Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tatar mətbəxi (tatar. Татар милли ризыклары, Tatar milli rizıkları)— Türk xalqlarından biri olan Tatarların ənənəvi yeməkləri.
Tarix
Ataları qıpçaq və idil bolqar olan İdil tatarlarının ənənəvi mətbəxidir.
İdil (Volqa) tatarlarının mətbəxi öz mənşəyini əvvəllər köçəri olmuş, ancaq təxminən 1500 il öncə əkinçiliyə keçmiş və yerli əkinçilik toplumlarına assimilyasiya edilmiş İdil Bolqarlarının mətbəxindən götürür.
Tatar mətbəxindən təsirlənən yaxınlıqdakı əsas mətbəxlər Rus , Mari və Udmurt mətbəxləridir. Tatar mətbəxi Orta Asiya xalqlarının , xüsusən də özbəklərin mətbəxlərinin izlərini daşıyır. Tatarlar uzun müddət rus mətbəxinin bir çox elementləri ilə tanış olublar. Bununla birlikdə, kulinariya təsirləri və məhsulların daha çox şaxələndirilməsi Tatar mətbəxinin əsas etnik xüsusiyyətlərini dəyişdirmədi, əksinə daha zəngin bir müxtəliflik yaratdı.
Tatar mətbəxinin formalaşmasında coğrafiya və təbiət önəmli rol oynadı. Tatarların iki coğrafi bölgəsinin sərhədində (quzey ormanlarında və güney çöllərində) və eyni zamanda iki böyük çay İdil (Volqa) və Kama hövzələrində aparılan alış-veriş fəaliyyətinin təsiri ilə ölkənin mətbəxi önəmli dərəcədə zənginləşmişdir. Tatarlar kulinariya tarixinin ilklərində düyü, çay, quru meyvələr, qoz və ədviyyatlarla tanış idilər.
Tatar mətbəxi əsasən bölgənin əsas kənd təsərrüfatı məhsullarına - taxıl və heyvandarlığa əsaslanır. Kartofun nisbi önəmi 19-cu əsrin sonlarından etibarən artmağa başlamasına baxmayaraq, bölgənin əkinçiliyində meyvə və tərəvəz çox az inkişaf etmişdi. Yerli tərəvəzlərə soğan, yerkökü, qatıqotu, şalğam, balqabaq, çuğundur və az miqdarda xiyar və kələm daxildir. Yerli alma, albalı, moruq və qarağat da daxil olmaqla meyvələr İdil çayının sağ sahilindəki bağlarda yetişdirildi.
Ormanlar yabanı meyvələr, giləmeyvə, qoz, əvəlik, turşəng, nanə və yabanı pırasa qaynağıdır. Göbələklər ənənəvi Tatar mətbəxində yayğın deyildi və bu yaxınlarda xüsusilə şəhər əhalisi arasında istifadə olunur. Tatarlarla eyni dərəcədə məşhur olan ətlərinə görə mal-qara və qoyun yetişdirilir. At əti duzlanır, işlənir və yeyilir. Süd, əsasən, kəsmik, xama, qaymaq, qatıq və s. Kimi süd məhsullarında istifadə olunur. Quşçuluq yerli təsərrüfatlarda (toyuq, qaz) yayılmışdır və yumurta müxtəlif yollarla yeyilən sevimli yeməkdir. Meşə çöl bölgələrində arıçılıqdan yerli istehlak üçün bol bal istehsal edir.
Xüsusiyyətlər
Tatarlar çox zəngin bir kulinariya mədəniyyətinə sahibdirlər. Bu zənginlik, öz tarixi dəyərləri ilə yanaşı tarixləri boyunca bir çox mədəniyyətlərlə birlikdə yaşamaqlarından qaynaqlanır. Tarixləri boyunca əkinçilik və heyvançılıq ilə məşğul olan tatarlar, yaşadıqları bölgənin və yetişdirdikləri tərəvəz və meyvələrin (kələm, yerkökü, kartof, pomidor, istiot, badımcan, üzüm, çiyələk, əncir, alma, armud, şaftalı, qoz) və xəmir yeməkləri onların dəyərli mədəniyyətlərindən qaynaqlanır. "Tatar xəmirsiz doymaz" ata sözüdə Tatarların çörək və xəmir yeməklərinə dəyər verdiklərini göstərir.
