Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağoğlan monastırı və ya Sisərnəvəng — Laçın rayonu ərazisində, Ağoğlançayın sahilində, Azərbaycan-Ermənistan sərhəd xətti yaxınlığında yerləşən, V-VI əsrlərə aid Qafqaz Albaniyasına aid bazilikadır. Monastır Sünik vilayətini ilə sərhəd tarixi Xaçın ərazisində yerləşir. Əfsanəyə görə monastır kompleksi daha qədim politeist məbədinin yerində inşa edilmişdir. Xristian inancına görə isə monastırda Müqəddəs Georginin relikviyası saxlanmışdır.
| Ağoğlan monastırı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Laçın |
| Yerləşir | Ağoğlançayın sahili |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | V-VI əsrlər |
| Üslubu | bazilika |
| İstinad nöm. | 310 |
| Kateqoriya | Məbəd |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Bazilikanın planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Abidə inşaat kitabəsinə malik deyildir; lakin, memarlıq xüsusiyyətlərinə əsasən onun üç əsas inşaat mərhələsi keçdiyi güman edilir. Kilsə ilkin mərhələdə sadə düzbucaqlı formaya malik apsidasız bazilika olmuşdur.
Bazilikanın uzun daxili həcmi dörd cüt sütun vasitəsiylə üç nefə bölünür. Orta nef altar hissədə nalvari apsida ilə tamamlanır. Binanın kənarları boyunca uzanan yan neflər isə altar kənarlarında yan otaqlar ilə tamamlanır. Neflər tarğvari örtüyə malikdir: yan neflərin örtüyü yarımdairəvi, mərkəzi nefin örtüyü isə oxvari formaya malikdir. Altar yaxşı ifadə edilmiş tağlar və konxa ilə örtülmüşdür. Altar apsidası altında mərkəzi nefə açılan, tağvari formaya mülik üç xor yeri vardır. Altar və apsidaya yaxın tikili hissələrinin aşağı tərəfi yaxşı kəsilmiş bazaltdan, divarların yuxarı hissəsi, müstəqil dayanan pilonlar, həmçinin tağvari örtüklər tufdan inşa edilmişdir.
Adın etimologiyası
Sisərnəvəng adının etimologiyası ilə bağlı bu gün iki fikir mövcud olsa da, əsl sahibləri olan alban mənşəli tayfaların buranı necə adlandırdıqları məlum deyil. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə adın əsasında erməni dilində qaranquş anlamını verən "sisernak" sözü dayanır və bu sözün istifadə edilməsi kilsə xarabalıqlarında qaranquşların yuva qurmasıdır. Digər tədqiqatçıların fikrinə görə isə adın əsasında erməni dilində çəçələ barmaq anlamını verən "sisern" sözü durur və bu sözün istifadə edilməsinin səbəbi monastır kilsəsində Müqəddəs Georginin çəçələ barmağının saxlanmasıdır.
Monastırın azərbaycandilli ədəbiyyatda istifadə edilən adı - Ağoğlan monastırı - abidə yaxınlığından keçən kiçik dağ çayının adı ilə əlaqəlidir.
Tarixi
Monastır Sünik vilayətini ilə həmsərhəd Laçın ərazisində yerləşir. XV əsrdə havar iki hissəyə bölünmüşdür: şimal hissəsi Xozoraberd, cənub hissəsi isə Kaşataq adlandırılmışdır. Sisərnəvəng monasrırı məhz cənub hissənin ərazisinə düşmüşdür.
Əfsanəyə görə monastır kompleksi daha qədim politeist məbədinin yerində inşa edilmişdir. Xristian inancına görə isə monastırda Müqəddəs Georginin relikviyası saxlanmışdır. Tatev yepiskopluğuna tabe olmuş monastır XIII əsr tarixçiləri Stepannos Orbeli və XVII əsr tarixçisi Tovma Vanandetsi tərəfindən böyük dini mərkəz kimi xatırlanır.
