Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təyəmmüm — şəriətdə xüsusi qayda ilə yerinə yetirilən əməl.
Qüsl vermək, yaxud dəstəmaz almaq üçün su tapılmadıqda, yaxud suyun bədənə zərəri yetişəcəyi halda qüsl yaxud dəstəmaz almaq əvəzinə təyəmmüm edilir.
Təyəmmüm haqqında Quranda
Qurani Kərimdə buyurulur: "Xəstələndiyiniz, səfərdə olduğunuz, ayaq yolundan gəldiyiniz və ya qadınlarla yaxınlıq etdiyiniz zaman su tapmasanız, pak torpaqla təyəmmüm edin, ondan üzünüzə və əllərinizə sürtün (paklığı niyyət edib əllərinizi bir dəfə torpağa sürtərək üzünüzü, bir dəfə də torpağa sürtərək əllərinizi məsh edin). Allah sizi çətinliyə salmaq istəməz, lakin O sizi pak, təmiz etmək və sizə olan nemətini tamamlamaq (artırmaq) istər ki, bəlkə, şükür edəsiniz!" (Maidə surəsi, 6-cı ayə)
Nə zaman təyəmmüm etmək lazımdır?
7 yerdə dəstəmaz və ya qüslün yerinə təyəmmüm almaq lazımdır:
Suyun olmamasi
Əgər insan abad bir yerdə olarsa, dəstəmaz və ya qüsl suyu tapmaq üçün ümidini kəsilincəyə qədər axtarmalıdır. Əgər səhrada (çöldə) yaşayırsa, hökm eynidir. Əgər insan çöldə səhrada səfər halında olsa, yolda və mənzil saldığı yerlərdə su axtarmalıdır. Əgər həmin yer dərə-təpəli olsa və ya ağacların çoxluğundan oraya getmək çox çətindirsə, lazım-ehtiyata əsasən qədim zamanlarda yayla atılan bir oxun uçuş məsafəsi qədər[3] dörd tərəfə su axtarmaq üçün getməlidir. Düz yerdə isə hər tərəfə iki ox uçuşu ölçüsündə axtarış etməlidir.
Əgər dörd tərəfin bəzisi hamar, bəzisi alçaq-hündür olsa, gərək hamar olan yerdə iki ox uçuşu ölçüsündə və hamar olmayan yerdə isə bir ox uçuşu ölçüsündə axtarış aparsın.
Su olmadığına yəqin etdiyi yerləri axtarmaq lazım deyil.
Namaz vaxtı dar olmayan və su tapmaq üçün vaxtı olan şəxsin, əgər axtarması lazım gələn məsafədən bir az uzaqda su olduğuna yəqini varsa və ya əmindirsə, su əldə etmək üçün oraya getməsi lazımdır. Amma oraya getmək camaat arasında "suyu yoxdur" deyilə biləcək qədər uzaqdırsa, getməsi lazım deyil. Əgər orada su olduğunu zənn edirsə, oraya getməsi gərək deyil.
İnsanın şəxsən özünün su axtarmağa getməyi vacib deyildir. Su axtardığı və sözünə inandığı şəxsin də deməsinə kifayətlənə bilər.
Əgər öz səfər yüklərinin içində və ya mənzildə (yəni, düşdüyü yerdə) və ya qafilədə su olduğuna ehtimal verərsə, onun olmadığından əmin oluncaya və ya suyun tapılmasından ümid kəsilincəyə qədər axtarış etməlidir. Amma əgər əvvəllər bir halda su olmayıbsa və sonradan su tapılmasına ehtimal versə, axtarış lazım deyil.
Əgər namaz vaxtından əvvəl axtarış aparıb su tapmasa, namazın vaxtına kimi də o yerdə qalsa və ehtimal versə ki, su tapacaq, müstəhəbb ehtiyat odur ki, ikinci dəfə su axtarsın.
Əgər namazın vaxtı daxil olandan sonra axtarış edib su tapmasa və başqa namazın vaxtına qədər orada qalsa, belə ki, su tapmağına ehtimal versə, ehtiyat müstəhəbb odur ki, təzədən su axtarmağa getsin.
Əgər namaz vaxtı dar olsa, yaxud oğrudan və ya yırtıcıdan qorxsa və həmçinin su axtarmağın çətinliyinə görə onun kimilər adətən bu çətinliyə dözə bilməsə, axtarış aparması lazım deyil.
Əgər namaz vaxtı daralıncaya qədər su axtarmağa getməsə, axtarış etdiyi halda su tapa biləcəkdisə, günah etmişdir. Amma təyəmmümlə qıldığı namaz səhihdir.
Su tapa bilməyəcəyinə əmin olan bir şəxs, əgər su axtarmağa getməyib, təyəmmümlə namaz qılarsa və namazdan sonra, su axtardığı təqdirdə tapa biləcəyini bilərsə, ehtiyata əsasən dəstəmaz alıb o namazı yenidən qılmalıdır.
Əgər axtarış apardıqdan sonra su tapa bilməsə, və tapacağından ümidini kəsərək təyəmmümlə namaz qıldıqdan sonra, axtardığı yerdə suyun olduğunu bilərsə, namazı səhihdir.
Namaz vaxtının dar olduğuna əmin olan bir şəxs axtarış etmədən təyəmmümlə namaz qılarsa, və namazdan sonra, namaz vaxtı keçməmiş axtarış üçün vaxt qaldığını bilərsə, vacib-ehtiyat olaraq namazını yenidən qılmalıdır.
Əgər namaz vaxtından qabaq dəstəmazlı olsa və dəstəmazını pozduğu təqdirdə, artıq su tapa bilməsinin mümkün olmadığını yaxud dəstəmaz ala bilməməsini bilərsə, dəstəmazını pozmaması mümkündürsə, vacib-ehtiyat olaraq dəstəmazını pozmamalıdır, istər vaxt daxil olmazdan əvvəl olsun, istərsə də daxil olandan sonra. Amma qüsl etməsinə qadir olmayacağını bilsə belə xanımı ilə yaxınlıq edə bilər.
Yalnız dəstəmaz və ya qüslə kifayət edəcək qədər suyu olan şəxs, onu tökdükdə su tapa bilməyəcəyini bilərsə, namaz vaxtı daxil olduqda o suyu tökməsi haramdır. Vacib-ehtiyat olaraq namaz vaxtından qabaq da o suyu tökməməlidir.
Su tapa bilməyəcəyini bilən şəxs, dəstəmazını batil edərsə, yaxud malik olduğu suyu dağıtsa, xilaf iş görməsinə baxmayaraq təyəmmümlə namazı səhihdir. Lakin, müstəhəbb ehtiyat o namazı qəza etməkdir.
Suyu əldə edə bilməmək
Qocalıq və bacarıqsızlıq, oğrudan, vəhşi heyvanların qorxusundan və yaxud quyudan su çəkmək üçün bir vasitə olmamağından su əldə edə bilməsə, gərək təyəmmüm etsin.
Quyudan su çəkmək üçün vedrə, ip və bu kimi şeylər lazımdırsa, satın almaq və ya kirayə etmək məcburiyyətində qalsa, onun qiyməti normadan bir neçə dəfə baha olsa belə, onları təmin etməlidir. Habelə suyu normal qiymətinin bir neçə dəfə bahasına satmış olsalar da, hökm eynidir. Amma əgər suyu təmin etmək üçün, onun vəziyyətinə zərər verəcək qədər pul verməlidirsə, təmin etməsi vacib deyildir.
Əgər su hazırlamaq üçün əlacsız olaraq borc etməli olarsa, gərək borc etsin. Amma borcunu verə bilməyəcəyini bilən, yaxud güman edən şəxsə borc etmək vacib deyildir.
