Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Stepan Timofeyeviç Razin ( rus : Степа́н Тимофе́евич Ра́зин , tələffüz olunur : [sʲtʲɪˈpan tʲɪmɐˈfʲe(j)ɪvʲɪtɕ ˈrazʲɪn] ; 1630 – Razʲɪn] ; 1630 – 16 iyun [16 ] Stezinka kimi tanınır. [ˈsʲtʲenʲkə] ), 1670-1671-ci illərdə Rusiyanın cənubunda zadəganlara və çar bürokratiyasına qarşı böyük üsyana rəhbərlik edən kazak lideri idi.
| Stepan Razin | |
|---|---|
| rus. Степан Тимофеевич Разин | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 1630 |
| Doğum yeri | Don, Çar Rusiyası |
| Vəfat tarixi | 6 (16) iyun 1671 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | üsyançı, müqavimət döyüşçüsü[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Erkən həyat
Razinin atası Timofey Razya, guya, Voronej ətrafında, Rusiyanın çöl sərhədi yaxınlığında, Vəhşi tarlalar adlanan şəhərdən gəlmişdir . Razinin əmisi və nənəsi hələ 1667-ci ilə qədər Voronejdən 8 kilometr (5,0 mil) kənarda yerləşən Yeni Usman və ya Usman Sobakina kəndində yaşayırdılar. Razinin anasının kimliyi müzakirə olunur. Bir sənəddə Razinə “yarı qan” mənasını verən tuma kazak deyilirdi, bu da onun anasının əsir götürülmüş “türk” ( turçanka ) və ya Krım tatarı qadın olması fərziyyəsinə səbəb olur. Lakin bu termin " tərəfindən də istifadə edilmişdir.[ əlavə izahat tələb olunur ] mənşəyindən asılı olmayaraq bütün "aşağı kazaklara" qarşı alçaldıcı ləqəb kimi Başqa bir fərziyyə Razinin xaç anası Matrena Qovoruxa haqqında məlumatlara əsaslanır. Ənənəyə görə, xaç anası doğulan ana ilə qohum olmalıdır və Stenkanın xaç anası Ukraynanın Sloboda bölgəsindəki Tsarev-Borisov [ ru ] şəhərində yaşayırdı. Beləliklə, Stepanın anası da ukraynalı ola bilərdi.
Tarixi mənbələrdə ilk dəfə Razinin adı 1652- ci ildə Ağ dənizdəki böyük Solovetski monastırına uzun məsafəli həcc ziyarətinə getmək üçün icazə istəyərkən çəkildi . 1661-ci ildə Don kazaklarından Kalmıklara diplomatik missiyanın bir hissəsi kimi onun adı çəkildi . Bundan sonra altı il ərzində onun bütün izləri itdi, bundan sonra o, yenidən Panşinskoyedə, Tişina və İlovlya çayları arasındakı bataqlıqlar arasında qurulan quldur icmasının lideri kimi peyda oldu , buradan yuxarı və aşağı keçən bütün gəmilərdən xərac yığdı. Volqa . [sitat lazımdır ]1665-ci ildə onun böyük qardaşı İvanYuri Dolqorukovun [ru]ilə polyaklarla müharibədənicazəsiz qaçdığına.
1654-1667-ci illərdə Polşa ilə uzun sürən müharibələr və Rus-İsveç müharibəsi (1656-1658) Rusiya xalqının üzərinə ağır yük qoydu. Hərbi xidmətə çağırış kimi vergilər də artdı . Bir çox kəndlilər bu yüklərdən qurtulmaq ümidi ilə cənuba qaçdılar və Razinin kazak dəstələrinə qoşuldular. Onlara həm də Rusiya hökumətindən narazı olan bir çox başqaları, o cümlədən aşağı təbəqədən olan insanlar, eləcə də o dövrdə zülmə məruz qalan kalmıklar kimi qeyri-rus etnik qrupların nümayəndələri də qoşuldu .
Razinin ilk diqqətəlayiq işi xəzinə barjalarından , Patriarxın və Moskvanın varlı tacirlərindən ibarət böyük dəniz karvanını məhv etmək oldu . Daha sonra Razin 35 gəmidən ibarət donanma ilə Volqa ilə üzdü, yolundakı daha vacib qalaları ələ keçirdi və ölkəni viran etdi. 1668-ci ilin əvvəlində o , Həştərxandan ona qarşı göndərilən voyvod Yakov Bezobrazovu məğlub etdi və yazda on səkkiz ay davam edən Dağıstan və İrana yırtıcı bir ekspedisiyaya başladı .
Fon
1598 -ci ildən 1613-cü ilə qədər davam edən Çətinliklər dövrü Rusiya üçün çətin bir dövr oldu . Rurik sülaləsi çarlarının birbaşa kişi nəsli 1598-ci ildə məhv oldu və Romanovlar sülaləsinin hakimiyyəti (nəhayət , 1917-ci il Fevral İnqilabı ilə başa çatacaq) yalnız 1613-cü ildə başladı. Mixail Romanovun (1613-cü ildən 1645-ci ilə qədər çar) hakimiyyəti və oğlu Aleksisin (1645-ci ildən 1676-cı ilə qədər çar) Çətinliklər Zamanının qarışıqlığından sonra rus torpaqlarını sabitləşdirmək üçün çarın hakimiyyətinin gücləndiyini gördü. Nəticədə Rusiyada digər iki dövlət orqanı olan Zemski Sobor və boyar şurası yavaş-yavaş təsirini itirdi. Rusiya əhalisi on beş illik "yaxın anarxiya"dan güclü, mərkəzləşmiş avtokratların hakimiyyətinə keçdi.
