Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sisyan nahiyəsi — Azərbaycanda nahiyə.
| Qədim şəhər | |
| Sisyan nahiyəsi (mahalı) | |
|---|---|
| Sisəcan | |
 Azərbaycan bəylərbəyliyinin Naxçıvan ölkəsi (XIV-XVIII əsrin əvvəlləri | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Milli tərkibi | Azərbaycan türkləri |
| Müasir yeri | Sisian |
Səfəvilər dövründə
Səfəvilər dövründə Sisəcan adlanan Sisəcan nahiyəsi şimal-qərbdən Bazarçayı nahiyəsi, şərqdən Qapanat hakimliyi, cənubdan Azadciran və Əlincə nahiyələri, qərbdən isə Dərəşahbuz nahiyəsi ilə həmsərhəd idi. Səfəvilər dövründə Sisəcan (Sisian) nahiyəsinin ərazisi təqribi hesablamalarımıza görə, 942 kvadratkilometr olmuşdur
Osmanlı dövründə
1587-1603-cü illəri əhatə edən I Osmanlı idarəçiliyi dövründə də Sisian nahiyəsi Naxçıvan sancağının inzibati ərazisinə daxil olmuşdur. Bu zaman Sisian Şərur qəzasının 5 nahiyəsindən biri idi. Bu nahiyənin tərkibinə 31 kənd, 4 məzrəə daxil edilmişdi. Nahiyənin ərazisi təqribi hesablamalara görə 1263 kvadratkilometr olmuşdur.
Kəndləri:
- Sisican kəndi, Sisyan kimi tanınır ,
- Ağcakənd Ağakəndi (İrəvan)
- Püsək kəndi
- Pirnağut kəndi
- Əngələyurd,
- Qarakilsə
- Ərəfsə
- Mülk,
- Pirnəbi,
- Zəbazadır
- Dulus
- Uz kəndi
- Köçəri kəndi
- Əskəmor kəndi
- Hortuyüz kəndi
- Korağakənd (başqa adı şeyx)
- Bələk (başqa adı Ümdəkilsə-?) kəndi
- Əlili və Ağabaş kəndləri
- Əskəmor kəndi
- Ağcakənd
- Tigin (başqa adı Məhərrəm) kəndi
- Əlili kəndi
- Şeyxli kəndi
- Hortuyüz, Zaviyyə, Kivas, Qubad (başqa adı Dəlilər) kəndləri
- Xınıs kəndi
- Betenus (başqa adı Ketenus) kəndi
- Şələk kəndi
- Qıvraq kəndi
- Dəstəyurd kəndi
- Kivas kəndi
- Əhlətiyan kəndi
İkinci Osmanlı hakimiyəti dövründə
Naxçıvan sancağına aid olan nahiyələr sırasında 14 nahiyənin adı çəkilir ki, bunlardan biri də Sisiandır. Bu zaman yaşayış məntəqələrinin sayına görə Sisian Dərələyəzdən sonra Naxçıvan sancağının ikinci ən böyük nahiyəsi idi. Ərazisi 1456 kvadratkilometr olan bu nahiyənin ərazisində mənbələrdə 41 kənd 1 yaylağın adı çəkilir.
Qarabağ xanlığı dövrü
1752 - 1840 Qarabağ xanlığının tərkibinə Sisyan mahalı olaraq qatılmışdır. Sisyan nahiyəsinin 1752-ci ilə qədər Naxçıvanın tərkibində olduğu qeyd olunmuşdur.Mirzə Yusif Qarabağinin “Tarixi-safi” əsərində verdiyi məlumatlara istinad etməklə Sisian nahiyəsinin 1752-ci ildən sonra Qarabağ xanlığına tabe edilməsi barədə məlumat vermişlər. Belə ki, bu barədə “Tarixi-safi”də yazılır: O (Qarabağ xanı- E.K.), Qaradağ hakimlərindən Mehri, Güney mahallarını, Bərgüşada kimi Naxçıvan hakimindən Tatef və Sisian mahallarını, Təbriz bəylərbəyisindən Uşacıq kəndinin yuxarısınadək, Tərtər çayı sahilində Kolanıların məskəni olan Göyçə sərhədinə kimi İrəvan hakimindən aldı. Vaxtilə Xudafərin körpüsündən Kürək çayına kimi ərazi Gəncə bəylərbəyilərinə tabe idi. İki-üç ilin müddətində, yəni 1755-1757-ci illərdə bu qeyd olunan yerləri onların əllərindən alıb öz ixtiyarlarına keçirdi”
18-ci sənəddə bu barədə məlumata rast gəlirik. 12 avqust 1760-cı ilə aid olan sənəd belə adlanır: “Naxçıvandan Ərzuruma hicrət edən, səhabə Cabir bin Abdullah soyundan olan Şeyx Xəlil və Osman əfəndilərə Ərzurum gömrüyündən pul təsisi”.
Osmanlı dilində təqdim edilmiş sənədin mətni ilə tanışlıq göstərir ki, Peyğəmbər səhabəsi soyundan olan iki şəxs məhz “Naxçıvan qəzasına tabe Sisian karyəsində” yaşamışlar. Məhz bu fakt sübut edir ki, əsrin 60-cı illərində də Sisian ərazisi məhz Naxçıvan xanlığının tabeliyində olmuşdur.