Əgər quyu qazmağın böyük əziyyəti olmasa, gərək su əldə etmək üçün quyu qazsın.
Əgər bir şəxs minnətsiz su bağışlayırsa, gərək onu qəbul etsin.
Suyun işlədilməsindən törənən qorxu
Əgər su işlətmək insanın ölümünə səbəb olsa, yaxud su işlətmək vasitəsilə onda bir eyb və ya xəstəlik əmələ gələrsə, yaxud xəstəliyi uzansa, ya şiddətlənsə, ya çətinliklə müalicə olacaqsa, gərək təyəmmüm etsin. Amma əgər suyun zərərini dəf edə bilsə, məsələn, suyu isitmək kimi, gərək bu işi etsin və dəstəmaz alsın, qüsl lazım olan vaxtda da qüsl etsin.
Suyun ona zərər edəcəyini yəqin etməsi lazım deyildir. Əgər zərər verəcəyini ehtimal etsə və onun bu ehtimalı xalqın nəzərində düzgün bir ehtimal hesab edilərsə, təyəmmüm etməlidir.
Suyun ona zərər verəcəyini yəqin və ya ehtimal etdiyinə görə təyəmmüm edən şəxs namazdan əvvəl suyun ona zərəri olmadığını bilərsə, təyəmmümü batildir. Əgər namaz qıldıqdan sonra bilərsə, namazı dəstəmaz və ya qüsl ilə yenidən qılmalıdır. Amma əgər zərərə yəqin və ya ehtimal halında qüsl və ya dəstəmaz dözülməsi çox çətin ruhi nigarançılığa səbəb olsa, bu hal istisnadır.
Suyun ona zərəri olmayacağını bilən şəxs, qüsl edib və ya dəstəmaz aldıqdan sonra, suyun ona zərəri olduğunu bilərsə, dəstəmaz və ya qüslü batildir.
Məşəqqət və çətinlik
Su tapmasa və ya onu dəstəmaz və ya qüsl üçün istifadə etdiyi təqdirdə, adətən dözülə bilməyən dərəcədə zəhmətə düşəcəyindən qorxan şəxs təyəmmüm edə bilər. Amma əgər dözərək dəstəmaz alsa, ya qüsl etsə, onun dəstəmaz və qüslü səhihdir.
Susuzluğu yatırmaq üçün suya ehtiyac
Əgər susuzluğu dəf etmək üçün suya ehtiyac olarsa, təyəmmüm etməlidir. Bu səbəbə görə təyəmmümün caizliyi iki haldadır.
1) Suyu dəstəmaz və ya qüsl üçün istifadə edərsə onun hal-hazırda və ya sonradan susuzluqdan ölməsinə, xəstələnməsinə və ya dözülməsi çox çətin olan bir əziyyətə səbəb olacağı təqdirdə;
2-Özündən başqa, onunla bağlı olan kəslər üçün qorxarsa, hətta, qorunması vacib olan nəfsi-möhtərəmədən olmasa belə: Əgər onun məişət işləri onun üçün əhəmiyyətli olarsa, istər şiddətli əlaqə (bağlılıq) üzündən olsun, ya onun tələf olması şəxsə maddi zərər vurduğundan ya da dost və ya qonşu kimi vəziyyətinə riayət edilməsi ürfən lazım olsa.
Bu iki haldan başqa, da susuzluq təyəmmümün edilməsinə əsas ola bilər, amma bu cəhətdən deyil, bəlkə şəxsin canının qorunmasının vacibliyi, ya ölüm, ya taqətsizliyi şübhəsiz özünə ağır çətinlik yaradacağına görədir.
Əgər dəstəmaz və qüsl üçün sahib olduğu pak su ilə yanaşı, özü içəcəyi qədər nəcis suyu da olsa, pak suyu içmək üçün saxlamalı, namazı isə təyəmmümlə qılmalıdır. Amma onunla bağlı olan şəxslər üçün su lazımdırsa, onlar susuzluqlarını yatırmaq üçün nəcis su içmək məcburiyyətində qalsalar belə, pak su ilə dəstəmaz ala və qüsl edə bilərlər. Hətta əgər onların suyun nəcisliyindən xəbərləri olmasa və ya nəcis su içməkdən çəkinməzlərsə, pak suyu dəstəmaz və ya qüsl üçün istifadə etməsi gərəkdir. Həmçinin nəcis suyu heyvana və ya həddi-büluğa çatmamış uşağa vermək istəsə də hökm belədir. Nəcis suyu onlara verib, pak su ilə dəstəmaz və qüsl etməlidir.
Dəstəmaz və ya qüsl bunlardan daha mühüm və ya bunlarla bərqərar olan bir təkliflə zidd olarsa
Əgər bədən və ya libası nəcis olan bir şəxsin az miqdarda suyu olsa və bununla dəstəmaz aldıqda və ya qüsl etdikdə, bədən və ya libasını yumağa su qalmayacaqsa, o su ilə bədən və libasını yumalı və təyəmmümlə namaz qılmalıdır. Amma əgər üzərinə təyəmmüm edəcəyi bir şey yoxdursa, suyu dəstəmaz və ya qüsl üçün istifadə etməli və nəcis bədən və ya libasla namaz qılmalıdır.
İstifadə edilməsi haram olan su və ya qabdan başqa bir su və ya qab yoxdursa, məsələn, su və ya qabı qəsbi olsa, bunlardan başqa su və qabı olmasa, gərək qüsl və dəstəmaz yerinə təyəmmüm etsin.
Vaxtın darlığı
Dəstəmaz və ya qüsl etməsi, namazın hamısının və ya bir qisminin vaxtından sonra qılınmasına (qəzaya getməsinə) səbəb olacaq qədər vaxt dar olarsa, təyəmmüm etməlidir.
Əgər namazını qəsdən, dəstəmaz və ya qüsl vaxtı qalmayacaq qədər təxirə salarsa, günah etmişdir. Amma təyəmmümlə qıldığı namaz səhihdir. Ancaq bu namazın qəzasını qılmaq ehtiyat-müstəhəbbdir.
Dəstəmaz aldıqda və ya qüsl etdikdə namaz üçün vaxt qalıb-qalmayacağında şəkk edən şəxs, təyəmmüm etməlidir.
Vaxtın darlığına görə təyəmmüm etmiş olan şəxs, namazdan sonra dəstəmaz almağa imkanı olduğu halda, su əlindən çıxıncaya qədər dəstəmaz almazsa, belə ki, vəzifəsi təyəmmüm etmək olduğu təqdirdə, əvvəlki təyəmmümünü pozmamış olsa belə, sonrakı namazlar üçün yenidən təyəmmüm etməlidir.
Suyu olan şəxs, əgər vaxtın darlığından təyəmmümlə namaza başlasa və namaz əsnasında o su əlindən getsə, belə ki, vəzifəsi təyəmmümdürsə, yaxşı olmasına baxmayaraq sonrakı namazlar üçün ikinci dəfə təyəmmüm etməsi lazım deyil.
Əgər insanın dəstəmaz almağa, qüsl etməyə, namazın iqamə və qünut kimi müstəhəbb işlərini görmədən namaz qılmağa vaxtı vardırsa, gərək qüsl etsin və ya dəstəmaz alsın və namazı müstəhəbb işlərsiz yerinə yetirsin. Hətta surəni oxuyacaq qədər vaxtı olmasa belə, qüsl edib və ya dəstəmaz alıb, namazını surəsiz qılmalıdır.
Üzərinə təyəmmüm etmək səhih olan şeylər
Torpağa, daşa, quma və kəsəyə təyəmmüm etmək səhihdir. Amma ehtiyat-müstəhəbbdir ki, torpaq olduğu təqdirdə ayrı bir şeyə təyəmmüm etməsin və əgər torpaq yoxdursa, torpaq adlana biləcək çox yumşaq quma, bu da mümkün olmasa kəsəyə, o da mümkün olmasa quma, o da olmadığı təqdirdə, daşa təyəmmüm etsin.
