Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Suriya yəhudiləri, eramızdan əvvəl VI əsrdə müasir Suriyanın ərazisində məskunlaşmış Yəhudilərinnəslidir. XV əsrin sonunda onlara Osmanlı Sultanının dəvəti ilə Suriyaya gələn İspaniyalı Səfərad yəhudiləri də qoşuldu. İspan və Yəhudi xalqının ənənəvi mədəni xüsusiyyətlərinin qarışığı nəticəsində ortaya çıxan inkişaf etmiş bir mədəniyyətə sahib idilər. İsrailin ayrı bir dini icması var. Qədim dövrlərdən bəri Yəhudilər Suriya cəmiyyətinin ən vacib təbəqələrindən biri olmuşlar.
Tarix
İslamaqədərki dövr
Yəhudilər Suriyada eramızdan əvvəl VI əsrdən məskunlaşmağa başlamışlar. Eramızdan əvvəl 539-cu ildən Əhəmənilər Fars sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu. İosif Flaviyaya görə, Fars kralı Kserks, Ezra'ya Əhəmənilər imperatorluğu boyunca dini ədaləti tətbiq etmək üçün Yəhudi hakimlərini təyin etməsini əmr etdi. Eramızdan əvvəl 333-cü ildə Suriyanı Makedoniyalı İskəndər fəth etdi və Yəhudilərə yeni imtiyazlar verdi . Həmçinin əvvəlki hüquqlarını da təsdiqlədi. İskəndər hakimiyyətinin çökməsindən sonra Suriya heç bir şəkildə Yəhudi əhalisini əzməyən Selevklər dövlətinin vacib bir mərkəzinə çevrildi. Selevklər dövründə Yəhudi əhalisi sürətlə böyüyür və çiçəklənir, bu, Selevk I Nicatorun Hellenlərlə bərabər vətəndaş hüquqlarına sahib Yəhudilərə hədiyyə etməsi ilə asanlaşdırıldı. Sonrakı Selevki padşahları dövründə Yəhudilərin mövqeyi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi.
Eramızdan əvvəl 64-cü ildə Suriya Romanın hakimiyyəti altında idi və valisi də Yəhudeyadan məsul idi. Çağdaşlarının şahidliyinə görə, o dövrdə Yəhudi əhalisi çoxsaylı idi, bir çox cəhətdən oxşar olan dinoqrafik cərəyan, prozelitizmə görə formalaşmışdı. Suriyanın qubernatorları belə Yəhudiliyin təsiri altına düşdü. Buna baxmayaraq, Suriyada Yəhudi müharibəsinin başlaması ilə Yəhudi əleyhinə qiyamlar da başladı. Dəməşqin bütün əhalisi qırıldı, bu isə 10 mindən çox insan demək idi. Antakya sakinləri imperator Titusdan Yəhudiləri bütün imtiyazlardan məhrum etmələrini və onalrı şəhərdən qovmalarını tələb etdilər, lakin imperator bu tələbə məhəl qoymadı. Bir əsr yarım sonra, Yəhudilərin ən çətin təqiblərdən sonra özlərinə gələ bildikləri Dəməşq də daxil olmaqla Suriyanın bütün böyük şəhərlərində Yəhudi həyatı sürətlə davam edirdi. Suriyalı Yəhudilər həm Eretz Yisrael, həm də yerli camaatla, həmçinin Babil sürgünləri ilə əlaqələrini davam etdirdilər.
Eramızın birinci əsrində Suriya xristianlığın mühüm mərkəzinə çevrildi. Xristian Həvari Pavel Suriyada missionerlik fəaliyyətinə başladı. 325-ci ildə Xristianlıq Roma İmperiyasının dövlət dini oldu. Bu, Suriyalılar da daxil olmaqla yəhudi icmalarının həyatına heç bir şəkildə müsbət təsir göstərə bilməzdi. Yəhudilərə zülm edilir və bu dini əsaslara bağlanırdı. Məsələn, 423-cü ildə Purimdə Antakyadakı xristianlar yerli yəhudi icmasının bir çox üzvünü qıraraq öldürdülər. Talanın səbəbi, yəhudilərin günahlandırdığı bir xristian oğlanın öldürülməsi idi. Bu, tarixdəki qan davasına görə baş verən ilk hadisələrindən biri oldu. Bizans imperatoru Fokasın hakimiyyəti dövründə Yəhudilərə qarşı təqiblər daha da gücləndi. Yəhudiləri zorla xristianlaşdırmağa çalışır, lakin güclü müqavimətlə qarşılaşırdılar. Suriyadakı Yəhudi həyatının mərkəzi olan Antakyada bir Yəhudi qiyamı başladı və bu amansızlıqla yatırıldı, demək olar ki, bütün Yəhudilər öldürüldü, qalanları şəhərdən qovuldu. 610-cu ildə Suriya, Yəhudilərə yaxşı münasibət bəsləyən Sasanilərin nəzarətinə keçdi. Fəth edənləri əsasən Suriyanın Yəhudi əhalisi dəstəklədi, bu torpaqlar Bizansın nəzarəti altına verildikdən sonra yəhudilərə bu çox baha başa gəldi.
