Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təkrar istehsal — istehsal prosesinin daim yenilənməsi. Onun bir neçə modeli var: sadə (sabit), uzadılmış (artan), daralmış (azalan).
Təkrar istehsal iqtisadi tədqiqatın obyekti kimi
Təkrar istehsal fəlsəfi, daha sonra isə siyasi və iqtisadi əks etdirmə obyektinə çevrilməmişdən əvvəl o, "praktik iqtisadçıların" – "hesab işçilərinin", istehsalın uçotu və dolanışıq xərclərinin rutin funksiyalarını yerinə yetirən katiblərin baxış sahəsinə düşür. Minlərlə işçinin cəlb edilməsini, böyük həcmdə tikinti və istehlak materiallarının istehsalının və müntəzəm çatdırılmasının təşkilini tələb edən antik dövrün hər bir əsas tikinti sahəsinin arxasında güclü, yaxşı işləyən uçot və nəzarət aparatı var idi. Böyük Piramidaların inşaatçılarının briqadalarına yemək verilməsini təyin edən papiruslar, piramidaların özləri ilə birlikdə, bu gün çoxalmanın planlaşdırıldığı və tənzimləndiyi qədim "planlı iqtisadiyyatın" abidəsidir. universal uçot və nəzarət və sağ Orta Krallığa qədər — pul vasitəçiliyi olmadan. Planlaşdırma həm də statistik müşahidələrin təşkili ilə asanlaşdırılır; belə ki, Nil daşqınlarının səviyyələrinin illik uçotu, sözdə. nilometers, digər şeylər arasında, mərkəzləşdirilmiş yenidən bölüşdürmə üçün istehsalçılar tərəfindən təhvil verilən gələcək sızmaların və deməli, gözlənilən məhsulun proqnozlaşdırılması üçün əsas təmin etdi.
Pulun dəyər ölçüsü və qiymətlər miqyası kimi meydana çıxması ilə mikroiqtisadi səviyyədə, ayrıca "kapital" səviyyəsində təkrar istehsalın uçotunun təşkili üçün texniki ilkin şərt yaranır. XX əsrdə aparılan arxeoloji tədqiqatlar göstərdi ki, maliyyə əməliyyatlarının qeydə alınması texnikası pulun özündən əvvəl yaranıb. 3–4 min il əvvəl Şumerin Uruk şəhərində bunun üçün borclu və kreditorun möhürləri ilə gil qablarda möhürlənmiş şərti rəqəmlərdən uğurla istifadə edildi, bu da öhdəliyin "miqdarını" natura şəklində təyin etməyə imkan verdi. Sonralar, Hammurapinin dövründə (e.ə. XVIII əsr) ödəniş vasitəsi kimi şəxsi borc öhdəliklərinin dövriyyəsinə qədər artıq demək olar ki, tam pul dövriyyəsi və kredit sistemi mövcuddur.
Müasir dövrdə şəxsi biznes əməliyyatları üçün mühasibat uçotu prinsiplərinin inkişafı 15–16-cı əsrlərdə geri qayıtdı (bax: Luca Pacioli). Daha sonra dövlət nəhayət, ümumi ictimai məhsulun təkrar istehsalının makroiqtisadi təhlilinin aparılması, xəzinədarlığın formalaşması, dövlət büdcəsinin formalaşması üçün iqtisadi ilkin şərtlərin öyrənilməsi zərurəti ilə çıxış edir. O dövrün traktatlarında təklif olunan müxtəlif üsulların hər biri həm müəlliflərinin praktik təcrübəsini, həm də onun yaranma şəraitinin tarixi xüsusiyyətlərini əks etdirir.
Erkən italyan və daha sonra ingilis merkantilistlərinin əsərlərində təkrar istehsal, xarici iqtisadi əlaqələrdə fəal iştirak edən ölkənin büdcəsinin formalaşması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən ölkənin ticarət balansının tənzimlənməsi kontekstində dolayısı ilə və qismən görünür. Eyni zamanda, özləri böyük tacir olan bir çox merkantilistlər (məsələn, Tomas Mun) istər-istəməz öz tövsiyələrinə şəxsi mühasibat uçotu sahəsində təcrübələrini və onun metodologiyasını gətirirlər. Tacir mentalitetində başlanğıc nöqtəsi obyektiv olaraq dövriyyə sferasıdır; istehsal yalnız təsadüfi amildir, ölkə subyektlərinin gəlirləri isə bu və ya digər doktrinanın həyata keçirilməsinin nəticələrindən biridir.