Monastır tarixi mənbələrdə ilk dəfə IX əsr hadisələri ilə əlaqədər xatırlanır:
 | Sünik knyazı Filippe Tatev monastırının xeyirinə yaxınlıqldakı yaşayış yerlərini yepiskop Davuda 1000 dirhəmə satdı (güzəştə getdi)... , bu haqqda aşağıdakı mətn tərtib edildi. 299-cu ildə (miladi 844) ... və Sisərnəvəng iqumeni Stepanosun şahidliyi ilə. |  |
Bu məlumat tədqiqatçıların məbədi IX əsrə aid etmələri üçün əsas rolunu oynamışdır.G.Məmmədova isə qeyd edir ki, “Hesab etmək olar ki, 844-cü ildə Sisərnəvəg kifayət qədər geniş və məşhur monastır idi ki, onun xidmətçisi bəxşiş sənədində şahid göstərilirdi. Məbədin memarlıq xüsusiyyətləri isə, sözsüz ki, onun inşa tarixinin daha qədim dövrə aid olmasından danışmağa imkan verir.” Tədqiqatçının fikrincə Sisərnəvəng məbədinin inşa tarixi VI əsrə aiddir.
1613-cü ildə monastırı əhatə edən qala divarları möhkəmləndirilmiş və tağlı əsas giriş qapısı inşa edilmişdir. Bu haqqda məlumatın əks edildiyi erməni dilində olan kitabə 1989-1992-ci illər arasında Laçın rayonunun Azərbaycan nəzarətində olduğu müddətdə yoxa çıxmışdır.[] Əsas kilsə binası və zəng qülləsi 1779-cu ildə təmir edilmişdir. Bu haqqda məlumat verən kilsə kitabəsi isə 1967-ci ildə yoxa çıxmışdır.
XIX əsrdə monastır kilsəsi yaxınlıqdakı Zeyvə kəndinin erməni sakinləri tərəfindən istifadə edilməyə başlanmış və Müqəddəs Stefan kilsəsi adlandırılmışdır. Zeyvənin erməni sakinləri 1905-ci ildə Erməni-tatar qırğınları zamanı kəndi tərk etmiş və bir daha geri qayıtmamışdır. SSRİ dövründə kilsə tarixi abidə kimi mühafizəyə götürülmüşdür.
1999-2000-ci illərdə monasır kilsəsi Erməni diasporunun maliyyə dəstəyi ilə əsaslı təmir edilmiş və 2001-ci ildə açılışı həyata keçirilmişdir. Hər il kilsədə Müqəddəs Georginin şərəfinə bayram keçirilir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
İnşaat mərhələləri
Abidə inşaat kitabəsinə malik deyildir; lakin, memarlıq xüsusiyyətlərinə əsasən onun üç əsas inşaat mərhələsi keçdiyi güman edilir. Kilsə ilkin mərhələdə sadə düzbucaqlı formaya malik apsidasız bazilika olmuşdur. Cənub divarındakı qapıların formasına uyğun olaraq birinci inşaat mərhələsi V-VI əsrlərə aid edilir. Lakin alternativ fikirə görə məbəd ilkin mərhələdə paqan məbədi kimi fəaliyyət göstərmiş və bu mərhələ III əsrə aid olmuşdur.
İkinci inşaat mərhələsində bazilikaya pəncərəsiz apsida əlavə edilmiş (düzbucaqlı interyerin şərq tərəfində içəridən inşa edilmiş), həmçinin xarici divarların üst tərəfinə əlavə edilmişdir. Bu inşaat mərhələsi VI əsri əhatə edir. Bu mərhələdə nefləri giriş hissədən ayıran arkada etimal ki, taxta sütunlar vasitəsiylə inşa edilmişdi. Üçüncü inşaat mərhələsinə aid olan daş tağlar və sütunlar taxta sələflərini əvəz etmişdir. Kapitellərin stilinə əsasən bu inşaat mərhələsi VI əsrin sonları - X əsrin əvvəllərinə aid edilir.