Xilafətlər və sultanlıqlar dövrü
634-636-cı illərdə ərəblər Suriyanı işğal etdilər və Yəhudilərin mövqeyi xeyli yaxşılaşdı. 661-ci ildə Dəməşq Əməvilər xilafəti İmperiyasının paytaxtı oldu və Yəhudilər Xəlifələrin yaxın tərəfdaşları oldular . Ancaq 750-ci ildə Abbasilərin hakimiyyətə gəlməsi ilə Suriya yəhudilərinin vəziyyəti kəskin şəkildə pisləşdi. Abbasi xəlifələri Ömər qanunlarını təqdim edir və Yəhudilər təqib olunur və davamli şəkildə islamı qəbul etməyə təşviq olunurlar. Ümumiyyətlə, Abbasilərin hakimiyyəti dövründə Suriyanın və Xilafətin yəhudi əhalisi çox ciddi əziyyət çəkirdi. Müsəlman cəmiyyətində qeyri-müsəlmanlara qarşı vəziyyət və münasibət zaman və məkandan asılı olaraq dəyişdi (Krämer 2006: 248). 969-cu ildə Suriya Fatimilərin nəzarətinə keçdi. Yəhudilərə qarşı siyasəti dəyişkən və fərqli idi. Əvvəlcə Fatimiyyə xəlifələri Yəhudilərə imtiyazlar verdilər, onlara himayədarlıq etdilər və sonra hər şeyi götürdülər, sinaqoqları dağıtdılar, yəhudiləri zorla İslam dininə qəbul etdilər, bundan sonra bir neçə ildən sonra əmrləri ləğv etdilər, əmlaklarını və sinaqoqlarını geri qaytardılar. 1174-cü ildə Suriyanı Sallah əd-Din idarə edirdi. Onun və Əyyubilər sülaləsini quran nəsillərinin rəhbərliyi altında Yəhudi icmaları böyük bir mədəni və iqtisadi tərəqqiyə çatdılar. Bu, böyük ölçüdə Əyyubilərin uzaqgörən siyasətinin və tolerantlığının nəticəsidir. Onların altında Yəhudilər ən yüksək dövlət vəzifələrini tuturdular və sultanların ətrafı arasında həkimlər, şairlər və elm adamları da daxil olmaqla bir çox savadlı Yəhudi var idi. Nümunə Səlahəddin və ailəsinin şəxsi həkimi olan Moshe ben Maimondur . 1260-cı ildə Moğollar Suriyanı darmadağın etdilər, lakin Yəhudilər və Xristianlar xilas oldular. Elə həmin il, ölkə yəhudi əhalisini tədricən basdırmağa başlayan Mamlukların hakimiyyəti altına girdi. XIII əsrin sonu və XIV əsrin əvvəllərində Məmlük sultanları Yəhudiləri dövlət vəzifələrindən uzaqlaşdırdılar, lakin ixtisaslı işçi çatışmazlığı səbəbindən əmrlərini ləğv etdilər. Daha sonra, ikinci dərəcə Yəhudiləri vurğulamalı olduğu bir sıra köhnə reseptlər geri qaytarıldı: Yəhudi qadınlar fərqli rəngli ayaqqabı geyinməli və kişilər ictimai yerlərə girərkən fit siqnalı verməli idilər. İslam fanatları İslamı qəbul edənləri cəzalandırmayacağına söz verərək qan töhmətləri qaldırmaqdan çəkinmədilər. 1392-ci ildə Yəhudilər Şamdakı əsas məscidə od vurmaqda günahlandırıldı, bir şübhəli diri-diri yandırıldı və icma liderlərinə işgəncə verildi.