Bundan əlavə, Rusiyada kəndlilərlə zadəganlar arasında dərin uçurum var idi. Kəndlilərin rəftarında və hüquqi statusunda edilən dəyişikliklər, o cümlədən 1649-cu il Qanun Məcəlləsi ilə təhkimçiliyin institutsionallaşdırılması kəndlilər arasında iğtişaşlara səbəb oldu. Don çayı yaxınlığında müstəqil yaşayan və Rusiyanın cənub sərhədlərinin müdafiəsi müqabilində çar hökumətinin subsidiya aldığı əsasən aşağı təbəqədən olan Don kazakları Razinin üsyanına rəhbərlik edirdi. Tarixçi Paul Avriç Razinin üsyanını dövrün digər xalq üsyanlarına bənzər "quldurluq və üsyanın maraqlı qarışığı" kimi xarakterizə edir. Razin çara qarşı deyil, “satqın-boyarlara” qarşı üsyan qaldırdı. Kazaklar , əvvəllər Polşa-Litva Birliyinə xidmət etdikləri kimi, müqaviləli hərbi qüvvələr kimi onun üçün işlədikləri üçün çarı dəstəklədilər.
Dondan yola düşmə
1667-ci ildə Razin kazakların kiçik bir dəstəsini topladı və Xəzər dənizinə ekspedisiya üçün Dondan ayrıldı. O, Yaitskdə (indi Oral adı ilə tanınır, Qazaxıstanda Ural çayı üzərində yerləşir) baza qurmaq və oradan kəndləri qarət etməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu . Lakin Moskva Razinin planlarından xəbər tutdu və onun qarşısını almağa çalışdı. Razin Volqa çayı ilə Tsaritsına gedərkən Həştərxan voevodları Andrey Unkovskiyə (Tsaritsın voyevodası və ya qubernatoru) Razinin gəlişi barədə xəbərdarlıq etmiş və kazakların şəhərə daxil olmasına icazə verməməyi tövsiyə etmişlər.
Unkovski Razinlə danışıqlar aparmağa cəhd etdi, lakin Razin Unkovski müdaxilə edərsə, Tsaritsını yandıracağı ilə hədələdi. Razin Dondan Volqaya gedərkən çar nümayəndələri tərəfindən bir qrup siyasi məhbusla rastlaşdıqda dedi: “Mən sizi mənə qoşulmağa məcbur etməyəcəyəm, amma kim mənimlə gəlməyi seçsə, azad kazak olacaq. Mən yalnız boyarlarla və varlı ağalarla vuruşmağa gəlmişəm. Kasıb və sadə xalqa gəlincə, mən onlara qardaş kimi davranacağam”.
Razin Tsartisyn tərəfindən üzəndə Unkovski hücum etmədi (yaxud Razinin təhlükə yaratdığını hiss etdiyi üçün, ya da Tsaritsyn mühafizəçiləri Razinin kazaklarına rəğbət bəslədiyi üçün). Bu hadisə Razinə “fövqəltəbii güclərə malik yenilməz döyüşçü” şöhrəti qazandırdı. O, bir neçə streltsy və ya muşketyor dəstəsini məğlub edərək , Volqadan aşağıya və Xəzər dənizinə səyahətini davam etdirdi . 1667-ci ilin iyulunda Razin kilsədə dua etmək üçün özünü və bəzi yoldaşlarını zəvvar kimi maskalamaqla Yaitski tutdu. Yaitskə daxil olduqdan sonra qalan qoşunların şəhərə girib işğalı üçün qapıları açdılar. Razinlə döyüşə göndərilən müxalifət kazaklara rəğbət bəslədikləri üçün bunu etməkdən çəkinirdi.
1668-ci ilin yazında Razin öz adamlarının əksəriyyətini Yaik çayına (həmçinin Ural çayı kimi tanınır) apardı, kiçik bir hissəsi isə Yaitski qorumaq üçün geridə qaldı. Lakin hökumət Yaitskdə Razinin adamlarını məğlub etdi və Razin oradakı bazasını itirdi.
Azərbaycan ekspedisiyası
Yaitski itirdikdən sonra Razin talanını davam etdirmək üçün Xəzər dənizinin sahilindən cənuba doğru üzdü. Sonra o və adamları Azərbaycana hücum etdi . İndiki Dağıstanın yaxşı müdafiə olunan Dərbənd/ Dərbənd qala limanını ələ keçirə bilməyən onun qoşunları indiki Azərbaycan Respublikasının Abşeron yarımadasında , lakin Rəştdə yerləşən kiçik Badkubə limanına (indiki Bakı ) hücum etmək üçün cənuba doğru irəlilədilər. (Müasir İranda Xəzər dənizinin cənub-qərbində ) Qızılbaşların qəfil hücumda təxminən 400 kazak öldürdülər. Razin İsfahana getdişaha sadiqlik müqabilində şahdan Farsda torpaq istəmək, lakin onlar razılığa gələ bilməmişdən əvvəl daha çox talan etmək üçün Xəzərə getdi. Razin Fərəhabada (İranda Xəzər dənizinin cənub sahilində) gəldi və adamları ilə iki gün ərzində şəhəri talan etməzdən əvvəl bir neçə gün bu şəhərdə tacir qiyafəsində idi. Həmin qış Razinlə kazaklar Miankaleh yarımadasında aclıq və xəstəlik
dən qorundular və 1669-cu ilin yazında Razin Xəzər dənizinin şərq tərəfində baza tikərək türkmən kəndlərinə basqın etməyə başladılar. Sonra 1669-cu ilin yazında o, Suina adasında yerləşdi və iyulda ona qarşı göndərilmiş iran donanmasını məhv etdi. Stenka Razin, ümumiyyətlə adlandırıldığı kimi, indi şahzadələrin rəftar etməkdən çəkinmədiyi bir gücə çevrilmişdi.
