Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Talaq – İslam dininə görə kişi ilə qadın arasında başlanmış nikaha son vermə.
Öz arvadına talaq verən kişi, gərək baliğ və aqil olsun, həmçinin kişi gərək öz ixtiyarı ilə talaq versin və əgər arvadına talaq verməyə onu məcbur etsələr, talaq batildir; və həmçinin gərək talaq vermək qəsdi olsun, əgər siğəsini zarafat ilə, yaxud sərxoş halda desə, səhih deyil.
Qadın gərək talaq vaxtında heyz və nifas qanından pak olsun və əri o paklıqda onunla yaxınlıq etməmiş olsun. Bu iki şərtin təfsili gələcək məsələlərdə deyiləcək.
Heyz və nifas halında qadına talaq vermək üç halda səhihdir: 1) Evlənəndən sonra əri onunla yaxınlıq etməmiş olsun; 2) Hamilə olmağı məlum olsun; əgər məlum olmasa və əri heyz halında təlağını versə və sonra başa düşsə ki, hamilə imiş, talaq batildir, hərçənd yaxşısı odur ki, ona talaq verməklə olsa belə ehtiyata riayət edilsin; 3) Kişi qayib olsa və ya hər hansı səbəbdən hətta qadının gizlənməsinə görə, arvadının heyz və nifas qanından pak olub-olmadığını başa düşə bilməsə; Bu halda vacib ehtiyat budur ki, arvadından ayrıldığı gündən ən azı bir ay keçənə qədər səbir edib sonra ona talaq versin.
Əgər qadını heyz halından pak olduğunu bilsə və təlağını versə, sonradan məlum olsa ki, talaq vaxtında heyz halında imiş, onun təlağı fərz olunan hal istisna olmaqla batildir. Əgər onun, heyz halında olduğunu bilsə və təlağını versə, sonradana məlum olsa ki, pak imiş, onun təlağı səhihdir.
Əgər bir şəxs arvadının heyz, ya nifas halında olduğunu bilə-bilə ondan ayrı düşsə, məsələn, səfərə çıxsa və ona talaq vermək istəsə, gərək arvadın heyz ya nifas qanından pak olduğuna yəqinlik, ya arxayınlıq hasil edənə kimi səbir etsin və sonra bilsə ki, pak olubdur, ona talaq verə bilər.
Əgər arvadından ayrı düşən kişi öz arvadına talaq vermək istəsə, belə ki, arvadının heyz və nifas halında olub-olmamasından xəbər tuta bilsə, hərçənd onun xəbəri qadının heyz adəti üzrə, ya şəriətdə müəyyən olunmuş başqa nişanələrdən olsa belə, əgər ona talaq versə və sonra məlum olsa heyz, ya nifas halında olub, o halda onun təlağı səhih deyil.
İstər heyz, ya nifas halında olan, istərsə pak olmuş əyalı ilə yaxınlıq etsə və talaq vermək istəsə, gərək təzədən heyz olub pak olana qədər gözləsin. Amma 9 yaşı tamam olmamış, yaxud qadının hamilə olması yəqin olsa, əgər yaxınlıq edəndən sonra talaq versə, həmçinin yaisə olsa da, işkalı yoxdur.
Əgər heyz və nifas qanından pak olan qadın ilə yaxınlıq etsə və həmin paklıqda onun talağını versə, sonradan isə məlum olsa ki, talaq vaxtı hamilə imiş, o talaq batildir, hərçənd talağın yenidən verilməsi ilə olsa belə ehtiyata riayət etmək daha yaxşıdır.
Əgər heyz və nifas qanından pak olmuş qadın ilə yaxınlıq etsə və sonra ondan ayrılsa, məsələn; səfərə getsə, belə ki, səfərdə təlağını vermək istəsə və onun halından xəbərdar ola bilməsə, gərək qadının o paklıqdan sonra qan görüb və təzədən pak olması qədər səbir etsin. Vacib ehtiyat odur ki, o müddət bir aydan az olmasın. Əgər qeyd olunanlara riayət etməklə talaq versə, sonra təlağın elə həmin paklıq dövründə baş verməsi məlum olsa, eybi yoxdur.
Əgər kişi xilqətindən, ya xəstəliyinə görə, ya süd verdiyinə görə, ya dərman qəbul etdiyinə görə və ya hansı başqa səbəbdən heyz görməyən arvadına talaq vermək istəsə və o halda onun yaşda olan qadınlar heyz görürlərsə, gərək öz arvadı ilə yaxınlıq etdiyi vaxtdan 3 (üç) ay müddətində onunla cima etməkdən çəkinsin və sonra ona talaq versin.
Talağın siğəsi gərək ərəbcə düz və "Taliq" kəlməsi ilə oxunsun, iki adil kişi də onu eşitsinlər. Əgər kişi özü talaq siğəsini oxumaq istəsə və arvadının adı məsələn; Fatimə olsa gərək desin: "Zovcəti Fatimətu taliqun" yəni mənim arvadım Fatimə azaddır. Əgər başqasını vəkil etsə, gərək o vəkil desin: "Zovcətu müvəkkili Fatimətu taliqun" və qadın müəyyən olan halda onun adını demək lazım deyil. Əgər orada hazır olsa və "hazihi taliqun" deyilərək ona işarə etsə və ya ona xitab edilərək ənti taliq deyilsə, kifayətdir. Əgər kişi talaq siğəsini ərəbcə oxuya bilməsə və ya vəkil tuta bilməsə, hansı dildə olursa olsun, ərəbcə oxunan siğənin mənasını deyib, talaq verə bilər.