Müqəddəs Georgi bazilikasının memarlığı
Bazilikanın uzun daxili həcmi dörd cüt sütun vasitəsiylə üç nefə bölünür. Orta nef altar hissədə nalvari apsida ilə tamamlanır. Binanın kənarları boyunca uzanan yan neflər isə altar kənarlarında yan otaqlar ilə tamamlanır. Neflər tarğvari örtüyə malikdir: yan neflərin örtüyü yarımdairəvi, mərkəzi nefin örtüyü isə oxvari formaya malikdir. Altar yaxşı ifadə edilmiş tağlar və konxa ilə örtülmüşdür. Altar apsidası altında mərkəzi nefə açılan, tağvari formaya mülik üç xor yeri vardır. Altar və apsidaya yaxın tikili hissələrinin aşağı tərəfi yaxşı kəsilmiş bazaltdan, divarların yuxarı hissəsi, müstəqil dayanan pilonlar, həmçinin tağvari örtüklər tufdan inşa edilmişdir.
Məbəd binasında möhkəmləndirmə işlərinin izləri vardır. Məsələn, şimal nefində sonradan pilyastrlar inşa edilmiş, mərkəzi sütunlar isə bir və ya iki tərəfdən möhkəmləndirilmişdir. Orta nef ikiqatlı, yan neflər isə birqatlı örtüyə malikdir, şərq hissədə rotonda formalı kiçik zəng qülləsi ucalır. İşıqlandırma cənub divarındakı iki böyük pəncərə, qərb divarındakı nazik pəncərələr və orta nefin yucarı hissələrində yerləşən pəncərələr vasitəsiylə həyata keçirilmişdir.
Bazilikanın dekorativ urbanlığı yalnız fraqmentlər formasında dövrümüzə çatmışdır. Sütun kapitelləri erkən xristianlıq dövrü Qafqaz memarlığı üçün xarakterik olan həndəsi naxışlarla bəzənmiş nazik daş plitələrdən ibarətdir. Yan fasadlardakı nazik pəncərələr də islamdan öncəki dövr Qafqaz memarlığında tez-tez rast gəlinən elementlərdən biridir.
Şimal divarında fresko qalıqları ilə üzlük matrialın hissələri saxlanmışdır. G. Məmmədovanın fikrincə bu fakt, “... məbədin daxili divarlarının xarici divarlarla müqayisədə daha kobud daşla inşa edilməsi və pilonlar və arkalardan fərqli olaraq incə yonulmuş daşla üzlənməməsini izah edir. Şimal divarındakı qalıqlara əsasən məbədin daxili divarlarının suvaqla üzlənməsi və freska rəsmləri ilə bəzədilməsini əminliklə demək olar.”
G. Məmmədova qeyd edir ki, məbədin divarlarının freska ilə bəzədilməsi onun konfessional bağlılığı ilə bağlı məsələni aydınlatmağa kömək edə bilər. Belə ki, VI əsrin ikinci yarısında, katolikos Movsesin göstərişindən sonra monofizit qriqoryan kilsəsi məbədlərin memarlığında monumental rəssamlığın tətbiqinə xoş baxmırdı. Freska rəssamlığı Ermənistan ərazisində X əsrin əvvəllərindən etibarən geniş yayılmağa başlayır. Cənubi Qafqaz ərazisində erkən xristianlıq dövrünə aid kilsələrdə freska rəsmlərinin olması, məbədin əlaqələndirilməsi üçün əsas rolunu oynayır. Sisərnəvəng bazilikasının Cənubi Qafqaz ərazisində ən yaxın analoqu Kaxetiyadakı Kaçareti bazilikasıdır.