1669-cu ilin avqustunda o, yenidən Həştərxanda peyda oldu və orada çar Aleksey Mixayloviçin yeni əfv təklifini qəbul etdi ; sadə insanlar onun macəralarına heyran idi. Bütün atmosferin yırtıcı və bir çox insanın hələ də köçəri olduğu Həştərxan Rusiya sərhəddinin qanunsuz ərazisi Razin kimi üsyan üçün təbii mühit idi.
Üsyan
1670-ci ildə Razin, guya Dondakı kazak qərargahında hesabat verməyə gedərkən , Çerkasskı və Tsaritsını tutaraq hökumətə açıq şəkildə üsyan etdi . Tsaritsını tutduqdan sonra Razin təxminən 7000 nəfərlik ordusu ilə Volqaya üzdü. Adamlar Tsaritsın və Həştərxan arasında hökumətin qalası olan Çernıyar tərəfə getdilər. Razin və onun adamları 1670-ci ilin iyununda Çerni Yar streltsisi zabitlərinə qarşı qalxaraq kazak davasına qoşulduqda sürətlə Çerni Yarı ələ keçirdilər. İyunun 24-də Həştərxan şəhərinə çatdı. Rusiyanın zəngin “Şərqə pəncərəsi” olan Həştərxan Xəzər dənizinin sahilində, Volqa çayının mənsəbində strateji əhəmiyyətli bir yeri tuturdu. Razin güclü möhkəmləndirilmiş adada yerləşməsinə və mərkəzi qalanı əhatə edən daş divarlara və mis toplara baxmayaraq, şəhəri talan etdi. Yerli streltsilərin üsyanı Razinə şəhərə giriş əldə etməyə imkan verdi.
Ona qarşı çıxanların hamısını (iki knyaz Prozorovski də daxil olmaqla ) qətlə yetirdikdən və şəhərin zəngin bazarlarını qarət etməyə təhvil verdikdən sonra o, Həştərxanı kazak respublikasına çevirdi, əhalisini minlərə, yüzlərə və onlarla adamlara böldü. veche və ya ümumi məclis tərəfindən təyin edilmiş , ilk işi Razini öz qosudarları ( suverenləri ) elan etmək idi.
Üç həftəlik qan və pozğunluq karnavalından sonra Razin qoşunla dolu iki yüz barja ilə Həştərxanı tərk etdi. [ sitat lazım ] Onun məqsədi Moskvaya qarşı irəliləmək üçün ilkin addım kimi Volqa boyu bütün Kazak respublikasını qurmaq idi. Saratov və Samara tutuldu, lakin Simbirsk bütün səylərə meydan oxudu və Sviyaga çayının sahilində iki qanlı toqquşmadan sonra (1 və 4 oktyabr) Razin Yuri Baryatinskinin ordusu tərəfindən darmadağın edildi və Volqadan aşağı qaçdı. ardıcıllarının böyük hissəsini qaliblər tərəfindən məhv edilmək üçün buraxdı.
Lakin üsyan heç də bitməmişdi. Razinin qızışdırıcı bəyanatlarla silahlanmış emissarları müasir Nijni Novqorod , Tambov və Penza hökumətlərinin sakinlərini ayağa qaldırdılar və hətta Moskva və Novqoroda qədər nüfuz etdilər . Məzlum əhalinin boyunduruğundan qurtulacağını vəd edərək onları üsyana qaldırmaq çətin deyildi. Razin bəyan etdi ki, onun məqsədi boyarların və bütün məmurların kökünü kəsmək, bütün rütbələri və ləyaqətləri düzəltmək və bütün Rusiyada mütləq bərabərliyin nəticəsi olan kazaklıq yaratmaqdır.Hətta 1671-ci ilin əvvəlində də mübarizənin nəticəsi şübhəli idi. Üsyanın zəifləmə əlamətləri görünməzdən əvvəl səkkiz döyüş aparıldı və Razin sakitliyini aldıqdan sonra altı ay davam etdi. Simbirskdə onun nüfuzu sarsılmışdı. Hətta Saratov və Samaradakı öz yaşayış məntəqələri də qapılarını onun üzünə açmaqdan imtina etdilər və Patriarxın Razini anathematize etdiyini eşidən Don kazakları da ona qarşı elan etdilər. Çar üsyanı yatırmaq üçün qoşun göndərdi. Pol Avriç “ Rus Rebels, 1600–1800 ” əsərində qeyd etdiyi kimi , “Repressiyaların vəhşiliyi üsyançıların törətdiyi vəhşiliklərdən qat-qat artıq idi”. Çar qoşunları üsyançıların cəsədlərini eybəcərləşdirir və potensial müxaliflərə xəbərdarlıq etmək üçün onları ictimaiyyət qarşısında nümayiş etdirirdilər.
1671-ci ildə Stepan və qardaşı Frol Razin Kaqalnik qalasında (Кагальницкий городок) kazak ağsaqqalları tərəfindən tutuldu . Onlar Moskvada çar məmurlarına təhvil verildi və 16 iyun 1671-ci ildə ona qarşı hökm elan edildikdən sonra Stepan Razin Qızıl Meydandakı iskeledə dörddəbirə salındı . Ölüm hökmü ucadan oxundu: Razin bunu sakitcə dinlədi, sonra kilsəyə tərəf döndü, Kremlin və çarın yanından keçərək üç istiqamətə əyildi və dedi: “Məni bağışlayın”. Daha sonra cəllad əvvəlcə sağ əlini dirsəyinə, sonra sol ayağını dizinə qədər kəsməyə davam etdi. Qardaşı Frol, Stepanın əzabının şahidi olaraq qışqırdı: "Mən hökmdarın sözünü və işini bilirəm!" (yəni “Çara vəfasız olanlara xəbər verməyə hazıram”). Stepan cavab olaraq qışqırdı: "Sus, it!" Bu onun son sözləri idi; onlardan sonra cəllad tələsik başını kəsdi. Razinin əlləri, ayaqları və başı, ingilis Tomas Hebdonun ifadəsinə görə, xüsusi olaraq qoyulmuş beş dirəyə ilişib. Etiraf Frolun öz edamını təxirə salmasına kömək etdi, baxmayaraq ki, beş il sonra, 1676-cı ildə o da edam edildi.
