Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Taktik nüvə silahları (TNS) və ya qeyri-strateji nüvə silahları (QSNS) — böyük hədəfləri və düşmən qüvvələrinin cəbhədə və birbaşa arxada cəmləşməsini məhv etmək üçün taktiki nüvə sursatlarıdır. Taktiki nüvə silahları (TNS) döyüş meydanında istifadə etmək və ya məhdud nüvə zərbəsi endirmək üçün çatdırılma vasitələri ilə birlikdə kiçik nüvə silahlarıdır. Bu tip silahlar böyük əraziləri çirkləndirmədən, seçilən hədəfi məhv etmək üçün istifadə olunur. Strateji nüvə silahlarından fərqli olaraq, taktiki döyüş başlıqlarının TNS ekvivalenti adətən bir neçə kilotonu keçmir və çox vaxt bir kilotondan az olur. Bununla belə, taktiki nüvə silahlarını strateji silahlardan ayıran birmənalı tərif yoxdur. TNS çox geniş çeşiddə sursat şəklində mövcud ola bilər - aviasiya bombaları, raket döyüş başlıqları (əməliyyat-taktiki və taktiki sinif), artilleriya mərmiləri, minalar, dərinlik bombaları, torpedalar və s. Taktiki nüvə silahları yalnız strateji nüvə silahları qalmış Böyük Britaniyadan başqa bütün nüvə dövlətlərinin xidmətindədir (baxmayaraq ki, keçmişdə onun da taktiki nüvə silahı var idi).
72 ton (0,072 kiloton)
Tarixi
Əvvəlcə nüvə silahları həm müstəsna gücünə, həm də ilk atom silahlarının texniki məhdudiyyətlərinə görə müstəsna olaraq strateji istifadə vasitəsi kimi təqdim edildi. Bununla belə, hələ 1945-ci ildə ABŞ ordusu taktiki problemləri həll etmək üçün nüvə silahının dağıdıcı gücündən istifadə etmək imkanını nəzərdən keçirməyə başladı: məsələn, düşmənin möhkəmləndirilmiş müdafiəsini yarmaq üçün. Belə bir müdafiənin adi döyüş sursatı ilə dağıdılması uzun artilleriya hazırlığı (bəzən uzun günlər) tələb edirdi ki, bu da düşmənə hazırlanan hücumun yerini müəyyən etməyə və ona qarşı mübarizə üçün əvvəlcədən ehtiyatları cəmləşdirməyə imkan verirdi. Nüvə silahının tətbiqi isə bir qəfil zərbə ilə düşmənin müdafiəsinin bütöv bir sektorunu darmadağın etməyə və dərhal hücuma keçməyə, düşməni tamamilə məğlub etməyə imkan verirdi.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı Yaponiyaya təklif edilən desant planlaşdırılması zamanı ABŞ ordusu təşkil ediləcək plasdarmlarda Yapon müdafiəsini tez bir zamanda məhv etmək üçün taktiki məqsədlər üçün nüvə bombalarından istifadə etməyi təklif etdi. Lakin İkinci Dünya müharibəsi bu planlar həyata keçmədən xeyli əvvəl başa çatdı. 1946-cı ildə amerikalılar nüvə silahının döyüş gəmilərinə qarşı istifadəsi məsələsini öyrənməyə yönəlmiş bir sıra nüvə sınaqları keçirdilər. Bu əməliyyatın nəticələrinə əsasən, mümkün nüvə zərbələrinə qarşı anti-nüvə mühafizəsinin təmin edilməsi və döyüş hissələrinin sıradan çıxarılmasının zəruriliyi barədə dəyərli nəticələr çıxarıldı. Bu sınaqların məqsədi nüvə silahının istifadəsi şəraitində görüləcək işlərin taktikasını hazırlamaq və əsgərləri onun zərərverici təsiri ilə tanış etmək idi. SSRİ-nin ilk nüvə sınağı 1949-cu ildə keçirildi. Onun gedişində nüvə silahının hərbi texnikaya və müdafiə strukturlarına təsiri məsələləri öyrənildi. Həqiqi nüvə bombasının partlaması ilə ilk genişmiqyaslı təlimlər 1954-cü ildə Totsk poliqonunda keçirildi.
