Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türk Müqavimət Təşkilatı(qısaca TMT) — Kiprdə 1958-ci il avqustun 1-də EOKA ilə mübarizə üçün silahlı bir təşkilat quruldu. Daha sonra EOKA onu EOKA-B ilə əvəzlədiyi zaman bu təşkilata qarşı vuruşdu. 1 Avqust 1976-cı ildə çevrildi. Üzvlərinə "mücahid" deyilirdi. 20 iyul 1974-cü ildə Kipr Sülh Hərəkatı başlayanda TMT-nin 17151 üzvü var idi.
Tarixi
Yunan EOKA təşkilatı əvvəlcə İngilislərə qarşı mübarizə üçün 1955-ci ildə quruldu. Təşkilatın ideologiyası olan Enozis, adadakı türk varlığını tamamilə göz ardı etdi. EOKA İngilislərə qarşı mübarizəyə başlayanda İngilis rəhbərliyi çox sayda Kipr Türkünü polis qüvvəsinə cəlb etdi və EOKA hücumlarında Türk polisləri ilə Yunan EOKA-ları qarşı-qarşıya gəldi.
EOKA-nın Enozis ideologiyasına söykənən hücumlarından narahat olan Kiprli Türklər və Türkiyə, buna qarşılıq olaraq Taksim ideologiyasını inkişaf etdirdi. Volkan, EOKA'nın Kipr Türklərinə etdiyi hücumlara cavab vermək üçün 1956-cı ildə quruldu. Bu dövrdə Fazıl Kiçik tərəfindən qurulan Kipr Türk Müqavimət Birliyi və Qara Çete kimi digər təşkilatlar uğursuz oldu və Volkana qatıldılar.
Türk Müqavimət Təşkilatı, 23 noyabr 1957-ci il axşamı, Nikosiya varoşlarındaki əyləncədə, Türkiyə Kipr səfirliyi işçisi Mustafa Kamal Tanrısevdinin evində, Rauf Denktaş, və Mustafa Kamal Tanrısevdi tərəfindən quruldu. Bu, Nikosiya Türk Liseyi tərəfindən nəşr edildi və 26 Noyabr 1957-ci ildə təşkilat bütün Kipr Türk üsyançılarını TMT-nin ətrafına toplaşmağa çağıran ilk açıqlamasını verdi. Ancaq Türkiyə tərəfindən dəstəklənməyən bir mübarizənin müvəffəqiyyətə ulaşmayacağı düşünülməsi səbəbiylə, bu dövrdə hər hansı bir quruluşlanmağa gedilmədiyi kimi hər hansı bir lider də təyin edilmədi.
Denktaş, 2 yanvar 1958-ci il günü Fazil Küçüklə getdiyi Ankarada Türkiyə Xarici İşlər Naziri Fatin Rüştü Zorluyla görüşdü və mövzudan bəhs etdi. Zorlu Denktaşa göndərərlərsə silah alıb almayacaqlarını soruşanda Denktaş alabiləcəklərini söylədi. Rüştü bu barədə Baş qərərgaha məlumat verdi. Məsələ ilə bağlı bir neçə aylıq qiymətləndirmələrdən sonra təşkilatın yaradılması üçün icazə verildi və bu işə Daniş Karabelen təyin edildi. İcazədə hökümətin Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin adının bu hadisəyə qarışdırılmaması da qəti bir dillə əmredilirdi. Bu inkişaflardan sonra təşkilatın qurulması üçün işlər başladı. Mövzuyla əlaqəli olaraq "Kipr Tutma Layihəsi” (KİP) adlı bir layihə hazırlandı. Bundan sonra TMT-nin yaradılması və iş planı hazırlanmış və yüksək vəzifəli şəxslərin razılığı alınmışdır. Bu plana görə, TMT lideri birbaşa Xüsusi Müharibə İdarəsinin məsuliyyəti altında olacaq; lakin bu vaxt rəsmi əlaqə olmazdı, bütün bağlantılar şifahi şəkildə aparılırdı. Təşkilatın liderliyi Türkiyədən göndəriləcək və "müddətsiz icazəli" sayılacaq zabitlərlə ediləcək, TMT-nin varlığının ortaya çıxarılacağı gün EOKA hücumlarına görə müəyyən ediləcəkdi. Bu günə qədər təşkilat iclaslar və nümayişlər etməyəcək, sənədlər paylamayacaq. Təşkilat 18 yaşını keçmiş kişi və ya qız gənclərlə yaradılacaq, təşkilata alınanların Türkiyədə və ya Kiprdə təhsildən keçirilməsi zəruri olacaqdı. Planda təşkilat iştirakçıları qısa müddətdə 5000, uzun müddətdə 10000 olması planlaşdırılırdı. TMT rəhbərinin rəhbərliyi altında Kiprə 5 zabit göndəriləcək və təşkilatın inkişafı ilə paralel olaraq bu say əvvəlcə ona, daha sonra iyirmiyə çatdırılacaqdı. Bundan əlavə, adaya ən azı on beş ehtiyatda olan zabit göndəriləcəkdi. 1958-ci ilin aprel ayında TMT-nin quruluşunu müzakirə etmək üçün Fazıl Küçük və Rauf Denktaş Ankaraya dəvət edildi. Yığıncaqda 1958-1960-ci illər dövründə TMT-də xidmət edəcək 23 türk əsgərinin siyahısı hazırlanmışdır. İclasda Rıza Vuruşkanın (kod adı "Ali Conan") ilk TMT lideri təyin edilməsi qərara alındı. 5000 gəncdən ibarət silahlı qüvvələrin təliminin 1959-cu ilin sonuna qədər başa çatması planlaşdırılırdı.
