Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Talış-Muğan Respublikası və ya Talış-Muğan Muxtar Respublikası — 1993-cü ildə Azərbaycanın tərkibində yaradılmış qondarma muxtar respublika.
| Tanınmayan muxtar respublika | |||
| Talış-Muğan Muxtar Respublikası | |||
|---|---|---|---|
| tal. Toлыш-Mығонә Mыxторә Рeспубликә | |||
| |||
 Dövlətin iddia etdiyi ərazilər | |||
| | |||
| Paytaxt | Lənkəran | ||
| Ən böyük şəhər | paytaxtı | ||
| Rəsmi dilləri | |||
| Dövlət dini | İslam | ||
| Ərazisi | 4659 | ||
| İdarəetmə forması | Muxtar Respublika | ||
| Prezidenti | |||
| • | Ələkrəm Hümbətov | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
1993-cü ilin iyununda ölkənin cənubundakı beş rayonun ərazisində yaradılmış, qərargahı Lənkəran şəhərində yerləşən hərbi briqada tərəfindən nəzarət edilirdi. Faktiki olaraq, 1993-cü ilin avqustunda süqut etdi. Talış-Muğan Respublikasının yaradılmasının ilk təşəbbüskarı Azərbaycan Xalqlarının Bərabərlik Partiyası olmuşdur. Həmin partiyanın ilk əvvəl Talış Milli Partiyası kimi yaradılmışdır. Tomas de Vaalın fikrincə Ələkrəm Hümbətovun bu addımında məqsəd Ayaz Mütəllibovu hakimiyyətə yenidən qaytarmaq idi. Buna baxmayaraq, Lənkəran, Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad və Biləsuvar rayonlarının əhalisi Ələkrəm Hümmətovun, eləcə də onun azsaylı tərəfdarlarının niyyətlərini rədd etmişdilər.
Zəmin
SSRİ-də Yenidənqurma illəri dəyişikliklər barədə illüziyaya səbəb oldu. Talışların yenidən öz qəzetləri peyda oldu, "Avesta" mədəni cəmiyyəti yarandı və Talış muxtariyyətini bərpa etmək məqsədi daşıyan Talış Milli Partiyası yaradıldı. 1980-ci illərin ikinci yarısında talışlar dəfələrlə Sov. İKP MK-ya müraciət edərək onlara muxtariyyət verilməsini xahiş etmişdilər. SSRİ-nin dağılmasından sonra AXC-nin Lənkəran bölməsinin liderləri polkovnik Ələkrəm Hümbətov və şair Əli Nasir AXC-nin proqramına Talış Muxtar Respublikasının elan edilməsi tələbini daxil etdilər. Bu haqda kitab yazan Sultan Məmmədov kitabında Talış Muğan Respublikasının yaradılmasının bir başa Moskva ilə əlaqəsi olduğunu təsdiq edirdi. Həmin dövrdə Astara rayonunda Raykom Katibi vəzifəsində çalışan Sultan Məmmədov yazır:
 | Əlikram Hümbətov 600 nəfər gənc peşə məktəbi şagirdi ilə Astaraya gələrək mitinq keçirirdi. Astara əhalisi bu mitinqi Qarabağa dəstək olmaq üçün olduğunu düşünürdü. Lakin Əlikram Hümbətov və dəstəsi Astaradakı hakimiyyəti devirmək üçün gəlmişdi. Onun məqsədini başa düşən Katib bir-başa buranın milis və sərhəd qüvvələrinin komandiri Kronenkoya zəng edir və ondan bu vəziyyətin dayandırmasını istəyir. Amma Kronenko Moskovadan dəqiq əmr aldığını və onlara toxunulmayacağını söyləyir. Bu səfər Katib Qorbaçovla əlaqə saxlayır. Qorbaçovda katibə təslim ol əmrini verir. Gərginliyə baxmayaraq katib Astaradaki talış əhalisini gerçəklərdən xəbərdar edir. Astara talışları Əlikram və dəstəsini silah gücünə rayondan çıxarır. Sonraki hadisələrdədə Astara silahlı üsyan qaldıraraq qondarma Talış Muğan Respublikasının tərkibindən çıxır və özünü azad şəhər elan edir. |  |
Əlikram Hümbətov ANS kanalına verdiyi müsahibədə Astara talışlarını terrorçu adlandırır. Sultan Məmmədov Talış dövlətinin yaradılmasını əslində Qorbaçov və havadarlarının SSRİ-ni dağıtmağın ilk mərhələsi hesab edir.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikasının Lənkəran, Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı rayonlarında yaranmış vəziyyət haqqında". 2019-07-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-03.
- Tomas de Vaal, Qarabağ: Ermənistan və Azərbaycan sülh və savaş yollarında, NYU Press, 2004
- "Azərbaycan Respublikasının Lənkəran, Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad və Biləsuvar rayonlarında yaranmış vəziyyət haqqında". 2021-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-05.