XV əsrin əvvəllərində Suriya yəhudiləri Dəməşqin yandırılaraq, bir çox yəhudinin məhv edilməsi ilə eyni zamanda həm də bir sıra Suriyanın şəhərlərini viran qoyan Tamerlanın işğalından xilas oldular. Demək olar ki, bütün sənətkarlar Səmərqəndə aparıldı, yəhudi icması ən yaxşı və ən bacarıqlı üzvlərini itirdi. Bəzi icmalar heç vaxt dirçələ bilmədi. XVI əsrdə Yəhudi həyatı canlanmağa başladı. Dəməşq yaxınlığında, Caubar adlanan yerdə, özlərinə məxsus böyük sinaqoqu olan təxminən 500 ailə var idi (Lewis 1939: 183).
Məhəmməd Əli və müasir dövr
1832-1840-cı illərdə Suriyanı Misir hökmdarı Məhəmməd Əli idarə edirdi. Xristianlar dövlət vəzifələrinin çoxunu tutsalar da, Suriyanın yəhudiləri müəyyən kapital sahibi idilər. Bu, dini fanatizmin gücləndirdiyi xristian həsədini oyatmaya bilməzdi (Baron 1932: 3). Məhəmməd Əlinin dövründə yəhudilər müsəlmanlarla eyni hüquqa malik idilər, lakin bu, onların mütləq təhlükəsizliyinə zəmanət vermirdi. 1920-ci ilə qədər Suriya Fransanın mandat bölgəsinə çevrildi və ümumi sayı 20 mindən az olan böyük yəhudi icmaları yalnız Hələb, Dəməşq və Qamışlıda sağ qaldı. Eretz-İsraelə Yəhudi köçü davam etdi. 1919-1948-ci illərdə mandatlı Fələstinə 9 min Suriya yəhudisi köçürüldü. 1920-ci illərin əvvəllərindən bəri Suriyada çox sayda sionist təşkilatlar fəaliyyət göstərir: Betar, Makkabi, He-Halutz, Lev-Echad, Ha-Tzvi. Lakin tədricən onların fəaliyyəti azalır.
1943-cü ildən bəri Suriya suveren bir dövlətdir. Ərəb və Yəhudi dövlətlərinin elanı ərəfəsində Suriyada 16 min yəhudi yaşayırdı. Fələstinin iki dövlətə bölünməsindən sonra Suriyanın Yəhudiləri vəhşicəsinə zorakılıq dalğasına büründü. Hələbdə böyük bir talan baş verdi, bütün sinaqoqlar yandırıldı, heç kimə aman verilmədi. 1949-cu ildə isə ərəb fanatikləri Dəməşqin yəhudi məhəlləsini məhv etdilər. Bu hadisələrin təsiri altında 10 min insan Suriyanı tərk etdi. Ancaq 1950-ci ildə Suriya rəhbərliyi Yəhudiləri Suriyadan azad etməyi dayandırdı. Mülklərini sata bilmədilər, maliyyə qurumlarına əl qoyuldu. Bir çoxları hətta məhkəmə olmadan həbs edildi və işgəncə verildi. Onlar şəhər ətrafında sərbəst hərəkət etmək hüququnu itirdilər. İsraildən qaçan Fələstinli ərəblər tərəfindən müntəzəm olaraq terrora məruz qalırdılar Ancaq 1970-ci illərdə vəziyyətləri bir qədər yaxşılaşdı, bir çox barbar qanunlar ləğv edildi, İsrail xaricində hər hansı bir ölkəyə mühacirət etməyə icazə verildi. Əhalinin demək olar ki, hamısı getdi. 2000-ci illərin əvvəllərində Suriyada əksəri yaşlı insanlardan ibarət olan 100 nəfərdən az Yəhudi qalmışdı.
Vətəndaş müharibəsi başlamazdan əvvəl Suriyada təxminən 50 Yəhudi qalmışdı. 2016-cı ilə qədər Suriyada rəsmi olaraq 18 Yəhudi yaşayır. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə isə, təkcə Dəməşqdə 900-ə qədər Yəhudi yaşayır .
Mədəniyyət
Suriya Yəhudilərinin əsas peşələri ticarət və sənətkarlıq idi. Onlar yerli ticarət və maliyyə əməliyyatlarından məsul idilər. Şüşə hazırlama, dəri aşılama və parça boyama sənətləri ilə məşğul olan sənətkarlar Suriyanın xaricində də məşhur idi. Ancaq çoxsaylı hərbi qarşıdurmalar, sülalələrin dəyişməsi və qonşuların düşmənçiliyi sənətkarlığın inkişafına əlverişli təsir göstərə bilmədi. Tədricən yox olmağa başladı.