İstifadə olunma riski
Bu silahla silahlanmış rəqiblərə qarşı taktiki nüvə silahlarının istifadəsi münaqişənin taktiki vəziyyətdən strateji gərginliyə qədər gözlənilən hüdudlardan kənara çıxması üçün əhəmiyyətli təhlükə yarada bilər. Kiçik, aşağı dağıdıcı gücü taktiki nüvə başlıqlarının mövcudluğu və yerləşdirilməsi irəliyə doğru əsaslanan və qabaqlayıcı nüvə müharibəsi üçün təhlükəli təşviq ola bilər. Dağıdıcı gücü 10 ton TNS olan nüvə silahları (məsələn, W54 döyüş başlıqlı raket) böhran zamanı 100 kilotonluq döyüş başlıqlarından daha rahat istifadə oluna bilər.
Taktiki nüvə silahından istifadə qitələrarası ballistik raketlər kimi strateji nüvə silahlarından istifadəni təhrik edən kritik həddə çatana qədər münaqişənin gərginləşməsi riski yaradır. Bundan əlavə, ilk növbədə istifadə olunacaq taktiki nüvə silahları (yəni, 1960-cı illərin nüvə artilleriyası kimi ən kiçik və ən az güclü silahlar) adətən hərbi böhranlar zamanı strateji silahlardan daha az ciddi siyasi nəzarət altında idi. Onun istifadə icazəsi, mexaniki işə düşmə düyməsi kimi sadə ola bilər. Kiçik taktiki nüvə silahına (məsələn, M29 Davy Crockett) nəzarət edən nisbətən kiçik zabit düşmən qüvvələri tərəfindən hücum təhlükəsi ilə üz-üzə idisə, o, onu atəşə tutmaq üçün icazə tələb edə bilər və döyüş başlığına icazənin mərkəzləşdirilməmiş nəzarəti səbəbindən onun bu istəyi böhran zamanı sürətlə təmin oluna bilər.
Xüsusiyyəti
Taktiki nüvə silahı üçün güc keyfiyyəti kilotonun həcmindən asılıdı. Onun dağıdıcı gücü təxminən 50 kilotona qədər dəyişir. Müqayisə üçün, strateji nüvə silahı 100 kilotondan bir meqatona qədər həcmə malikdir və daha böyük döyüş başlıqları mövcuddur.
Müqavilə ilə nəzarəti
NATO-nun on üzv ölkəsi NATO və Rusiya üçün Avropada taktiki nüvə silahlarının azaldılmasına dair müqavilələrə səbəb ola biləcək etimadın möhkəmləndirilməsi planını irəli sürüb.
2012-ci ildən etibarən NATO taktiki nüvə silahlarını dəqiq təlimatlarla təkmilləşdirmək planı ilə irəliləyirdi ki, bu da onları sərtləşdirilmiş hədəflərə qarşı təsir baxımından strateji silahlara bərabər edəcək və onları hazırkı hava hücumundan müdafiə sistemlərinə qarşı daha çox təhlükəsizb olan gizli təyyarələrdə daşıyacaq.
2022-ci ildə Ukraynaya hücumunda Rusiyanın ondan istifadəsi haqqında spikulyasiyası
2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü zamanı müharibənin gedişatının Kremlin gözlədiyi kimi olmamasını nəzərə alaraq, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynaya qarşı taktiki nüvə bombasından istifadə edib-etməyəcəyi ilə bağlı daimi fərziyyələr yayılır. Rusiya tərəfi daima bundan spekülatif məqsədlər üçün istifadə edir.
İstinadlar
- Hans M Kristensen. "Non-Strategic Nuclear Weapons (page 8)" (PDF). FAS. 23 April 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 26 October 2013.
- . 2001-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Patchen, Martin. Resolving disputes between nations: coercion or conciliation?. Duke University Press. April 1988. səh. 254. ISBN . 28 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 30 December 2010.
- "Getting to Zero Starts Here: Tactical Nuclear Weapons | Arms Control Association". armscontrol.org. 2018-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Strachan, Hew. European Armies and the Conduct of War. Routledge. 1988-01-01. səh. 195. ISBN . 2022-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 30 December 2010.
- Inc., Educational Foundation for Nuclear Science. Bulletin of the Atomic Scientists. Educational Foundation for Nuclear Science, Inc. May 1975. səh. 25. 28 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 30 December 2010.
- . 2002-08-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "Nuclear Threat Initiative | NTI". nti.org. 2010-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- . 2010-04-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- http://www.atomictraveler.com/RockIsland.pdf 2021-12-15 at the Wayback Machine
- "Principles of Nuclear Weapons Security and Safety". nuclearweaponarchive.org. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- "The Conversation: What are tactical nuclear weapons? An international security expert explains and assesses what they mean for the war in Ukraine". 2022-10-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-02.