Əsasları ölkənin milli iqtisadiyyatında qoyulan ayrılmaz makroiqtisadi proses kimi təkrar istehsalın başa düşülməsində keyfiyyət dəyişikliyi fransız iqtisadçılarının xidmətləridir. Kəşflər əsrinin əvvəlindən İtaliya və İngiltərədə genişlənmiş təkrar istehsal resursları son nəticədə digər ölkələrin resursları (İtaliyada olduğu kimi ticarətin vasitəçiliyi və ya İngiltərədə olduğu kimi birbaşa istismarı yolu ilə) olduğu halda. Fransada onlar ölkənin sərvətinin ilkin mənbəyi — təbəələrin əməyi üzərində düşünməyə başlayırlar. Artıq XVII əsrin əvvəllərində Sulli Kral IV Henrixi inandırdı ki,
əkinçilik və heyvandarlıq Fransanı qidalandıran iki məmədir, bunun üçün bu iki peşə Perunun qızıl damarları və xəzinələri ilə eyni məna daşıyır.
Orijinal mətn (fr.)Pâturage et labourage sont les deux mamelles dont la France est alimentée, les vraies mines et trésors du Pérou.
XVII əsrin ortalarında çoxalmaya bu baxış fiziokratik məktəbin təlimləri sistemində tam inkişaf etmişdir. Onun yaradıcısı Fransua Quehne iqtisadi fikir tarixində ilk sosial təkrar istehsalın və sektorlararası tarazlığın modelini də yaradır — sözdə. "İqtisadi cədvəllər"[6]. Metodoloji cəhətdən bu model həm də təkrar istehsalın növbəti dövrənin giriş və çıxışında resursların həcminin riyazi hesablamaları ilə məhdudlaşmayan mürəkkəb sosial-iqtisadi kateqoriya kimi başa düşülməsində başqa mühüm məqamı da irəli sürür. Kene bu modelin makroelementlərinin differensiallaşdırılmasını Smitin sonralar etdiyi kimi büdcə-fiskal prinsipinə (vergi ödəyicilərinin növləri: kapitalistlər, mülkədarlar, fəhlələr) deyil, sosial-sinfi prinsipinə əsas verir. Məhz Kene cədvəlləri sonradan Marksı təkrar istehsal prosesində yaşayış vasitələrinin və işçi qüvvəsinin təkrar istehsalı ilə yanaşı, ictimai münasibətlərin təkrar istehsalını da ayırmağa "sövq edir".
Karl Marks təkrar istehsalın təhlilinə təkcə pul baxımından deyil, həm də natura baxımından qayıdır. Onun ictimai istehsalın hərtərəfli sosial-iqtisadi təhlilində o, həm bəşəriyyətin mövcudluğunun ilkin şərti, həm də konkret tarixi şəraitdən asılı olaraq dəyişən mövcudluq şəraitində sistem yaradan amil kimi təqdim olunur. "Kapital"da təkrar istehsal vahid proses kimi nəzərdən keçirilir
- maddi nemətlərin təkrar istehsalı,
- işçi qüvvəsinin təkrar istehsalı,
- istehsal münasibətlərinin təkrar istehsalı.
Marksın "Kapital" əsərində Kvesnenin "İqtisadi cədvəllər" metodunun yaradıcı inkişafı kimi göstərdiyi sadə və geniş reproduksiya modelləri, öz növbəsində, bir qayda olaraq, artıq dərin tədqiqatlar üçün təkan rolunu oynayırdı. elm kimi siyasi iqtisaddan kənarda həyata keçirilir. Vasili Leontyev hələ 1920-ci illərdə İqtisadiyyatda Dairəvi Axınların təhlili ilə Marksın ideyalarının inkişafına başlamış, bunu giriş-çıxış balansı modelinin (giriş-çıxış modeli) inkişafı ilə tamamlamış və Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. 1973-cü ildə iqtisadiyyat üzrə mükafat.
Təbiətdə və iqtisadiyyatda təkrar istehsalın nisbəti
Təbiətdə (meşələr, balıq ehtiyatları və s.) uzun müddət ərzində norma sadə çoxalmadır ki, bu zaman hər növbəti mərhələnin (dövrün) sonunda müəyyən bir ərazidə heyvan və bitkilərin sayı təxminən eynidir. əvvəlki. Sadə çoxalma, yəni zaman keçdikcə genişlənməyən çoxalma ilə belə onun miqyası ixtiyari ola bilməz; onlar xarici amillərlə əvvəlcədən müəyyən edilir, çünki real həyatda bu və ya digər obyektin çoxalması ətrafdakı həyatdan təcrid olunmur.