Qeydlər
- "Сирийские евреи обратились к Путину с просьбой восстановить святыни". 2022-02-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-29.
- Krämer G. 2006 Müsəlman Dünyasında antisemitizm. Kritik bir İnceleme // Die Welt des Islam 46 (3): 248.
- Baron S. 1932 Yəhudilər və 1860-cı ildəki Suriyadakı qırğınlar // Amerikan Yəhudi Araşdırmaları Akademiyasının İşləri 4: 3.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Suriya yehudileri eramizdan evvel VI esrde muasir Suriyanin erazisinde meskunlasmis Yehudilerinneslidir XV esrin sonunda onlara Osmanli Sultaninin deveti ile Suriyaya gelen Ispaniyali Seferad yehudileri de qosuldu Ispan ve Yehudi xalqinin enenevi medeni xususiyyetlerinin qarisigi neticesinde ortaya cixan inkisaf etmis bir medeniyyete sahib idiler Israilin ayri bir dini icmasi var Qedim dovrlerden beri Yehudiler Suriya cemiyyetinin en vacib tebeqelerinden biri olmuslar TarixIslamaqederki dovr Yehudiler Suriyada eramizdan evvel VI esrden meskunlasmaga baslamislar Eramizdan evvel 539 cu ilden Ehemeniler Fars sulalesi terefinden idare olunurdu Iosif Flaviyaya gore Fars krali Kserks Ezra ya Ehemeniler imperatorlugu boyunca dini edaleti tetbiq etmek ucun Yehudi hakimlerini teyin etmesini emr etdi Eramizdan evvel 333 cu ilde Suriyani Makedoniyali Iskender feth etdi ve Yehudilere yeni imtiyazlar verdi Hemcinin evvelki huquqlarini da tesdiqledi Iskender hakimiyyetinin cokmesinden sonra Suriya hec bir sekilde Yehudi ehalisini ezmeyen Selevkler dovletinin vacib bir merkezine cevrildi Selevkler dovrunde Yehudi ehalisi suretle boyuyur ve ciceklenir bu Selevk I Nicatorun Hellenlerle beraber vetendas huquqlarina sahib Yehudilere hediyye etmesi ile asanlasdirildi Sonraki Selevki padsahlari dovrunde Yehudilerin movqeyi ehemiyyetli derecede deyisdi Eramizdan evvel 64 cu ilde Suriya Romanin hakimiyyeti altinda idi ve valisi de Yehudeyadan mesul idi Cagdaslarinin sahidliyine gore o dovrde Yehudi ehalisi coxsayli idi bir cox cehetden oxsar olan dinoqrafik cereyan prozelitizme gore formalasmisdi Suriyanin qubernatorlari bele Yehudiliyin tesiri altina dusdu Buna baxmayaraq Suriyada Yehudi muharibesinin baslamasi ile Yehudi eleyhine qiyamlar da basladi Demesqin butun ehalisi qirildi bu ise 10 minden cox insan demek idi Antakya sakinleri imperator Titusdan Yehudileri butun imtiyazlardan mehrum etmelerini ve onalri seherden qovmalarini teleb etdiler lakin imperator bu telebe mehel qoymadi Bir esr yarim sonra Yehudilerin en cetin teqiblerden sonra ozlerine gele bildikleri Demesq de daxil olmaqla Suriyanin butun boyuk seherlerinde Yehudi heyati suretle davam edirdi Suriyali Yehudiler hem Eretz Yisrael hem de yerli camaatla hemcinin Babil surgunleri ile elaqelerini davam etdirdiler Eramizin birinci esrinde Suriya xristianligin muhum merkezine cevrildi Xristian Hevari Pavel Suriyada missionerlik fealiyyetine basladi 325 ci ilde Xristianliq Roma Imperiyasinin dovlet dini oldu Bu Suriyalilar da daxil olmaqla yehudi icmalarinin heyatina hec bir sekilde musbet tesir gostere bilmezdi Yehudilere zulm edilir ve bu dini esaslara baglanirdi Meselen 423 cu ilde Purimde Antakyadaki xristianlar yerli yehudi icmasinin bir cox uzvunu qiraraq oldurduler Talanin sebebi yehudilerin gunahlandirdigi bir xristian oglanin oldurulmesi idi