Müvəqqəti əqd ilə siğə olunmuş qadının təlağı yoxdur. Onun azad olması, əqdin tamam olması ilə, yaxud kişinin ona "Müddəti sənə bağışladım" deyərək müddəti bağışlaması ilə olur. Şahid tutmaq və qadının heyzdən pak olması lazım deyil.
Talağin iddəsi
9 yaşı tamam olmamış, habelə yaisə qadının iddəsi yoxdur, yəni əri onunla yaxınlıq etsə də, talaqdan sonra dərhal ərə gedə bilər.
9 yaşı tamam olan və yaisə olmayan qadının əri onunla yaxınlıq edib təlağını versə, talaqdaq sonra gərək iddə saxlasın. İki heyzin arasındakı fasilə 3 aydan az olan qadının iddəsi odur ki, əri paklığında ona təlağını verəndən sonra o qədər gözləsin ki, iki dəfə heyz görsün və pak olsun. Üçüncü heyzi görən kimi onun iddəsi tamam olur və ərə gedə bilər, amma əgər yaxınlıq etməmişdən qabaq ona talaq versə, iddəsi yoxdur, yəni talaqdaq sonra dərhal ərə gedə bilər, amma əgər ərindən xaric olan məni, (cəzb və ya ona oxşar yol ilə) qadının fərcinə daxil olsa, bu halda gərək iddə saxlasın.
Heyz görməyən qadın əgər heyz görən qadınlar yaşda olsa, ya iki heyzi arasındakı zaman fasiləsi 3 aydan artıq olsa, belə ki, əri onunla yaxınlıq etdikdən sonra talaq versə, gərək talaqdaq sonra qəməri tarixlə üç ay iddə saxlasın.
İddəsi üç ay olan qadının əgər hilali ayın əvvəlində təlağını versələr, üç ay iddə saxlasın. Əgər ayın əsnasında təlağını versə, gərək ayın qalanını sonrakı iki ay ilə bərabər və birinci aydan, qalanını isə dördüncü aydan iddə saxlasın ki, üç ay tamam olsun. Məsələn, əgər ayın 20-ci gününün qürubunda təlağını versələr və o ay 30 gün olsa, onun iddəsi dördüncü ayın 20-ci günü qürub vaxtı tamam olur. Əgər ay 29 gün olsa, vacib ehtiyat odur ki, dördüncü aydan 21 gün iddə saxlasın ki, birinci aydan iddə saxladığı miqdarla 30 gün olsun.
Əgər hamilə qadına talaq versələr, iddəsi uşaq dünyaya gələnə qədər, ya səqt olana qədərdir. Buna görə də əgər talaqdan bir saat sonra uşaq dünyaya gəlsə, iddəsi tamam olar, amma bu o haldadır ki, uşaq ərinin şəri övladı olsun. Buna əsasən əgər qadın zinadan hamilə olsa və əri ona talaq versə, onun iddəsi, uşağa hamiləlik dövrü ilə tamam olmur.
9 yaşı tamam olmuş və yaisə olmayan qadın əgər siğə olunsa, belə ki, əri onunla yaxınlıq etsə və o qadının müddəti tamam olsa, ya əri müddəti ona bağışlasa, gərək iddə saxlasın. Əgər heyz görürsə, gərək iki heyz miqdarında iddə saxlasın və ərə getməsin, vacib ehtiyata görə bir dəfə heyz görməsi kifayət deyil və əgər heyz görmürsə 45 gün ərə getməkdən özünü çəkindirsin. Hamilə olan halda onun iddəsi uşaq dünyaya gələnə qədər, ya səqt olana qədərdir, hərçənd müstəhəbb ehtiyat odur ki, doğuş və 45 gün arasında hansı daha çox olsa, onu daha çox iddə saxlasın.
Talaq iddəsinin əvvəli talaq siğəsi oxunub tamam olandan sonra başlayır, istər qadın ona talaq verdiyini bilsin, ya bilməsin. Əgər iddə tamam olandan sonra ona talaq verildiyini başa düşsə, təzədən iddə saxlamağı lazım deyil.
Əri ölmüş qadinin iddəsi
Əri ölmüş qadın hamilə olmasa, gərək 4 ay 10 gün iddə saxlasın, yəni ərə getməkdən çəkinsin, hərçənd səğirə, ya yaisə, ya siğə olsa, ya kafir, ya rici talaq verilmiş, ya iddə halında olsun, əri onunla yaxınlıq etməsə də, hətta əri uşaq və ya dəli də olmuş olsa, hökm eynidir. Əgər hamilə olsa, gərək doğana qədər iddə saxlasın. Amma əgər 4 ay 10 gün keçməmişdən qabaq dünyaya gəlsə, gərək ərinin ölümündən sonra 4 ay 10 gün gözləsin. Bu iddəyə, vəfat iddəsi deyərlər.
Vəfat iddəsində olan qadına zinət libasları geymək və sürmə çəkmək haramdır. Həmçinin zinət hesab olunan başqa işlər də ona haram olar. Amma evdən çölə getmək ona haram deyil.