Xanlıq ləğv olunan dövrdə bu mahala daxil olan 9 kənddə cəmi 203 (87-i vergi ödəyən, 116-sı ödəməyən) ailə yaşayırdı. Mənbənin məlumatına görə, əvvəllər bu mahalda 2000 ailə yaşayırmış. Görünür, rus işğalından sonra və I rus-İran müharibəsi dövründə mahal sakinlərinin əksəriyyəti öz ev-eşiklərini tərk edib Azərbaycanm ayrı yerlərinə və digər ölkələrə köçüblər. Mahalın 8 azərbaycanlı kəndində 105 ailə, cəmi 2 xristian kəndində 93 ailə (bunlardan 2 ailə azərbaycanlı idi) yaşayırdı. Azərbaycan kəndlərinin sayına nisbətən sakinlərinin bir o qədər çox olmaması rus işğalçılarının zülmündən ən çox azərbaycanlıların qaçması ilə bağlı olmuşdu. Mahalın mərkəzi 37 azərbaycanlı ailənin yaşadığı Sisyan kəndi idi. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, xristian kəndlərində yaşayan əhalinin heç də hamısı xristian deyildi və burada 2 azərbaycanlı və 3 zülani kürd ailəsi də qeydə alınmışdı. Həm də xristianların bir hissəsi - 12 ailə Pimau kəndinə Bayaziddən köçüb gəlmişdi.
Rus imperyası dövrü
1840 cı ildə Şuşa qəzası nın nahiyəsi (sahəsi) olmuşdur. Sisyan nahiyəsi Cavanşir, Şərur-Dərələyəz və Naxçıvan qəzaları ilə, həmçinin Zəngəzur və Qafan nahiyələri ilə həmsərhəddir. Sisyan nahiyəsində sərt sıldırım qayalı dağlar və sıx meşələr demək olar ki, (İrimis, Bəhrülü, Ərəfsə meşələrini çıxmaq şərtilə) yoxdur. Burada otlaq və əkinə yararlı sahələr üstünlük təşkil edir. Sisyan nahiyəsi də iki dairəyə (1-ci və 2-ci) bölünmüşdü
1867-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, Zəngəzur və Cavanşir sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər.
1867-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, Sisyan nahiyəsi Zəngəzur qəzası nın nahiyəsi olmuşdur. 1930-cu il sentyabrın 9 Sisyan rayonu rayona çevrilmişdir.
- Məlik Tənqi
Həmçinin bax
İstinadlar
- Elnur Kəlbizadə "Sisianın tarixi-coğrafiyası ilə bağlı bildiklərimiz və bilmədiklərimiz"
- [1]
- [2][ölü keçid]
- Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri
- Mirzə Yusif Qarabağinin “Tarixi-safi”
- 2011-ci ildə İstanbulda nəşr edilmiş “Osmanlı Arxiv sənədlərində Naxçıvan”
- "Arxivlənmiş surət". 2020-12-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sisyan nahiyesi Azerbaycanda nahiye Qedim seherSisyan nahiyesi mahali SisecanAzerbaycan beylerbeyliyinin Naxcivan olkesi XIV XVIII esrin evvelleriOlke AzerbaycanMilli terkibi Azerbaycan turkleriMuasir yeri SisianSefeviler dovrundeSefeviler dovrunde Sisecan adlanan Sisecan nahiyesi simal qerbden Bazarcayi nahiyesi serqden Qapanat hakimliyi cenubdan Azadciran ve Elince nahiyeleri qerbden ise Deresahbuz nahiyesi ile hemserhed idi Sefeviler dovrunde Sisecan Sisian nahiyesinin erazisi teqribi hesablamalarimiza gore 942 kvadratkilometr olmusdurOsmanli dovrunde1587 1603 cu illeri ehate eden I Osmanli idareciliyi dovrunde de Sisian nahiyesi Naxcivan sancaginin inzibati erazisine daxil olmusdur Bu zaman Sisian Serur qezasinin 5 nahiyesinden biri idi Bu nahiyenin terkibine 31 kend 4 mezree daxil edilmisdi Nahiyenin erazisi teqribi hesablamalara gore 1263 kvadratkilometr olmusdur Kendleri Sisican kendi Sisyan kimi taninir Agcakend Agakendi Irevan Pusek kendi Pirnagut kendi Engeleyurd Qarakilse Erefse Mulk Pirnebi Zebazadir Dulus Uz kendi Koceri kendi Eskemor kendi Hortuyuz kendi Koragakend basqa adi seyx Belek basqa adi Umdekilse kendi Elili ve Agabas kendleri Eskemor kendi Agcakend Tigin basqa adi Meherrem kendi Elili kendi Seyxli kendi Hortuyuz Zaviyye Kivas Qubad basqa adi Deliler kendleri Xinis kendi Betenus basqa adi Ketenus kendi Selek kendi Qivraq kendi Desteyurd kendi Kivas kendi Ehletiyan kendiIkinci Osmanli hakimiyeti dovrundeNaxcivan sancagina aid olan nahiyeler sirasinda 14 nahiyenin adi