- Kristensen, Hans. "10 NATO Countries Want More Transparency for Non-Strategic Nuclear Weapons." 2013-01-30 at the Wayback Machine Federation of American Scientists, 24 April 2011.
- Kristensen, Hans M. "Germany and B61 Nuclear Bomb Modernization." 2022-09-28 at the Wayback Machine FAS, 13 November 2012.
- Ukraine war: Could Russia use tactical nuclear weapons? 2022-10-03 at the Wayback Machine BBC (24/09/2022)
- What if Vladimir Putin used nuclear weapons in Ukraine? 2022-10-02 at the Wayback Machine Al Jazeera (24 Sep 2022)
- Would Vladimir Putin let Russia lose in Ukraine before using his nuclear weapons? 2022-09-29 at the Wayback Machine Grid (September 21, 2022)
- 'This Is Not a Bluff.' Putin Raises Specter of Nuclear Weapons Following Battlefield Losses 2022-10-02 at the Wayback Machine Time (SEPTEMBER 21, 2022)
Ədəbiyyat
- Alberti, Dino A. Tactical Nuclear Battlefield. // Military Review. — August 1963. — Vol. 43 — No. 8.
Xarici keçidlər
- TACTICAL NUCLEAR WEAPONS AND NATO, , April 2012 (ing.)
- A Shevtsov, Tactical Nuclear Weapons. A perspective from Ukraine, UN UNIDIR, 2000. (ing.)
- William C. Potter, Tactical Nuclear Weapons. Options for Control, UN UNIDIR, 2000. (ing.)
- Amy F. Woolf, Nonstrategic Nuclear Weapons, Congressional Research Service, March 23, 2016 (ing.)
- Gunnar Arbman, Charles Thornton, Russia’s Tactical Nuclear Weapons, SWEDISH DEFENCE RESEARCH AGENCY, Systems Technology. November 2003, ISSN 1650—1942 (ing.)
- Andrei Zagorski, Russia’s Tactical Nuclear Weapons: Posture, Politics and Arms Control, Universität Hamburg, Februar 2011, ISSN 0936-0018 (ing.)
- ТАКТИЧЕСКОЕ ЯДЕРНОЕ ОРУЖИЕ / Ядерное нераспространение: Краткая энциклопедия. ПИР-Центр
- Кинохроника тактического ядерного взрыва / Кинохроника испытания артиллерийского ядерного снаряда.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Taktik nuve silahlari TNS ve ya qeyri strateji nuve silahlari QSNS boyuk hedefleri ve dusmen quvvelerinin cebhede ve birbasa arxada cemlesmesini mehv etmek ucun taktiki nuve sursatlaridir Taktiki nuve silahlari TNS doyus meydaninda istifade etmek ve ya mehdud nuve zerbesi endirmek ucun catdirilma vasiteleri ile birlikde kicik nuve silahlaridir Bu tip silahlar boyuk erazileri cirklendirmeden secilen hedefi mehv etmek ucun istifade olunur Strateji nuve silahlarindan ferqli olaraq taktiki doyus basliqlarinin TNS ekvivalenti adeten bir nece kilotonu kecmir ve cox vaxt bir kilotondan az olur Bununla bele taktiki nuve silahlarini strateji silahlardan ayiran birmenali terif yoxdur TNS cox genis cesidde sursat seklinde movcud ola biler aviasiya bombalari raket doyus basliqlari emeliyyat taktiki ve taktiki sinif artilleriya mermileri minalar derinlik bombalari torpedalar ve s Taktiki nuve silahlari yalniz strateji nuve silahlari qalmis Boyuk Britaniyadan basqa butun nuve dovletlerinin xidmetindedir baxmayaraq ki kecmisde onun da taktiki nuve silahi var idi SSRI nin malik oldugu nuve basliqlarinin sayi Rusiya ve ABS taktiki nuve silahi daxil Tratil ekivalenti ile birlikde 155 mm nuve silahinin maketi W48 72 ton 0 072 kiloton TarixiEvvelce nuve silahlari hem mustesna gucune hem de ilk atom silahlarinin texniki mehdudiyyetlerine gore mustesna olaraq strateji istifade vasitesi kimi teqdim edildi Bununla bele hele 1945 ci ilde ABS ordusu taktiki problemleri hell etmek ucun nuve silahinin dagidici gucunden istifade etmek imkanini nezerden kecirmeye basladi meselen dusmenin mohkemlendirilmis mudafiesini yarmaq ucun Bele bir mudafienin adi doyus sursati ile dagidilmasi uzun artilleriya hazirligi bezen uzun gunler teleb edirdi ki bu da dusmene