Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Termokimya - fiziki-kimyanın başlıca sahələrindən biri olub, kimyəvi reaksiyalar və ya fiziki çevrilmələrlə əlaqəli istilik enerjisinin öyrənilməsidir. Bir reaksiya enerjini sərbəst buraxa bilər və ya absorbe edə bilər.
Termokimyəvi rəqəmlər
Termokimyəvi rəqəmlər nəzəri və tətbiqi kimyanın bir çox vacib məsələlərinin həllində əsas rol oynayır. Məsələn, bu rəqəmlərdən istifadə edilməklə sənaye əhəmiyyətli müxtəlif kimyəvi proseslərin texnoloji məsələləri (istilik balansı, prosesin optimal rejiminin hesablanması və s.) həll edilir. termokimyəvi rəqəmlərdən həmçinin atomlar və molekullararası rabitə enerjisinin hesablanması, birləşmələrin reaksiya qabiliyyətinin və kimyəvi proseslərin getmə istiqamətinin əvvəlcədən müəyyən edilməsi kimi mühüm problemlərin həllində istifadə olunur. Termokimyəvi rəqəmlərin vasitəsilə müəyyən edilən müasir dövrün vacib praktiki məsələlərindən biri də müxtəlif növ təbii və süni yanacaqların istilik törətmə qabiliyyətinin təyin edilməsidir.
Endotermik reaksiyalar istiliyi udur, ekzotermik reaksiyalar istiliyi verir . Termokimya termodinamika anlayışlarını kimyəvi bağ şəklində enerji anlayışı ilə birləşdirir. Bu mövzuya istilik tutumu, yanma istisi, əmələ gəlmə istiliyi, entalpiya, entropiya, sərbəst enerji və kalori kimi miqdarların hesablamaları daxildir.
Tarixi
Termokimya iki ümumiləşdirməyə əsaslanır [1].
- Lavuazye və Laplas qanunu (1780): Hər hansı bir transformasiyanı müşayiət edən enerji dəyişikliyi, tərs prosesi müşayiət edən enerji dəyişikliyinə bərabər və əksdir. [1]
- Hess qanunu (1840): Hər hansı bir transformasiyanı müşayiət edən enerji dəyişikliyi, prosesin bir addımda və ya çox mərhələdə baş verməsindən asılı olmayaraq eynidir.
Bu ifadələr termodinamikanın birinci qanunundan əvvəl (1845) yaranmış və onun formalaşmasına kömək etdi. Lavuazye, Laplas və Hess ayrıca xüsusi istilik və gizli istiliyi araşdırdılar, baxmayaraq ki gizli enerji dəyişikliklərinin inkişafına ən əhəmiyyətli qatqı verən Joseph Joseph idi.
Gustav Kirchhoff 1858-ci ildə reaksiya istiliyinin dəyişməsinin məhsullar və reaktivlər arasındakı istilik tutumunun fərqi ilə verildiyini göstərdi: dΔH / dT = ΔC p .
Bu tənliyin inteqrasiyası bir temperaturda reaksiya istiliyinin başqa bir temperaturda ölçmələrdən qiymətləndirilməsinə imkan verir. [1] [2]
Kalorimetriya
İstilik dəyişikliklərinin ölçülməsi, qapalı bir otaqda kalorimetriyadan istifadə edilərək həyata keçirilir. Kameranın istiliyi ya bir termometr, ya da termokupl istifadə edilərək izlənilir və istilik əsas kəmiyyətlərin hesablana qrafik vermək üçün zamana görə tərtib olunur. Müasir kalorimetrlər məlumatların tez oxunmasını təmin etmək üçün tez-tez avtomatik qurğularla təchiz olunur, bunun bir nümunəsi diferensial tarama kalorimetridir (DSC).
Sistemlər
Bir neçə termodinamiki tərif termokimyada çox faydalıdır. Sistem kainatın öyrənilən xüsusi hissəsidir. Sistem xaricindəki hər şey ətraf və ya mühit sayılır. Sistem ola bilər:
- izolyasiya olunmuş bomba kalorimetri ətrafa nə enerji, nə də maddə mübadiləsi edə bilməyən (tamamilə) təcrid olunmuş bir sistemdir
- izolyasiya olunmuş qapalı piston və ya balon istilik və ya maddə deyil, mexaniki işi mübadilə edə bilən, termal olaraq təcrid olunmuş bir sistemdir
- enerji mübadiləsi edə bilən, amma izolyasiya edilməmiş qapalı piston və ya şar maddə olmayan bir qapalı sistemdir
- bir qaynar su qabı ətraf ilə həm maddə, həm də enerji mübadiləsi edə biləcəyi açıq bir sistemdir
Proseslər
Sistem, xüsusiyyətlərindən biri və ya bir neçəsi dəyişdikdə proses baş verir. Sistemin temperaturu sabit qaldıqda izotermik (eyni temperaturlu) bir proses baş verir. Sistemin təzyiqi sabit qaldıqda izobarik (eyni təzyiqli) proses baş verir. İstilik mübadiləsi olmadıqda bir proses adiabatik olur.