Əgər bir qadın ərinin öldüyünü yəqin etsə və vəfat iddəsi tamam olandan sonra ərə getsə, əgər məlum olsa ki, onun əri sonradan ölüb, ikinci əqd də birinci ərinin sağlığında və ya həqiqi vəfat iddəsi dövründə baş veribsə, gərək ikinci ərindən ayrılsın və vacib ehtiyata görə iki iddə saxlasın. Əgər ikinci ərindən hamilə olubsa, bu halda doğana qədər ikinci ər üçün (eynilə talaq iddəsi kimi olan) vəty-şübhə iddəsi, ondan sonra isə birinci ər üçün vəfat iddəsi saxlasın, ya da əvvəlki iddəsini təkmil etsin. Əgər hamilə olmasa və birinci əri ikinci ərinin yaxınlıq etməsindən qabaq ölmüş olsa, əvvəlcə birinci ər üçün vəfat iddəsi, ondan sonra isə ikinci əri üçün vəty-şübhə iddəsi saxlasın. Əgər yaxınlıq vəfatdan qabaq olubsa, onun iddəsi irəlidir.
Vəfat iddəsinin əvvəli əri qayib, ya qayib hökmündə olan halda, ərin ölümündən sonra yox, qadının ərinin ölümündən xəbərdar olmasından başlayır, amma bu hökm əgər qadın həddi-büluğa çatmamış, ya divanə olan surətdə məhəlli-işkaldır, ehtiyata riayət etmək vacibdir.
Əgər qadın desə ki, "iddəm tamam olub", ondan qəbul olunar, amma əgər qadın töhmət vurulan bir məqamda olsa, bu halda vacib ehtiyata görə ondan qəbul olunmaz, məsələn, əgər iddia etsə ki, bir ayda 3 dəfə heyz görüb, onun iddiası təsdiq olunmaz. Amma əgər ona yaxın olan qadınlar onun bu adət üzrə heyz görməsini təsdiq etsələr, bu halda ondan qəbul olunar.
Rici və bain talaği
Bain talaq odur ki, talaqdan sonra kişinin öz arvadına rücu etməsinə haqqı yoxdur, yəni əqdsiz onu arvadlığa qəbul etməyə haqqı yoxdur və o, 6 qismdir.
1. 9 yaşı tamam olmayan qadının təlağı.
2. Yaisə olan qadının təlağı.
3. Əqddən sonra əri onunla yaxınlıq etməmiş olan qadının talaqı.
4. Üç dəfə boşanmış bir qadının talaqı.
5. Xüli və mübarat təlağı.
6. Şəriət hakiminin, ərinin nə nəfəqəsini təmin etməyə və nə də boşamağa hazır olduğu bir qadına verdiyi talaq.
Bunlarla bağlı hökmlər sonrakı məsələlərdə açıqlanacaqdır. Bunlardan başqa olan talaqlar isə rici talaqdır. Yəni qadının iddədə olduğu müddətdə əri yenidən ona rücu edə bilər.
Arvadını rici talaqla boşayan şəxsə arvadını, boşanma zamanı yaşadığı evdən çıxarması haramdır. Amma bəzi zamanlarda ki, qadının zina etmiş olması bunlardan biridir, qadını evdən çıxarmasının eybi yoxdur. Həmçinin qadının ərindən icazəsiz lazımsız işlər üçün evdən çıması haramdır. Kişiyə də vacibdir ki, iddə dövründə onun xərclərini təmin etsin.
Rücu etməyin hökmləri
Rici talaqda kişi iki yolla öz arvadına rücu edə bilər:
1. Qadını, yenidən öz arvadı qərar verməsini bildirən bir söz desin.
2. Bir iş görsə ki, o iş ilə rücu qəsdi olsun. Yaxınlıq etməklə rücu gerçəkləşir, hərçənd rücu qəsdi olmasa da; amma şəhvətli ləms və öpüş ilə rücunun gerçəkləşməsi məhəlli işkaldır. Vacib ehtiyata görə əgər rücu etmək istəməsə, gərək yenidən talaq versin.
Rücu etmək üçün kişinin şahid tutması, ya da arvada xəbər verməsi lazım deyil. Hətta əgər heç kəs bilmədən özü rücu etsə, rücu etməyi düzdür. Amma əgər iddədən sonra kişi desə ki, iddə içərisində rücu etmişəm, qadın onu təsdiq etməsə, kişinin öz iddasını isbat etməsi lazımdır.
Öz arvadına rici talaq verən kişi əgər ondan bir mal alsa və onunla sülh etsə ki, bir daha ona rücu etməsin, hərçənd bu müsalihə düz olsa da və rücu etməməsi vacib olsa da, amma onun rücu etmək haqqı aradan getmir və rücu etdiyi surətdə, yenidən izdivac bərqərar olur.
Əgər bir qadına iki dəfə talaq verib ona rücu etsə, ya iki dəfə ona talaq verib və hər talaqdan sonra əqd etsə, ya bir talaqdan sonra rücu etsə, o biri talaqdan sonra əqd etsə, üçüncü talaqdan sonra o qadın ona haramdır. Amma əgər üçüncü talaqdan sonra başqasına ərə getsə, beş şərt ilə birinci ərinə halal olar, yəni o qadını təzədən əqd edə bilər:
1. İkinci ərin əqdi həmişəlik olsun. Əgər onu siğə etsə, ondan ayrılandan sonra birinci ər onu əqd edə bilməz.
2. İkinci ər onunla yaxınlıq etsin və düxul olsun və vacib ehtiyat odur ki, yaxınlıq qadının fərcindən olsun.
3. İkinci ər təlağını versin, ya ölsün.
4. İkinci ərin talaq, ya vəfat iddəsi tamam olsun.
5. Vacib ehtiyata görə ikinci ər yaxınlıq zamanı baliğ olsun.
Xül talaği
Ərinə meyli olmayan və ya ona kərahəti olan qadının mehrini və ya özünə aid olan başqa malını özünün boşanması üçün ərinə bağışlayarsa, buna, xül talaqı deyilir. Xül talaqında qadının ərinə qarşı olan meylsizliyi o həddə olmalıdır ki, onun evlilik haqqını riayət etmədiyini təhdid etsin.