Gəc və əhəng daşına təyəmmüm etmək səhihdir. Həmçinin, ürfə görə yumşaq torpaq sayıldığı təqdirdə, xalça, paltar və bu kimi şeylərin üzərində toplanmış toz-torpağa təyəmmüm etmək səhihdir. Amma ixtiyar halında onun üzərinə təyəmmüm etməmək ehtiyat-müstəhəbbdir. Həmçinin ixtiyar halında bişirilmiş gəc, əhəng, kərpic, eləcə də əqiq kimi mədən daşına təyəmmüm etməmək müstəhəbb-ehtiyatdır.
Əgər torpaq, qum, kəsək və daş tapa bilməsə, palçığa təyəmmüm edə bilər. Əgər palçıq da tapa bilməsə, xalqın nəzərində torpaq sayılacaq miqdarda olmayan xalça, libas və bu kimi şeylərin layında olan və ya üzərində toplanan toz-torpağa təyəmmüm etməlidir. Əgər bunların heç biri tapılmasa, namazı təyəmmümsüz qılması ehtiyat-müstəhəbbdir. Amma bu namazın qəzasını yerinə yetirmək vacibdir.
Əgər xalçanı çırpmaqla və bu kimi işlərlə torpaq hazırlaya bilsə, tozlu şeyə təyəmmüm batildir. Əgər palçığı qurudub onunla torpaq hazırlaya bilərsə, palçığa təyəmmüm etmək batildir.
Suyu olmayıb, qar və ya buzu olan bir şəxs, mümkün olduğu təqdirdə, onu əridərək su əldə edib, onunla dəstəmaz almalı və ya qüsl etməlidir. Əgər bu mümkün olmasa və üzərinə təyəmmüm səhih olan bir şeyi də yoxdursa, namazını vaxt xaricində qəza etməlidir. Amma qar və ya buzla dəstəmaz və ya qüsl üzvlərini islatması, əlindəki rütubətlə başa və ayağa məsh çəkməsi, əgər bu da mümkün deyilsə, buz və ya qara təyəmmüm edib, namazını vaxtında qılması daha yaxşıdır. Hər iki halda qəzasını qılması lazımdır.
Əgər torpağa və quma, təyəmmümün edilməsi batil olan bir şey qatılıbsa, o torpağa və quma təyəmmüm edə bilməz. Amma əgər o şey, torpağın və ya qumun tərkibində aradan gedəcək qədər az miqdarda olarsa, o torpağa və quma təyəmmüm səhihdir.
Üzərinə təyəmmüm edəcəyi bir şeyi yoxdursa, mümkün olduğu təqdirdə, satın almaq və bu kimi yolla təmin etməlidir.
Palçıqdan olan divara təyəmmüm səhihdir. Müstəhəbb ehtiyat odur ki, quru yer və torpaq olan yerdə, yaş yer və torpağa təyəmmüm etməsin.
Təyəmmüm edilən şey şərən gərək pak olsun. Vacib ehtiyata görə, ürfən də gərək təmiz olsun, yəni iyrəncliyə səbəb olan bir şeyə qarışmasın. Əgər təyəmmüm etməsi səhih olan pak bir şey tapılmasa, namaz ona vacib deyildir. Amma gərək (sonradan) onun qəzasını əmələ gətirsin. Daha yaxşı odur ki, namazı vaxtında da qılsın. Amma əgər toz-torpaqlı xalça və bu kimi şeylərə növbə çatsa, əgər onlar nəcisdirsə, vacib ehtiyat odur ki, onunla təyəmmüm etsin, namazı qılsın, sonradan namazın qəzasını da qılsın.
Əgər bir şeyin, üzərinə təyəmmüm etməyin səhih olduğuna əmin olaraq təyəmmüm edərsə, sonra da onunla təyəmmüm etməyin batil olduğunu başa düşərsə, o təyəmmümlə qılmış olduğu namazları yenidən qılmalıdır.
Üzərinə təyəmmüm edilən şey qəsb edilmiş olmamalıdır. Belə ki, əgər qəsb edilmiş torpaq üzərinə təyəmmüm edərsə, təyəmmümü batildir.
Qəsbi fəzada təyəmmüm batil deyildir. Demək əgər öz mülkündə əllərini yerə vursa və icazəsiz başqasının mülkünə daxil olub əllərini alnına çəksə, günah etməsinə baxmayaraq, onun təyəmmümü səhih olar.
Qəsb edilmiş şeyin qəsb edildiyini unudaraq və ya qafil olaraq üzərinə təyəmmüm edərsə, səhihdir. Amma əgər bir şeyi özü qəsb edərsə və qəsb etdiyini unudaraq üzərinə təyəmmüm edərsə, təyəmmümünün səhih olması məhəlli-işkaldır.
Bir kəs qəsb edilmiş yerdə həbs edilsə, əgər oranın suyu və torpağının hər ikisi də qəsbidirsə, təyəmmümlə namaz qılmalıdır.
Lazım-ehtiyata əsasən üzərinə təyəmmüm etdiyi şeyin əldə qalacaq qədər tozu olmalı və ona əlini vurduqdan sonra, əlini, onda qalan tozun hamısı töküləcək şəkildə şiddətlə çırpmamalıdır.
Çala yerə, yol torpağına, üzünü duz tutmamış şoran yerə təyəmmüm etmək məkruhdur. Əgər onun üzünü duz tutsa, batildir.
Dəstəmaz və qüsl əvəzinə təyəmmümün qaydasi
Dəstəmaz və ya qüsl əvəzinə edilən təyəmmümdə üç şey vacibdir:
1) Əllərin ikisinin içini birlikdə təyəmmüm səhih olan şeyə vurmaq, ya da qoymaq. Lazım ehtiyata əsasən bu iş gərək iki əlin içində birlikdə əmələ gətirilsin.
2) Hər iki əlin içini tük bitən yerdən başlayaraq, qaşlara qədər, tamam alına və həmçinin onun iki tərəfinə, burnunun yuxarısına, vacib ehtiyata əsasən; və ehtiyat müstəhəbb odur ki, əlləri qaşların üstünə çəksin.
3) Sol əlin içini, tamam sağ əlin arxasına çəkmək və sonra sağ əlin içini tamam sol əlin arxasına çəkmək. Vacib ehtiyat odur ki, sağ əllə sol əl arasındakı tərtibə riayət etsin. Lazımdır ki, dəstəmazda deyildiyi kimi, təyəmmümü də niyyətlə, qürbət qəsdi ilə yerinə yetirsin.
Təyəmmümün – istər dəstəmaz əvəzi olsun, istərsə qüsl əvəzi, bu tərtiblə əmələ gətirilməsi ehtiyat müstəhəbbdir: Bir dəfə əlləri yerə vursun, sonra alnına və əllərinin arxasına çəksin. Sonra əlini yenə də yerə vursun və əllərinin arxasına çəksin.
Təyəmmümün hökmləri
İstər qəsdən, istərsə məsələni bilməməkdən və ya unudaraq, alının və ya əllərin arxasının azacıq bir miqdarı belə məsh edilməzsə, təyəmmüm batildir. Amma çox diqqət yetirmək də lazım deyildir. "Alının və əllərinin arxasının tamamilə məsh edilmişdir" deyilərsə, kifayətdir.
Əgər əllərinin arxasına tamamilə məsh etdiyinə yəqin olmasa, buna əmin olması üçün biləyin üstündən bir miqdarı da məsh etməlidir. Amma barmaqlarının arasına məsh etməsi lazım deyildir.