-
![image]()
Monastır kompleksini əhatə edən qala divarlarının qalıqları -
![image]()
Bazilikanın mərkəzi nefi və apsidası -
![image]()
Bazilikanın interyerində nefləri ayıran kollonada -
![image]()
Bazilikanın fasadında müxtəlif tikili mərhələlərini göstərən daşlar
İstinadlar
- Kouymjian, Dickran. . Armenian Studies Program. California State University, Fresno. 2013-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-23.
- Tzitzernavank. Documents of Armenian Architecture/Documenti di Architettura Armena Series. Polytechnique and the . vol. 21 Milan: OEMME Edizioni, 1989.
- Hewsen, Robert H. Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. 2001. 100–104, 121–123. ISBN .
- Сюнийский епископ, Степанос. История. Москва: Изд. Эмина. 1861. səh. 150-153.
- Щеблыкин, И.П. Архитектура VIII-X веков. Баку: кн. ААЭН. səh. 43.
- Мамедова, 2004. səh. 55
- Мамедова, 2004. səh. 59
- Karapetian, Samvel. Armenian Cultural Monuments in the Region of Karabagh. Yerevan: Gitutiun Publishing House, 2001, səh. 145.
- Hasratyan, Murad M. Tsitsernavank. Yerevan: Vneshtorgizdat, 1990, səh. 5.
- Karapetian. Armenian Cultural Monuments, p. 137.
- (rus.) В Цицернаванке праздновали день Святого Георгия Победоносца, Kavkaz.Memo.Ru, 29/9/2003 2003-11-10 at the Wayback Machine.
- Donabedian, Patrick and Jean-Michel Thierry, Armenian Art. New York: H.N. Abrams in association with Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America-Catholicosate of Cilicia, 1989, səh. 509.
- Hasratyan. Tsitsernavank, səh. 5-6.
- Donabedian and Thierry. Armenian Art, səh. 509.
- Саинян, А. Архитектура Касахской базилики. Ереван: АН. Арм. ССР. səh. 121.
- Высоцкий, А.И. Проблема датировки в раннесредневековой архитектуре стран Закавказия (III респ. конф. по проб културы и иск. Армении, Тезисы докладов). Ереван. 1977. səh. 113.
- Яралов, Ю.C. Строительная техника Византии (56). Москва: Всеобщая история архитектуры, т.3.
- Мамедова, 2004. səh. 57
- Чубинашвили, Г. Архитектура Кахетии. Тбилиси: Изд. АН Груз. СССР. səh. 58.
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Мамедова, Гюльчохра, Христианское култовое зодчество Кавказской Албании эпохи раннего средневековья, Баку: Элм, 1985
- Геюшев, . Р.Б., Амарас-Агоглан, Баку: Элм, 1975
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agoglan monastiri ve ya Siserneveng Lacin rayonu erazisinde Agoglancayin sahilinde Azerbaycan Ermenistan serhed xetti yaxinliginda yerlesen V VI esrlere aid Qafqaz Albaniyasina aid bazilikadir Monastir Sunik vilayetini ile serhed tarixi Xacin erazisinde yerlesir Efsaneye gore monastir kompleksi daha qedim politeist mebedinin yerinde insa edilmisdir Xristian inancina gore ise monastirda Muqeddes Georginin relikviyasi saxlanmisdir Agoglan monastiri39 38 39 sm e 46 24 27 s u Olke AzerbaycanSeher LacinYerlesir Agoglancayin sahiliAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi V VI esrlerUslubu bazilikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 310KateqoriyaMebedEhemiyyetiOlke ehemiyyetliAgoglan monastiriBazilikanin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Abide insaat kitabesine malik deyildir lakin memarliq xususiyyetlerine