Əgər talaq siğəsini ər özü oxumaq istəsə, belə ki, qadının adı Fatimə olsa qərara alınmış şey verildikdən sonra, gərək desin:
"Zovcəti Fatimətu xalətuha əla ma bəzələt" və ehtiyat müstəhəbbə görə həmçinin desin: "hiyə taliqun" yəni arvadım Fatiməni verdiyi şey müqabilində xül təlağı verdim və o azaddır. Qadın müəyyən olan halda bu talaqda və mübarat təlağında onun adını demək lazım deyil.
Əgər bir qadın bir kəsi vəkil etsə ki, onun mehrini ərinə bağışlasın və ər də həmin adamı vəkil etsə ki, arvada talaq versin, belə ki, ərin adı Muhəmməd və qadının adı Fatimə olsa, vəkil talaq siğəsini bu cür oxuyacaq:
"Ən muvəkkiləti Fatimətə bəzəltu məhrəhə limuvəkkili Muhəmmədin liyəxləəha ələyhi", ondan sonra deyəcək: "zovcətu muvəkkili xalətuha əla ma bəzələt fə hiyə taliqun", əgər bir qadın bir kəsi vəkil etsə ki, mehrdən başqa bir şeyi onun ərinə bağışlasın ki, ona talaq versin, vəkil gərək "məhrəha" sözünün yerinə o şeyi desin. Məsələn; 100 tümən versə gərək desin: "bəzəltu miətə tuman".
Mübarat talaği
Əgər ər və arvad bir-birlərini istəməsələr, bir-birlərindən ikrah etsələr və qadın bir malı ona talaq verməsi üçün kişiyə versə, bu təlağa mübarat təlağı deyilir.
Əgər ər mübarat siğəsini oxumaq istəsə, belə ki, qadının adı Fatimə olsa, gərək desin: "barətu zovcəti Fatimətə əla ma bəzələt" və lazım ehtiyata görə həmçinin desin "fəhiyə taliqun", yəni mən və arvadım Fatimə, onun verdiyi şeyin müqabilində bir-birimizdən ayrıldıq və o azaddır. Əgər başqasını vəkil etsə, vəkil gərək desin:
"Ən qibəli müvəkkili barətu zovcətəhu Fatimətə əla ma bəzələt fəhiyə taliqun", hər iki halda əgər "əla ma bəzələt" kəlməsinin yerinə, "bima bəzələt" desə, eybi yoxdur.
Xül və mübarat təlağının siğəsi gərək imkan olan halda ərəbcə səhih oxunsun və əgər mümkün olmasa, onun hökmü 2465-ci məsələdə olan təlağın hökmüdür, amma əgər qadın öz malını ərinə bağışlamaq üçün məsələn, azərbaycanca desə ki, talaq üçün filan malı sənə bağışladım, eybi yoxdur.
Əgər qadın xül, ya mübarat təlağının iddəsinin əsnasında bəxşiş fikrindən qayıtsa, ər rücu edə bilər və əqdsiz təzədən onu öz arvadı edə bilər.
Mübarat təlağı üçün ərin aldığı mal gərək mehrdən çox olmasın, hətta vacib ehtiyata görə gərək mehrdən az olsun, amma xül təlağında çox olsa, eybi yoxdur.
Talağin müxtəlif hökmləri
Əgər bir kişi naməhrəm qadını öz əyalı güman edib, onun ilə yaxınlıq etsə, istər o qadın əri olmadığını bilsin, istərsə də əri olduğunu güman etsin, gərək iddə saxlasın.
Bir kişi öz arvadı olmadığını bildiyi bir qadınla zina etsə, əgər qadın onun əri olmadığını bilsə, iddə saxlaması lazım deyil, amma əri olduğunu güman etsə, vacib ehtiyata görə iddə saxlamalıdır.
Əgər bir kişi, bir qadını onunla evlənməsi üçün ərini boşama məcburiyyətində qoymaq məqsədiylə evlilik hüquqlarına riayət etməməsi üçün aldadarsa, o qadının təlağı və əqdi səhihdir. Amma hər ikisi də böyük günah etmiş olurlar.
Əgər qadın əqdin zimnində əri ilə şərt etsə ki, xüsusi şərait irəli gəlsə, məsələn, əgər ər uzun müddətli səfərə getsə, ya məsələn, 6 ay onun xərcini verməsə, ya uzun müddət həbsə məhkum edilsə, təlağın ixtiyarı onunla olsun, bu şərt batildir, amma şərt etsə ki, ərinin tərəfindən xüsusi şərtlərdə və ya heç bir qeyd-şərt olmadan özünə talaq vermək üçün vəkil olsa, şərt düzdür və əri sonradan onu vəkillikdən əzl edə bilməz, əgər bu halda (vəkil olduğu halda qadın) özünə talaq versə talaq səhihdir.
Əri itmiş qadın, əgər başqasına ərə getmək istəsə, gərək adil müctəhidin yanına getsin və "Minhacus-sadiqin" kitabında qeyd etdiyimiz xüsusi şərtlər daxilində müctəhid ona talaq verə bilər.
Dəlinin ata və ata tərəfindən olan babası, onun arvadına onun məsləhətinə olsa, talaq verə bilərlər.
Əgər ata, ya ata tərəfindən olan babası öz uşağı üçün bir arvadı siğə etsə, uşağın mükəlləf olan vaxtından bir qədəri siğənin müddətində olsa belə, məsələn, 14 yaşlı oğlan üçün bir qadını iki illik siğə etsə, belə ki, uşağın xeyrinə olsa, o qadının müddətini bağışlaya bilər. Amma onun daimi arvadına talaq verə bilməz.