Nəticə
Razin əvvəlcə kəndləri qarət etmək üçün yola çıxdı, lakin kəndli iğtişaşlarının simvoluna çevrildikcə onun hərəkatı siyasi xarakter aldı. Razin kazakların müstəqilliyini qorumaq və getdikcə mərkəzləşən hökumətə etiraz etmək istəyirdi. Kazaklar çarı və avtokratiyanı dəstəkləyirdilər, lakin onlar təkcə yuxarı təbəqənin deyil, xalqın ehtiyaclarına cavab verən bir çar istəyirdilər. Razin kəndləri dağıdıb talan etməklə hakimiyyəti dövlət məmurlarından almaq və kəndlilərə daha çox muxtariyyət vermək niyyətində idi. Lakin Razinin hərəkatı uğursuzluğa düçar oldu və üsyan hökumət nəzarətinin artmasına səbəb oldu. Kazaklar öz muxtariyyətlərinin bir hissəsini itirdilər və çar daha çox üsyandan qorxduğu üçün yuxarı təbəqə ilə daha sıx əlaqə saxladı. Digər tərəfdən, Avriçin iddia etdiyi kimi, “[Razinin üsyanı] nə qədər zəif olsa da, yoxsulların ictimai şüurunu oyatdı, onlara yeni bir güc hissi verdi, yuxarı təbəqəni canları və malları üçün titrədi.
Rusiyada Vətəndaş Müharibəsi zamanı məşhur yazıçı və ağ mühacir İvan Bunin Razini bolşevik liderləri ilə müqayisə edərək yazırdı: "Vallah! Stenka dövrü ilə bu gün Rusiyada davam edən talan arasında necə də təəccüblü oxşarlıq var. ' Üçüncü Beynəlxalq ' adı ."
Rusdilli mədəniyyət və folklorda
Razin və "Fars şahzadəsi"
Razinlə bağlı ən məşhur mədəni motivlərdən biri də “Fars şahzadəsi”nin çayda boğulması epizodudur. Müasir tarixçilər bu epizodun reallığına şübhə ilə yanaşırlar. Üsyan zamanı Həştərxana sona çatan əcnəbilər haqqında iki məlumat var. Şahidlərdən biri holland səyyahı Yan Struisin xatirələrindəndir. Bu ifadə daha məşhurdur: rus tarixçiləri tərəfindən geniş istifadə edilmişdir və mahnının süjeti üçün əsas olmuşdur. Digəri isə hollandiyalı Lüdviq Fabrisiusun yalnız İkinci Dünya Müharibəsindən sonra məlum olan qeydləridir. Birincidə, Volqada boğulan fars şahzadəsi görünür; ikincidə müəyyən bir “tatar qızı” Yaik çayında boğuldu. Streis hekayəni sərxoş qəddarlıq, Fabritius isə Razinin Yaik çayına nəzarət edən müəyyən bir "su tanrısı" İvan Qorinoviçə verdiyi andın yerinə yetirilməsi kimi çatdırır: Razin uğurlar üçün mükafat olaraq bu "tanrı" verəcəyini vəd etdi. "Onun ən yaxşısı.
1883-cü ildə rus şairi Dmitri Sadovnikov “Stenka Razin” poemasını nəşr etdirir və onu adət üzrə “xalq dastanı” kimi təqdim edir. Bu şeirin mətni cüzi dəyişikliklərlə naməlum müəllif tərəfindən musiqiyə qoyulmuş və son dərəcə məşhurlaşmış, bir çox məşhur müğənnilərin ifasında səslənmişdir. Mahnının sözləri 1908-ci ildə Vladimir Romaşkovun rejissorluğu ilə çəkilmiş ilk rus hekayə filmlərindən biri olan " Stenka Razin "də dramatikləşdirilib . Film təxminən 10 dəqiqə çəkir. Ssenari Vasili Qonçarov , musiqisi (səssiz filmi müşayiət etmək üçün xüsusi olaraq yazılmış ilk film musiqisi) Mixail İppolitov-İvanov tərəfindən yazılmışdır.. Mahnıda deyilir ki, Razinin öz gəmisində əsir götürdüyü "Fars şahzadəsini" əhliləşdirir və adamları onu zəiflikdə - qadınla ünsiyyətdə olmaqda ittiham edir və səhəri gün onun özü də "qadın" olur. Bu çıxışları eşidən Razin Volqa çayına hədiyyə olaraq “şahzadə”ni suya atır və adamları ilə sərxoş əyləncəni davam etdirir.
Mahnı 1923-cü ildə kəndli icmalarını yeni media ilə tanış etmək üçün nəzərdə tutulmuş erkən radio verilişlərinə daxil edilmişdir. Bu barədə məlumatı Müqəddəs Sergiusun Trinity Lavra şəhərində yerləşən elektrik mühəndisləri üçün təlim kollecinə gələn Çarlz Eşli verdi .
