Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin cavab vermədiyinə dair şübhələr var. Lütfən, ensiklopedikliyi təsdiq etmək üçün məqalənin mövzusuna uyğun əlavə edin. Əgər belə mənbələr göstərilməzsə, məqalə birləşdirilə, köçürülə, yönləndirilə və ya silinə bilər. |
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Hər bir söz müəyyən məna ifadə edir. Sözün əsas vəzifəsi əşya, hadisə, hərəkət və s. adlandırmaqdır. Azərbaycan dilində bütün söz kökləri leksik və qrammatik mənası olan müstəqil sözlərdir.
Sözün leksik mənası dedikdə, onun əsas lüğəvi mənası, birbaşa ifadə etdiyi məna nəzərdə tutulur. Leksik məna konkret predmet barədə olan məlumat, həmin sözü deyərkən nəyi başa düşməyimizdir.
Sözün leksik mənasını müxtəlif yollarla izah etmək olar:
- . Həmin sözə yaxın mənalı söz seçməklə (zəngin – varlı – dövlətli, aramla – sakit -tələsmədən).
- . Sözün məzmun, əlamət və xüsusiyyətlərini izah etməklə (dalbadal – arasıkəsilmədən, ardıcıl).
- . Mürəkkəb sözün tərkib hissələrinin mənasını açmaqla (üçbucaq – bucaqlarının sayı üç olan fiqur, enliyarpaqlı – yarpaqları enli olan).
- . Sözə əks mənalı söz seşməklə (yaxşı-pis, düz - əyri, irəli – geri) və s.
Leksik məna, həqiqi mənası ilə (əgər varsa), onunla birbaşa əlaqəli olan sözlərin mənasıdır. Leksik məna özündə əsas məna və köməkçi mənaları birləşdirir. Bir sözün bütün metafor olmayan mənalarını əhatə edir.
Söz özündə müəyyən mənanı daşıyır. Bu məna əşyaları, hadisələri bir-birindən ayırmağa, onları fərqləndirməyə, eyniləşdirməyə və s. imkan verir. Bütün sözlər müəyyən məna ifadə edir, mənalar isə sözlərdə yaşayır. Cəmiyyətin dəyişməsi, əşya və hadisələrin dəyişməsi, dini və ictimai qaydalardakı dəyişikliklər və s. səbəbilə zaman – zaman bəzi sözlərin mənası da dəyişir. Belə ki, sözlərin mənası genişlənə bilir və darala bilir. Sözlərin yeni törəmə mənalarının yaranması, sinonimlərinin əmələ gəlməsi ilə söz öz mənasını genişləndirir (imtahan, yoldaş və s). Sözün mənaca daralması isə əvvəllər bir neçə məna ifadə edə bilən sözlərin zamanla yalnız bir mənada işlədilməsidir (aş, tütün və s.). Deməli, tarixi inkişaf prosesində bəzi sözlər əlavə yeni mənalar kəsb etməklə yanaşı, bəzilərinin mənaları unudulur. Sözün törəmə mənalarından yeni məcazi mənalar yaranır.
Dilimizdəki sözlər həm həqiqi, həm də məcazi mənada işlədilir. Söz tələffüz edilərkən ağıla gələn ilk məna həqiqi mənadır. Həqiqi məna sözdə əsasdır. İnsanlara məxsus müəyyən hərəkətləri əşyalara, hadisələrə və s. aid etmək nəticəsində meydana çıxan sonrakı məna isə məcazi mənadır: insanın ayağı (həqiqi) – kəndin ayağı (məcazi), insanın qolu (həqiqi) – çayın qolu (məcazi), uşaq yatdı (həqiqi) – külək yatdı (məcazi). Məcazi məna sözdə qeyri - əsasdır. Sözün əsas mənası olmasa, məcazi mənası da ola bilməz. Yəni məcazi məna həqiqi məna vasitəsilə predmetə aid olur.