Əgər şəri höccət üzündən kişi iki nəfəri adil bilsə və öz arvadına onların qarşısında talaq versə, bir başqası ki, onların ədaləti onun yanında sübut deyil, əgər ehtimal versə ki, onların ədaləti talaq verənin yanında sabitdir, o qadını iddə tamam olandan sonra özü üçün, ya başqa adam üçün əqd edə bilər. Amma onların ədalətli olmadığına yəqin etsə, o qadını əqd edə bilməz.
Kişinin rici talaq verdiyi qadın, iddəsi tamam olana qədər onun şəri həyat yoldaşı hökmündədir. Belə ki, ərinin ondan hər növ cinsi ləzzət almasına mane olmağa haqqı yoxdur. Caiz və hətta müstəhəbdir ki, qadın özünü onun üçün bəzəsin. Onun icazəsi olmadan evdən çıxması caiz deyil. Əgər naşizə olmasa, (itaətdən boyun qaçırmasa) nəfəqəsini vermək ərinə vacibdir, eləcə də kəfəni, fitrə zəkatı da ərin öhdəsinədir. Hər biri ölərsə, digəri ondan irs aparır. Kişi, arvadının iddədə olduğu zaman onun bacısını ala bilməz.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Talaq Islam dinine gore kisi ile qadin arasinda baslanmis nikaha son verme Oz arvadina talaq veren kisi gerek balig ve aqil olsun hemcinin kisi gerek oz ixtiyari ile talaq versin ve eger arvadina talaq vermeye onu mecbur etseler talaq batildir ve hemcinin gerek talaq vermek qesdi olsun eger sigesini zarafat ile yaxud serxos halda dese sehih deyil Qadin gerek talaq vaxtinda heyz ve nifas qanindan pak olsun ve eri o pakliqda onunla yaxinliq etmemis olsun Bu iki sertin tefsili gelecek meselelerde deyilecek Heyz ve nifas halinda qadina talaq vermek uc halda sehihdir 1 Evlenenden sonra eri onunla yaxinliq etmemis olsun 2 Hamile olmagi melum olsun eger melum olmasa ve eri heyz halinda telagini verse ve sonra basa dusse ki hamile imis talaq batildir hercend yaxsisi odur ki ona talaq vermekle olsa bele ehtiyata riayet edilsin 3 Kisi qayib olsa ve ya her hansi sebebden hetta qadinin gizlenmesine gore arvadinin heyz ve nifas qanindan pak olub olmadigini basa duse bilmese Bu halda vacib ehtiyat budur ki arvadindan ayrildigi gunden en azi bir ay kecene qeder sebir edib sonra ona talaq versin Eger qadini heyz halindan pak oldugunu bilse ve telagini verse sonradan melum olsa ki talaq vaxtinda heyz halinda imis onun telagi ferz olunan hal istisna olmaqla batildir Eger onun heyz halinda oldugunu bilse ve telagini verse sonradana melum olsa ki pak imis onun telagi sehihdir Eger bir sexs arvadinin heyz ya nifas halinda oldugunu bile bile ondan ayri dusse meselen sefere cixsa ve ona talaq vermek istese gerek arvadin heyz ya nifas qanindan pak olduguna yeqinlik ya arxayinliq hasil edene kimi sebir etsin ve sonra bilse ki pak olubdur ona talaq vere biler Eger arvadindan ayri dusen kisi oz arvadina talaq vermek istese bele ki arvadinin heyz ve nifas halinda olub olmamasindan xeber tuta bilse hercend onun xeberi qadinin heyz adeti uzre ya serietde mueyyen olunmus basqa nisanelerden olsa bele eger ona talaq verse ve sonra melum olsa heyz ya nifas halinda olub o halda onun telagi sehih deyil Ister heyz ya nifas halinda olan isterse pak olmus eyali ile yaxinliq etse ve talaq vermek istese gerek tezeden heyz olub pak olana qeder gozlesin Amma 9 yasi tamam olmamis yaxud qadinin hamile olmasi yeqin olsa eger yaxinliq edenden sonra talaq verse hemcinin yaise olsa da iskali yoxdur Eger heyz ve nifas qanindan pak olan qadin ile yaxinliq etse ve hemin pakliqda onun talagini verse sonradan ise melum olsa ki talaq vaxti hamile imis o talaq batildir hercend talagin yeniden verilmesi ile olsa bele ehtiyata riayet etmek daha yaxsidir Eger heyz ve nifas qanindan pak olmus qadin ile yaxinliq etse ve sonra ondan ayrilsa meselen sefere getse bele ki seferde telagini vermek istese ve onun halindan xeberdar ola bilmese gerek qadinin o pakliqdan sonra qan gorub ve tezeden pak olmasi qeder sebir etsin Vacib ehtiyat odur ki o muddet bir aydan az olmasin Eger qeyd olunanlara riayet etmekle talaq verse sonra telagin ele hemin pakliq dovrunde bas vermesi melum olsa eybi yoxdur Eger kisi xilqetinden ya xesteliyine gore ya sud verdiyine gore ya derman qebul etdiyine gore ve ya hansi basqa sebebden heyz gormeyen arvadina talaq vermek istese ve o halda onun yasda olan qadinlar heyz gorurlerse gerek oz arvadi ile yaxinliq etdiyi vaxtdan 3 uc ay muddetinde onunla cima etmekden cekinsin ve sonra ona talaq versin Talagin sigesi gerek erebce duz ve Taliq kelmesi ile oxunsun iki adil kisi