Batalyon və dörd digər zabit 1958-ci il 31 iyul / 1 avqust gecəsi Kiprə gəldi. TMT-nin əsl qurulması bu tarixdə baş verdi və buna görə də qurulmasının ildönümü kimi qeyd olunur. Tezliklə daha altı zabit adaya göndərildi. Təşkilat yarandıqdan sonra şəxsiyyəti, yaşı və sağlamlığı baxımından uyğun hesab olunanlar andiçərək təşkilatın üzvü oldular. Beləcə avqust ayının əvvəllərində TMT'nin ilk hüceyrəsi meydana gəlmiş olur və Türkiyədə fəaliyyətə keçən təhsil düşərgələrinə gənclər göndərilməyə başlanır.
Təşkilatlanma
TMT dörd fərqli səviyyədə qoşunlara sahib idi. Bunlar kiçikdən böyüyə qədər aşağıda verilmişdir: Manga: 5-8 mücahiddən ibarət idi. İlk adı "çadır", 1961-ci ildən sonra "oğul", 1963-cü ildən sonra "manga" adlandırıldı. Bölük: 5 ilə 8 mangadan ibarət idi. İlk adı "oba", 1961-ci ildən sonra "pətək", 1963-cü ildən sonra "bölük" adlanmağa başladı. Tabur: 5 ilə 8 bölükdən ibarət idi. İlk adı "otağ" idi və 1961-ci ildən sonra "kovan", 1963-cü ildən sonra isə "tabur" adlandırıldı. Sancaq: 5-8 Tabur ibarət idi. İlk adı “yayla” idi və 1961-ci ildən sonra “sancaq” olaraq adlandırılmağa başlandı. 1961-ci ildən əvvəl sancağa bölgədəki ən hörmətli insanlardan biri olan "baş yayla" rəhbərlik edirdi. 1961-ci ildə rəhbərlik “sancaqlar” adı verilən rütbəyə verildi və baş yaylalar, “sərdar” adıyla sancaqdar yardımcısı olaraq xidmət etməyə başladı.
1961ci ildəki sistem dəyişiklikləri Türkiyədəki 27 May 1960 zərbəsinin bir təsiri olaraq edildi. 1 Avqust 1976-cı ildə Təhlükəsizlik Qüvvələri Komandanlığına çevriləndə TMT-də 11 sancaq var idi. O sancaqlar bunlar idi:
1958-ci ildə qurulanlar:
- Nikosiya Sancağı
- Famagusta Sancağı
- Larnaka Sancağı
- Limassol Sancağı
- Pafosun Sancağı
- Lefke Sancağı
Qanlı Miladdan sonra qurulanlar:
- Boğaz Sancağı (İyul 1964)
- Erənköy Sancağı (Avqust 1964)
- Yaşılırmak Sancağı (Yanvar 1965)
- Sərdarlı Sancağı (Sentyabr 1969)
- Mehmetçik Sancağı (Yanvar 1975 – Kipr Sülh Hərəkatından sonra)
Bununla yanaşı, 1963-cü ildən sonra mücahid adlandıran təşkilat üzvləri, quruluşda "canavar" və 1961-63-ci illər arasında "arı" adlandırıldı.