esasen onun uc esas insaat merhelesi kecdiyi guman edilir Kilse ilkin merhelede sade duzbucaqli formaya malik apsidasiz bazilika olmusdur Bazilikanin uzun daxili hecmi dord cut sutun vasitesiyle uc nefe bolunur Orta nef altar hissede nalvari apsida ile tamamlanir Binanin kenarlari boyunca uzanan yan nefler ise altar kenarlarinda yan otaqlar ile tamamlanir Nefler targvari ortuye malikdir yan neflerin ortuyu yarimdairevi merkezi nefin ortuyu ise oxvari formaya malikdir Altar yaxsi ifade edilmis taglar ve konxa ile ortulmusdur Altar apsidasi altinda merkezi nefe acilan tagvari formaya mulik uc xor yeri vardir Altar ve apsidaya yaxin tikili hisselerinin asagi terefi yaxsi kesilmis bazaltdan divarlarin yuxari hissesi musteqil dayanan pilonlar hemcinin tagvari ortukler tufdan insa edilmisdir Adin etimologiyasiSiserneveng adinin etimologiyasi ile bagli bu gun iki fikir movcud olsa da esl sahibleri olan alban menseli tayfalarin burani nece adlandirdiqlari melum deyil Bezi tedqiqatcilarin fikrince adin esasinda ermeni dilinde qaranqus anlamini veren sisernak sozu dayanir ve bu sozun istifade edilmesi kilse xarabaliqlarinda qaranquslarin yuva qurmasidir Diger tedqiqatcilarin fikrine gore ise adin esasinda ermeni dilinde cecele barmaq anlamini veren sisern sozu durur ve bu sozun istifade edilmesinin sebebi monastir kilsesinde Muqeddes Georginin cecele barmaginin saxlanmasidir Monastirin azerbaycandilli edebiyyatda istifade edilen adi Agoglan monastiri abide yaxinligindan kecen kicik dag cayinin adi ile elaqelidir TarixiMonastir Sunik vilayetini ile hemserhed Lacin erazisinde yerlesir XV esrde havar iki hisseye bolunmusdur simal hissesi Xozoraberd cenub hissesi ise Kasataq adlandirilmisdir Siserneveng monasriri mehz cenub hissenin erazisine dusmusdur Efsaneye gore monastir kompleksi daha qedim politeist mebedinin yerinde insa edilmisdir Xristian inancina gore ise monastirda Muqeddes Georginin relikviyasi saxlanmisdir Tatev yepiskopluguna tabe olmus monastir XIII esr tarixcileri Stepannos Orbeli ve XVII esr tarixcisi Tovma Vanandetsi terefinden boyuk dini merkez kimi xatirlanir Monastir tarixi menbelerde ilk defe IX esr hadiseleri ile elaqeder xatirlanir Sunik knyazi Filippe Tatev monastirinin xeyirine yaxinliqldaki yasayis yerlerini yepiskop Davuda 1000 dirheme satdi guzeste getdi bu haqqda asagidaki metn tertib edildi 299 cu ilde miladi 844 ve Siserneveng iqumeni Stepanosun sahidliyi ile Bu melumat tedqiqatcilarin mebedi IX esre aid etmeleri ucun esas rolunu oynamisdir G Memmedova ise qeyd edir ki Hesab etmek olar ki 844 cu ilde Siserneveg kifayet qeder genis ve meshur monastir idi ki onun xidmetcisi bexsis senedinde sahid gosterilirdi Mebedin memarliq xususiyyetleri ise sozsuz ki onun insa tarixinin daha qedim dovre aid olmasindan danismaga imkan verir Tedqiqatcinin fikrince Siserneveng mebedinin insa tarixi VI esre aiddir 1613 cu ilde monastiri ehate eden qala divarlari mohkemlendirilmis ve tagli esas giris qapisi insa edilmisdir Bu haqqda melumatin eks edildiyi ermeni dilinde olan kitabe 1989 1992 ci iller arasinda Lacin rayonunun Azerbaycan nezaretinde oldugu muddetde yoxa cixmisdir etibarsiz