Kəş (Tatar qurudu), süzmə qatıqdan əldə edilən sərt bir şor (çökəlik), qatıq qurusudur.
Yeməklər
Tatar mətbəxində müxtəlif yeməkləri görə bilərik.
Şorbalar
Tatar şorbaları ət, tərəvəz, balıq, toyuq və göbələkdən bişirilir. Şorbalar daha çox küftələr və içi doldurulmuş çörəklərlə (öçpoçmaq, pärämäç, bavırsaq) süfrəyə verilir.
Xəmir yeməkləri
Şirniyyatlar
Tatar mətbəxində adətən çay ilə verilən müxtəlif bişmiş şirniyyatlar təklif olunur: Çək-çək çelpek (dərin qızardılmış krep), qatlama (müxtəlif dolğularla bişmiş rulon - xaşxaş toxumu, susam, qort, qoz-fındıq), qoş tele (quş dili), lavaş (kişmişlə doldurulmuş qızardılmış küftələr), paştet (mürəbbə və ya quru meyvələrlə doldurulmuş şirin tortlar).
Habelə bal çörək hazırlanmasında da geniş istifadə olunur və öz-özünə çay ilə süfrəyə verilə bilər.
İçkilər
Qatıq və soyuq sudan əldə edilən Ayran Tatarlar arasında ən yayğın və sevimli içkilərdən biridir. Habelə at südündən hazırlanan Qımız, tatarlar arasında milli içki kimi qəbul edilir, bu isə onların ulu atalarından qalıbdır. Bundan başqa çay içməkdə tatarlar arasında geniş yayılmışdır.
Bişirmək qaydaları və qabları
Yeməklər ənənəvi Tatar mətbəxində əsasən qaynadılır, qızardılır və bişirilir. Qızartma tez-tez xəmir meyvəli qidalar üçün, ümumiyyətlə qaynadılmış ətlər üçün istifadə olunur (daha az qızartma tələb edən plov ətləri istisna olmaqla). Həm qaynama, həm də qızartma ənənəvi olaraq böyük mətbəx sobasının qırağına qoyulmuş bir dəmir qazanda görülür. Bişirmə tərcihən bir sobada edilir. Açıq atəşdə yemək bişirmək çox yayğın deyil. Bu üsul daha çox pancake (täçe qoymaq) və qızardılmış yumurta (täbä) hazırlamaq üçün istifadə olunur.
Dəmir qazanlar və güvəc qablar sobada geniş istifadə olunurdu. Bäleş və göbädiä bişirmək üçün böyük dərin çuqun qablar işlənir. Ağac qablar müxtəlif işlərdə geniş istifadə edilmişdir. Çörək xəmiri taxta yivlərdə yoğrulur və sonra taxta və ya hörmə qablarda qabartmağa buraxılır. Kərə yağı isə taxta toxmaqlarda hazırlanır. Bal və qatıq taxta qablarda saxlanılır. Metal və emaye qablar, tavalar, çinilər və şüşə qablar da daxil olmaqla ticari olaraq istehsal olunan mətbəx əşyaları 19-cu əsrin ortalarından etibarən getdikcə daha çox qəbul edildi.
Çay servisi Tatarlar arasında həmişə özəl bir diqqət mövzusu olmuşdur. Çay balaca stəkanlardan içilir (isti qalmaq üçün). Ənənəvi tatar çay servisi həmişə samovarla edilir.
Tipik tatar qabları balaca, alçaq və yuvarlaqdır.