Bu tarixdeki qan davasina gore bas veren ilk hadiselerinden biri oldu Bizans imperatoru Fokasin hakimiyyeti dovrunde Yehudilere qarsi teqibler daha da guclendi Yehudileri zorla xristianlasdirmaga calisir lakin guclu muqavimetle qarsilasirdilar Suriyadaki Yehudi heyatinin merkezi olan Antakyada bir Yehudi qiyami basladi ve bu amansizliqla yatirildi demek olar ki butun Yehudiler olduruldu qalanlari seherden qovuldu 610 cu ilde Suriya Yehudilere yaxsi munasibet besleyen Sasanilerin nezaretine kecdi Feth edenleri esasen Suriyanin Yehudi ehalisi destekledi bu torpaqlar Bizansin nezareti altina verildikden sonra yehudilere bu cox baha basa geldi Xilafetler ve sultanliqlar dovru 634 636 ci illerde erebler Suriyani isgal etdiler ve Yehudilerin movqeyi xeyli yaxsilasdi 661 ci ilde Demesq Emeviler xilafeti Imperiyasinin paytaxti oldu ve Yehudiler Xelifelerin yaxin terefdaslari oldular Ancaq 750 ci ilde Abbasilerin hakimiyyete gelmesi ile Suriya yehudilerinin veziyyeti keskin sekilde pislesdi Abbasi xelifeleri Omer qanunlarini teqdim edir ve Yehudiler teqib olunur ve davamli sekilde islami qebul etmeye tesviq olunurlar Umumiyyetle Abbasilerin hakimiyyeti dovrunde Suriyanin ve Xilafetin yehudi ehalisi cox ciddi eziyyet cekirdi Muselman cemiyyetinde qeyri muselmanlara qarsi veziyyet ve munasibet zaman ve mekandan asili olaraq deyisdi Kramer 2006 248 969 cu ilde Suriya Fatimilerin nezaretine kecdi Yehudilere qarsi siyaseti deyisken ve ferqli idi Evvelce Fatimiyye xelifeleri Yehudilere imtiyazlar verdiler onlara himayedarliq etdiler ve sonra her seyi goturduler sinaqoqlari dagitdilar yehudileri zorla Islam dinine qebul etdiler bundan sonra bir nece ilden sonra emrleri legv etdiler emlaklarini ve sinaqoqlarini geri qaytardilar 1174 cu ilde Suriyani Sallah ed Din idare edirdi Onun ve Eyyubiler sulalesini quran nesillerinin rehberliyi altinda Yehudi icmalari boyuk bir medeni ve iqtisadi tereqqiye catdilar Bu boyuk olcude Eyyubilerin uzaqgoren siyasetinin ve tolerantliginin neticesidir Onlarin altinda Yehudiler en yuksek dovlet vezifelerini tuturdular ve sultanlarin etrafi arasinda hekimler sairler ve elm adamlari da daxil olmaqla bir cox savadli Yehudi var idi Numune Selaheddin ve ailesinin sexsi hekimi olan Moshe ben Maimondur 1260 ci ilde Mogollar Suriyani darmadagin etdiler lakin Yehudiler ve Xristianlar xilas oldular Ele hemin il olke yehudi ehalisini tedricen basdirmaga baslayan Mamluklarin hakimiyyeti altina girdi XIII esrin sonu ve XIV esrin evvellerinde Memluk sultanlari Yehudileri dovlet vezifelerinden uzaqlasdirdilar lakin ixtisasli isci catismazligi sebebinden emrlerini legv etdiler Daha sonra ikinci derece Yehudileri vurgulamali oldugu bir sira kohne reseptler geri qaytarildi Yehudi qadinlar ferqli rengli ayaqqabi geyinmeli ve kisiler ictimai yerlere girerken fit siqnali vermeli idiler Islam fanatlari Islami qebul edenleri cezalandirmayacagina soz vererek qan tohmetleri qaldirmaqdan cekinmediler 1392 ci ilde Yehudiler Samdaki esas mescide od vurmaqda gunahlandirildi bir subheli diri diri yandirildi ve icma liderlerine isgence verildi XV esrin evvellerinde Suriya yehudileri Demesqin yandirilaraq bir cox yehudinin mehv edilmesi ile eyni zamanda hem de bir sira Suriyanin seherlerini viran qoyan Tamerlanin isgalindan