İstinadlar
- Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri.
- Lange, Matthew. Ethnic Violence and Education: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization (2012), Cambridge Üniversitesi Yayınları, s. 89-91.
- Coppieters, Bruno. Europeanization and conflict resolution: case studies from the European periphery (2004), Academia Press, s. 66-67.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turk Muqavimet Teskilati qisaca TMT Kiprde 1958 ci il avqustun 1 de EOKA ile mubarize ucun silahli bir teskilat quruldu Daha sonra EOKA onu EOKA B ile evezlediyi zaman bu teskilata qarsi vurusdu 1 Avqust 1976 ci ilde cevrildi Uzvlerine mucahid deyilirdi 20 iyul 1974 cu ilde Kipr Sulh Herekati baslayanda TMT nin 17151 uzvu var idi TarixiYunan EOKA teskilati evvelce Ingilislere qarsi mubarize ucun 1955 ci ilde quruldu Teskilatin ideologiyasi olan Enozis adadaki turk varligini tamamile goz ardi etdi EOKA Ingilislere qarsi mubarizeye baslayanda Ingilis rehberliyi cox sayda Kipr Turkunu polis quvvesine celb etdi ve EOKA hucumlarinda Turk polisleri ile Yunan EOKA lari qarsi qarsiya geldi EOKA nin Enozis ideologiyasina soykenen hucumlarindan narahat olan Kiprli Turkler ve Turkiye buna qarsiliq olaraq Taksim ideologiyasini inkisaf etdirdi Volkan EOKA nin Kipr Turklerine etdiyi hucumlara cavab vermek ucun 1956 ci ilde quruldu Bu dovrde Fazil Kicik terefinden qurulan Kipr Turk Muqavimet Birliyi ve Qara Cete kimi diger teskilatlar ugursuz oldu ve Volkana qatildilar Turk Muqavimet Teskilati 23 noyabr 1957 ci il axsami Nikosiya varoslarindaki eylencede Turkiye Kipr sefirliyi iscisi Mustafa Kamal Tanrisevdinin evinde Rauf Denktas ve Mustafa Kamal Tanrisevdi terefinden quruldu Bu Nikosiya Turk Liseyi terefinden nesr edildi ve 26 Noyabr 1957 ci ilde teskilat butun Kipr Turk usyancilarini TMT nin etrafina toplasmaga cagiran ilk aciqlamasini verdi Ancaq Turkiye terefinden desteklenmeyen bir mubarizenin muveffeqiyyete ulasmayacagi dusunulmesi sebebiyle bu dovrde her hansi bir quruluslanmaga gedilmediyi kimi her hansi bir lider de teyin edilmedi Denktas 2 yanvar 1958 ci il gunu Fazil Kucukle getdiyi Ankarada Turkiye Xarici Isler Naziri Fatin Rustu Zorluyla gorusdu ve movzudan behs etdi Zorlu Denktasa gondererlerse silah alib almayacaqlarini sorusanda Denktas alabileceklerini soyledi Rustu bu barede Bas qerergaha melumat verdi Mesele ile bagli bir nece ayliq qiymetlendirmelerden sonra teskilatin yaradilmasi ucun icaze verildi ve bu ise Danis Karabelen teyin edildi Icazede hokumetin Turkiye Silahli Quvvelerinin adinin bu hadiseye qarisdirilmamasi da qeti bir dille emredilirdi Bu inkisaflardan sonra teskilatin qurulmasi ucun isler basladi Movzuyla elaqeli olaraq Kipr Tutma Layihesi KIP adli bir layihe hazirlandi Bundan sonra TMT nin yaradilmasi ve is plani hazirlanmis ve yuksek vezifeli sexslerin raziligi alinmisdir Bu plana gore TMT lideri birbasa Xususi Muharibe Idaresinin mesuliyyeti altinda olacaq lakin bu vaxt resmi elaqe olmazdi butun baglantilar sifahi sekilde aparilirdi Teskilatin liderliyi Turkiyeden gonderilecek ve muddetsiz icazeli sayilacaq zabitlerle edilecek TMT nin varliginin ortaya cixarilacagi gun EOKA hucumlarina gore mueyyen edilecekdi Bu gune qeder teskilat iclaslar ve numayisler etmeyecek senedler