Məşhur mahnı Volqa, Volqa mat' rodnaya , İz za ostrova na strezhen və sadəcə olaraq Stenka Razin sözləri ilə tanınır . Mahnı məşhur sovet musiqili komediya Volqa-Volqaya başlıq verdi . Melodiya Tom Sprinqfild tərəfindən 1965-ci ildə Avstraliya və Böyük Britaniyada The Seekers qrupunu 1-ci yerə qoyan " The Carnival Is Over " mahnısında istifadə edilmişdir .
Bu mahnının bir versiyası da Kanadada Doukhobors tərəfindən ifa olunur.
Fəaliyyəti
1667-ci ildə Bakı şəhərinə hücum edərək talançılıq etmiş və çoxlu qənimət ilə geri qayıtmışdır. Bakının qəsəbələrindən biri onun şərəfinə Stepan Razin (indiki Bakıxanov qəsəbəsi) adlandırılmışdır.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Stenka Razin // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
- Türk oğlu quldur Razinin xəzinəsi Bakıdadır? 2017-07-18 at the Wayback Machine
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-17.
- ATV. . Quldur Razinin gizli xəzinəsi
Xarici keçidlər
- ATV. . Quldur Razinin gizli xəzinəsi
- Türk oğlu quldur Razinin xəzinəsi Bakıdadır? 2017-07-18 at the Wayback Machine
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Stepan Timofeyevic Razin rus Stepa n Timofe evich Ra zin teleffuz olunur sʲtʲɪˈpan tʲɪmɐˈfʲe j ɪvʲɪtɕ ˈrazʲɪn 1630 Razʲɪn 1630 16 iyun 16 Stezinka kimi taninir ˈsʲtʲenʲke 1670 1671 ci illerde Rusiyanin cenubunda zadeganlara ve car burokratiyasina qarsi boyuk usyana rehberlik eden kazak lideri idi Stepan Razinrus Stepan Timofeevich RazinDogum tarixi teq 1630Dogum yeri Don Car RusiyasiVefat tarixi 6 16 iyun 1671Vefat yeri Moskva Car RusiyasiFealiyyeti usyanci muqavimet doyuscusu d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiErken heyat Razinin atasi Timofey Razya guya Voronej etrafinda Rusiyanin col serhedi yaxinliginda Vehsi tarlalar adlanan seherden gelmisdir Razinin emisi ve nenesi hele 1667 ci ile qeder Voronejden 8 kilometr 5 0 mil kenarda yerlesen Yeni Usman ve ya Usman Sobakina kendinde yasayirdilar Razinin anasinin kimliyi muzakire olunur Bir senedde Razine yari qan menasini veren tuma kazak deyilirdi bu da onun anasinin esir goturulmus turk turcanka ve ya Krim tatari qadin olmasi ferziyyesine sebeb olur Lakin bu termin terefinden de istifade edilmisdir elave izahat teleb olunur menseyinden asili olmayaraq butun asagi kazaklara qarsi alcaldici leqeb kimi Basqa bir ferziyye Razinin xac anasi Matrena Qovoruxa haqqinda melumatlara esaslanir Eneneye gore xac anasi dogulan ana ile qohum olmalidir ve Stenkanin xac anasi Ukraynanin Sloboda bolgesindeki Tsarev Borisov ru seherinde yasayirdi Belelikle Stepanin anasi da ukraynali ola bilerdi Tarixi menbelerde ilk defe Razinin adi 1652 ci ilde Ag denizdeki boyuk Solovetski monastirina uzun mesafeli hecc ziyaretine getmek ucun icaze isteyerken cekildi 1661 ci ilde Don kazaklarindan Kalmiklara diplomatik missiyanin bir hissesi kimi onun adi cekildi Bundan sonra alti il erzinde onun butun izleri itdi bundan sonra o yeniden Pansinskoyede Tisina ve Ilovlya caylari arasindaki bataqliqlar arasinda qurulan quldur icmasinin lideri kimi peyda oldu buradan yuxari ve asagi kecen butun gemilerden xerac yigdi Volqa sitat lazimdir 1665 ci ilde onun boyuk qardasi IvanYuri Dolqorukovun ru ile polyaklarla muharibedenicazesiz qacdigina 1654 1667 ci illerde Polsa ile uzun suren muharibeler ve Rus Isvec muharibesi 1656 1658 Rusiya xalqinin uzerine agir yuk qoydu Herbi xidmete cagiris kimi vergiler de artdi Bir cox kendliler bu yuklerden qurtulmaq umidi ile cenuba qacdilar ve Razinin kazak destelerine qosuldular Onlara hem de Rusiya hokumetinden narazi olan bir cox basqalari o cumleden asagi tebeqeden olan insanlar elece de o dovrde zulme meruz qalan kalmiklar kimi qeyri rus etnik qruplarin numayendeleri de qosuldu Razinin ilk diqqetelayiq isi xezine barjalarindan Patriarxin ve Moskvanin varli tacirlerinden ibaret boyuk deniz karvanini mehv etmek oldu Daha sonra Razin 35 gemiden ibaret donanma ile Volqa ile uzdu yolundaki daha vacib qalalari ele kecirdi ve olkeni viran etdi 1668 ci ilin evvelinde o Hesterxandan ona qarsi gonderilen voyvod Yakov Bezobrazovu meglub etdi ve yazda on sekkiz ay davam eden Dagistan ve Irana yirtici bir ekspedisiyaya basladi Fon 1598 ci ilden 1613 cu ile qeder davam eden Cetinlikler dovru Rusiya ucun cetin bir dovr oldu Rurik sulalesi carlarinin birbasa kisi nesli 1598 ci ilde mehv oldu ve Romanovlar sulalesinin hakimiyyeti nehayet 1917 ci il Fevral Inqilabi