de onu esitsinler Eger kisi ozu talaq sigesini oxumaq istese ve arvadinin adi meselen Fatime olsa gerek desin Zovceti Fatimetu taliqun yeni menim arvadim Fatime azaddir Eger basqasini vekil etse gerek o vekil desin Zovcetu muvekkili Fatimetu taliqun ve qadin mueyyen olan halda onun adini demek lazim deyil Eger orada hazir olsa ve hazihi taliqun deyilerek ona isare etse ve ya ona xitab edilerek enti taliq deyilse kifayetdir Eger kisi talaq sigesini erebce oxuya bilmese ve ya vekil tuta bilmese hansi dilde olursa olsun erebce oxunan sigenin menasini deyib talaq vere biler Muveqqeti eqd ile sige olunmus qadinin telagi yoxdur Onun azad olmasi eqdin tamam olmasi ile yaxud kisinin ona Muddeti sene bagisladim deyerek muddeti bagislamasi ile olur Sahid tutmaq ve qadinin heyzden pak olmasi lazim deyil Talagin iddesi9 yasi tamam olmamis habele yaise qadinin iddesi yoxdur yeni eri onunla yaxinliq etse de talaqdan sonra derhal ere gede biler 9 yasi tamam olan ve yaise olmayan qadinin eri onunla yaxinliq edib telagini verse talaqdaq sonra gerek idde saxlasin Iki heyzin arasindaki fasile 3 aydan az olan qadinin iddesi odur ki eri pakliginda ona telagini verenden sonra o qeder gozlesin ki iki defe heyz gorsun ve pak olsun Ucuncu heyzi goren kimi onun iddesi tamam olur ve ere gede biler amma eger yaxinliq etmemisden qabaq ona talaq verse iddesi yoxdur yeni talaqdaq sonra derhal ere gede biler amma eger erinden xaric olan meni cezb ve ya ona oxsar yol ile qadinin fercine daxil olsa bu halda gerek idde saxlasin Heyz gormeyen qadin eger heyz goren qadinlar yasda olsa ya iki heyzi arasindaki zaman fasilesi 3 aydan artiq olsa bele ki eri onunla yaxinliq etdikden sonra talaq verse gerek talaqdaq sonra qemeri tarixle uc ay idde saxlasin Iddesi uc ay olan qadinin eger hilali ayin evvelinde telagini verseler uc ay idde saxlasin Eger ayin esnasinda telagini verse gerek ayin qalanini sonraki iki ay ile beraber ve birinci aydan qalanini ise dorduncu aydan idde saxlasin ki uc ay tamam olsun Meselen eger ayin 20 ci gununun qurubunda telagini verseler ve o ay 30 gun olsa onun iddesi dorduncu ayin 20 ci gunu qurub vaxti tamam olur Eger ay 29 gun olsa vacib ehtiyat odur ki dorduncu aydan 21 gun idde saxlasin ki birinci aydan idde saxladigi miqdarla 30 gun olsun Eger hamile qadina talaq verseler iddesi usaq dunyaya gelene qeder ya seqt olana qederdir Buna gore de eger talaqdan bir saat sonra usaq dunyaya gelse iddesi tamam olar amma bu o haldadir ki usaq erinin seri ovladi olsun Buna esasen eger qadin zinadan hamile olsa ve eri ona talaq verse onun iddesi usaga hamilelik dovru ile tamam olmur 9 yasi tamam olmus ve yaise olmayan qadin eger sige olunsa bele ki eri onunla yaxinliq etse ve o qadinin muddeti tamam olsa ya eri muddeti ona bagislasa gerek idde saxlasin Eger heyz gorurse gerek iki heyz miqdarinda idde saxlasin ve ere getmesin vacib ehtiyata gore bir defe heyz gormesi kifayet deyil ve eger heyz gormurse 45 gun ere getmekden ozunu cekindirsin Hamile olan halda onun iddesi usaq dunyaya gelene qeder ya seqt olana qederdir hercend mustehebb ehtiyat odur ki dogus ve 45 gun arasinda hansi daha cox olsa onu daha cox idde saxlasin Talaq iddesinin evveli talaq sigesi oxunub tamam olandan sonra baslayir ister qadin ona talaq verdiyini bilsin ya bilmesin Eger idde tamam olandan sonra ona talaq verildiyini basa dusse tezeden idde saxlamagi lazim deyil Eri olmus qadinin iddesi Eri olmus qadin hamile olmasa gerek 4 ay 10 gun idde saxlasin yeni ere getmekden cekinsin hercend segire ya yaise ya sige olsa ya kafir ya rici talaq verilmis ya idde halinda olsun eri onunla yaxinliq etmese de hetta eri usaq ve ya deli de olmus olsa hokm eynidir Eger hamile olsa gerek dogana qeder idde saxlasin Amma eger 4 ay 10 gun kecmemisden qabaq dunyaya gelse gerek erinin olumunden sonra 4 ay 10 gun gozlesin Bu iddeye vefat iddesi deyerler Vefat iddesinde olan qadina zinet libaslari geymek ve surme cekmek haramdir Hemcinin zinet hesab olunan basqa isler de ona haram olar Amma evden cole getmek ona haram deyil Eger bir qadin erinin olduyunu yeqin etse ve vefat iddesi tamam olandan sonra ere getse eger melum olsa ki onun eri sonradan olub ikinci eqd de birinci erinin sagliginda ve ya heqiqi vefat iddesi dovrunde bas veribse gerek ikinci erinden ayrilsin ve vacib ehtiyata gore iki idde saxlasin Eger ikinci erinden