Alına və əllərin arxasını, ehtiyata əsasən yuxarıdan aşağıya doğru məsh etməli və təyəmmüm işlərini ardıcıl olaraq yerinə yetirməlidir. Əgər onların arasında "təyəmmüm edir" deyilməyəcək qədər fasilə verərsə, təyəmmümü batildir.
Niyyət zamanı təyəmmümün qüsl əvəzi və ya dəstəmaz əvəzi olmasını müəyyən etməsi lazım deyil. Amma iki təyəmmüm etməsi lazım olan yerlərdə, onun hər birini təyin etməlidir. Əgər üzərinə bir təyəmmüm vacib olsa və hal-hazırkı vəzifəsinə əməl etmək qəsdilə təyəmmüm edərsə, onu müəyyən etməkdə səhv etsə belə, təyəmmümü səhihdir.
Təyəmmüm edərkən yaxşı olmağına baxmayaraq, alının və əllərin içi və arxasının pak olması lazım deyil.
İnsan əllərinə məsh çəkən vaxtda gərək üzüyünü barmağından çıxarsın. Əgər alında və ya əllərin içində və arxasında maneə olsa, məsələn, bir şey onlara yapışmış olsa, gərək onu aradan qaldırsın.
Əgər alın və ya əllərin arxası yara olsa və ona bağladığı parçanı aça bilməsə, gərək əlini onun üstünə çəksin. Habelə əgər əlin içi yaradırsa və ona bağladığı parça və ya bu kimi şeyi aça bilməsə, gərək əli həmən parça ilə təyəmmüm səhih olan şeyə vursun, sonra alına və əllərinin üstünə çəksin. Amma əgər onun bir hissəsi açıq olsa, o qədəri yerə vurub, elə onunla məsh etməsi kifayətdir.
Əgər alın və əlin arxası adi qaydada tüklü olsa eybi yoxdur. Amma əgər başın tükü, alnın üzərinə düşsə, onu yana vurmalıdır.
Əgər insan, alnında, əllərinin içində və ya arxasında bir maneə olduğuna ehtimal versə və onun bu ehtimalı camaatın nəzərində doğru bir ehtimal olarsa, maneə olmadığına əmin oluncaya qədər araşdırmalıdır.
Əgər vəzifəsi təyəmmüm etmək olduğu halda, təklikdə təyəmmüm edə bilməsə, başqa birisindən yardım diləməlidir. Bu zaman yardımçı onun əllərini təyəmmümün səhih olduğu bir şeyə vurub, onun alnına və əllərinin üstünə qoymalıdır ki, mümkün olduğu təqdirdə onun özü hər iki əllərinin içini alnına və əllərinin arxasına çəksin. Əgər bu mümkün deyilsə, naib onun öz əli ilə ona təyəmmüm verməlidir. Əgər bu da mümkün deyilsə, naib öz əlini təyəmmümün səhih olduğu şeyə vurub, onun alnına və əllərinin arxasına çəkməlidir. Bu iki təqdirdə, lazım-ehtiyat olaraq hər ikisi də təyəmmümün niyyəti etməlidir. Amma birinci surətdə, mükəlləfin öz niyyəti kifayətdir.
Təyəmmüm əsnasında, təyəmmümün bir qismini unudub-unutmadığında şəkk edərsə, onun məhəlli keçmişdirsə, şəkkinə etina etməməlidir. Əgər məhəlli keçməmişdirsə, o bölümü yerinə yetirməlidir.
Sol əlini məsh etdikdən sonra, təyəmmümü düzgün edib-etmədiyində şəkk edərsə, təyəmmümü səhihdir. Amma əgər şəkk, sol əlinin məshində olarsa, onu məsh etməlidir. Əgər ürfün nəzərincə, artıq təyəmmümdən çıxmış hesab olunursa, məsələn; təharətli olmağın şərt olduğu bir əmələ başlamışdırsa, yaxud ardıcıllıq pozulmuş olarsa, onu məsh etməsi lazım deyil.
Vəzifəsi təyəmmüm olan şəxs, namazın tamam vaxtında üzrünün aradan gedəcəyindən ümidsiz olsa, yaxud təxirə salarsa vaxt daxilində təyəmmüm edə bilməyəcəyinə ehtimal versə, namaz vaxtından əvvəl təyəmmüm edə bilər. Əgər başqa bir vacib, yaxud müstəhəbb iş üçün təyəmmüm etsə və namaz vaxtına qədər üzrü qalsa, həmən təyəmmümlə namaz qıla bilər.
Vəzifəsi təyəmmüm olan şəxs, əgər vaxtın axırına qədər üzrünün qalacağını bilsə, yaxud onun aradan getməsindən ümidsiz olsa, geniş vaxtda təyəmmümlə namaz qıla bilər. Amma əgər vaxtın sonuna qədər üzrünün aradan gedəcəyini bilərsə, gözləyib dəstəmaz və ya qüsl ilə namaz qılmalıdır. Hətta əgər vaxtın sonuna qədər üzrünün aradan getməsindən ümidini kəsməmişdirsə, ümidi kəsilməyincəyə qədər təyəmmümlə namaz qıla bilməz. Amma əgər tez təyəmmümlə namaz qılmadıqda vaxtın axırına qədər hətta təyəmmümlə belə, namaz qıla bilməməsinə ehtimal versə, (əvvəl vaxtda) təyəmmümlə qıla bilər.
Dəstəmaz ala və ya qüsl edə bilməyən şəxs, əgər üzrünün aradan getməsindən ümidini kəsmişdirsə, qəza namazlarını təyəmmümlə qıla bilər. Amma üzrü aradan getdikdən sonra, o namazları dəstəmaz və ya qüsl ilə yenidən qılması ehtiyat vacibdir. Əgər üzrünün aradan getməsindən ümidini kəsməmişdirsə, lazım-ehtiyat olaraq, qəza namazlarını təyəmmümlə qıla bilməz.
Dəstəmaz ala və ya qüsl edə bilməyən şəxs, gecə və gündüz nafilələri kimi, müəyyən vaxtları olan müstəhəbb namazları təyəmmümlə qıla bilər. Amma onların vaxtlarının sonuna qədər üzrünün aradan getməsindən ümidini kəsməmişdirsə, lazım-ehtiyat olaraq onları, vaxtlarının əvvəlində yerinə yetirməməlidir. Amma müəyyən vaxtları olmayan namazları isə hər bir halda təyəmmümlə qıla bilər.
Ehtiyat üzrə cəbirə qüslü və təyəmmüm edən şəxs, əgər qüsl və təyəmmümdən sonra namaz qılsa və namazdan sonra kiçik hədəs baş verərsə, məsələn; bövl edərsə, sonrakı namazlar üçün dəstəmaz almalıdır. Belə ki, əgər hədəs namazdan əvvəl baş verərsə, o namaz üçün də dəstəmaz almalıdır.
Əgər su tapılmamasına, yaxud başqa üzrə görə təyəmmüm etsə, üzrü aradan gedəndən sonra təyəmmümü batil olur.
Dəstəmazı batil edən şeylər dəstəmaz əvəzinə olan təyəmmümü də batil edər. Qüslü batil edən şeylər qüsl əvəzinə olan təyəmmümü də batil edər.
Qüsl edə bilməyən şəxs, üzərinə bir neçə qüsl vacib olarsa, onların hamısının əvəzinə bir təyəmmüm etməsi caizdir. Amma hər birisinin əvəzinə bir təyəmmüm etməsi ehtiyat-müstəhəbbdir.
Qüsl edə bilməyən şəxs, əgər onun üçün qüsl vacib olan əməli yerinə yetirmək istəsə, qüslün əvəzinə təyəmmüm etməlidir. Dəstəmaz ala bilməyən şəxs də, əgər onun üçün dəstəmaz vacib olan bir əməli yerinə yetirmək istəyərsə, dəstəmaz əvəzinə təyəmmüm etməlidir.