XX əsrin ortalarına qədər insanın yaşayış vasitələrini təşkil edən təbii sərvətlər mücərrəd olaraq məhdud (nadirlik amili), lakin prinsipcə tükənməz sayılırdı. Hazırda təkrar istehsal olunmayan, bərpa olunmayan, tükənən, həddən artıq tükənən təbii nemətlər kateqoriyası bəşəriyyət üçün ən çətin problemlərdən birini qoyur: təbii nemətlərin "sadə çoxalması" (və daha çox, tükənməsi) artan təbii nemətlərlə ziddiyyət təşkil edir. əhalinin ehtiyacları artmaqda davam edir. Buna baxmayaraq, indiyədək genişlənmiş təkrar istehsal iqtisadi nəzəriyyələrdə, iqtisadi modellərdə "norma", tərəqqinin sinonimi kimi təqdim olunur.
Digər təkrar istehsal nəzəriyyələri
Adam Smit
Smitin doqmasının ətraflı təhlili və onun Marksın tənqidi üçün xüsusi məqaləyə baxın.
Destüt de Trasi nəzəriyyəsi
Fransız filosofu və iqtisadçısı iddia edirdi ki, sənaye kapitalistləri istehsal etdikləri malları öz dəyərindən baha satdıqları üçün qazanc əldə edirlər. Satırlarmı:
- bir-birinə;
- işçilər,
- faiz və kirayə alan boş kapitalistlər və torpaq sahibləri.
Əgər bir kapitalistin mənfəətini izah edərkən belə bir illüziya mövcud ola bilərsə, onda bütün kapitalistlər sinfinin mənfəətini izah edərkən o, nəhayət, aradan qaldırılır.
İstinadlar
- История древнего мира. Древний Восток. — Мн: Харвест, 1999
- "заголовок ссылки". Archived from the original on 2010-09-18. İstifadə tarixi: 2023-01-18.
- Карл Маркс "Капитал (книга К.Маркса)", том I, глава III.
- "William N. Goetzmann. Financing Civilization". 2018-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-26.
- "См". 2010-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-26.
Ədəbiyyat
- Блауг М. Схемы воспроизводства // Экономическая мысль в ретроспективе. М.: . 1994 [Economic Theory in Retrospect]. 232–234. ISBN .
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Лукач, Дьёрдь Роза Люксембург как марксист — глава из книги История и классовое сознание
- Люксембург Р. Накопление капитала. М.-Л.: Соцэкгиз. 1934.
- Маркс К. Капитал, том II. Маркс К., Энгельс Ф. Соч., 2-е изд., т. 24.
- Типы, критерии и показатели расширенного воспроизводства
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tekrar istehsal istehsal prosesinin daim yenilenmesi Onun bir nece modeli var sade sabit uzadilmis artan daralmis azalan Tekrar istehsal iqtisadi tedqiqatin obyekti kimiTekrar istehsal felsefi daha sonra ise siyasi ve iqtisadi eks etdirme obyektine cevrilmemisden evvel o praktik iqtisadcilarin hesab iscilerinin istehsalin ucotu ve dolanisiq xerclerinin rutin funksiyalarini yerine yetiren katiblerin baxis sahesine dusur Minlerle iscinin celb edilmesini boyuk hecmde tikinti ve istehlak materiallarinin istehsalinin ve muntezem catdirilmasinin teskilini teleb eden antik dovrun her bir esas tikinti sahesinin arxasinda guclu yaxsi isleyen ucot ve nezaret aparati var idi Boyuk Piramidalarin insaatcilarinin briqadalarina yemek verilmesini teyin eden papiruslar piramidalarin ozleri ile birlikde bu gun coxalmanin planlasdirildigi ve tenzimlendiyi qedim planli iqtisadiyyatin abidesidir universal ucot ve nezaret ve sag Orta Kralliga qeder pul vasiteciliyi olmadan Planlasdirma hem de statistik musahidelerin teskili ile asanlasdirilir bele ki Nil dasqinlarinin seviyyelerinin illik ucotu sozde nilometers diger seyler arasinda merkezlesdirilmis yeniden bolusdurme ucun istehsalcilar terefinden tehvil verilen gelecek sizmalarin ve demeli gozlenilen mehsulun proqnozlasdirilmasi ucun esas temin etdi Pulun deyer olcusu ve qiymetler miqyasi kimi meydana cixmasi ile mikroiqtisadi seviyyede ayrica kapital seviyyesinde tekrar