Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Skarlatin və ya qızılazar — kəskin antroponoz infeksion xəstəlikdir. Xəstəliyin törədicisi A qrupuna mənsub beta hemolitik streptokoklardır. Streptokokların ekzotoksinin təsiri nəticəsində orqanizmin ümumi intoksikasiyasına səbəb olur. Streptokok infeksiyası insanda antibakterial və antitoksiki immunitetin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Xəstəliyi keçirmiş insanlarda davamlı antitoksiki immunitet yaranır.
| Skarlatin | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | A38, A38.9 |
| XBT-9-KM | 034, 034.1 |
| OMIM | 012541 |
| DiseasesDB | 29032 |
| MedlinePlus | 000974 |
| MeSH | D012541 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Simptomlar
İnkubasiya dövrü 5–7 gün davam edir . Xəstəlik kəskin başlanır. Bədən temperaturu yüksəlir, halsızlıq, baş ağrısı müşahidə olunur. Tipik və daimi simptom — anginadır, yumşaq damağın hiperemiyası, badamcıqla böyüməsi səthlərin ərpləşməsi əmələ gəlir. Limfa düyünləri böyüyür, ağrılıdır. Tez-tez qusma baş verir. 1-ci , 2-ci günlər dəridə parlaq çəhrayi və qırmızı səpkilər əmələ gəlir. Burun , dodaq üçbucağının solğunluğu (Elatov simptomu), ağ dermoqrazim, ətrafların büküşlərində patexial qansızmalar əmələ gəlir. Səpkilər 2–5 gün qalır sonra solur, eyni zamanda bədən tempraturu azalır. II həftədə dəridə soyulmalar müşahidə olunur ,2–3 gün sonra dilin ərp örtüyü təmizlənir, 4-cü gün xarakter görünüş alır , parlaq qızrmızı rəng olur" moruq dil". Mərkəzi sinir sistemi zədələnməsi oyanıqlıq, huşun alaqaranlıqlaşması, sayıqlama ortaya çıxır. Xəstəliyin əvvələrində simptomatik sinir sistemin, 4–5 gün parasimpatik sinir sistemi tonusun yüksəlməsi əmələ gəlir.
Yoluxması
Xəstəlik əsasən hava-damcı yolu ilə xəstə şəxslərdən keçir. Kontakt yolu da istisna olunmur. Skarlatinanın inkişafında 3 əsas patogenetik istiqamət ayırd edilir: toksiki, allergik, septik. 5–6 günlük inkubasiya dövründən sonra ilk klinik əlamət kimi yüksək qızdırma ilə skarlatinanın kəskin şəkildə klinik dövrü başlanır.
Dövrləri
Patogenetik olaraq skarlatina 2 dövrə bölünür: birinci və ikinci dövrlər.
- Birinci dövr toksiki amillərlə əlaqəli olub 2-ci həftənin əvvəlindən başlanır, streptokok toksinlərinin yerli və ümumi təsirləri nəticəsində meydana çıxır.
- İkinci dövrə allergik dövr və ya ikinci skarlatina da deyilir. Xəstəliyin 3–5-ci həftəsindən başlanır. Streptokokların parçalanma məhsulları və onların toksinlərinin təsiri ilə orqanizmin sensibilizasiyası baş verir. Onlara qarşı antimikrob və antitoksiki antiteller yaranır. Dəri səthinə perpendikulyar istiqamətdə gedən xırda kalibrli dəri damarlarının kəskin genişlənmələri isə skarlatina zamanı xarakter nöqtəvari dəri səpgilərinin yaranmasına səbəb olur. Bütün bədən səthində yarananbu səpkilərnazik dəri nahiyələrində daha aydın görünür. Dəridə ocaqlı hiperemiya, parakeratoz şəklində buynuz distrofiya görünür. Daxili üzvlər içərisində ən çox zədələnən ürək, böyrək və qaraciyər olur. Bu üzvlərdə parenximatoz zülal və piy distrofiyaları, intersitisial toksiki iltihab inkişaf edir. Stromada damarlar boyunca eozinofil qarşılıqlı limfo-histiositarinfiltrasiya baş verir.
Xəstəliyin formaları
Klinik gedişindən və klinik-morfoloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq skarlatinanın 3 forması ayırd edilir: yüngül, orta və ağır.
- Yüngül formada 4–5 gün müddətində davam edir və 3–4 günə yox olur.
- Orta forma təxminən 30% hallarda olur ki, bu zaman bütün xarakter əlamətlər müşahidə olunur.
- Ağır forma özü də hansı patogenetik istiqamətin üstünlük təşkil etməsindən asılı olaraq ağır toksiki skarlatina, ağır septiki skarlatina, ağır toksiko-septiki skarlatina olmaqla 3 qrupa bölünür. Bu zaman əlamətlər digər formalara nisbətən daha kəskin şəkildə nəzərə çarpır. Bəzən hətta ölümlə nəticələnə bilər. Ümumilikdə ağırlaşmalar toksiki, septiki və allergik olmaqla 3 qrupa bölünür.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- Австрија. Сәһијјә // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 60.