hamile olubsa bu halda dogana qeder ikinci er ucun eynile talaq iddesi kimi olan vety subhe iddesi ondan sonra ise birinci er ucun vefat iddesi saxlasin ya da evvelki iddesini tekmil etsin Eger hamile olmasa ve birinci eri ikinci erinin yaxinliq etmesinden qabaq olmus olsa evvelce birinci er ucun vefat iddesi ondan sonra ise ikinci eri ucun vety subhe iddesi saxlasin Eger yaxinliq vefatdan qabaq olubsa onun iddesi irelidir Vefat iddesinin evveli eri qayib ya qayib hokmunde olan halda erin olumunden sonra yox qadinin erinin olumunden xeberdar olmasindan baslayir amma bu hokm eger qadin heddi buluga catmamis ya divane olan suretde mehelli iskaldir ehtiyata riayet etmek vacibdir Eger qadin dese ki iddem tamam olub ondan qebul olunar amma eger qadin tohmet vurulan bir meqamda olsa bu halda vacib ehtiyata gore ondan qebul olunmaz meselen eger iddia etse ki bir ayda 3 defe heyz gorub onun iddiasi tesdiq olunmaz Amma eger ona yaxin olan qadinlar onun bu adet uzre heyz gormesini tesdiq etseler bu halda ondan qebul olunar Rici ve bain talagiBain talaq odur ki talaqdan sonra kisinin oz arvadina rucu etmesine haqqi yoxdur yeni eqdsiz onu arvadliga qebul etmeye haqqi yoxdur ve o 6 qismdir 1 9 yasi tamam olmayan qadinin telagi 2 Yaise olan qadinin telagi 3 Eqdden sonra eri onunla yaxinliq etmemis olan qadinin talaqi 4 Uc defe bosanmis bir qadinin talaqi 5 Xuli ve mubarat telagi 6 Seriet hakiminin erinin ne nefeqesini temin etmeye ve ne de bosamaga hazir oldugu bir qadina verdiyi talaq Bunlarla bagli hokmler sonraki meselelerde aciqlanacaqdir Bunlardan basqa olan talaqlar ise rici talaqdir Yeni qadinin iddede oldugu muddetde eri yeniden ona rucu ede biler Arvadini rici talaqla bosayan sexse arvadini bosanma zamani yasadigi evden cixarmasi haramdir Amma bezi zamanlarda ki qadinin zina etmis olmasi bunlardan biridir qadini evden cixarmasinin eybi yoxdur Hemcinin qadinin erinden icazesiz lazimsiz isler ucun evden cimasi haramdir Kisiye de vacibdir ki idde dovrunde onun xerclerini temin etsin Rucu etmeyin hokmleriRici talaqda kisi iki yolla oz arvadina rucu ede biler 1 Qadini yeniden oz arvadi qerar vermesini bildiren bir soz desin 2 Bir is gorse ki o is ile rucu qesdi olsun Yaxinliq etmekle rucu gerceklesir hercend rucu qesdi olmasa da amma sehvetli lems ve opus ile rucunun gerceklesmesi mehelli iskaldir Vacib ehtiyata gore eger rucu etmek istemese gerek yeniden talaq versin Rucu etmek ucun kisinin sahid tutmasi ya da arvada xeber vermesi lazim deyil Hetta eger hec kes bilmeden ozu rucu etse rucu etmeyi duzdur Amma eger iddeden sonra kisi dese ki idde icerisinde rucu etmisem qadin onu tesdiq etmese kisinin oz iddasini isbat etmesi lazimdir Oz arvadina rici talaq veren kisi eger ondan bir mal alsa ve onunla sulh etse ki bir daha ona rucu etmesin hercend bu musalihe duz olsa da ve rucu etmemesi vacib olsa da amma onun rucu etmek haqqi aradan getmir ve rucu etdiyi suretde yeniden izdivac berqerar olur Eger bir qadina iki defe talaq verib ona rucu etse ya iki defe ona talaq verib ve her talaqdan sonra eqd etse ya bir talaqdan sonra rucu etse o biri talaqdan sonra eqd etse ucuncu talaqdan sonra o qadin ona haramdir Amma eger ucuncu talaqdan sonra basqasina ere getse bes sert ile birinci erine halal olar yeni o qadini tezeden eqd ede biler 1 Ikinci erin eqdi hemiselik olsun Eger onu sige etse ondan ayrilandan sonra birinci er onu eqd ede bilmez 2 Ikinci er onunla yaxinliq etsin ve duxul olsun ve vacib ehtiyat odur ki yaxinliq qadinin fercinden olsun 3 Ikinci er telagini versin ya olsun 4 Ikinci erin talaq ya vefat iddesi tamam olsun 5 Vacib ehtiyata gore ikinci er yaxinliq zamani balig olsun Xul talagi Erine meyli olmayan ve ya ona keraheti olan qadinin mehrini ve ya ozune aid olan basqa malini ozunun bosanmasi ucun erine bagislayarsa buna xul talaqi deyilir Xul talaqinda qadinin erine qarsi olan meylsizliyi o hedde olmalidir ki onun evlilik haqqini riayet etmediyini tehdid etsin Eger talaq sigesini er ozu oxumaq istese bele ki qadinin adi Fatime olsa qerara alinmis sey verildikden sonra gerek desin Zovceti Fatimetu xaletuha ela ma bezelet ve ehtiyat mustehebbe gore hemcinin desin hiye taliqun yeni arvadim Fatimeni verdiyi sey muqabilinde xul telagi verdim ve o azaddir Qadin mueyyen olan halda bu talaqda ve mubarat telaginda onun adini demek lazim deyil Eger bir qadin bir kesi vekil