- Yaddaş müharibəsi: Zaqafqaziyada miflər, identiklik və siyasət 2022-01-31 at the Wayback Machine V. A. Şnirelman, səh 118
Xarici keçidlər
- "Xainlər" Filmi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Talis Mugan Respublikasi ve ya Talis Mugan Muxtar Respublikasi 1993 cu ilde Azerbaycanin terkibinde yaradilmis qondarma muxtar respublika Taninmayan muxtar respublikaTalis Mugan Muxtar Respublikasital Tolysh Mygonә Myxtorә RespublikәBayraqDovletin iddia etdiyi eraziler iyun 1993 avqust 1993Paytaxt LenkeranEn boyuk seher paytaxtiResmi dilleri talis dili Azerbaycan diliDovlet dini IslamErazisi 4659Idareetme formasi Muxtar RespublikaPrezidenti Elekrem Humbetov Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1993 cu ilin iyununda olkenin cenubundaki bes rayonun erazisinde yaradilmis qerargahi Lenkeran seherinde yerlesen herbi briqada terefinden nezaret edilirdi Faktiki olaraq 1993 cu ilin avqustunda suqut etdi Talis Mugan Respublikasinin yaradilmasinin ilk tesebbuskari Azerbaycan Xalqlarinin Beraberlik Partiyasi olmusdur Hemin partiyanin ilk evvel Talis Milli Partiyasi kimi yaradilmisdir Tomas de Vaalin fikrince Elekrem Humbetovun bu addiminda meqsed Ayaz Mutellibovu hakimiyyete yeniden qaytarmaq idi Buna baxmayaraq Lenkeran Astara Masalli Lerik Yardimli Celilabad ve Bilesuvar rayonlarinin ehalisi Elekrem Hummetovun elece de onun azsayli terefdarlarinin niyyetlerini redd etmisdiler ZeminSSRI de Yenidenqurma illeri deyisiklikler barede illuziyaya sebeb oldu Talislarin yeniden oz qezetleri peyda oldu Avesta medeni cemiyyeti yarandi ve Talis muxtariyyetini berpa etmek meqsedi dasiyan Talis Milli Partiyasi yaradildi 1980 ci illerin ikinci yarisinda talislar defelerle Sov IKP MK ya muraciet ederek onlara muxtariyyet verilmesini xahis etmisdiler SSRI nin dagilmasindan sonra AXC nin Lenkeran bolmesinin liderleri polkovnik Elekrem Humbetov ve sair Eli Nasir AXC nin proqramina Talis Muxtar Respublikasinin elan edilmesi telebini daxil etdiler Bu haqda kitab yazan Sultan Memmedov kitabinda Talis Mugan Respublikasinin yaradilmasinin bir basa Moskva ile elaqesi oldugunu tesdiq edirdi Hemin dovrde Astara rayonunda Raykom Katibi vezifesinde calisan Sultan Memmedov yazir Elikram Humbetov 600 nefer genc pese mektebi sagirdi ile Astaraya gelerek mitinq kecirirdi Astara ehalisi bu mitinqi Qarabaga destek olmaq ucun oldugunu dusunurdu Lakin Elikram Humbetov ve destesi Astaradaki hakimiyyeti devirmek ucun gelmisdi Onun meqsedini basa dusen Katib bir basa buranin milis ve serhed quvvelerinin komandiri Kronenkoya zeng edir ve ondan bu veziyyetin dayandirmasini isteyir Amma Kronenko Moskovadan deqiq emr aldigini ve onlara toxunulmayacagini soyleyir Bu sefer Katib Qorbacovla elaqe saxlayir Qorbacovda katibe teslim ol emrini verir Gerginliye baxmayaraq katib Astaradaki talis ehalisini gerceklerden xeberdar edir Astara talislari Elikram ve destesini silah gucune rayondan cixarir Sonraki hadiselerdede Astara silahli usyan qaldiraraq qondarma Talis Mugan Respublikasinin terkibinden cixir ve ozunu azad seher elan edir Elikram Humbetov ANS kanalina verdiyi musahibede Astara talislarini terrorcu adlandirir Sultan Memmedov Talis dovletinin yaradilmasini eslinde Qorbacov ve havadarlarinin SSRI ni dagitmagin ilk merhelesi hesab edir Istinadlar Azerbaycan Respublikasinin Lenkeran Astara Masalli Lerik Yardimli rayonlarinda yaranmis veziyyet haqqinda 2019 07 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 03 Tomas de Vaal Qarabag Ermenistan ve Azerbaycan sulh ve savas yollarinda NYU Press 2004 Azerbaycan Respublikasinin Lenkeran Astara Masalli Lerik Yardimli Celilabad ve Bilesuvar rayonlarinda yaranmis veziyyet haqqinda 2021 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 05 Yaddas muharibesi Zaqafqaziyada mifler identiklik ve siyaset 2022 01 31 at the Wayback Machine V A Snirelman seh 118Xarici kecidler Xainler Filmi