Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Taksonomiya (ing. taxonomy) — yun. taxis – dərəcə, sıra və qanun – taksonlar, onların qruplaşdırılması və tabeliliyi haqqında elm və ya yaxud təsnifatın prinsipləri haqqında təlim.
Sistematikada bir ərazinin orqanizmləri öyrənilərkən ümumi əlamətləri olan oxşar fərdlər toplusu rast gəlir. Növü təşkil edən belə fərdlər toplusu başqa əlamətlərə malik fərdlər toplusundan aşkar fərqlənir. Məlumdur ki, yalnız eyni növdən olan və cinsi yolla çoxalan fərdlər bir-biri ilə cütləşir, ayrı-ayrı növ fərdləri arasında cütləşmə getmir. Bir çox ümumi əlamətlərə malik növləri taksonun daha yüksək ranqı (dərəcəsi) olan cinsə daxil edirlər. Cinslər isə fəsilədə birləşdirilir və i.a. Taksonların bir-birinə tabe olan formalarının bu qayda ilə yüksəlməsi təsnifatda iyerarxiya sistemi adlanır. Bu sistem əsasında fərdlər, onun zirvəsnndə isə bu sistemin bütün dərəcələrinin tabe olduğu takson durur. İyerarxiyanın əsası ilə zirvəsi arasında müxtəlif taksonlar yerləşir ki, bunların hər birinin tərkibinə özündən aşağı səviyyədə duran bir və ya bir neçə takson daxildir və o özündən yüksəkdə duran mərtəbəyə tabedir. Belə düzülüş taksonomik iyerarxiya, onun ayrı-ayrı mərtəbələri isə taksonomik ranqlar adlanır. Hər bir ranqın taksonları həmin taksonomik kateqoriyalara aiddir. Taksonomik kateqoriyaların iyerarxiyasını ilk dəfə yaratmışdır.
Müasir istifadədə əsas kateqoriyalar aləm, tip (bu kateqoriya bəzən bitkilərdə şöbə əvəzinə istifadə olunur), sinif, dəstə(bitkilərdə sıra) fəsilə, cins və növdür. Yeni növlər yarandıqca və bu növlər arasında qohumluq əlaqələri barədə bilgilər artdıqca növlərin taksonomik vəziyyətini (yerini) daha dəqiq göstərməyin zəruriliyi meydana çıxdı. Bu, göstərilən yeddi kateqoriyanın bölünməsi və əvvəlki kateqoriyaların adlarına "üstü" (super), yaxud "yarım" (sub) sözlərinin əlavə olunması və yeni kateqoriyaların yaranması ilə əldə edilmişdir. Beləliklə, , , fəsiləüstü, yarımfəsilə, triba və s. kateqoriyalar yaranmışdır. Bəzi təbiətşünaslar əlavə bölgü kimi , terminlərindən də istifadə etmişlər. Paleontoloqlar dəstə və sinif arasında kaqorta kateqoriyası işlədirlər.
Müasir təsnifatda müxtəlif əhəmiyyətli 20-dən artıq kateqoriya var. Onlar 3 qrupa bölünür: növ kateqoriyası, növ daxilində populyasiyaları göstərən kateqoriyalar və yüksək taksonların kateqoriyası.
İstinadlar
- Taksonomiya // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 140. ISBN .
Xarici keçidlər
- Tree of Life
- NCBI
| — — — / — / — / — — Sinif — — — / — Dəstə/Sıra — / — — Fəsiləüstü — Fəsilə — Yarımfəsilə — — Triba (biologiya) — Yarımtriba — Cins — — — — — — — Növ — — / — — — |
| Taksonomiya — Binominal nomenklatura |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Taksonomiya ing taxonomy yun taxis derece sira ve qanun taksonlar onlarin qruplasdirilmasi ve tabeliliyi haqqinda elm ve ya yaxud tesnifatin prinsipleri haqqinda telim Sistematikada bir erazinin orqanizmleri oyrenilerken umumi elametleri olan oxsar ferdler toplusu rast gelir Novu teskil eden bele ferdler toplusu basqa elametlere malik ferdler toplusundan askar ferqlenir Melumdur ki yalniz eyni novden olan ve cinsi yolla coxalan ferdler bir biri ile cutlesir ayri ayri nov ferdleri arasinda cutlesme getmir Bir cox umumi elametlere malik novleri taksonun daha yuksek ranqi derecesi olan cinse daxil edirler Cinsler ise fesilede birlesdirilir ve i a Taksonlarin bir birine tabe olan formalarinin bu qayda ile yukselmesi tesnifatda iyerarxiya sistemi adlanir Bu sistem esasinda ferdler onun zirvesnnde ise bu sistemin butun derecelerinin tabe oldugu takson durur Iyerarxiyanin esasi ile zirvesi arasinda muxtelif taksonlar yerlesir ki bunlarin her birinin terkibine ozunden asagi seviyyede duran bir ve ya bir nece takson daxildir ve o ozunden yuksekde duran mertebeye tabedir Bele duzulus taksonomik iyerarxiya onun ayri ayri mertebeleri ise taksonomik ranqlar adlanir Her bir ranqin taksonlari hemin taksonomik kateqoriyalara aiddir Taksonomik kateqoriyalarin iyerarxiyasini ilk defe yaratmisdir Muasir istifadede esas kateqoriyalar alem tip bu kateqoriya bezen bitkilerde sobe evezine istifade olunur sinif deste bitkilerde sira fesile cins ve novdur Yeni novler yarandiqca ve bu novler arasinda qohumluq elaqeleri barede bilgiler artdiqca novlerin taksonomik veziyyetini yerini daha deqiq gostermeyin zeruriliyi meydana cixdi Bu gosterilen yeddi kateqoriyanin bolunmesi ve evvelki kateqoriyalarin adlarina ustu super yaxud yarim sub sozlerinin elave olunmasi ve yeni kateqoriyalarin yaranmasi ile elde edilmisdir Belelikle fesileustu yarimfesile triba ve s kateqoriyalar yaranmisdir Bezi tebietsunaslar elave bolgu kimi terminlerinden de istifade etmisler Paleontoloqlar deste ve sinif arasinda kaqorta kateqoriyasi isledirler Muasir tesnifatda muxtelif ehemiyyetli 20 den artiq kateqoriya var Onlar 3 qrupa bolunur nov kateqoriyasi nov daxilinde populyasiyalari gosteren kateqoriyalar ve yuksek taksonlarin kateqoriyasi IstinadlarTaksonomiya Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 140 ISBN 978 9952 453 14 0 Xarici kecidlerTree of Life NCBI Sinif Deste Sira Fesileustu Fesile Yarimfesile Triba biologiya Yarimtriba Cins Nov Taksonomiya Binominal nomenklatura