ile basa catacaq yalniz 1613 cu ilde basladi Mixail Romanovun 1613 cu ilden 1645 ci ile qeder car hakimiyyeti ve oglu Aleksisin 1645 ci ilden 1676 ci ile qeder car Cetinlikler Zamaninin qarisiqligindan sonra rus torpaqlarini sabitlesdirmek ucun carin hakimiyyetinin guclendiyini gordu Neticede Rusiyada diger iki dovlet orqani olan Zemski Sobor ve boyar surasi yavas yavas tesirini itirdi Rusiya ehalisi on bes illik yaxin anarxiya dan guclu merkezlesmis avtokratlarin hakimiyyetine kecdi Bundan elave Rusiyada kendlilerle zadeganlar arasinda derin ucurum var idi Kendlilerin reftarinda ve huquqi statusunda edilen deyisiklikler o cumleden 1649 cu il Qanun Mecellesi ile tehkimciliyin institutsionallasdirilmasi kendliler arasinda igtisaslara sebeb oldu Don cayi yaxinliginda musteqil yasayan ve Rusiyanin cenub serhedlerinin mudafiesi muqabilinde car hokumetinin subsidiya aldigi esasen asagi tebeqeden olan Don kazaklari Razinin usyanina rehberlik edirdi Tarixci Paul Avric Razinin usyanini dovrun diger xalq usyanlarina benzer quldurluq ve usyanin maraqli qarisigi kimi xarakterize edir Razin cara qarsi deyil satqin boyarlara qarsi usyan qaldirdi Kazaklar evveller Polsa Litva Birliyine xidmet etdikleri kimi muqavileli herbi quvveler kimi onun ucun isledikleri ucun cari desteklediler Dondan yola dusme 1667 ci ilde Razin kazaklarin kicik bir destesini topladi ve Xezer denizine ekspedisiya ucun Dondan ayrildi O Yaitskde indi Oral adi ile taninir Qazaxistanda Ural cayi uzerinde yerlesir baza qurmaq ve oradan kendleri qaret etmeyi qarsisina meqsed qoymusdu Lakin Moskva Razinin planlarindan xeber tutdu ve onun qarsisini almaga calisdi Razin Volqa cayi ile Tsaritsina gederken Hesterxan voevodlari Andrey Unkovskiye Tsaritsin voyevodasi ve ya qubernatoru Razinin gelisi barede xeberdarliq etmis ve kazaklarin sehere daxil olmasina icaze vermemeyi tovsiye etmisler Unkovski Razinle danisiqlar aparmaga cehd etdi lakin Razin Unkovski mudaxile ederse Tsaritsini yandiracagi ile hedeledi Razin Dondan Volqaya gederken car numayendeleri terefinden bir qrup siyasi mehbusla rastlasdiqda dedi Men sizi mene qosulmaga mecbur etmeyeceyem amma kim menimle gelmeyi secse azad kazak olacaq Men yalniz boyarlarla ve varli agalarla vurusmaga gelmisem Kasib ve sade xalqa gelince men onlara qardas kimi davranacagam Razin Tsartisyn terefinden uzende Unkovski hucum etmedi yaxud Razinin tehluke yaratdigini hiss etdiyi ucun ya da Tsaritsyn muhafizecileri Razinin kazaklarina regbet beslediyi ucun Bu hadise Razine fovqeltebii guclere malik yenilmez doyuscu sohreti qazandirdi O bir nece streltsy ve ya musketyor destesini meglub ederek Volqadan asagiya ve Xezer denizine seyahetini davam etdirdi 1667 ci ilin iyulunda Razin kilsede dua etmek ucun ozunu ve bezi yoldaslarini zevvar kimi maskalamaqla Yaitski tutdu Yaitske daxil olduqdan sonra qalan qosunlarin sehere girib isgali ucun qapilari acdilar Razinle doyuse gonderilen muxalifet kazaklara regbet besledikleri ucun bunu etmekden cekinirdi 1668 ci ilin yazinda Razin oz adamlarinin ekseriyyetini Yaik cayina hemcinin Ural cayi kimi taninir apardi kicik bir hissesi ise Yaitski qorumaq ucun geride qaldi Lakin hokumet Yaitskde Razinin adamlarini meglub etdi ve Razin oradaki bazasini itirdi Azerbaycan ekspedisiyasi Yaitski itirdikden sonra Razin talanini davam etdirmek ucun Xezer denizinin sahilinden cenuba dogru uzdu Sonra o ve adamlari Azerbaycana hucum etdi Indiki Dagistanin yaxsi mudafie olunan Derbend Derbend qala limanini ele kecire bilmeyen onun qosunlari indiki Azerbaycan Respublikasinin Abseron yarimadasinda lakin Restde yerlesen kicik Badkube limanina indiki Baki hucum etmek ucun cenuba dogru irelilediler Muasir Iranda Xezer denizinin cenub qerbinde Qizilbaslarin qefil hucumda texminen 400 kazak oldurduler Razin Isfahana getdisaha sadiqlik muqabilinde sahdan Farsda torpaq istemek lakin onlar raziliga gele bilmemisden evvel daha cox talan etmek ucun Xezere getdi Razin Ferehabada Iranda Xezer denizinin cenub sahilinde geldi ve adamlari ile iki gun erzinde seheri talan etmezden evvel bir nece gun bu seherde tacir qiyafesinde idi Hemin qis Razinle kazaklar Miankaleh yarimadasinda acliq ve xestelik den qorundular ve 1669 cu ilin yazinda Razin Xezer denizinin serq terefinde baza tikerek turkmen kendlerine basqin etmeye basladilar Sonra 1669 cu ilin yazinda o Suina adasinda yerlesdi ve iyulda ona qarsi gonderilmis iran donanmasini