hazirlanan hucumun yerini mueyyen etmeye ve ona qarsi mubarize ucun evvelceden ehtiyatlari cemlesdirmeye imkan verirdi Nuve silahinin tetbiqi ise bir qefil zerbe ile dusmenin mudafiesinin butov bir sektorunu darmadagin etmeye ve derhal hucuma kecmeye dusmeni tamamile meglub etmeye imkan verirdi Ikinci Dunya muharibesi zamani Yaponiyaya teklif edilen desant planlasdirilmasi zamani ABS ordusu teskil edilecek plasdarmlarda Yapon mudafiesini tez bir zamanda mehv etmek ucun taktiki meqsedler ucun nuve bombalarindan istifade etmeyi teklif etdi Lakin Ikinci Dunya muharibesi bu planlar heyata kecmeden xeyli evvel basa catdi 1946 ci ilde amerikalilar nuve silahinin doyus gemilerine qarsi istifadesi meselesini oyrenmeye yonelmis bir sira nuve sinaqlari kecirdiler Bu emeliyyatin neticelerine esasen mumkun nuve zerbelerine qarsi anti nuve muhafizesinin temin edilmesi ve doyus hisselerinin siradan cixarilmasinin zeruriliyi barede deyerli neticeler cixarildi Bu sinaqlarin meqsedi nuve silahinin istifadesi seraitinde gorulecek islerin taktikasini hazirlamaq ve esgerleri onun zererverici tesiri ile tanis etmek idi SSRI nin ilk nuve sinagi 1949 cu ilde kecirildi Onun gedisinde nuve silahinin herbi texnikaya ve mudafie strukturlarina tesiri meseleleri oyrenildi Heqiqi nuve bombasinin partlamasi ile ilk genismiqyasli telimler 1954 cu ilde Totsk poliqonunda kecirildi Istifade olunma riskiBu silahla silahlanmis reqiblere qarsi taktiki nuve silahlarinin istifadesi munaqisenin taktiki veziyyetden strateji gerginliye qeder gozlenilen hududlardan kenara cixmasi ucun ehemiyyetli tehluke yarada biler Kicik asagi dagidici gucu taktiki nuve basliqlarinin movcudlugu ve yerlesdirilmesi ireliye dogru esaslanan ve qabaqlayici nuve muharibesi ucun tehlukeli tesviq ola biler Dagidici gucu 10 ton TNS olan nuve silahlari meselen W54 doyus basliqli raket bohran zamani 100 kilotonluq doyus basliqlarindan daha rahat istifade oluna biler Taktiki nuve silahindan istifade qitelerarasi ballistik raketler kimi strateji nuve silahlarindan istifadeni tehrik eden kritik hedde catana qeder munaqisenin gerginlesmesi riski yaradir Bundan elave ilk novbede istifade olunacaq taktiki nuve silahlari yeni 1960 ci illerin nuve artilleriyasi kimi en kicik ve en az guclu silahlar adeten herbi bohranlar zamani strateji silahlardan daha az ciddi siyasi nezaret altinda idi Onun istifade icazesi mexaniki ise dusme duymesi kimi sade ola biler Kicik taktiki nuve silahina meselen M29 Davy Crockett nezaret eden nisbeten kicik zabit dusmen quvveleri terefinden hucum tehlukesi ile uz uze idise o onu atese tutmaq ucun icaze teleb ede biler ve doyus basligina icazenin merkezlesdirilmemis nezareti sebebinden onun bu isteyi bohran zamani suretle temin oluna biler XususiyyetiTaktiki nuve silahi ucun guc keyfiyyeti kilotonun hecminden asilidi Onun dagidici gucu texminen 50 kilotona qeder deyisir Muqayise ucun strateji nuve silahi 100 kilotondan bir meqatona qeder hecme malikdir ve daha boyuk doyus basliqlari movcuddur Muqavile ile nezaretiNATO nun on uzv olkesi NATO ve Rusiya ucun Avropada taktiki nuve silahlarinin azaldilmasina dair muqavilelere sebeb ola bilecek etimadin mohkemlendirilmesi planini ireli surub 2012 ci ilden etibaren NATO taktiki nuve silahlarini deqiq telimatlarla tekmillesdirmek plani ile irelileyirdi ki bu da onlari sertlesdirilmis hedeflere qarsi tesir baximindan strateji silahlara beraber edecek ve onlari hazirki hava hucumundan mudafie sistemlerine qarsi daha cox tehlukesizb olan gizli teyyarelerde dasiyacaq 2022 ci ilde Ukraynaya hucumunda Rusiyanin ondan istifadesi haqqinda spikulyasiyasi2022 