istehsalin ucotunun teskili ucun texniki ilkin sert yaranir XX esrde aparilan arxeoloji tedqiqatlar gosterdi ki maliyye emeliyyatlarinin qeyde alinmasi texnikasi pulun ozunden evvel yaranib 3 4 min il evvel Sumerin Uruk seherinde bunun ucun borclu ve kreditorun mohurleri ile gil qablarda mohurlenmis serti reqemlerden ugurla istifade edildi bu da ohdeliyin miqdarini natura seklinde teyin etmeye imkan verdi Sonralar Hammurapinin dovrunde e e XVIII esr odenis vasitesi kimi sexsi borc ohdeliklerinin dovriyyesine qeder artiq demek olar ki tam pul dovriyyesi ve kredit sistemi movcuddur Muasir dovrde sexsi biznes emeliyyatlari ucun muhasibat ucotu prinsiplerinin inkisafi 15 16 ci esrlerde geri qayitdi bax Luca Pacioli Daha sonra dovlet nehayet umumi ictimai mehsulun tekrar istehsalinin makroiqtisadi tehlilinin aparilmasi xezinedarligin formalasmasi dovlet budcesinin formalasmasi ucun iqtisadi ilkin sertlerin oyrenilmesi zerureti ile cixis edir O dovrun traktatlarinda teklif olunan muxtelif usullarin her biri hem muelliflerinin praktik tecrubesini hem de onun yaranma seraitinin tarixi xususiyyetlerini eks etdirir Erken italyan ve daha sonra ingilis merkantilistlerinin eserlerinde tekrar istehsal xarici iqtisadi elaqelerde feal istirak eden olkenin budcesinin formalasmasi ucun muhum ehemiyyet kesb eden olkenin ticaret balansinin tenzimlenmesi kontekstinde dolayisi ile ve qismen gorunur Eyni zamanda ozleri boyuk tacir olan bir cox merkantilistler meselen Tomas Mun ister istemez oz tovsiyelerine sexsi muhasibat ucotu sahesinde tecrubelerini ve onun metodologiyasini getirirler Tacir mentalitetinde baslangic noqtesi obyektiv olaraq dovriyye sferasidir istehsal yalniz tesadufi amildir olke subyektlerinin gelirleri ise bu ve ya diger doktrinanin heyata kecirilmesinin neticelerinden biridir Esaslari olkenin milli iqtisadiyyatinda qoyulan ayrilmaz makroiqtisadi proses kimi tekrar istehsalin basa dusulmesinde keyfiyyet deyisikliyi fransiz iqtisadcilarinin xidmetleridir Kesfler esrinin evvelinden Italiya ve Ingilterede genislenmis tekrar istehsal resurslari son neticede diger olkelerin resurslari Italiyada oldugu kimi ticaretin vasiteciliyi ve ya Ingilterede oldugu kimi birbasa istismari yolu ile oldugu halda Fransada onlar olkenin servetinin ilkin menbeyi tebeelerin emeyi uzerinde dusunmeye baslayirlar Artiq XVII esrin evvellerinde Sulli Kral IV Henrixi inandirdi ki ekincilik ve heyvandarliq Fransani qidalandiran iki memedir bunun ucun bu iki pese Perunun qizil damarlari ve xezineleri ile eyni mena dasiyir Orijinal metn fr Paturage et labourage sont les deux mamelles dont la France est alimentee les vraies mines et tresors du Perou XVII esrin ortalarinda coxalmaya bu baxis fiziokratik mektebin telimleri sisteminde tam inkisaf etmisdir Onun yaradicisi Fransua Quehne iqtisadi fikir tarixinde ilk sosial tekrar istehsalin ve sektorlararasi tarazligin modelini de yaradir sozde Iqtisadi cedveller 6 Metodoloji cehetden bu model hem de tekrar istehsalin novbeti dovrenin giris ve cixisinda resurslarin hecminin riyazi hesablamalari ile mehdudlasmayan murekkeb sosial iqtisadi kateqoriya kimi basa dusulmesinde basqa muhum meqami da ireli surur Kene bu modelin makroelementlerinin differensiallasdirilmasini Smitin sonralar etdiyi kimi budce fiskal prinsipine vergi odeyicilerinin novleri kapitalistler mulkedarlar fehleler deyil sosial sinfi prinsipine esas verir Mehz Kene cedvelleri sonradan Marksi tekrar istehsal prosesinde yasayis vasitelerinin ve isci quvvesinin tekrar istehsali ile yanasi ictimai munasibetlerin tekrar istehsalini da