menbe Esas kilse binasi ve zeng qullesi 1779 cu ilde temir edilmisdir Bu haqqda melumat veren kilse kitabesi ise 1967 ci ilde yoxa cixmisdir XIX esrde monastir kilsesi yaxinliqdaki Zeyve kendinin ermeni sakinleri terefinden istifade edilmeye baslanmis ve Muqeddes Stefan kilsesi adlandirilmisdir Zeyvenin ermeni sakinleri 1905 ci ilde Ermeni tatar qirginlari zamani kendi terk etmis ve bir daha geri qayitmamisdir SSRI dovrunde kilse tarixi abide kimi muhafizeye goturulmusdur 1999 2000 ci illerde monasir kilsesi Ermeni diasporunun maliyye desteyi ile esasli temir edilmis ve 2001 ci ilde acilisi heyata kecirilmisdir Her il kilsede Muqeddes Georginin serefine bayram kecirilir Memarliq xususiyyetleriInsaat merheleleri Abide insaat kitabesine malik deyildir lakin memarliq xususiyyetlerine esasen onun uc esas insaat merhelesi kecdiyi guman edilir Kilse ilkin merhelede sade duzbucaqli formaya malik apsidasiz bazilika olmusdur Cenub divarindaki qapilarin formasina uygun olaraq birinci insaat merhelesi V VI esrlere aid edilir Lakin alternativ fikire gore mebed ilkin merhelede paqan mebedi kimi fealiyyet gostermis ve bu merhele III esre aid olmusdur Ikinci insaat merhelesinde bazilikaya penceresiz apsida elave edilmis duzbucaqli interyerin serq terefinde iceriden insa edilmis hemcinin xarici divarlarin ust terefine elave edilmisdir Bu insaat merhelesi VI esri ehate edir Bu merhelede nefleri giris hisseden ayiran arkada etimal ki taxta sutunlar vasitesiyle insa edilmisdi Ucuncu insaat merhelesine aid olan das taglar ve sutunlar taxta seleflerini evez etmisdir Kapitellerin stiline esasen bu insaat merhelesi VI esrin sonlari X esrin evvellerine aid edilir Muqeddes Georgi bazilikasinin memarligi Bazilikanin uzun daxili hecmi dord cut sutun vasitesiyle uc nefe bolunur Orta nef altar hissede nalvari apsida ile tamamlanir Binanin kenarlari boyunca uzanan yan nefler ise altar kenarlarinda yan otaqlar ile tamamlanir Nefler targvari ortuye malikdir yan neflerin ortuyu yarimdairevi merkezi nefin ortuyu ise oxvari formaya malikdir Altar yaxsi ifade edilmis taglar ve konxa ile ortulmusdur Altar apsidasi altinda merkezi nefe acilan tagvari formaya mulik uc xor yeri vardir Altar ve apsidaya yaxin tikili hisselerinin asagi terefi yaxsi kesilmis bazaltdan divarlarin yuxari hissesi musteqil dayanan pilonlar hemcinin tagvari ortukler tufdan insa edilmisdir Mebed binasinda mohkemlendirme islerinin izleri vardir Meselen simal nefinde sonradan pilyastrlar insa edilmis merkezi sutunlar ise bir ve ya iki terefden mohkemlendirilmisdir Orta nef ikiqatli yan nefler ise birqatli ortuye malikdir serq hissede rotonda formali kicik zeng qullesi ucalir Isiqlandirma cenub divarindaki iki boyuk pencere qerb divarindaki nazik pencereler ve orta nefin yucari hisselerinde yerlesen pencereler vasitesiyle heyata kecirilmisdir Bazilikanin dekorativ urbanligi yalniz fraqmentler formasinda dovrumuze catmisdir Sutun kapitelleri erken xristianliq dovru Qafqaz memarligi ucun xarakterik olan hendesi naxislarla bezenmis nazik das plitelerden ibaretdir Yan fasadlardaki nazik pencereler de islamdan onceki dovr Qafqaz memarliginda tez tez rast gelinen