Əgər cənabət qüslü əvəzinə təyəmmüm etsə, namaz üçün dəstəmaz almaq lazım deyildir və əgər başqa qüsllərin əvəzinə təyəmmüm etsə də, hökm eynidir, baxmayaraq ki, ehtiyat müstəhəbb odur ki, dəstəmaz da alsın. Əgər dəstəmaz ala bilməsə, başqa bir təyəmmüm də dəstəmaz əvəzinə etsin.
Əgər qüsl əvəzinə təyəmmüm etsə və sonra dəstəmazı batil edən bir iş onun qarşısına çıxsa, belə ki, sonrakı namazlar üçün qüsl edə bilməsə, gərək dəstəmaz alsın və ehtiyat müstəhəbb odur ki, təyəmmüm də etsin. Əgər dəstəmaz ala bilməsə, gərək onun əvəzinə təyəmmüm etsin.
Vəzifəsi təyəmmüm olan şəxs, əgər bir iş üçün təyəmmüm edərsə, təyəmmümü və üzrü aradan getməyənə qədər, dəstəmaz və ya qüsllə etməli olan əməlləri, yerinə yetirə bilər. Amma əgər üzrü vaxtın darlığı imişsə, yaxud suyu olduğu halda meyyit namazı üçün və ya yatmaq üçün təyəmmüm edibsə, yalnız onun üçün təyəmmüm etdiyi işi yerinə yetirə bilər.
Bir neçə yerdə, insanın təyəmmümlə qıldığı namazları yenidən qılması daha yaxşıdır:
1) Sudan istifadə etməkdən qorxduğu halda qəsdən özünü cünub edib, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa;
2) Su tapa bilməyəcəyini bildiyi və ya zənn etdiyi halda, qəsdən özünü cünub edib, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa;
3) Vaxtın axırına qədər, qəsdən su axtarmağa getməsə və təyəmmümlə namaz qılıb, sonradan, axtardığı təqdirdə su tapa biləcək olduğunu başa düşərsə;
4) Qəsdən namazı təxirə salıb, vaxtın axırında təyəmmümlə namaz qılmışdırsa;
5) Su tapa bilməyəcəyini bildiyi və ya zənn etdiyi halda, mövcud olan suyunu dağıdıb, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Teyemmum serietde xususi qayda ile yerine yetirilen emel Qusl vermek yaxud destemaz almaq ucun su tapilmadiqda yaxud suyun bedene zereri yetiseceyi halda qusl yaxud destemaz almaq evezine teyemmum edilir Teyemmum haqqinda QurandaQurani Kerimde buyurulur Xestelendiyiniz seferde oldugunuz ayaq yolundan geldiyiniz ve ya qadinlarla yaxinliq etdiyiniz zaman su tapmasaniz pak torpaqla teyemmum edin ondan uzunuze ve ellerinize surtun pakligi niyyet edib ellerinizi bir defe torpaga surterek uzunuzu bir defe de torpaga surterek ellerinizi mesh edin Allah sizi cetinliye salmaq istemez lakin O sizi pak temiz etmek ve size olan nemetini tamamlamaq artirmaq ister ki belke sukur edesiniz Maide suresi 6 ci aye Ne zaman teyemmum etmek lazimdir 7 yerde destemaz ve ya quslun yerine teyemmum almaq lazimdir Suyun olmamasi Eger insan abad bir yerde olarsa destemaz ve ya qusl suyu tapmaq ucun umidini kesilinceye qeder axtarmalidir Eger sehrada colde yasayirsa hokm eynidir Eger insan colde sehrada sefer halinda olsa yolda ve menzil saldigi yerlerde su axtarmalidir Eger hemin yer dere tepeli olsa ve ya agaclarin coxlugundan oraya getmek cox cetindirse lazim ehtiyata esasen qedim zamanlarda yayla atilan bir oxun ucus mesafesi qeder 3 dord terefe su axtarmaq ucun getmelidir Duz yerde ise her terefe iki ox ucusu olcusunde axtaris etmelidir Eger dord terefin bezisi hamar bezisi alcaq hundur olsa gerek hamar olan yerde iki ox ucusu olcusunde ve hamar olmayan yerde ise bir ox ucusu olcusunde axtaris aparsin Su olmadigina yeqin etdiyi yerleri axtarmaq lazim deyil Namaz vaxti dar olmayan ve su tapmaq ucun vaxti olan sexsin eger axtarmasi lazim gelen mesafeden bir az uzaqda su olduguna yeqini varsa ve ya emindirse su elde etmek ucun oraya getmesi lazimdir Amma oraya getmek camaat arasinda suyu yoxdur deyile bilecek qeder uzaqdirsa getmesi lazim deyil Eger orada su oldugunu zenn edirse oraya getmesi gerek deyil Insanin sexsen ozunun su axtarmaga getmeyi vacib deyildir Su axtardigi ve sozune inandigi sexsin de demesine kifayetlene biler Eger oz sefer yuklerinin icinde ve ya menzilde yeni dusduyu yerde ve ya qafilede su olduguna ehtimal vererse onun olmadigindan emin oluncaya ve ya suyun tapilmasindan umid kesilinceye qeder axtaris etmelidir Amma eger evveller bir halda su olmayibsa ve sonradan su tapilmasina ehtimal verse axtaris lazim deyil Eger namaz vaxtindan evvel axtaris aparib su tapmasa namazin vaxtina kimi de o yerde qalsa ve ehtimal verse ki su tapacaq mustehebb ehtiyat odur ki ikinci defe su axtarsin Eger namazin vaxti daxil olandan sonra axtaris edib su tapmasa ve basqa namazin vaxtina qeder orada qalsa bele ki su tapmagina ehtimal verse ehtiyat mustehebb odur ki tezeden su axtarmaga getsin Eger namaz vaxti dar olsa yaxud ogrudan ve ya yirticidan qorxsa ve hemcinin su axtarmagin cetinliyine gore onun kimiler adeten bu cetinliye doze bilmese axtaris aparmasi lazim deyil Eger namaz vaxti daralincaya qeder su axtarmaga getmese axtaris etdiyi halda su tapa bilecekdise gunah etmisdir Amma teyemmumle qildigi namaz sehihdir Su tapa bilmeyeceyine emin olan bir sexs eger su axtarmaga getmeyib teyemmumle namaz qilarsa ve namazdan sonra su axtardigi teqdirde tapa bileceyini bilerse ehtiyata esasen destemaz alib o namazi yeniden qilmalidir Eger axtaris apardiqdan sonra su tapa bilmese ve tapacagindan umidini keserek teyemmumle namaz qildiqdan sonra axtardigi yerde suyun oldugunu bilerse namazi sehihdir Namaz vaxtinin dar olduguna emin olan bir sexs axtaris etmeden teyemmumle namaz qilarsa ve namazdan sonra namaz vaxti kecmemis axtaris ucun vaxt qaldigini bilerse vacib ehtiyat olaraq namazini yeniden qilmalidir Eger namaz vaxtindan qabaq destemazli olsa ve destemazini pozdugu teqdirde artiq su tapa bilmesinin mumkun olmadigini yaxud destemaz ala bilmemesini bilerse destemazini pozmamasi mumkundurse vacib ehtiyat olaraq destemazini pozmamalidir ister vaxt daxil olmazdan evvel olsun isterse de daxil olandan sonra Amma qusl etmesine qadir olmayacagini bilse bele xanimi ile yaxinliq ede biler Yalniz destemaz ve ya qusle kifayet edecek qeder suyu olan sexs onu tokdukde su tapa bilmeyeceyini bilerse namaz vaxti daxil olduqda o suyu tokmesi haramdir Vacib ehtiyat olaraq namaz vaxtindan qabaq da o suyu tokmemelidir Su tapa bilmeyeceyini bilen sexs destemazini batil ederse yaxud malik oldugu suyu dagitsa xilaf is