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Skarlatin ve ya qizilazar keskin antroponoz infeksion xestelikdir Xesteliyin toredicisi A qrupuna mensub beta hemolitik streptokoklardir Streptokoklarin ekzotoksinin tesiri neticesinde orqanizmin umumi intoksikasiyasina sebeb olur Streptokok infeksiyasi insanda antibakterial ve antitoksiki immunitetin emele gelmesine sebeb olur Xesteliyi kecirmis insanlarda davamli antitoksiki immunitet yaranir SkarlatinXBT 10 KM A38 A38 9XBT 9 KM 034 034 1OMIM 012541DiseasesDB 29032MedlinePlus 000974MeSH D012541 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSimptomlarInkubasiya dovru 5 7 gun davam edir Xestelik keskin baslanir Beden temperaturu yukselir halsizliq bas agrisi musahide olunur Tipik ve daimi simptom anginadir yumsaq damagin hiperemiyasi badamciqla boyumesi sethlerin erplesmesi emele gelir Limfa duyunleri boyuyur agrilidir Tez tez qusma bas verir 1 ci 2 ci gunler deride parlaq cehrayi ve qirmizi sepkiler emele gelir Burun dodaq ucbucaginin solgunlugu Elatov simptomu ag dermoqrazim etraflarin bukuslerinde patexial qansizmalar emele gelir Sepkiler 2 5 gun qalir sonra solur eyni zamanda beden tempraturu azalir II heftede deride soyulmalar musahide olunur 2 3 gun sonra dilin erp ortuyu temizlenir 4 cu gun xarakter gorunus alir parlaq qizrmizi reng olur moruq dil Merkezi sinir sistemi zedelenmesi oyaniqliq husun alaqaranliqlasmasi sayiqlama ortaya cixir Xesteliyin evvelerinde simptomatik sinir sistemin 4 5 gun parasimpatik sinir sistemi tonusun yukselmesi emele gelir YoluxmasiXestelik esasen hava damci yolu ile xeste sexslerden kecir Kontakt yolu da istisna olunmur Skarlatinanin inkisafinda 3 esas patogenetik istiqamet ayird edilir toksiki allergik septik 5 6 gunluk inkubasiya dovrunden sonra ilk klinik elamet kimi yuksek qizdirma ile skarlatinanin keskin sekilde klinik dovru baslanir Dovrleri Patogenetik olaraq skarlatina 2 dovre bolunur birinci ve ikinci dovrler Birinci dovr toksiki amillerle elaqeli olub 2 ci heftenin evvelinden baslanir streptokok toksinlerinin yerli ve umumi tesirleri neticesinde meydana cixir Ikinci dovre allergik dovr ve ya ikinci skarlatina da deyilir Xesteliyin 3 5 ci heftesinden baslanir Streptokoklarin parcalanma mehsullari ve onlarin toksinlerinin tesiri ile orqanizmin sensibilizasiyasi bas verir Onlara qarsi antimikrob ve antitoksiki antiteller yaranir Deri sethine perpendikulyar istiqametde geden xirda kalibrli deri damarlarinin keskin genislenmeleri ise skarlatina zamani xarakter noqtevari deri sepgilerinin yaranmasina sebeb olur Butun beden sethinde yarananbu sepkilernazik deri nahiyelerinde daha aydin gorunur Deride ocaqli hiperemiya parakeratoz seklinde buynuz distrofiya gorunur Daxili uzvler icerisinde en cox zedelenen urek boyrek ve qaraciyer olur Bu uzvlerde parenximatoz zulal ve piy distrofiyalari intersitisial toksiki iltihab inkisaf edir Stromada damarlar boyunca eozinofil qarsiliqli limfo histiositarinfiltrasiya bas verir Xesteliyin formalariKlinik gedisinden ve klinik morfoloji xususiyyetlerinden asili olaraq skarlatinanin 3 formasi ayird edilir yungul orta ve agir Yungul formada 4 5 gun muddetinde davam edir ve 3 4 gune yox olur Orta forma texminen 30 hallarda olur ki bu zaman butun xarakter elametler musahide olunur Agir forma ozu de hansi patogenetik istiqametin ustunluk teskil etmesinden asili olaraq agir toksiki skarlatina agir septiki skarlatina agir toksiko septiki skarlatina olmaqla 3 qrupa bolunur Bu zaman elametler diger formalara nisbeten daha keskin sekilde nezere carpir Bezen hetta olumle neticelene biler Umumilikde agirlasmalar toksiki septiki ve allergik olmaqla 3 qrupa bolunur IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Avstriјa Sәһiјјә Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 60 Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin