Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Siyasi sosiologiya və ya siyasət sosiologiyası — sosiologiyanın xüsusi bir sahəsi. Həm siyasi elm, həm də sosioloji bilik sahələri daxil olmaqla əlaqəli bir fəndir. XX əsrin birinci yarısında siyasi elm və sosiologiyanın ayrı-ayrı formalaşmasından sonra meydana gəldi.
Siyasi sosiologiyada dörd tədqiqat səviyyəsi də mövcuddur:
- beynəlxalq münasibətlər səviyyəsində (siyasi münaqişələr və dünya siyasi prosesi);
- dövlət səviyyəsində (dövlətin cəmiyyətdəki mahiyyəti və rolu);
- ictimaiyyətlə əlaqələr səviyyəsində (siyasi hərəkatların və partiyaların mahiyyəti və təşkili);
- şəxsi səviyyədə (şəxslərin siyasətdəki iştirakı).
Siyasi sosiologiyanın mövzusu və obyekti
1948-ci ildə keçirilmiş beynəlxalq politologiya kollokviumu zamanı bu intizamın tədqiqat subyektləri kimi müəyyən edilmiş bir sıra məqamlar təsdiq edildi:
- Siyasi düşüncə tarixi, nəzəriyyə, siyasi ideyaların inkişafında yeni tendensiyalar;
- Siyasi institutlar, onların funksiyaları və cəmiyyət həyatındakı yeri, aralarındakı qarşılıqlı əlaqələr;
- Fərdlə dövlət arasında əlaqə, vətəndaşların ölkə hökumətindəki iştirakı kanalları;
- Siyasi səbəblərdən yaranan sosial qruplar — partiyalar, cəmiyyətlər, birliklər, həmkarlar ittifaqları;
- Dünya siyasəti, beynəlxalq münasibətlər, beynəlxalq münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsi və bütövlükdə cəmiyyətlə əlaqəsi..
Gələcəkdə öyrənilən məsələlər dairəsi genişləndi və aşağıdakı fənləri əhatə etməyə başladı:
- iqtidarın işləməsi və bölüşdürülməsi prosesində siyasi və sosial sistemlərin qarşılıqlı əlaqəsi;
- müxtəlif sosial qruplara xas olan siyasi normaların, dəyərlərin, siyasi gözləntilərin, istiqamətlərin və istəklərin işləməsi.
Siyasi sosiologiyanın problemləri
Bu intizamın mövzu sahəsinə əlavə olaraq, meydana gəlmə yolunda atılması lazım olan bir addım, araşdırdığı mövzulara uyğun olaraq araşdırma çərçivəsində olması lazım olan problemlərin tərifi idi. Beləliklə, 1957-ci ildə Amerikalı politoloqlar və R. Bendiks aşağıdakı problemləri müəyyən etdilər:
- Dövlət idarəçiliyinin sosial məsələləri, siyasi elitanın oliqarxlaşma problemi;
- Sosial amillərin seçicilərin davranışına və siyasi iştirakına təsiri;
- Siyasi qərar qəbul etmə prosesləri;
- İdeoloji plüralizm problemi, siyasi qurumlar və elita arasındakı ideoloji zəmində qarşıdurmalar
Siyasi sosiologiyanın inkişaf tarixi
Bu elmi intizamın konturları Tomas Hobbs, Con Lokk, və başqaları kimi məşhur siyasi filosofların əsərlərində belə formalaşmağa başladı. Bununla birlikdə, bu müəlliflər siyasi sistemdəki dəyişiklikləri, istehsal üsullarını, təkamülünü deyil, eyni zamanda bu inkişafın cəmiyyəti necə təsir etdiyini də təhlil edərkən siyasi şüurlu şəkildə deyil, günümüzdə siyasi sosiologiya ilə əlaqəli məsələlərə toxundular. O zaman.
Siyasi sosiologiyanın meydana gəlməsi ümumiyyətlə hakimiyyətin, güc münasibətlərinin sosial təhlilini aparanlardan biri olan və cəmiyyətdə hökmranlıq növlərinin (, ənənəvi və rasional-hüquqi) bir təsnifatı tətbiq edənlərdən biri olan Max Weberin fəaliyyəti ilə əlaqələndirilir. rəhbərlik). Bürokratiyanın dövləti idarə edən bir quruluş kimi işləmə müddətini təhlil edən Weber, əsasən sosioloji kateqoriyalara arxalanırdı. Beləliklə, məmurların şəxsi keyfiyyətlərinə və sosial qrup kimi xüsusiyyətlərinə görə bürokratiyanı növlərə ayırdı. Maks Veber, ideal bürokratiyanın bürokratiyanın üzvlərinin vahid bir ideologiyaya sahib olduqları, ortaq dəyərləri paylaşdıqları, cəmiyyətin mənafeləri naminə hərəkət etdikləri, tam bir vəzifə hissi ilə tam hüquqlu bir sosial qrup olduğu bir təşkilat olduğuna inanırdı.
Siyasi sosiologiyanın ayrıca bir intizam kimi dizayn edilməsi həm də siyasi partiyalar sosiologiyasının qurucusu adı ilə əlaqələndirilir. O və başqa bir sosioloq R. Mişels təkcə siyasi partiyaların yaranma mexanizmlərini deyil, həm də onların fəaliyyət və inkişaf qanunauyğunluqlarını müəyyənləşdirdilər. Beləliklə, Michels "oliqarxiyanın dəmir qanunu" nu inkişaf etdirdi, ona görə hər hansı bir siyasi partiyada gec-tez bir sıradakı quruluş, partiyanın adi üzvlərindən və tərəfdarlarından getdikcə daha çox ayrılmış bir elita qurulur.
XIX əsrin sonlarında ingilis filosofu bəhs etmədən siyasi sosiologiyanın inkişafından danışmaq olmaz. Sosioloji təkamülçülüyün tərəfdarı olaraq, təkcə dövlət azadlıqları təmin etdiyi təqdirdə cəmiyyətin üzvi inkişafı mümkünlüyünü irəli sürən təkamül etikası kimi bir liberal cərəyanın formalaşmasına əhəmiyyətli bir töhfə verdi. Əslində dövlət ən təsirli demokratik qurumların "təbii seçilməsini" təmin etməlidir. Bejgot siyasi prosesləri təhlil edərkən əsasən şəxsiyyətin tarixdəki roluna, bu vəziyyətdə siyasi liderə güvənirdi. Siyasi liderliyi bir şəxsin insanlarla qarşılıqlı məsuliyyət və etimada əsaslanan münasibətləri qurma qabiliyyəti, həmçinin liderin cəmiyyətdəki sinif dəyişikliklərinə, seçicilərindəki dinamiklərə qəbuletmə qabiliyyəti kimi təyin etdi. Filosof, sosioloji və siyasi baxımdan tarixi proseslərə dair genişmiqyaslı tədqiqatlar aparmış, cəmiyyətin siyasi tarixində özünə məxsus mərhələlərin öz tipologiyasını təklif etmiş və eyni zamanda müxtəlif ölkələrin dövlət sistemlərini eyni baxımdan təhlil etmişdir.
İyirminci əsrin ən məşhur siyasi sosioloqlarından biri Seymur Lipset idi. Seçki sisteminin, siyasi elitanın, liderlərin və digərlərinin demokratik cəmiyyətlərdə işləməsini öyrəndi. Bundan əlavə seçicilərin gəlir səviyyəsindən, sosial vəziyyətindən, təhsilindən və s. asılı olaraq davranışlarının sosioloji təhlilini aparmışdır.
İstinadlar
- Социологический словарь: Пер. с англ. / Н. Аберкромби, С. Хилл, Б. С. Тернер. — М.: ЗАО "Издательство "Экономика", 2004. — С. 332.
- Н. Баранов. "Политическая социология как наука". 2020-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-25.
- Вебер, Макс. Хозяйство и общество. Очерки понимающей социологии. 2017. ISBN .
- "Political Parties. A sociological study of the oligarchical tendencies of modern democracy" (PDF). 2020-08-17 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-02-25.
- Кузнецов А. Г. Уолтер Бэджгот как основоположник политической социологии (Вестник Поволжского института управления). 2014.
Ədəbiyyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Siyasi sosiologiya ve ya siyaset sosiologiyasi sosiologiyanin xususi bir sahesi Hem siyasi elm hem de sosioloji bilik saheleri daxil olmaqla elaqeli bir fendir XX esrin birinci yarisinda siyasi elm ve sosiologiyanin ayri ayri formalasmasindan sonra meydana geldi Siyasi sosiologiyada dord tedqiqat seviyyesi de movcuddur beynelxalq munasibetler seviyyesinde siyasi munaqiseler ve dunya siyasi prosesi dovlet seviyyesinde dovletin cemiyyetdeki mahiyyeti ve rolu ictimaiyyetle elaqeler seviyyesinde siyasi herekatlarin ve partiyalarin mahiyyeti ve teskili sexsi seviyyede sexslerin siyasetdeki istiraki Siyasi sosiologiyanin movzusu ve obyekti1948 ci ilde kecirilmis beynelxalq politologiya kollokviumu zamani bu intizamin tedqiqat subyektleri kimi mueyyen edilmis bir sira meqamlar tesdiq edildi Siyasi dusunce tarixi nezeriyye siyasi ideyalarin inkisafinda yeni tendensiyalar Siyasi institutlar onlarin funksiyalari ve cemiyyet heyatindaki yeri aralarindaki qarsiliqli elaqeler Ferdle dovlet arasinda elaqe vetendaslarin olke hokumetindeki istiraki kanallari Siyasi sebeblerden yaranan sosial qruplar partiyalar cemiyyetler birlikler hemkarlar ittifaqlari Dunya siyaseti beynelxalq munasibetler beynelxalq munasibetlerin huquqi tenzimlenmesi ve butovlukde cemiyyetle elaqesi Gelecekde oyrenilen meseleler dairesi genislendi ve asagidaki fenleri ehate etmeye basladi iqtidarin islemesi ve bolusdurulmesi prosesinde siyasi ve sosial sistemlerin qarsiliqli elaqesi muxtelif sosial qruplara xas olan siyasi normalarin deyerlerin siyasi gozlentilerin istiqametlerin ve isteklerin islemesi Siyasi sosiologiyanin problemleriBu intizamin movzu sahesine elave olaraq meydana gelme yolunda atilmasi lazim olan bir addim arasdirdigi movzulara uygun olaraq arasdirma cercivesinde olmasi lazim olan problemlerin terifi idi Belelikle 1957 ci ilde Amerikali politoloqlar ve R Bendiks asagidaki problemleri mueyyen etdiler Dovlet idareciliyinin sosial meseleleri siyasi elitanin oliqarxlasma problemi Sosial amillerin secicilerin davranisina ve siyasi istirakina tesiri Siyasi qerar qebul etme prosesleri Ideoloji pluralizm problemi siyasi qurumlar ve elita arasindaki ideoloji zeminde qarsidurmalarSiyasi sosiologiyanin inkisaf tarixiBu elmi intizamin konturlari Tomas Hobbs Con Lokk ve basqalari kimi meshur siyasi filosoflarin eserlerinde bele formalasmaga basladi Bununla birlikde bu muellifler siyasi sistemdeki deyisiklikleri istehsal usullarini tekamulunu deyil eyni zamanda bu inkisafin cemiyyeti nece tesir etdiyini de tehlil ederken siyasi suurlu sekilde deyil gunumuzde siyasi sosiologiya ile elaqeli meselelere toxundular O zaman Siyasi sosiologiyanin meydana gelmesi umumiyyetle hakimiyyetin guc munasibetlerinin sosial tehlilini aparanlardan biri olan ve cemiyyetde hokmranliq novlerinin enenevi ve rasional huquqi bir tesnifati tetbiq edenlerden