Termokimyəvi tənliklər
Termokimyada ayrı-ayrı kimyəvi proseslri və onların istilik effektini birlikdə əyani surətdə təsvir etmək məqsədilə termokimyəvi tənliklərdən istifadə edilir. Beləliklə, kimyəvi reaksiyaların adi tənliklərdən fərqli olaraq, termokimyəvi tənliklərdə reaksiyada iştirak edən maddələrin formulları ilə yanaşı reaksiyanın istilik effekti də göstərilir. Həm də bu vaxt istilik effekti tənliyin sağ hissəsində reaksiya nəticəsində alınan maddələrdən sonra, son illərdə qəbul edilmiş qaydaya əsasən ekzotermik reaksiyalar üçün minus (-), endotermik reaksiyalar üçün (+) işarəsi ilə birbaşa əlavə edilir, ya da nöqtəli vergüldən sonra müvafiq termodinamik funksiyanın (ΔH) iştirakı ilə ayrıca yazılır. Bundan başqa adi tənliklərdən fərqli olaraq, termokimyəvi tənliklərdə hər bir maddənin formulunun yanında aşağıdakı indekslərlə onun halı göstərilir: (q)- qaz, (m) - maye, (b) - bərk, (k) - kristal və s.
Termokimyada istilik effektinin ölü vahidi kimi kaloridən (kal) və ya kilokaloridən (kkal) istifadə edilir. Beynəlxalq vahidlər sistemində isə enerjinin əsas vahidi coul (c) təsdiq edilmişdi:
1kal - 4,1840c-a və ya 1kkal-4,1840kc-a ekvivalentdir. Məsələn,
- 4NH3(г) + 3O2(г) → 2N2(г) + 6H2O(c), ΔН=-1531 kc
Bu reaksiyadan görünür ki, proses ΔН=-1531 kc istiliyin ayrılması ilə 101 təzyiq altında gedir.
İstinadlar
"Thermochemistry" . Encyclopædia Britannica. 26 (11th ed.). 1911. pp. 804–808.
Mənbə
- Z.Qarayev "Qeyri-üzvi kimya", Maarif-1975.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Termokimya fiziki kimyanin baslica sahelerinden biri olub kimyevi reaksiyalar ve ya fiziki cevrilmelerle elaqeli istilik enerjisinin oyrenilmesidir Bir reaksiya enerjini serbest buraxa biler ve ya absorbe ede biler KalorometrTermokimyevi reqemlerTermokimyevi reqemler nezeri ve tetbiqi kimyanin bir cox vacib meselelerinin hellinde esas rol oynayir Meselen bu reqemlerden istifade edilmekle senaye ehemiyyetli muxtelif kimyevi proseslerin texnoloji meseleleri istilik balansi prosesin optimal rejiminin hesablanmasi ve s hell edilir termokimyevi reqemlerden hemcinin atomlar ve molekullararasi rabite enerjisinin hesablanmasi birlesmelerin reaksiya qabiliyyetinin ve kimyevi proseslerin getme istiqametinin evvelceden mueyyen edilmesi kimi muhum problemlerin hellinde istifade olunur Termokimyevi reqemlerin vasitesile mueyyen edilen muasir dovrun vacib praktiki meselelerinden biri de muxtelif nov tebii ve suni yanacaqlarin istilik toretme qabiliyyetinin teyin edilmesidir Endotermik reaksiyalar istiliyi udur ekzotermik reaksiyalar istiliyi verir Termokimya termodinamika anlayislarini kimyevi bag seklinde enerji anlayisi ile birlesdirir Bu movzuya istilik tutumu yanma istisi emele gelme istiliyi entalpiya entropiya serbest enerji ve kalori kimi miqdarlarin hesablamalari daxildir TarixiTermokimya iki umumilesdirmeye esaslanir 1 Lavuazye ve Laplas qanunu 1780 Her hansi bir transformasiyani musayiet eden enerji deyisikliyi ters prosesi musayiet eden enerji deyisikliyine beraber ve eksdir 1 Hess qanunu 1840 Her hansi bir transformasiyani musayiet eden enerji deyisikliyi prosesin bir addimda ve ya cox merhelede bas vermesinden asili olmayaraq eynidir Bu ifadeler termodinamikanin birinci qanunundan evvel 1845 yaranmis ve onun formalasmasina