Çağdaş qaz sobalarının və mikrodalğalı sobaların geniş yayılması, qızartma populyarlığının (ət, balıq, tərəvəz) artan populyarlığı kimi yeni bişirmə üsullarının mənimsənilməsinə səbəb oldu. Mətbəx qablarının modernləşdirilməsi qazanları, dəmir qabları və ənənəvi rolları olan bir çox ağac qabları ləğv etdi. Artıq orta ailə daha çox alüminium və emaye qablardan istifadə edir.
İstinadlar
- . 2019-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-11.
- . 2019-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tatar metbexi tatar Tatar milli rizyklary Tatar milli riziklari Turk xalqlarindan biri olan Tatarlarin enenevi yemekleri Tatarlarin dadli yemeklerinden biri AzuTarixAtalari qipcaq ve idil bolqar olan Idil tatarlarinin enenevi metbexidir Idil Volqa tatarlarinin metbexi oz menseyini evveller koceri olmus ancaq texminen 1500 il once ekinciliye kecmis ve yerli ekincilik toplumlarina assimilyasiya edilmis Idil Bolqarlarinin metbexinden goturur Tatar metbexinden tesirlenen yaxinliqdaki esas metbexler Rus Mari ve Udmurt metbexleridir Tatar metbexi Orta Asiya xalqlarinin xususen de ozbeklerin metbexlerinin izlerini dasiyir Tatarlar uzun muddet rus metbexinin bir cox elementleri ile tanis olublar Bununla birlikde kulinariya tesirleri ve mehsullarin daha cox saxelendirilmesi Tatar metbexinin esas etnik xususiyyetlerini deyisdirmedi eksine daha zengin bir muxteliflik yaratdi Tatar plovu Tatar metbexinin formalasmasinda cografiya ve tebiet onemli rol oynadi Tatarlarin iki cografi bolgesinin serhedinde quzey ormanlarinda ve guney collerinde ve eyni zamanda iki boyuk cay Idil Volqa ve Kama hovzelerinde aparilan alis veris fealiyyetinin tesiri ile olkenin metbexi onemli derecede zenginlesmisdir Tatarlar kulinariya tarixinin ilklerinde duyu cay quru meyveler qoz ve edviyyatlarla tanis idiler Tatar metbexi esasen bolgenin esas kend teserrufati mehsullarina taxil ve heyvandarliga esaslanir Kartofun nisbi onemi 19 cu esrin sonlarindan etibaren artmaga baslamasina baxmayaraq bolgenin ekinciliyinde meyve ve terevez cox az inkisaf etmisdi Yerli terevezlere sogan yerkoku qatiqotu salgam balqabaq cugundur ve az miqdarda xiyar ve kelem daxildir Yerli alma albali moruq ve qaragat da daxil olmaqla meyveler Idil cayinin sag sahilindeki baglarda yetisdirildi Ormanlar yabani meyveler gilemeyve qoz evelik turseng nane ve yabani pirasa qaynagidir Gobelekler enenevi Tatar metbexinde yaygin deyildi ve bu yaxinlarda xususile seher ehalisi arasinda istifade olunur Tatarlarla eyni derecede meshur olan etlerine gore mal qara ve qoyun yetisdirilir At eti duzlanir islenir ve yeyilir Sud esasen kesmik xama qaymaq qatiq ve s Kimi sud mehsullarinda istifade olunur Qusculuq yerli teserrufatlarda toyuq qaz yayilmisdir ve yumurta muxtelif yollarla yeyilen sevimli yemekdir Mese col bolgelerinde ariciliqdan yerli istehlak ucun bol bal istehsal edir XususiyyetlerTatarlar cox zengin bir kulinariya medeniyyetine sahibdirler Bu zenginlik oz tarixi deyerleri ile yanasi tarixleri boyunca bir cox medeniyyetlerle birlikde yasamaqlarindan qaynaqlanir Tarixleri boyunca ekincilik ve heyvanciliq ile mesgul olan tatarlar yasadiqlari bolgenin ve yetisdirdikleri terevez ve meyvelerin kelem