biri olan Max Weberin fealiyyeti ile elaqelendirilir rehberlik Burokratiyanin dovleti idare eden bir qurulus kimi isleme muddetini tehlil eden Weber esasen sosioloji kateqoriyalara arxalanirdi Belelikle memurlarin sexsi keyfiyyetlerine ve sosial qrup kimi xususiyyetlerine gore burokratiyani novlere ayirdi Maks Veber ideal burokratiyanin burokratiyanin uzvlerinin vahid bir ideologiyaya sahib olduqlari ortaq deyerleri paylasdiqlari cemiyyetin menafeleri namine hereket etdikleri tam bir vezife hissi ile tam huquqlu bir sosial qrup oldugu bir teskilat olduguna inanirdi Siyasi sosiologiyanin ayrica bir intizam kimi dizayn edilmesi hem de siyasi partiyalar sosiologiyasinin qurucusu adi ile elaqelendirilir O ve basqa bir sosioloq R Misels tekce siyasi partiyalarin yaranma mexanizmlerini deyil hem de onlarin fealiyyet ve inkisaf qanunauygunluqlarini mueyyenlesdirdiler Belelikle Michels oliqarxiyanin demir qanunu nu inkisaf etdirdi ona gore her hansi bir siyasi partiyada gec tez bir siradaki qurulus partiyanin adi uzvlerinden ve terefdarlarindan getdikce daha cox ayrilmis bir elita qurulur XIX esrin sonlarinda ingilis filosofu behs etmeden siyasi sosiologiyanin inkisafindan danismaq olmaz Sosioloji tekamulculuyun terefdari olaraq tekce dovlet azadliqlari temin etdiyi teqdirde cemiyyetin uzvi inkisafi mumkunluyunu ireli suren tekamul etikasi kimi bir liberal cereyanin formalasmasina ehemiyyetli bir tohfe verdi Eslinde dovlet en tesirli demokratik qurumlarin tebii secilmesini temin etmelidir Bejgot siyasi prosesleri tehlil ederken esasen sexsiyyetin tarixdeki roluna bu veziyyetde siyasi lidere guvenirdi Siyasi liderliyi bir sexsin insanlarla qarsiliqli mesuliyyet ve etimada esaslanan munasibetleri qurma qabiliyyeti hemcinin liderin cemiyyetdeki sinif deyisikliklerine secicilerindeki dinamiklere qebuletme qabiliyyeti kimi teyin etdi Filosof sosioloji ve siyasi baximdan tarixi proseslere dair genismiqyasli tedqiqatlar aparmis cemiyyetin siyasi tarixinde ozune mexsus merhelelerin oz tipologiyasini teklif etmis ve eyni zamanda muxtelif olkelerin dovlet sistemlerini eyni baximdan tehlil etmisdir Iyirminci esrin en meshur siyasi sosioloqlarindan biri Seymur Lipset idi Secki sisteminin siyasi elitanin liderlerin ve digerlerinin demokratik cemiyyetlerde islemesini oyrendi Bundan elave secicilerin gelir seviyyesinden sosial veziyyetinden tehsilinden ve s asili olaraq davranislarinin sosioloji tehlilini aparmisdir IstinadlarSociologicheskij slovar Per s angl N Aberkrombi S Hill B S Terner M ZAO Izdatelstvo Ekonomika 2004 S 332 N Baranov Politicheskaya sociologiya kak nauka 2020 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 25 Veber Maks Hozyajstvo i obshestvo Ocherki ponimayushej sociologii 2017 ISBN 978 5 7598 1514 3 Political Parties A sociological study of the oligarchical tendencies of modern democracy PDF 2020 08 17 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 02 25 Kuznecov A G Uolter Bedzhgot kak osnovopolozhnik politicheskoj sociologii Vestnik Povolzhskogo instituta upravleniya 2014 EdebiyyatBurdyo P Sociologiya politiki Per s fr Sost obsh red i predisl N A Shmatko M Socio Logos 1993 336 Kola D Politicheskaya sociologiya Per s fr M 2001