paylamayacaq Teskilat 18 yasini kecmis kisi ve ya qiz genclerle yaradilacaq teskilata alinanlarin Turkiyede ve ya Kiprde tehsilden kecirilmesi zeruri olacaqdi Planda teskilat istirakcilari qisa muddetde 5000 uzun muddetde 10000 olmasi planlasdirilirdi TMT rehberinin rehberliyi altinda Kipre 5 zabit gonderilecek ve teskilatin inkisafi ile paralel olaraq bu say evvelce ona daha sonra iyirmiye catdirilacaqdi Bundan elave adaya en azi on bes ehtiyatda olan zabit gonderilecekdi 1958 ci ilin aprel ayinda TMT nin qurulusunu muzakire etmek ucun Fazil Kucuk ve Rauf Denktas Ankaraya devet edildi Yigincaqda 1958 1960 ci iller dovrunde TMT de xidmet edecek 23 turk esgerinin siyahisi hazirlanmisdir Iclasda Riza Vuruskanin kod adi Ali Conan ilk TMT lideri teyin edilmesi qerara alindi 5000 gencden ibaret silahli quvvelerin teliminin 1959 cu ilin sonuna qeder basa catmasi planlasdirilirdi Batalyon ve dord diger zabit 1958 ci il 31 iyul 1 avqust gecesi Kipre geldi TMT nin esl qurulmasi bu tarixde bas verdi ve buna gore de qurulmasinin ildonumu kimi qeyd olunur Tezlikle daha alti zabit adaya gonderildi Teskilat yarandiqdan sonra sexsiyyeti yasi ve saglamligi baximindan uygun hesab olunanlar andicerek teskilatin uzvu oldular Belece avqust ayinin evvellerinde TMT nin ilk huceyresi meydana gelmis olur ve Turkiyede fealiyyete kecen tehsil dusergelerine gencler gonderilmeye baslanir TeskilatlanmaTMT dord ferqli seviyyede qosunlara sahib idi Bunlar kicikden boyuye qeder asagida verilmisdir Manga 5 8 mucahidden ibaret idi Ilk adi cadir 1961 ci ilden sonra ogul 1963 cu ilden sonra manga adlandirildi Boluk 5 ile 8 mangadan ibaret idi Ilk adi oba 1961 ci ilden sonra petek 1963 cu ilden sonra boluk adlanmaga basladi Tabur 5 ile 8 bolukden ibaret idi Ilk adi otag idi ve 1961 ci ilden sonra kovan 1963 cu ilden sonra ise tabur adlandirildi Sancaq 5 8 Tabur ibaret idi Ilk adi yayla idi ve 1961 ci ilden sonra sancaq olaraq adlandirilmaga baslandi 1961 ci ilden evvel sancaga bolgedeki en hormetli insanlardan biri olan bas yayla rehberlik edirdi 1961 ci ilde rehberlik sancaqlar adi verilen rutbeye verildi ve bas yaylalar serdar adiyla sancaqdar yardimcisi olaraq xidmet etmeye basladi 1961ci ildeki sistem deyisiklikleri Turkiyedeki 27 May 1960 zerbesinin bir tesiri olaraq edildi 1 Avqust 1976 ci ilde Tehlukesizlik Quvveleri Komandanligina cevrilende TMT de 11 sancaq var idi O sancaqlar bunlar idi 1958 ci ilde qurulanlar Nikosiya Sancagi Famagusta Sancagi Larnaka Sancagi Limassol Sancagi Pafosun Sancagi Lefke Sancagi Qanli Miladdan sonra qurulanlar Bogaz Sancagi Iyul 1964 Erenkoy Sancagi Avqust 1964 Yasilirmak Sancagi Yanvar 1965 Serdarli Sancagi Sentyabr 1969 Mehmetcik Sancagi Yanvar 1975 Kipr Sulh Herekatindan sonra Bununla yanasi 1963 cu ilden sonra mucahid adlandiran teskilat uzvleri qurulusda canavar ve 1961 63 ci iller arasinda ari adlandirildi IstinadlarKibris Turk Mucahitler Dernegi Yayinlari Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nde Toren Bayram ve Anma Gunleri Lange Matthew Ethnic Violence and Education Identity Educational Bubbles and Resource Mobilization 2012 Cambridge Universitesi Yayinlari s 89 91 Coppieters Bruno Europeanization and conflict resolution case studies from the European periphery 2004 Academia Press s 66 67