cekilir ki bunlardan biri de Sisiandir Bu zaman yasayis menteqelerinin sayina gore Sisian Dereleyezden sonra Naxcivan sancaginin ikinci en boyuk nahiyesi idi Erazisi 1456 kvadratkilometr olan bu nahiyenin erazisinde menbelerde 41 kend 1 yaylagin adi cekilir Qarabag xanligi dovru1752 1840 Qarabag xanliginin terkibine Sisyan mahali olaraq qatilmisdir Sisyan nahiyesinin 1752 ci ile qeder Naxcivanin terkibinde oldugu qeyd olunmusdur Mirze Yusif Qarabaginin Tarixi safi eserinde verdiyi melumatlara istinad etmekle Sisian nahiyesinin 1752 ci ilden sonra Qarabag xanligina tabe edilmesi barede melumat vermisler Bele ki bu barede Tarixi safi de yazilir O Qarabag xani E K Qaradag hakimlerinden Mehri Guney mahallarini Bergusada kimi Naxcivan hakiminden Tatef ve Sisian mahallarini Tebriz beylerbeyisinden Usaciq kendinin yuxarisinadek Terter cayi sahilinde Kolanilarin meskeni olan Goyce serhedine kimi Irevan hakiminden aldi Vaxtile Xudaferin korpusunden Kurek cayina kimi erazi Gence beylerbeyilerine tabe idi Iki uc ilin muddetinde yeni 1755 1757 ci illerde bu qeyd olunan yerleri onlarin ellerinden alib oz ixtiyarlarina kecirdi 18 ci senedde bu barede melumata rast gelirik 12 avqust 1760 ci ile aid olan sened bele adlanir Naxcivandan Erzuruma hicret eden sehabe Cabir bin Abdullah soyundan olan Seyx Xelil ve Osman efendilere Erzurum gomruyunden pul tesisi Osmanli dilinde teqdim edilmis senedin metni ile tanisliq gosterir ki Peygember sehabesi soyundan olan iki sexs mehz Naxcivan qezasina tabe Sisian karyesinde yasamislar Mehz bu fakt subut edir ki esrin 60 ci illerinde de Sisian erazisi mehz Naxcivan xanliginin tabeliyinde olmusdur Xanliq legv olunan dovrde bu mahala daxil olan 9 kendde cemi 203 87 i vergi odeyen 116 si odemeyen aile yasayirdi Menbenin melumatina gore evveller bu mahalda 2000 aile yasayirmis Gorunur rus isgalindan sonra ve I rus Iran muharibesi dovrunde mahal sakinlerinin ekseriyyeti oz ev esiklerini terk edib Azerbaycanm ayri yerlerine ve diger olkelere kocubler Mahalin 8 azerbaycanli kendinde 105 aile cemi 2 xristian kendinde 93 aile bunlardan 2 aile azerbaycanli idi yasayirdi Azerbaycan kendlerinin sayina nisbeten sakinlerinin bir o qeder cox olmamasi rus isgalcilarinin zulmunden en cox azerbaycanlilarin qacmasi ile bagli olmusdu Mahalin merkezi 37 azerbaycanli ailenin yasadigi Sisyan kendi idi Bunu da qeyd etmek lazimdir ki xristian kendlerinde yasayan ehalinin hec de hamisi xristian deyildi ve burada 2 azerbaycanli ve 3 zulani kurd ailesi de qeyde alinmisdi Hem de xristianlarin bir hissesi 12 aile Pimau kendine Bayazidden kocub gelmisdi Rus imperyasi dovru1840 ci ilde Susa qezasi nin nahiyesi sahesi olmusdur Sisyan nahiyesi Cavansir Serur Dereleyez ve Naxcivan qezalari ile hemcinin Zengezur ve Qafan nahiyeleri ile hemserheddir Sisyan nahiyesinde sert sildirim qayali daglar ve six meseler demek olar ki Irimis Behrulu Erefse meselerini cixmaq sertile yoxdur Burada otlaq ve ekine yararli saheler ustunluk teskil edir Sisyan nahiyesi de iki daireye 1 ci ve 2 ci bolunmusdu 1867 ci il dekabr tarixli fermana esasen Zengezur ve Cavansir saheleri Susa qezasindan ayrilib musteqil qezalara cevrildiler 1867 ci il dekabr tarixli fermana esasen Sisyan nahiyesi Zengezur qezasi nin nahiyesi olmusdur 1930 cu il sentyabrin 9 Sisyan rayonu rayona cevrilmisdir Melik TenqiHemcinin bax SisianIstinadlarElnur Kelbizade Sisianin tarixi cografiyasi ile bagli bildiklerimiz ve bilmediklerimiz 1 2 olu kecid Naxcivan sancaginin mufessel defteri Mirze Yusif Qarabaginin Tarixi safi 2011 ci ilde Istanbulda nesr edilmis Osmanli Arxiv senedlerinde Naxcivan Arxivlenmis suret 2020 12 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 26