ayirmaga sovq edir Karl Marks tekrar istehsalin tehliline tekce pul baximindan deyil hem de natura baximindan qayidir Onun ictimai istehsalin herterefli sosial iqtisadi tehlilinde o hem beseriyyetin movcudlugunun ilkin serti hem de konkret tarixi seraitden asili olaraq deyisen movcudluq seraitinde sistem yaradan amil kimi teqdim olunur Kapital da tekrar istehsal vahid proses kimi nezerden kecirilir maddi nemetlerin tekrar istehsali isci quvvesinin tekrar istehsali istehsal munasibetlerinin tekrar istehsali Marksin Kapital eserinde Kvesnenin Iqtisadi cedveller metodunun yaradici inkisafi kimi gosterdiyi sade ve genis reproduksiya modelleri oz novbesinde bir qayda olaraq artiq derin tedqiqatlar ucun tekan rolunu oynayirdi elm kimi siyasi iqtisaddan kenarda heyata kecirilir Vasili Leontyev hele 1920 ci illerde Iqtisadiyyatda Dairevi Axinlarin tehlili ile Marksin ideyalarinin inkisafina baslamis bunu giris cixis balansi modelinin giris cixis modeli inkisafi ile tamamlamis ve Nobel mukafatina layiq gorulmusdur 1973 cu ilde iqtisadiyyat uzre mukafat Tebietde ve iqtisadiyyatda tekrar istehsalin nisbetiTebietde meseler baliq ehtiyatlari ve s uzun muddet erzinde norma sade coxalmadir ki bu zaman her novbeti merhelenin dovrun sonunda mueyyen bir erazide heyvan ve bitkilerin sayi texminen eynidir evvelki Sade coxalma yeni zaman kecdikce genislenmeyen coxalma ile bele onun miqyasi ixtiyari ola bilmez onlar xarici amillerle evvelceden mueyyen edilir cunki real heyatda bu ve ya diger obyektin coxalmasi etrafdaki heyatdan tecrid olunmur XX esrin ortalarina qeder insanin yasayis vasitelerini teskil eden tebii servetler mucerred olaraq mehdud nadirlik amili lakin prinsipce tukenmez sayilirdi Hazirda tekrar istehsal olunmayan berpa olunmayan tukenen hedden artiq tukenen tebii nemetler kateqoriyasi beseriyyet ucun en cetin problemlerden birini qoyur tebii nemetlerin sade coxalmasi ve daha cox tukenmesi artan tebii nemetlerle ziddiyyet teskil edir ehalinin ehtiyaclari artmaqda davam edir Buna baxmayaraq indiyedek genislenmis tekrar istehsal iqtisadi nezeriyyelerde iqtisadi modellerde norma tereqqinin sinonimi kimi teqdim olunur Diger tekrar istehsal nezeriyyeleriAdam Smit Smitin doqmasinin etrafli tehlili ve onun Marksin tenqidi ucun xususi meqaleye baxin Destut de Trasi nezeriyyesi Fransiz filosofu ve iqtisadcisi iddia edirdi ki senaye kapitalistleri istehsal etdikleri mallari oz deyerinden baha satdiqlari ucun qazanc elde edirler Satirlarmi bir birine isciler faiz ve kiraye alan bos kapitalistler ve torpaq sahibleri Eger bir kapitalistin menfeetini izah ederken bele bir illuziya movcud ola bilerse onda butun kapitalistler sinfinin menfeetini izah ederken o nehayet aradan qaldirilir IstinadlarIstoriya drevnego mira Drevnij Vostok Mn Harvest 1999 zagolovok ssylki Archived from the original on 2010 09 18 Istifade tarixi 2023 01 18 Karl Marks Kapital kniga K Marksa tom I glava III William N Goetzmann Financing Civilization 2018 03 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 07 26 Sm 2010 04 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 05 26 EdebiyyatBlaug M Shemy vosproizvodstva Ekonomicheskaya mysl v retrospektive M 1994 Economic Theory in Retrospect 232 234 ISBN 5 86461 151 4 Tekrar istehsal iqtisadiyyat Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Lukach Dyord Roza Lyuksemburg kak marksist glava iz knigi Istoriya i klassovoe soznanie Lyuksemburg R Nakoplenie kapitala M L Socekgiz 1934 Marks K Kapital tom II Marks K Engels F Soch 2 e izd t 24 Tipy kriterii i pokazateli rasshirennogo vosproizvodstva