gormesine baxmayaraq teyemmumle namazi sehihdir Lakin mustehebb ehtiyat o namazi qeza etmekdir Suyu elde ede bilmemek Qocaliq ve bacariqsizliq ogrudan vehsi heyvanlarin qorxusundan ve yaxud quyudan su cekmek ucun bir vasite olmamagindan su elde ede bilmese gerek teyemmum etsin Quyudan su cekmek ucun vedre ip ve bu kimi seyler lazimdirsa satin almaq ve ya kiraye etmek mecburiyyetinde qalsa onun qiymeti normadan bir nece defe baha olsa bele onlari temin etmelidir Habele suyu normal qiymetinin bir nece defe bahasina satmis olsalar da hokm eynidir Amma eger suyu temin etmek ucun onun veziyyetine zerer verecek qeder pul vermelidirse temin etmesi vacib deyildir Eger su hazirlamaq ucun elacsiz olaraq borc etmeli olarsa gerek borc etsin Amma borcunu vere bilmeyeceyini bilen yaxud guman eden sexse borc etmek vacib deyildir Eger quyu qazmagin boyuk eziyyeti olmasa gerek su elde etmek ucun quyu qazsin Eger bir sexs minnetsiz su bagislayirsa gerek onu qebul etsin Suyun isledilmesinden torenen qorxu Eger su isletmek insanin olumune sebeb olsa yaxud su isletmek vasitesile onda bir eyb ve ya xestelik emele gelerse yaxud xesteliyi uzansa ya siddetlense ya cetinlikle mualice olacaqsa gerek teyemmum etsin Amma eger suyun zererini def ede bilse meselen suyu isitmek kimi gerek bu isi etsin ve destemaz alsin qusl lazim olan vaxtda da qusl etsin Suyun ona zerer edeceyini yeqin etmesi lazim deyildir Eger zerer vereceyini ehtimal etse ve onun bu ehtimali xalqin nezerinde duzgun bir ehtimal hesab edilerse teyemmum etmelidir Suyun ona zerer vereceyini yeqin ve ya ehtimal etdiyine gore teyemmum eden sexs namazdan evvel suyun ona zereri olmadigini bilerse teyemmumu batildir Eger namaz qildiqdan sonra bilerse namazi destemaz ve ya qusl ile yeniden qilmalidir Amma eger zerere yeqin ve ya ehtimal halinda qusl ve ya destemaz dozulmesi cox cetin ruhi nigaranciliga sebeb olsa bu hal istisnadir Suyun ona zereri olmayacagini bilen sexs qusl edib ve ya destemaz aldiqdan sonra suyun ona zereri oldugunu bilerse destemaz ve ya quslu batildir Meseqqet ve cetinlik Su tapmasa ve ya onu destemaz ve ya qusl ucun istifade etdiyi teqdirde adeten dozule bilmeyen derecede zehmete duseceyinden qorxan sexs teyemmum ede biler Amma eger dozerek destemaz alsa ya qusl etse onun destemaz ve quslu sehihdir Susuzlugu yatirmaq ucun suya ehtiyac Eger susuzlugu def etmek ucun suya ehtiyac olarsa teyemmum etmelidir Bu sebebe gore teyemmumun caizliyi iki haldadir 1 Suyu destemaz ve ya qusl ucun istifade ederse onun hal hazirda ve ya sonradan susuzluqdan olmesine xestelenmesine ve ya dozulmesi cox cetin olan bir eziyyete sebeb olacagi teqdirde 2 Ozunden basqa onunla bagli olan kesler ucun qorxarsa hetta qorunmasi vacib olan nefsi mohteremeden olmasa bele Eger onun meiset isleri onun ucun ehemiyyetli olarsa ister siddetli elaqe bagliliq uzunden olsun ya onun telef olmasi sexse maddi zerer vurdugundan ya da dost ve ya qonsu kimi veziyyetine riayet edilmesi urfen lazim olsa Bu iki haldan basqa da susuzluq teyemmumun edilmesine esas ola biler amma bu cehetden deyil belke sexsin caninin qorunmasinin vacibliyi ya olum ya taqetsizliyi subhesiz ozune agir cetinlik yaradacagina goredir Eger destemaz ve qusl ucun sahib oldugu pak su ile yanasi ozu iceceyi qeder necis suyu da olsa pak suyu icmek ucun saxlamali namazi ise teyemmumle qilmalidir Amma onunla bagli olan sexsler ucun su lazimdirsa onlar susuzluqlarini yatirmaq ucun necis su icmek mecburiyyetinde qalsalar bele pak su ile destemaz ala ve qusl ede bilerler Hetta eger onlarin suyun necisliyinden xeberleri olmasa ve ya necis su icmekden cekinmezlerse pak suyu destemaz ve ya qusl ucun istifade etmesi gerekdir Hemcinin necis suyu heyvana ve ya heddi buluga catmamis usaga vermek istese de hokm beledir Necis suyu onlara verib pak su ile destemaz ve qusl etmelidir Destemaz ve ya qusl bunlardan daha muhum ve ya bunlarla berqerar olan bir teklifle zidd olarsa Eger beden ve ya libasi necis olan bir sexsin az miqdarda suyu olsa ve bununla destemaz aldiqda ve ya qusl etdikde beden ve ya libasini yumaga su qalmayacaqsa o su ile beden ve libasini yumali ve teyemmumle namaz qilmalidir Amma eger uzerine teyemmum edeceyi bir sey yoxdursa suyu destemaz ve ya qusl ucun istifade etmeli ve necis beden ve ya libasla namaz qilmalidir Istifade edilmesi haram olan su ve ya qabdan basqa bir su ve ya qab yoxdursa meselen su ve ya qabi qesbi olsa bunlardan basqa su ve qabi olmasa gerek qusl ve destemaz yerine teyemmum etsin Vaxtin darligi Destemaz ve ya qusl etmesi namazin hamisinin ve ya bir qisminin vaxtindan sonra qilinmasina qezaya getmesine sebeb olacaq qeder vaxt dar olarsa teyemmum etmelidir Eger namazini qesden destemaz ve ya qusl vaxti qalmayacaq qeder texire salarsa gunah etmisdir Amma teyemmumle qildigi namaz sehihdir Ancaq bu namazin qezasini qilmaq ehtiyat mustehebbdir Destemaz aldiqda ve ya qusl etdikde namaz ucun vaxt qalib qalmayacaginda sekk eden sexs teyemmum etmelidir Vaxtin darligina gore teyemmum etmis olan sexs namazdan sonra destemaz almaga imkani oldugu halda su elinden cixincaya qeder destemaz almazsa bele ki vezifesi teyemmum etmek oldugu teqdirde evvelki teyemmumunu pozmamis olsa bele sonraki namazlar ucun yeniden teyemmum etmelidir Suyu olan sexs eger vaxtin darligindan teyemmumle namaza baslasa ve namaz esnasinda o su elinden getse bele ki vezifesi teyemmumdurse yaxsi olmasina baxmayaraq sonraki namazlar ucun ikinci defe teyemmum etmesi lazim deyil Eger insanin destemaz almaga qusl etmeye namazin iqame ve qunut kimi mustehebb islerini gormeden namaz qilmaga vaxti vardirsa gerek qusl etsin ve ya destemaz alsin ve namazi mustehebb islersiz yerine yetirsin Hetta sureni oxuyacaq qeder vaxti olmasa bele qusl edib ve ya destemaz alib namazini suresiz qilmalidir Uzerine teyemmum etmek sehih olan seylerTorpaga dasa quma ve keseye teyemmum etmek sehihdir Amma ehtiyat mustehebbdir ki torpaq oldugu teqdirde ayri bir seye teyemmum etmesin ve eger torpaq yoxdursa torpaq adlana bilecek cox yumsaq quma bu da mumkun olmasa keseye o da mumkun olmasa quma o da olmadigi teqdirde dasa teyemmum etsin Gec ve eheng dasina teyemmum etmek sehihdir Hemcinin urfe gore yumsaq torpaq sayildigi teqdirde xalca paltar ve bu kimi seylerin uzerinde toplanmis toz torpaga teyemmum etmek sehihdir Amma ixtiyar halinda onun uzerine teyemmum etmemek ehtiyat mustehebbdir Hemcinin ixtiyar halinda bisirilmis gec eheng kerpic elece de eqiq kimi meden dasina teyemmum etmemek mustehebb ehtiyatdir Eger torpaq qum kesek ve das tapa bilmese palciga teyemmum ede biler Eger palciq da tapa bilmese xalqin nezerinde torpaq sayilacaq miqdarda olmayan xalca libas ve bu kimi seylerin layinda olan ve ya uzerinde toplanan toz torpaga teyemmum etmelidir Eger bunlarin hec biri tapilmasa namazi teyemmumsuz qilmasi ehtiyat mustehebbdir Amma bu namazin qezasini yerine yetirmek vacibdir Eger xalcani cirpmaqla ve bu kimi islerle torpaq hazirlaya bilse tozlu seye teyemmum batildir Eger palcigi qurudub onunla torpaq hazirlaya bilerse palciga teyemmum etmek batildir Suyu olmayib qar ve ya buzu olan bir sexs mumkun oldugu teqdirde onu eriderek su elde edib onunla destemaz almali ve ya qusl etmelidir Eger bu mumkun olmasa ve uzerine teyemmum sehih olan bir seyi de yoxdursa namazini vaxt xaricinde qeza etmelidir Amma qar ve ya buzla destemaz ve ya qusl uzvlerini islatmasi elindeki rutubetle basa ve ayaga mesh cekmesi eger bu da mumkun deyilse buz ve ya qara teyemmum edib namazini vaxtinda qilmasi daha yaxsidir Her iki halda qezasini qilmasi lazimdir Eger torpaga ve quma teyemmumun edilmesi batil olan bir sey qatilibsa o torpaga ve quma teyemmum ede bilmez Amma eger o sey torpagin ve ya qumun terkibinde aradan gedecek qeder az miqdarda olarsa o torpaga ve quma teyemmum sehihdir Uzerine teyemmum edeceyi bir seyi yoxdursa mumkun oldugu teqdirde satin almaq ve bu kimi yolla temin etmelidir Palciqdan olan divara teyemmum sehihdir Mustehebb ehtiyat odur ki quru yer ve torpaq olan yerde yas yer ve torpaga teyemmum etmesin Teyemmum edilen sey seren gerek pak olsun Vacib ehtiyata gore urfen de gerek temiz olsun yeni iyrencliye sebeb olan bir seye qarismasin Eger teyemmum etmesi sehih olan pak bir sey tapilmasa namaz ona vacib deyildir Amma gerek sonradan onun qezasini emele getirsin Daha yaxsi odur ki namazi vaxtinda da qilsin Amma eger toz torpaqli xalca ve bu kimi seylere novbe catsa eger onlar necisdirse vacib ehtiyat odur ki onunla teyemmum etsin namazi qilsin sonradan namazin qezasini da qilsin Eger bir seyin uzerine teyemmum etmeyin sehih olduguna emin olaraq teyemmum ederse sonra da onunla teyemmum etmeyin batil oldugunu basa duserse o teyemmumle qilmis oldugu namazlari yeniden qilmalidir Uzerine teyemmum edilen sey qesb edilmis olmamalidir Bele ki eger qesb edilmis torpaq uzerine teyemmum ederse teyemmumu batildir Qesbi fezada teyemmum batil deyildir Demek eger oz mulkunde ellerini yere vursa ve icazesiz basqasinin mulkune daxil olub ellerini alnina cekse gunah etmesine baxmayaraq onun teyemmumu sehih olar Qesb edilmis seyin qesb edildiyini unudaraq ve ya qafil olaraq uzerine teyemmum ederse sehihdir Amma eger bir seyi ozu qesb ederse ve qesb etdiyini unudaraq uzerine teyemmum ederse teyemmumunun sehih olmasi mehelli iskaldir Bir kes qesb edilmis yerde hebs edilse eger oranin suyu ve torpaginin her ikisi de qesbidirse teyemmumle namaz qilmalidir Lazim ehtiyata esasen uzerine teyemmum etdiyi seyin elde qalacaq qeder tozu olmali ve ona elini vurduqdan sonra elini onda qalan tozun hamisi tokulecek sekilde siddetle cirpmamalidir Cala yere yol torpagina uzunu duz tutmamis soran yere teyemmum etmek mekruhdur Eger onun uzunu duz tutsa batildir Destemaz ve qusl evezine teyemmumun qaydasiDestemaz ve ya qusl evezine edilen teyemmumde uc sey vacibdir 1 Ellerin ikisinin icini birlikde teyemmum sehih olan seye vurmaq ya da qoymaq Lazim ehtiyata esasen bu is gerek iki elin icinde birlikde emele getirilsin 2 Her iki elin icini tuk biten yerden baslayaraq qaslara qeder tamam alina ve hemcinin onun iki terefine burnunun yuxarisina vacib ehtiyata esasen ve ehtiyat mustehebb odur ki elleri qaslarin ustune ceksin 3 Sol elin icini tamam sag elin arxasina cekmek ve sonra sag elin icini tamam sol elin arxasina cekmek Vacib ehtiyat odur ki sag elle sol el arasindaki tertibe riayet etsin Lazimdir ki destemazda deyildiyi kimi teyemmumu de niyyetle qurbet qesdi ile yerine yetirsin Teyemmumun ister destemaz evezi olsun isterse qusl evezi bu tertible emele getirilmesi ehtiyat mustehebbdir Bir defe elleri yere vursun sonra alnina ve ellerinin arxasina ceksin Sonra elini yene de yere vursun ve ellerinin arxasina ceksin Teyemmumun hokmleriIster qesden isterse meseleni bilmemekden ve ya unudaraq alinin ve ya ellerin arxasinin azaciq bir miqdari bele mesh edilmezse teyemmum batildir Amma cox diqqet yetirmek de lazim deyildir Alinin ve ellerinin arxasinin tamamile mesh edilmisdir deyilerse kifayetdir Eger ellerinin arxasina tamamile mesh etdiyine yeqin olmasa buna emin olmasi ucun bileyin ustunden bir miqdari da mesh etmelidir Amma barmaqlarinin arasina mesh etmesi lazim deyildir Alina ve ellerin arxasini ehtiyata esasen yuxaridan asagiya dogru mesh etmeli ve teyemmum islerini ardicil olaraq yerine yetirmelidir Eger onlarin arasinda teyemmum edir deyilmeyecek qeder fasile vererse teyemmumu batildir Niyyet zamani teyemmumun qusl evezi ve ya destemaz evezi olmasini mueyyen etmesi lazim deyil Amma iki teyemmum etmesi lazim olan yerlerde onun her birini teyin etmelidir Eger uzerine bir teyemmum vacib olsa ve hal hazirki vezifesine emel etmek qesdile teyemmum ederse onu mueyyen etmekde sehv etse bele teyemmumu sehihdir Teyemmum ederken yaxsi olmagina baxmayaraq alinin ve ellerin ici ve arxasinin pak olmasi lazim deyil Insan ellerine mesh ceken vaxtda gerek uzuyunu barmagindan cixarsin Eger alinda ve ya ellerin icinde ve arxasinda manee olsa meselen bir sey onlara yapismis olsa gerek onu aradan qaldirsin