Bədii əsərlərdə sözlərin məcazi mənalarından daha geniş istifadə olunur. Məsələn, soyuq hava, soyuq su ifadələrində soyuq sözü həqiqi mənasında, soyuq adam, soyuq münasibət ifasəsində isə məcazi mənada işlənmişdir.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Mena deqiqlesdirme Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin ensiklopedik teleblere cavab vermediyine dair subheler var Lutfen ensiklopedikliyi tesdiq etmek ucun meqalenin movzusuna uygun terefsiz etibarli menbeler elave edin Eger bele menbeler gosterilmezse meqale birlesdirile kocurule yonlendirile ve ya siline biler Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Her bir soz mueyyen mena ifade edir Sozun esas vezifesi esya hadise hereket ve s adlandirmaqdir Azerbaycan dilinde butun soz kokleri leksik ve qrammatik menasi olan musteqil sozlerdir Sozun leksik menasi dedikde onun esas lugevi menasi birbasa ifade etdiyi mena nezerde tutulur Leksik mena konkret predmet barede olan melumat hemin sozu deyerken neyi basa dusmeyimizdir Sozun leksik menasini muxtelif yollarla izah etmek olar Hemin soze yaxin menali soz secmekle zengin varli dovletli aramla sakit telesmeden Sozun mezmun elamet ve xususiyyetlerini izah etmekle dalbadal arasikesilmeden ardicil Murekkeb sozun terkib hisselerinin menasini acmaqla ucbucaq bucaqlarinin sayi uc olan fiqur enliyarpaqli yarpaqlari enli olan Soze eks menali soz sesmekle yaxsi pis duz eyri ireli geri ve s Leksik mena heqiqi menasi ile eger varsa onunla birbasa elaqeli olan sozlerin menasidir Leksik mena ozunde esas mena ve komekci menalari birlesdirir Bir sozun butun metafor olmayan menalarini ehate edir Soz ozunde mueyyen menani dasiyir Bu mena esyalari hadiseleri bir birinden ayirmaga onlari ferqlendirmeye eynilesdirmeye ve s imkan verir Butun sozler mueyyen mena ifade edir menalar ise sozlerde yasayir Cemiyyetin deyismesi esya ve hadiselerin deyismesi dini ve ictimai qaydalardaki deyisiklikler ve s sebebile zaman zaman bezi sozlerin menasi da deyisir Bele ki sozlerin menasi genislene bilir ve darala bilir Sozlerin yeni toreme menalarinin yaranmasi sinonimlerinin emele gelmesi ile soz oz menasini genislendirir imtahan yoldas ve s Sozun menaca daralmasi ise evveller bir nece mena ifade ede bilen sozlerin zamanla yalniz bir menada isledilmesidir as tutun ve s Demeli tarixi inkisaf prosesinde bezi sozler elave yeni menalar kesb etmekle yanasi bezilerinin menalari unudulur Sozun toreme menalarindan yeni mecazi menalar yaranir Dilimizdeki sozler hem heqiqi hem de mecazi menada isledilir Soz teleffuz edilerken agila gelen ilk mena heqiqi menadir Heqiqi mena sozde esasdir Insanlara mexsus mueyyen hereketleri esyalara hadiselere ve s aid etmek neticesinde meydana cixan sonraki mena ise mecazi menadir insanin ayagi heqiqi kendin ayagi mecazi insanin qolu heqiqi cayin qolu mecazi usaq yatdi heqiqi kulek yatdi mecazi Mecazi mena sozde qeyri esasdir Sozun esas menasi olmasa mecazi menasi da ola bilmez Yeni mecazi mena heqiqi mena vasitesile predmete aid olur Bedii eserlerde sozlerin mecazi menalarindan daha genis istifade olunur Meselen soyuq hava soyuq su ifadelerinde soyuq sozu heqiqi menasinda soyuq adam soyuqmunasibet ifasesinde ise mecazi menada islenmisdir Xarici kecidler