elementlerden biridir Simal divarinda fresko qaliqlari ile uzluk matrialin hisseleri saxlanmisdir G Memmedovanin fikrince bu fakt mebedin daxili divarlarinin xarici divarlarla muqayisede daha kobud dasla insa edilmesi ve pilonlar ve arkalardan ferqli olaraq ince yonulmus dasla uzlenmemesini izah edir Simal divarindaki qaliqlara esasen mebedin daxili divarlarinin suvaqla uzlenmesi ve freska resmleri ile bezedilmesini eminlikle demek olar G Memmedova qeyd edir ki mebedin divarlarinin freska ile bezedilmesi onun konfessional bagliligi ile bagli meseleni aydinlatmaga komek ede biler Bele ki VI esrin ikinci yarisinda katolikos Movsesin gosterisinden sonra monofizit qriqoryan kilsesi mebedlerin memarliginda monumental ressamligin tetbiqine xos baxmirdi Freska ressamligi Ermenistan erazisinde X esrin evvellerinden etibaren genis yayilmaga baslayir Cenubi Qafqaz erazisinde erken xristianliq dovrune aid kilselerde freska resmlerinin olmasi mebedin elaqelendirilmesi ucun esas rolunu oynayir Siserneveng bazilikasinin Cenubi Qafqaz erazisinde en yaxin analoqu Kaxetiyadaki Kacareti bazilikasidir Monastir kompleksini ehate eden qala divarlarinin qaliqlari Bazilikanin merkezi nefi ve apsidasi Bazilikanin interyerinde nefleri ayiran kollonada Bazilikanin fasadinda muxtelif tikili merhelelerini gosteren daslarIstinadlarKouymjian Dickran Armenian Studies Program California State University Fresno 2013 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 10 23 Tzitzernavank Documents of Armenian Architecture Documenti di Architettura Armena Series Polytechnique and the vol 21 Milan OEMME Edizioni 1989 Hewsen Robert H Armenia A Historical Atlas Chicago University of Chicago Press 2001 100 104 121 123 ISBN 0 226 33228 4 Syunijskij episkop Stepanos Istoriya Moskva Izd Emina 1861 seh 150 153 Sheblykin I P Arhitektura VIII X vekov Baku kn AAEN seh 43 Mamedova 2004 seh 55 Mamedova 2004 seh 59 Karapetian Samvel Armenian Cultural Monuments in the Region of Karabagh Yerevan Gitutiun Publishing House 2001 seh 145 Hasratyan Murad M Tsitsernavank Yerevan Vneshtorgizdat 1990 seh 5 Karapetian Armenian Cultural Monuments p 137 rus V Cicernavanke prazdnovali den Svyatogo Georgiya Pobedonosca Kavkaz Memo Ru 29 9 2003 2003 11 10 at the Wayback Machine Donabedian Patrick and Jean Michel Thierry Armenian Art New York H N Abrams in association with Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America Catholicosate of Cilicia 1989 seh 509 Hasratyan Tsitsernavank seh 5 6 Donabedian and Thierry Armenian Art seh 509 Sainyan A Arhitektura Kasahskoj baziliki Erevan AN Arm SSR seh 121 Vysockij A I Problema datirovki v rannesrednevekovoj arhitekture stran Zakavkaziya III resp konf po prob kultury i isk Armenii Tezisy dokladov Erevan 1977 seh 113 Yaralov Yu C Stroitelnaya tehnika Vizantii 56 Moskva Vseobshaya istoriya arhitektury t 3 Mamedova 2004 seh 57 Chubinashvili G Arhitektura Kahetii Tbilisi Izd AN Gruz SSSR seh 58 EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Mamedova Gyulchohra Hristianskoe kultovoe zodchestvo Kavkazskoj Albanii epohi rannego srednevekovya Baku Elm 1985 Geyushev R B Amaras Agoglan Baku Elm 1975