Eger alin ve ya ellerin arxasi yara olsa ve ona bagladigi parcani aca bilmese gerek elini onun ustune ceksin Habele eger elin ici yaradirsa ve ona bagladigi parca ve ya bu kimi seyi aca bilmese gerek eli hemen parca ile teyemmum sehih olan seye vursun sonra alina ve ellerinin ustune ceksin Amma eger onun bir hissesi aciq olsa o qederi yere vurub ele onunla mesh etmesi kifayetdir Eger alin ve elin arxasi adi qaydada tuklu olsa eybi yoxdur Amma eger basin tuku alnin uzerine dusse onu yana vurmalidir Eger insan alninda ellerinin icinde ve ya arxasinda bir manee olduguna ehtimal verse ve onun bu ehtimali camaatin nezerinde dogru bir ehtimal olarsa manee olmadigina emin oluncaya qeder arasdirmalidir Eger vezifesi teyemmum etmek oldugu halda teklikde teyemmum ede bilmese basqa birisinden yardim dilemelidir Bu zaman yardimci onun ellerini teyemmumun sehih oldugu bir seye vurub onun alnina ve ellerinin ustune qoymalidir ki mumkun oldugu teqdirde onun ozu her iki ellerinin icini alnina ve ellerinin arxasina ceksin Eger bu mumkun deyilse naib onun oz eli ile ona teyemmum vermelidir Eger bu da mumkun deyilse naib oz elini teyemmumun sehih oldugu seye vurub onun alnina ve ellerinin arxasina cekmelidir Bu iki teqdirde lazim ehtiyat olaraq her ikisi de teyemmumun niyyeti etmelidir Amma birinci suretde mukellefin oz niyyeti kifayetdir Teyemmum esnasinda teyemmumun bir qismini unudub unutmadiginda sekk ederse onun mehelli kecmisdirse sekkine etina etmemelidir Eger mehelli kecmemisdirse o bolumu yerine yetirmelidir Sol elini mesh etdikden sonra teyemmumu duzgun edib etmediyinde sekk ederse teyemmumu sehihdir Amma eger sekk sol elinin meshinde olarsa onu mesh etmelidir Eger urfun nezerince artiq teyemmumden cixmis hesab olunursa meselen teharetli olmagin sert oldugu bir emele baslamisdirsa yaxud ardicilliq pozulmus olarsa onu mesh etmesi lazim deyil Vezifesi teyemmum olan sexs namazin tamam vaxtinda uzrunun aradan gedeceyinden umidsiz olsa yaxud texire salarsa vaxt daxilinde teyemmum ede bilmeyeceyine ehtimal verse namaz vaxtindan evvel teyemmum ede biler Eger basqa bir vacib yaxud mustehebb is ucun teyemmum etse ve namaz vaxtina qeder uzru qalsa hemen teyemmumle namaz qila biler Vezifesi teyemmum olan sexs eger vaxtin axirina qeder uzrunun qalacagini bilse yaxud onun aradan getmesinden umidsiz olsa genis vaxtda teyemmumle namaz qila biler Amma eger vaxtin sonuna qeder uzrunun aradan gedeceyini bilerse gozleyib destemaz ve ya qusl ile namaz qilmalidir Hetta eger vaxtin sonuna qeder uzrunun aradan getmesinden umidini kesmemisdirse umidi kesilmeyinceye qeder teyemmumle namaz qila bilmez Amma eger tez teyemmumle namaz qilmadiqda vaxtin axirina qeder hetta teyemmumle bele namaz qila bilmemesine ehtimal verse evvel vaxtda teyemmumle qila biler Destemaz ala ve ya qusl ede bilmeyen sexs eger uzrunun aradan getmesinden umidini kesmisdirse qeza namazlarini teyemmumle qila biler Amma uzru aradan getdikden sonra o namazlari destemaz ve ya qusl ile yeniden qilmasi ehtiyat vacibdir Eger uzrunun aradan getmesinden umidini kesmemisdirse lazim ehtiyat olaraq qeza namazlarini teyemmumle qila bilmez Destemaz ala ve ya qusl ede bilmeyen sexs gece ve gunduz nafileleri kimi mueyyen vaxtlari olan mustehebb namazlari teyemmumle qila biler Amma onlarin vaxtlarinin sonuna qeder uzrunun aradan getmesinden umidini kesmemisdirse lazim ehtiyat olaraq onlari vaxtlarinin evvelinde yerine yetirmemelidir Amma mueyyen vaxtlari olmayan namazlari ise her bir halda teyemmumle qila biler Ehtiyat uzre cebire quslu ve teyemmum eden sexs eger qusl ve teyemmumden sonra namaz qilsa ve namazdan sonra kicik hedes bas vererse meselen bovl ederse sonraki namazlar ucun destemaz almalidir Bele ki eger hedes namazdan evvel bas vererse o namaz ucun de destemaz almalidir Eger su tapilmamasina yaxud basqa uzre gore teyemmum etse uzru aradan gedenden sonra teyemmumu batil olur Destemazi batil eden seyler destemaz evezine olan teyemmumu de batil eder Quslu batil eden seyler qusl evezine olan teyemmumu de batil eder Qusl ede bilmeyen sexs uzerine bir nece qusl vacib olarsa onlarin hamisinin evezine bir teyemmum etmesi caizdir Amma her birisinin evezine bir teyemmum etmesi ehtiyat mustehebbdir Qusl ede bilmeyen sexs eger onun ucun qusl vacib olan emeli yerine yetirmek istese quslun evezine teyemmum etmelidir Destemaz ala bilmeyen sexs de eger onun ucun destemaz vacib olan bir emeli yerine yetirmek isteyerse destemaz evezine teyemmum etmelidir Eger cenabet quslu evezine teyemmum etse namaz ucun destemaz almaq lazim deyildir ve eger basqa qusllerin evezine teyemmum etse de hokm eynidir baxmayaraq ki ehtiyat mustehebb odur ki destemaz da alsin Eger destemaz ala bilmese basqa bir teyemmum de destemaz evezine etsin Eger qusl evezine teyemmum etse ve sonra destemazi batil eden bir is onun qarsisina cixsa bele ki sonraki namazlar ucun qusl ede bilmese gerek destemaz alsin ve ehtiyat mustehebb odur ki teyemmum de etsin Eger destemaz ala bilmese gerek onun evezine teyemmum etsin Vezifesi teyemmum olan sexs eger bir is ucun teyemmum ederse teyemmumu ve uzru aradan getmeyene qeder destemaz ve ya quslle etmeli olan emelleri yerine yetire biler Amma eger uzru vaxtin darligi imisse yaxud suyu oldugu halda meyyit namazi ucun ve ya yatmaq ucun teyemmum edibse yalniz onun ucun teyemmum etdiyi isi yerine yetire biler Bir nece yerde insanin teyemmumle qildigi namazlari yeniden qilmasi daha yaxsidir 1 Sudan istifade etmekden qorxdugu halda qesden ozunu cunub edib teyemmumle namaz qilmisdirsa 2 Su tapa bilmeyeceyini bildiyi ve ya zenn etdiyi halda qesden ozunu cunub edib teyemmumle namaz qilmisdirsa 3 Vaxtin axirina qeder qesden su axtarmaga getmese ve teyemmumle namaz qilib sonradan axtardigi teqdirde su tapa bilecek oldugunu basa duserse 4 Qesden namazi texire salib vaxtin axirinda teyemmumle namaz qilmisdirsa 5 Su tapa bilmeyeceyini bildiyi ve ya zenn etdiyi halda movcud olan suyunu dagidib teyemmumle namaz qilmisdirsa Istinadlar