komek etdi Lavuazye Laplas ve Hess ayrica xususi istilik ve gizli istiliyi arasdirdilar baxmayaraq ki gizli enerji deyisikliklerinin inkisafina en ehemiyyetli qatqi veren Joseph Joseph idi Gustav Kirchhoff 1858 ci ilde reaksiya istiliyinin deyismesinin mehsullar ve reaktivler arasindaki istilik tutumunun ferqi ile verildiyini gosterdi dDH dT DC p Bu tenliyin inteqrasiyasi bir temperaturda reaksiya istiliyinin basqa bir temperaturda olcmelerden qiymetlendirilmesine imkan verir 1 2 KalorimetriyaIstilik deyisikliklerinin olculmesi qapali bir otaqda kalorimetriyadan istifade edilerek heyata kecirilir Kameranin istiliyi ya bir termometr ya da termokupl istifade edilerek izlenilir ve istilik esas kemiyyetlerin hesablana qrafik vermek ucun zamana gore tertib olunur Muasir kalorimetrler melumatlarin tez oxunmasini temin etmek ucun tez tez avtomatik qurgularla techiz olunur bunun bir numunesi diferensial tarama kalorimetridir DSC SistemlerBir nece termodinamiki terif termokimyada cox faydalidir Sistem kainatin oyrenilen xususi hissesidir Sistem xaricindeki her sey etraf ve ya muhit sayilir Sistem ola biler izolyasiya olunmus bomba kalorimetri etrafa ne enerji ne de madde mubadilesi ede bilmeyen tamamile tecrid olunmus bir sistemdir izolyasiya olunmus qapali piston ve ya balon istilik ve ya madde deyil mexaniki isi mubadile ede bilen termal olaraq tecrid olunmus bir sistemdir enerji mubadilesi ede bilen amma izolyasiya edilmemis qapali piston ve ya sar madde olmayan bir qapali sistemdir bir qaynar su qabi etraf ile hem madde hem de enerji mubadilesi ede bileceyi aciq bir sistemdirProseslerSistem xususiyyetlerinden biri ve ya bir necesi deyisdikde proses bas verir Sistemin temperaturu sabit qaldiqda izotermik eyni temperaturlu bir proses bas verir Sistemin tezyiqi sabit qaldiqda izobarik eyni tezyiqli proses bas verir Istilik mubadilesi olmadiqda bir proses adiabatik olur Termokimyevi tenliklerTermokimyada ayri ayri kimyevi proseslri ve onlarin istilik effektini birlikde eyani suretde tesvir etmek meqsedile termokimyevi tenliklerden istifade edilir Belelikle kimyevi reaksiyalarin adi tenliklerden ferqli olaraq termokimyevi tenliklerde reaksiyada istirak eden maddelerin formullari ile yanasi reaksiyanin istilik effekti de gosterilir Hem de bu vaxt istilik effekti tenliyin sag hissesinde reaksiya neticesinde alinan maddelerden sonra son illerde qebul edilmis qaydaya esasen ekzotermik reaksiyalar ucun minus endotermik reaksiyalar ucun isaresi ile birbasa elave edilir ya da noqteli vergulden sonra muvafiq termodinamik funksiyanin DH istiraki ile ayrica yazilir Bundan basqa adi tenliklerden ferqli olaraq termokimyevi tenliklerde her bir maddenin formulunun yaninda asagidaki indekslerle onun hali gosterilir q qaz m maye b berk k kristal ve s Termokimyada istilik effektinin olu vahidi kimi kaloriden kal ve ya kilokaloriden kkal istifade edilir Beynelxalq vahidler sisteminde ise enerjinin esas vahidi coul c tesdiq edilmisdi 1kal 4 1840c a ve ya 1kkal 4 1840kc a ekvivalentdir Meselen 4NH3 g 3O2 g 2N2 g 6H2O c DN 1531 kc Bu reaksiyadan gorunur ki proses DN 1531 kc istiliyin ayrilmasi ile 101 tezyiq altinda gedir Istinadlar Thermochemistry Encyclopaedia Britannica 26 11th ed 1911 pp 804 808 MenbeZ Qarayev Qeyri uzvi kimya Maarif 1975