ci ilde Rusiyanin Ukraynaya tecavuzu zamani muharibenin gedisatinin Kremlin gozlediyi kimi olmamasini nezere alaraq Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynaya qarsi taktiki nuve bombasindan istifade edib etmeyeceyi ile bagli daimi ferziyyeler yayilir Rusiya terefi daima bundan spekulatif meqsedler ucun istifade edir IstinadlarHans M Kristensen Non Strategic Nuclear Weapons page 8 PDF FAS 23 April 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 26 October 2013 2001 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Patchen Martin Resolving disputes between nations coercion or conciliation Duke University Press April 1988 seh 254 ISBN 978 0 8223 0819 5 28 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 30 December 2010 Getting to Zero Starts Here Tactical Nuclear Weapons Arms Control Association armscontrol org 2018 08 26 tarixinde Istifade tarixi 2016 08 16 Strachan Hew European Armies and the Conduct of War Routledge 1988 01 01 seh 195 ISBN 978 0 415 07863 4 2022 09 28 tarixinde Istifade tarixi 30 December 2010 Inc Educational Foundation for Nuclear Science Bulletin of the Atomic Scientists Educational Foundation for Nuclear Science Inc May 1975 seh 25 28 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 30 December 2010 2002 08 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Nuclear Threat Initiative NTI nti org 2010 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2016 08 16 2010 04 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib http www atomictraveler com RockIsland pdf 2021 12 15 at the Wayback Machine Principles of Nuclear Weapons Security and Safety nuclearweaponarchive org Istifade tarixi 2016 08 16 The Conversation What are tactical nuclear weapons An international security expert explains and assesses what they mean for the war in Ukraine 2022 10 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 02 Kristensen Hans 10 NATO Countries Want More Transparency for Non Strategic Nuclear Weapons 2013 01 30 at the Wayback Machine Federation of American Scientists 24 April 2011 Kristensen Hans M Germany and B61 Nuclear Bomb Modernization 2022 09 28 at the Wayback Machine FAS 13 November 2012 Ukraine war Could Russia use tactical nuclear weapons 2022 10 03 at the Wayback Machine BBC 24 09 2022 What if Vladimir Putin used nuclear weapons in Ukraine 2022 10 02 at the Wayback Machine Al Jazeera 24 Sep 2022 Would Vladimir Putin let Russia lose in Ukraine before using his nuclear weapons 2022 09 29 at the Wayback Machine Grid September 21 2022 This Is Not a Bluff Putin Raises Specter of Nuclear Weapons Following Battlefield Losses 2022 10 02 at the Wayback Machine Time SEPTEMBER 21 2022 EdebiyyatAlberti Dino A Tactical Nuclear Battlefield Military Review August 1963 Vol 43 No 8 Xarici kecidlerTACTICAL NUCLEAR WEAPONS AND NATO April 2012 ing A Shevtsov Tactical Nuclear Weapons A perspective from Ukraine UN UNIDIR 2000 ISBN 92 9045 138 6 ing William C Potter Tactical Nuclear Weapons Options for Control UN UNIDIR 2000 ISBN 92 9045 136 X ing Amy F Woolf Nonstrategic Nuclear Weapons Congressional Research Service March 23 2016 ing Gunnar Arbman Charles Thornton Russia s Tactical Nuclear Weapons SWEDISH DEFENCE RESEARCH AGENCY Systems Technology November 2003 ISSN 1650 1942 ing Andrei Zagorski Russia s Tactical Nuclear Weapons Posture Politics and Arms Control Universitat Hamburg Februar 2011 ISSN 0936 0018 ing TAKTIChESKOE YaDERNOE ORUZhIE Yadernoe nerasprostranenie Kratkaya enciklopediya PIR Centr Kinohronika takticheskogo yadernogo vzryva Kinohronika ispytaniya artillerijskogo yadernogo snaryada