde gozle ve ya lupa ile gorunen uzun cod tukcukleri vardir Cicekleri kicik tek ve ya bir nece eded nazik dordtilli budaqciqdan ibaretdir Kasacigi ikidodaqli qonur qirmizi uzunlugu 4mm e qeder olub xaricden ortulmusdur Budaqcigi goyumtul benovseyi uzunlugu 3 5mm dir Keskin ozunemexsus aromat iyli ve edviyyeli sirin dadli olmaqla azaciq buzucudur Qumsalliqlarda kuknar ve qarisiq meselerde talalarda yeni salinmis meselerde yayilmisdir Keyfiyyetli xammal olaraq cicekleri yarpaqlari hetta govdesi ola biler Xammal kimi bitki cicekleyen zaman may iyul toplamaq lazimdir Yigilmis xammal aciq lakin kolgeli yaxsi ventiliyasiyali naveslerde ve ya 35 40OS temperaturda quruducu skafda qurudulmalidir Bu zaman 1 kq nazik dogranmis xammal 1m2 saheye 3 5 gun erzinde serilmelidir Efiryagli bitki oldugundan xammal yaxsi tixanmali ve baglanmalidir Xammalinin saxlanilma muddeti 2 il tozu ise 1 5 ildir Terkibi ve tesiriTerkibinde efir yagi timol 50 e qeder karvakrol terpinin terpineol cinqiberin ve borneol maddeleri vardir Bundan elave asi maddeler flavonoidler qatran ursol ve olein tursulari da vardir Otun terkibinde 1 efir yagi esasen timol karvakrol ursol olein tursusu ve flavonoidler vardir Quru xammalin ciximi 32 34 dir Terkibinde aci maddeler oldugundan istahgetirici mede bagirsaq qaraciyer medealti vezi xesteliklerini sagaldici xususiyyeti vardir Demleme bisirme ve ekstrakt kimi yuxari teneffus yolu xesteliklerinin iltihabi verem difteriya ve bronxial astma xesteliyinde muveffeqiyyetle isledilir Pertussin adli derman preparatinin esas komponenti keklikotundan ibaretdir Xarice tetbiq kimi oynaq ezele ve periferik sinir sistemi xesteliklerinde aromatik vanna kimi qebul edilir Demleme ve ekstraktlari keskin ve xroniki teneffus yollari xesteliklerinde bronxial astma ve veremde tetbiq edilir Bakterisid derman kimi qicolma eleyhine mohkemlendirici agrikesici yarasagaldici qurdeleyhine dermandir Yaxsi balveren bitkidir Eyni zamanda parfumepiyada isledilir Bolqar tebabetinde bronxial astma xora xesteliyinde istahasizliqda meteorizm ve diareyyada bisirilmesinden istifade edilir Revmatizm angina sinir ve deri xesteliklerinde vanna seklinde qebul edilmesi meslehet gorulur Alman tebabetinde ciceklerinden teneffus orqanlari oskurekde aromatik vannalarin qebul edilmesi gosterisdir Fransiz tebabetinde spazmolotik qurd eleyhine epitel toxumalarini yenilesdirici tursulardan yaranan yaniqlarda 10q 1litr hesabi ile meslehet gorulur Usaqlarin revmatizminde bitkinin covheri 2q rozmarin 1q lavanda 1q cay sodasi 350 0 vanna seklinde qebul edilir Avstriya tebabetinde demleme ve tinkturalari qastrit meteorizm qicolma ve qurdeleyhine dezinfeksiyaedici kimi istifade edilir Qati demlemesi 5q 250ml de demlenir Sutqaliq dozasi 500 qramdir Polsa tebabetinde bakterisid iltihabeleyhine boyrek qaraciyer nevralgiya oynaq revmatizmi bronxit ve bronxial astmada istifade edilir Mede narahatligi ve tutmasekilli oskurek hallarinda asagidaki qarisigi qebul etmek olduqca semerelidir Otu demleme kimi oskurekkesici ve agrikesici derman kimi radikulit ve nevritlerde ekstrakti pertussin adi ile oskurekkesici ve yumsaldici olmaqla bronxit ve diger teneffus yolu xesteliklerinde tetbiq edilir Bisirmeleri mualicevi vanna islatmalarda deri xesteliklerinde nem sargilarda istifade edilir 20 q keklikotu cicekleri 10 q biber 10 q boymaderen 10 q bahar xoruzgulu 10 q zire 10 q nestersekilli bagayarpagi 10 q sehciceyi 2 cay qasigi qarisigi 250ml suda 10 deqiqe demleyerek gunasiri 3 fincan qebul edilmelidir Xarice isletmek ucun 1 2 xorek qasigi bitkini 2 stekan qaynar suda demleyerek isledilir Guclu iltihabqovucu terkibinde timol vardir qicolma eleyhine sedativ oskurekkesici agrikesici yarasagaldici ve qurdqovucu tesiri vardir Hipertoniya xesteliyi ateroskleroz nevralgiya radikulit tireotoksikoz zob nevroz ve isteriya xesteliklerinde isledilir Qurdqovucu terledici madde kimi nevralgiya mede bagirsaq sancisinda tetbiq edilir Azerbaycan tebabetinde yarpaqlarinin demleme ve mehlulu urek xesteliklerinde qebizlik qaraciyer xesteliklerinde iltihabsorucu madde kimi olduqca faydalidir Bundan basqa hipertoniya ve ateroskleroz xesteliklerinde tetbiq edilir Qaraciyer boyrek mede ve onikibarmaq bagirsagin xora xesteliyi miksodema ve hamilelik IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 590 Hemcinin bax