yerkoku kartof pomidor istiot badimcan uzum ciyelek encir alma armud saftali qoz ve xemir yemekleri onlarin deyerli medeniyyetlerinden qaynaqlanir Tatar xemirsiz doymaz ata sozude Tatarlarin corek ve xemir yemeklerine deyer verdiklerini gosterir Kes Tatar qurudu suzme qatiqdan elde edilen sert bir sor cokelik qatiq qurusudur YemeklerTatar metbexinde muxtelif yemekleri gore bilerik Sorbalar Tatar sorbalari et terevez baliq toyuq ve gobelekden bisirilir Sorbalar daha cox kufteler ve ici doldurulmus coreklerle ocpocmaq paramac bavirsaq sufreye verilir Xemir yemekleri Ocpocmaq tatar dilinde Ucbucaq demekdirOcpocmaq Peremec Qistibiy Ciy kufte Ciy Borek Piroq Sirniyyatlar Cek cek Tatar metbexinde adeten cay ile verilen muxtelif bismis sirniyyatlar teklif olunur Cek cek celpek derin qizardilmis krep qatlama muxtelif dolgularla bismis rulon xasxas toxumu susam qort qoz findiq qos tele qus dili lavas kismisle doldurulmus qizardilmis kufteler pastet murebbe ve ya quru meyvelerle doldurulmus sirin tortlar Habele bal corek hazirlanmasinda da genis istifade olunur ve oz ozune cay ile sufreye verile biler Ickiler Qatiq ve soyuq sudan elde edilen Ayran Tatarlar arasinda en yaygin ve sevimli ickilerden biridir Habele at sudunden hazirlanan Qimiz tatarlar arasinda milli icki kimi qebul edilir bu ise onlarin ulu atalarindan qalibdir Bundan basqa cay icmekde tatarlar arasinda genis yayilmisdir Bisirmek qaydalari ve qablariYemekler enenevi Tatar metbexinde esasen qaynadilir qizardilir ve bisirilir Qizartma tez tez xemir meyveli qidalar ucun umumiyyetle qaynadilmis etler ucun istifade olunur daha az qizartma teleb eden plov etleri istisna olmaqla Hem qaynama hem de qizartma enenevi olaraq boyuk metbex sobasinin qiragina qoyulmus bir demir qazanda gorulur Bisirme tercihen bir sobada edilir Aciq atesde yemek bisirmek cox yaygin deyil Bu usul daha cox pancake tace qoymaq ve qizardilmis yumurta taba hazirlamaq ucun istifade olunur Demir qazanlar ve guvec qablar sobada genis istifade olunurdu Bales ve gobadia bisirmek ucun boyuk derin cuqun qablar islenir Agac qablar muxtelif islerde genis istifade edilmisdir Corek xemiri taxta yivlerde yogrulur ve sonra taxta ve ya horme qablarda qabartmaga buraxilir Kere yagi ise taxta toxmaqlarda hazirlanir Bal ve qatiq taxta qablarda saxlanilir Metal ve emaye qablar tavalar ciniler ve suse qablar da daxil olmaqla ticari olaraq istehsal olunan metbex esyalari 19 cu esrin ortalarindan etibaren getdikce daha cox qebul edildi Cay servisi Tatarlar arasinda hemise ozel bir diqqet movzusu olmusdur Cay balaca stekanlardan icilir isti qalmaq ucun Enenevi tatar cay servisi hemise samovarla edilir Tipik tatar qablari balaca alcaq ve yuvarlaqdir Cagdas qaz sobalarinin ve mikrodalgali sobalarin genis yayilmasi qizartma populyarliginin et baliq terevez artan populyarligi kimi yeni bisirme usullarinin menimsenilmesine sebeb oldu Metbex qablarinin modernlesdirilmesi qazanlari demir qablari ve enenevi rollari olan bir cox agac qablari legv etdi Artiq orta aile daha cox aluminium ve emaye qablardan istifade edir Istinadlar 2019 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 11 2019 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 11