etse ki onun mehrini erine bagislasin ve er de hemin adami vekil etse ki arvada talaq versin bele ki erin adi Muhemmed ve qadinin adi Fatime olsa vekil talaq sigesini bu cur oxuyacaq En muvekkileti Fatimete bezeltu mehrehe limuvekkili Muhemmedin liyexleeha eleyhi ondan sonra deyecek zovcetu muvekkili xaletuha ela ma bezelet fe hiye taliqun eger bir qadin bir kesi vekil etse ki mehrden basqa bir seyi onun erine bagislasin ki ona talaq versin vekil gerek mehreha sozunun yerine o seyi desin Meselen 100 tumen verse gerek desin bezeltu miete tuman Mubarat talagi Eger er ve arvad bir birlerini istemeseler bir birlerinden ikrah etseler ve qadin bir mali ona talaq vermesi ucun kisiye verse bu telaga mubarat telagi deyilir Eger er mubarat sigesini oxumaq istese bele ki qadinin adi Fatime olsa gerek desin baretu zovceti Fatimete ela ma bezelet ve lazim ehtiyata gore hemcinin desin fehiye taliqun yeni men ve arvadim Fatime onun verdiyi seyin muqabilinde bir birimizden ayrildiq ve o azaddir Eger basqasini vekil etse vekil gerek desin En qibeli muvekkili baretu zovcetehu Fatimete ela ma bezelet fehiye taliqun her iki halda eger ela ma bezelet kelmesinin yerine bima bezelet dese eybi yoxdur Xul ve mubarat telaginin sigesi gerek imkan olan halda erebce sehih oxunsun ve eger mumkun olmasa onun hokmu 2465 ci meselede olan telagin hokmudur amma eger qadin oz malini erine bagislamaq ucun meselen azerbaycanca dese ki talaq ucun filan mali sene bagisladim eybi yoxdur Eger qadin xul ya mubarat telaginin iddesinin esnasinda bexsis fikrinden qayitsa er rucu ede biler ve eqdsiz tezeden onu oz arvadi ede biler Mubarat telagi ucun erin aldigi mal gerek mehrden cox olmasin hetta vacib ehtiyata gore gerek mehrden az olsun amma xul telaginda cox olsa eybi yoxdur Talagin muxtelif hokmleriEger bir kisi namehrem qadini oz eyali guman edib onun ile yaxinliq etse ister o qadin eri olmadigini bilsin isterse de eri oldugunu guman etsin gerek idde saxlasin Bir kisi oz arvadi olmadigini bildiyi bir qadinla zina etse eger qadin onun eri olmadigini bilse idde saxlamasi lazim deyil amma eri oldugunu guman etse vacib ehtiyata gore idde saxlamalidir Eger bir kisi bir qadini onunla evlenmesi ucun erini bosama mecburiyyetinde qoymaq meqsediyle evlilik huquqlarina riayet etmemesi ucun aldadarsa o qadinin telagi ve eqdi sehihdir Amma her ikisi de boyuk gunah etmis olurlar Eger qadin eqdin zimninde eri ile sert etse ki xususi serait ireli gelse meselen eger er uzun muddetli sefere getse ya meselen 6 ay onun xercini vermese ya uzun muddet hebse mehkum edilse telagin ixtiyari onunla olsun bu sert batildir amma sert etse ki erinin terefinden xususi sertlerde ve ya hec bir qeyd sert olmadan ozune talaq vermek ucun vekil olsa sert duzdur ve eri sonradan onu vekillikden ezl ede bilmez eger bu halda vekil oldugu halda qadin ozune talaq verse talaq sehihdir Eri itmis qadin eger basqasina ere getmek istese gerek adil muctehidin yanina getsin ve Minhacus sadiqin kitabinda qeyd etdiyimiz xususi sertler daxilinde muctehid ona talaq vere biler Delinin ata ve ata terefinden olan babasi onun arvadina onun meslehetine olsa talaq vere bilerler Eger ata ya ata terefinden olan babasi oz usagi ucun bir arvadi sige etse usagin mukellef olan vaxtindan bir qederi sigenin muddetinde olsa bele meselen 14 yasli oglan ucun bir qadini iki illik sige etse bele ki usagin xeyrine olsa o qadinin muddetini bagislaya biler Amma onun daimi arvadina talaq vere bilmez Eger seri hoccet uzunden kisi iki neferi adil bilse ve oz arvadina onlarin qarsisinda talaq verse bir basqasi ki onlarin edaleti onun yaninda subut deyil eger ehtimal verse ki onlarin edaleti talaq verenin yaninda sabitdir o qadini idde tamam olandan sonra ozu ucun ya basqa adam ucun eqd ede biler Amma onlarin edaletli olmadigina yeqin etse o qadini eqd ede bilmez Kisinin rici talaq verdiyi qadin iddesi tamam olana qeder onun seri heyat yoldasi hokmundedir Bele ki erinin ondan her nov cinsi lezzet almasina mane olmaga haqqi yoxdur Caiz ve hetta mustehebdir ki qadin ozunu onun ucun bezesin Onun icazesi olmadan evden cixmasi caiz deyil Eger nasize olmasa itaetden boyun qacirmasa nefeqesini vermek erine vacibdir elece de kefeni fitre zekati da erin ohdesinedir Her biri olerse digeri ondan irs aparir Kisi arvadinin iddede oldugu zaman onun bacisini ala bilmez Hemcinin baxBosanma