xilas oldular Demek olar ki butun senetkarlar Semerqende aparildi yehudi icmasi en yaxsi ve en bacariqli uzvlerini itirdi Bezi icmalar hec vaxt dircele bilmedi XVI esrde Yehudi heyati canlanmaga basladi Demesq yaxinliginda Caubar adlanan yerde ozlerine mexsus boyuk sinaqoqu olan texminen 500 aile var idi Lewis 1939 183 Mehemmed Eli ve muasir dovr 1832 1840 ci illerde Suriyani Misir hokmdari Mehemmed Eli idare edirdi Xristianlar dovlet vezifelerinin coxunu tutsalar da Suriyanin yehudileri mueyyen kapital sahibi idiler Bu dini fanatizmin guclendirdiyi xristian hesedini oyatmaya bilmezdi Baron 1932 3 Mehemmed Elinin dovrunde yehudiler muselmanlarla eyni huquqa malik idiler lakin bu onlarin mutleq tehlukesizliyine zemanet vermirdi 1920 ci ile qeder Suriya Fransanin mandat bolgesine cevrildi ve umumi sayi 20 minden az olan boyuk yehudi icmalari yalniz Heleb Demesq ve Qamislida sag qaldi Eretz Israele Yehudi kocu davam etdi 1919 1948 ci illerde mandatli Felestine 9 min Suriya yehudisi kocuruldu 1920 ci illerin evvellerinden beri Suriyada cox sayda sionist teskilatlar fealiyyet gosterir Betar Makkabi He Halutz Lev Echad Ha Tzvi Lakin tedricen onlarin fealiyyeti azalir 1943 cu ilden beri Suriya suveren bir dovletdir Ereb ve Yehudi dovletlerinin elani erefesinde Suriyada 16 min yehudi yasayirdi Felestinin iki dovlete bolunmesinden sonra Suriyanin Yehudileri vehsicesine zorakiliq dalgasina burundu Helebde boyuk bir talan bas verdi butun sinaqoqlar yandirildi hec kime aman verilmedi 1949 cu ilde ise ereb fanatikleri Demesqin yehudi mehellesini mehv etdiler Bu hadiselerin tesiri altinda 10 min insan Suriyani terk etdi Ancaq 1950 ci ilde Suriya rehberliyi Yehudileri Suriyadan azad etmeyi dayandirdi Mulklerini sata bilmediler maliyye qurumlarina el qoyuldu Bir coxlari hetta mehkeme olmadan hebs edildi ve isgence verildi Onlar seher etrafinda serbest hereket etmek huququnu itirdiler Israilden qacan Felestinli erebler terefinden muntezem olaraq terrora meruz qalirdilar Ancaq 1970 ci illerde veziyyetleri bir qeder yaxsilasdi bir cox barbar qanunlar legv edildi Israil xaricinde her hansi bir olkeye muhaciret etmeye icaze verildi Ehalinin demek olar ki hamisi getdi 2000 ci illerin evvellerinde Suriyada ekseri yasli insanlardan ibaret olan 100 neferden az Yehudi qalmisdi Vetendas muharibesi baslamazdan evvel Suriyada texminen 50 Yehudi qalmisdi 2016 ci ile qeder Suriyada resmi olaraq 18 Yehudi yasayir Qeyri resmi melumatlara gore ise tekce Demesqde 900 e qeder Yehudi yasayir MedeniyyetSuriya Yehudilerinin esas peseleri ticaret ve senetkarliq idi Onlar yerli ticaret ve maliyye emeliyyatlarindan mesul idiler Suse hazirlama deri asilama ve parca boyama senetleri ile mesgul olan senetkarlar Suriyanin xaricinde de meshur idi Ancaq coxsayli herbi qarsidurmalar sulalelerin deyismesi ve qonsularin dusmenciliyi senetkarligin inkisafina elverisli tesir gostere bilmedi Tedricen yox olmaga basladi Qeydler Sirijskie evrei obratilis k Putinu s prosboj vosstanovit svyatyni 2022 02 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 29 Kramer G 2006 Muselman Dunyasinda antisemitizm Kritik bir Inceleme Die Welt des Islam 46 3 248 Baron S 1932 Yehudiler ve 1860 ci ildeki Suriyadaki qirginlar Amerikan Yehudi Arasdirmalari Akademiyasinin Isleri 4 3