mehv etdi Stenka Razin umumiyyetle adlandirildigi kimi indi sahzadelerin reftar etmekden cekinmediyi bir guce cevrilmisdi 1669 cu ilin avqustunda o yeniden Hesterxanda peyda oldu ve orada car Aleksey Mixaylovicin yeni efv teklifini qebul etdi sade insanlar onun maceralarina heyran idi Butun atmosferin yirtici ve bir cox insanin hele de koceri oldugu Hesterxan Rusiya serheddinin qanunsuz erazisi Razin kimi usyan ucun tebii muhit idi Usyan1670 ci ilde Razin guya Dondaki kazak qerargahinda hesabat vermeye gederken Cerkasski ve Tsaritsini tutaraq hokumete aciq sekilde usyan etdi Tsaritsini tutduqdan sonra Razin texminen 7000 neferlik ordusu ile Volqaya uzdu Adamlar Tsaritsin ve Hesterxan arasinda hokumetin qalasi olan Cerniyar terefe getdiler Razin ve onun adamlari 1670 ci ilin iyununda Cerni Yar streltsisi zabitlerine qarsi qalxaraq kazak davasina qosulduqda suretle Cerni Yari ele kecirdiler Iyunun 24 de Hesterxan seherine catdi Rusiyanin zengin Serqe penceresi olan Hesterxan Xezer denizinin sahilinde Volqa cayinin mensebinde strateji ehemiyyetli bir yeri tuturdu Razin guclu mohkemlendirilmis adada yerlesmesine ve merkezi qalani ehate eden das divarlara ve mis toplara baxmayaraq seheri talan etdi Yerli streltsilerin usyani Razine sehere giris elde etmeye imkan verdi Ona qarsi cixanlarin hamisini iki knyaz Prozorovski de daxil olmaqla qetle yetirdikden ve seherin zengin bazarlarini qaret etmeye tehvil verdikden sonra o Hesterxani kazak respublikasina cevirdi ehalisini minlere yuzlere ve onlarla adamlara boldu veche ve ya umumi meclis terefinden teyin edilmis ilk isi Razini oz qosudarlari suverenleri elan etmek idi Uc heftelik qan ve pozgunluq karnavalindan sonra Razin qosunla dolu iki yuz barja ile Hesterxani terk etdi sitat lazim Onun meqsedi Moskvaya qarsi irelilemek ucun ilkin addim kimi Volqa boyu butun Kazak respublikasini qurmaq idi Saratov ve Samara tutuldu lakin Simbirsk butun seylere meydan oxudu ve Sviyaga cayinin sahilinde iki qanli toqqusmadan sonra 1 ve 4 oktyabr Razin Yuri Baryatinskinin ordusu terefinden darmadagin edildi ve Volqadan asagi qacdi ardicillarinin boyuk hissesini qalibler terefinden mehv edilmek ucun buraxdi Lakin usyan hec de bitmemisdi Razinin qizisdirici beyanatlarla silahlanmis emissarlari muasir Nijni Novqorod Tambov ve Penza hokumetlerinin sakinlerini ayaga qaldirdilar ve hetta Moskva ve Novqoroda qeder nufuz etdiler Mezlum ehalinin boyundurugundan qurtulacagini ved ederek onlari usyana qaldirmaq cetin deyildi Razin beyan etdi ki onun meqsedi boyarlarin ve butun memurlarin kokunu kesmek butun rutbeleri ve leyaqetleri duzeltmek ve butun Rusiyada mutleq beraberliyin neticesi olan kazakliq yaratmaqdir Hetta 1671 ci ilin evvelinde de mubarizenin neticesi subheli idi Usyanin zeifleme elametleri gorunmezden evvel sekkiz doyus aparildi ve Razin sakitliyini aldiqdan sonra alti ay davam etdi Simbirskde onun nufuzu sarsilmisdi Hetta Saratov ve Samaradaki oz yasayis menteqeleri de qapilarini onun uzune acmaqdan imtina etdiler ve Patriarxin Razini anathematize etdiyini esiden Don kazaklari da ona qarsi elan etdiler Car usyani yatirmaq ucun qosun gonderdi Pol Avric Rus Rebels 1600 1800 eserinde qeyd etdiyi kimi Repressiyalarin vehsiliyi usyancilarin toretdiyi vehsiliklerden qat qat artiq idi Car qosunlari usyancilarin cesedlerini eybecerlesdirir ve potensial muxaliflere xeberdarliq etmek ucun onlari ictimaiyyet qarsisinda numayis etdirirdiler 1671 ci ilde Stepan ve qardasi Frol Razin Kaqalnik qalasinda Kagalnickij gorodok kazak agsaqqallari terefinden tutuldu Onlar Moskvada car memurlarina tehvil verildi ve 16 iyun 1671 ci ilde ona qarsi hokm elan edildikden sonra Stepan Razin Qizil Meydandaki iskelede dorddebire salindi Olum hokmu ucadan oxundu Razin bunu sakitce dinledi sonra kilseye teref dondu Kremlin ve carin yanindan kecerek uc istiqamete eyildi ve dedi Meni bagislayin Daha sonra cellad evvelce sag elini dirseyine sonra sol ayagini dizine qeder kesmeye davam etdi Qardasi Frol Stepanin ezabinin sahidi olaraq qisqirdi Men hokmdarin sozunu ve isini bilirem yeni Cara vefasiz olanlara xeber vermeye haziram Stepan cavab olaraq qisqirdi Sus it Bu onun son sozleri idi onlardan sonra cellad telesik basini kesdi Razinin elleri ayaqlari ve basi ingilis Tomas Hebdonun ifadesine gore xususi olaraq qoyulmus bes direye ilisib Etiraf Frolun oz edamini texire salmasina komek etdi baxmayaraq ki bes il sonra 1676 ci ilde o da edam edildi NeticeRazin evvelce kendleri qaret etmek ucun yola cixdi lakin kendli igtisaslarinin simvoluna cevrildikce onun herekati siyasi xarakter aldi Razin kazaklarin musteqilliyini qorumaq ve getdikce merkezlesen hokumete etiraz etmek isteyirdi Kazaklar cari ve avtokratiyani destekleyirdiler lakin onlar tekce yuxari tebeqenin deyil xalqin ehtiyaclarina cavab veren bir car isteyirdiler Razin kendleri dagidib talan etmekle hakimiyyeti dovlet memurlarindan almaq ve kendlilere daha cox muxtariyyet vermek niyyetinde idi Lakin Razinin herekati ugursuzluga ducar oldu ve usyan hokumet nezaretinin artmasina sebeb oldu Kazaklar oz muxtariyyetlerinin bir hissesini itirdiler ve car daha cox usyandan qorxdugu ucun yuxari tebeqe ile daha six elaqe saxladi Diger terefden Avricin iddia etdiyi kimi Razinin usyani ne qeder zeif olsa da yoxsullarin ictimai suurunu oyatdi onlara yeni bir guc hissi verdi yuxari tebeqeni canlari ve mallari ucun titredi Rusiyada Vetendas Muharibesi zamani meshur yazici ve ag muhacir Ivan Bunin Razini bolsevik liderleri ile muqayise ederek yazirdi Vallah Stenka dovru ile bu gun Rusiyada davam eden talan arasinda nece de teeccublu oxsarliq var Ucuncu Beynelxalq adi Rusdilli medeniyyet ve folklordaRazin ve Fars sahzadesi Razinle bagli en meshur medeni motivlerden biri de Fars sahzadesi nin cayda bogulmasi epizodudur Muasir tarixciler bu epizodun realligina subhe ile yanasirlar Usyan zamani Hesterxana sona catan ecnebiler haqqinda iki melumat var Sahidlerden biri holland seyyahi Yan Struisin xatirelerindendir Bu ifade daha meshurdur rus tarixcileri terefinden genis istifade edilmisdir ve mahninin sujeti ucun esas olmusdur Digeri ise hollandiyali Ludviq Fabrisiusun yalniz Ikinci Dunya Muharibesinden sonra melum olan qeydleridir Birincide Volqada bogulan fars sahzadesi gorunur ikincide mueyyen bir tatar qizi Yaik cayinda boguldu Streis hekayeni serxos qeddarliq Fabritius ise Razinin Yaik cayina nezaret eden mueyyen bir su tanrisi Ivan Qorinovice verdiyi andin yerine yetirilmesi kimi catdirir Razin ugurlar ucun mukafat olaraq bu tanri vereceyini ved etdi Onun en yaxsisi 1883 cu ilde rus sairi Dmitri Sadovnikov Stenka Razin poemasini nesr etdirir ve onu adet uzre xalq dastani kimi teqdim edir Bu seirin metni cuzi deyisikliklerle namelum muellif terefinden musiqiye qoyulmus ve son derece meshurlasmis bir cox meshur mugennilerin ifasinda seslenmisdir Mahninin sozleri 1908 ci ilde Vladimir Romaskovun rejissorlugu ile cekilmis ilk rus hekaye filmlerinden biri olan Stenka Razin de dramatiklesdirilib Film texminen 10 deqiqe cekir Ssenari Vasili Qoncarov musiqisi sessiz filmi musayiet etmek ucun xususi olaraq yazilmis ilk film musiqisi Mixail Ippolitov Ivanov terefinden yazilmisdir Mahnida deyilir ki Razinin oz gemisinde esir goturduyu Fars sahzadesini ehlilesdirir ve adamlari onu zeiflikde qadinla unsiyyetde olmaqda ittiham edir ve seheri gun onun ozu de qadin olur Bu cixislari esiden Razin Volqa cayina hediyye olaraq sahzade ni suya atir ve adamlari ile serxos eylenceni davam etdirir Mahni 1923 cu ilde kendli icmalarini yeni media ile tanis etmek ucun nezerde tutulmus erken radio verilislerine daxil edilmisdir Bu barede melumati Muqeddes Sergiusun Trinity Lavra seherinde yerlesen elektrik muhendisleri ucun telim kollecine gelen Carlz Esli verdi Meshur mahni Volqa Volqa mat rodnaya Iz za ostrova na strezhen ve sadece olaraq Stenka Razin sozleri ile taninir Mahni meshur sovet musiqili komediya Volqa Volqaya basliq verdi Melodiya Tom Sprinqfild terefinden 1965 ci ilde Avstraliya ve Boyuk Britaniyada The Seekers qrupunu 1 ci yere qoyan The Carnival Is Over mahnisinda istifade edilmisdir Bu mahninin bir versiyasi da Kanadada Doukhobors terefinden ifa olunur Fealiyyeti1667 ci ilde Baki seherine hucum ederek talanciliq etmis ve coxlu qenimet ile geri qayitmisdir Bakinin qesebelerinden biri onun serefine Stepan Razin indiki Bakixanov qesebesi adlandirilmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Stenka Razin Nationalencyklopedin shved 1999 Turk oglu quldur Razinin xezinesi Bakidadir 2017 07 18 at the Wayback Machine Arxivlenmis suret 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 17 ATV Quldur Razinin gizli xezinesiXarici kecidlerATV Quldur Razinin gizli xezinesi Turk oglu quldur Razinin xezinesi Bakidadir 2017 07 18 at the Wayback Machine Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin