Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sistemli funksional dilçilik — Sistemli funksional dilçilik, dilin strukturunu, onun məna yaratma qabiliyyətini və sosial kontekstdəki funksiyalarını nəzərə alaraq tədqiq edən bir dilçilik yanaşmasıdır. Bu nəzəriyyə dilin yalnız qrammatik quruluşunu deyil, həm də onun cəmiyyət daxilində necə və nə üçün istifadə olunduğunu öyrənir. Sistemli funksional dilçiliyin əsasını britaniyalı dilçi Maykl Hollideyin 1960-cı illərdə irəli sürdüyü nəzəriyyə təşkil edir və bu yanaşmada dilin "sistematik" və "funksional" tərəfləri əsas yer tutur.
Sistemli funksional dilçiliyin əsas xüsusiyyətləri
Sistemli funksional dilçilikdə dil bir sıra seçimlərdən ibarət sistemlər toplusu kimi qəbul olunur. Yəni, danışanlar və ya yazanlar dil vasitəsilə müəyyən məna yaratmaq üçün daim seçim edir və hər bir dil elementi alternativlər arasından seçilir. Bu seçimlər həm qrammatik, həm də leksik səviyyədə olur və müəyyən mənalarla nəticələnir. Sistemli funksional dilçilik dilin nə üçün istifadə olunduğuna və onun cəmiyyətdəki funksiyalarına diqqət yetirir. Dilin əsas funksiyaları aşağıdakılardır: İdeyasional Funksiya: Dilin, dünyada baş verən hadisələr və reallıqları təsvir etmək üçün istifadə olunan funksiyasıdır. Məsələn, kimlərin nə etdiyini, hadisələrin necə baş verdiyini və bu hadisələrin səbəbini ifadə edir. Dilin insanlararası münasibətləri qurmaq, fikirləri ifadə etmək və qarşılıqlı təsir yaratmaq üçün istifadə olunan funksiyasıdır. Bu funksiya sosial rolları, münasibətləri və qarşılıqlı təsirləri əhatə edir. Dilin nitq və ya yazılı mətn daxilində cümlələrin necə ardıcıl və məntiqli şəkildə qurulduğunu təmin edən funksiyasıdır. Mətnin əlaqəli, davamlı və axıcı olmasını təmin edir. Sistemli funksional dilçilikdə kontekst çox mühüm rol oynayır. Dilin məna yaratma qabiliyyəti, onun hansı kontekstdə istifadə olunduğuna görə dəyişir. Buna görə, SFD dilin yalnız özündə olan strukturlara deyil, həm də onun sosial və mədəni mühitdə necə istifadə olunduğuna diqqət yetirir. SFD dili bir mədəniyyətin güzgüsü kimi görür və dilin sosial quruluşlar, münasibətlər və dəyərlər üzərində təsirini öyrənir. Bu yanaşma dilin insanların düşüncə tərzini və dünya görüşünü necə əks etdirdiyini araşdırır.
Sistemli funksional dilçiliyin tətbiq sahələri
Sistemli funksional dilçilik təhsil sahəsində dil öyrənmə və öyrətmə metodologiyalarının inkişafına kömək edir. Hallidayin nəzəriyyəsinə əsasən dərs proqramları hazırlanır və dil tədrisinin necə daha effektiv ediləcəyi müəyyən edilir. Dilin funksiyalarını öyrənmək üçün mətndəki quruluş və məna əlaqələrini araşdırmaq məqsədilə geniş istifadə olunur. Reklamlar, siyasi nitqlər, yazılı mətnlər və danışıq dilləri təhlil olunur. Sosial münasibətlərin dil vasitəsilə necə qurulduğunu və insanların dil vasitəsilə necə əlaqə saxladığını anlamaq üçün istifadə edilir. Sistemli funksional dilçilik dili, onun struktur elementlərini və cəmiyyətə olan təsirini anlamağa kömək edir. Bu nəzəriyyə, dilin həm insan düşüncəsi üzərindəki rolunu, həm də onun sosial proseslərdəki funksiyalarını öyrənməyə imkan verir.
İstinadlar
- Alice Caffarel, J. R. Martin, Christian M. I. M. Matthiessen (2004) Dil Tipologiyası: Funksional Perspektiv Arxiv surəti 15 avqust 2023 tarixindən (Wayback Machine) saytında, p.2
- Halliday, M.A.K. 1977. Text as semantic choice in social contexts. Reprinted in full in Linguistic Studies of Text and Discourse. Volume 2 in the Collected Works of M.A.K. Halliday. Edited by J, J. Webster. London and New York: Continuum. pp. 23–81.
- Halliday, M.A.K. 1985. Systemic Background. In "Systemic Perspectives on Discourse, Vol. 1: Selected Theoretical Papers" from the Ninth International Systemic Workshop, James D. Benson and William S. Greaves (eds). Ablex. Reprinted in Full in Volume 3 in The Collected Works of M.A.K. Halliday. London: Continuum. p. 186.
- Halliday, M.A.K. 2004. Introduction: How Big is a Language? On the Power of Language. In The Language of Science: Volume 5 in the Collected Works of M.A.K. Edited by J.J.Webster. London and New York: Continuum. p. xv.
- Firth, J.R. 1968. Selected Papers of J.R. Firth 1952–1959. London: Longman. p183.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sistemli funksional dilcilik Sistemli funksional dilcilik dilin strukturunu onun mena yaratma qabiliyyetini ve sosial kontekstdeki funksiyalarini nezere alaraq tedqiq eden bir dilcilik yanasmasidir Bu nezeriyye dilin yalniz qrammatik qurulusunu deyil hem de onun cemiyyet daxilinde nece ve ne ucun istifade olundugunu oyrenir Sistemli funksional dilciliyin esasini britaniyali dilci Maykl Hollideyin 1960 ci illerde ireli surduyu nezeriyye teskil edir ve bu yanasmada dilin sistematik ve funksional terefleri esas yer tutur Maykl Hallideyin 90 illik yubileyi simpoziumunda 17 fevral 2015 ci ilSistemli funksional dilciliyin esas xususiyyetleriSistemli funksional dilcilikde dil bir sira secimlerden ibaret sistemler toplusu kimi qebul olunur Yeni danisanlar ve ya yazanlar dil vasitesile mueyyen mena yaratmaq ucun daim secim edir ve her bir dil elementi alternativler arasindan secilir Bu secimler hem qrammatik hem de leksik seviyyede olur ve mueyyen menalarla neticelenir Sistemli funksional dilcilik dilin ne ucun istifade olunduguna ve onun cemiyyetdeki funksiyalarina diqqet yetirir Dilin esas funksiyalari asagidakilardir Ideyasional Funksiya Dilin dunyada bas veren hadiseler ve realliqlari tesvir etmek ucun istifade olunan funksiyasidir Meselen kimlerin ne etdiyini hadiselerin nece bas verdiyini ve bu hadiselerin sebebini ifade edir Dilin insanlararasi munasibetleri qurmaq fikirleri ifade etmek ve qarsiliqli tesir yaratmaq ucun istifade olunan funksiyasidir Bu funksiya sosial rollari munasibetleri ve qarsiliqli tesirleri ehate edir Dilin nitq ve ya yazili metn daxilinde cumlelerin nece ardicil ve mentiqli sekilde quruldugunu temin eden funksiyasidir Metnin elaqeli davamli ve axici olmasini temin edir Sistemli funksional dilcilikde kontekst cox muhum rol oynayir Dilin mena yaratma qabiliyyeti onun hansi kontekstde istifade olunduguna gore deyisir Buna gore SFD dilin yalniz ozunde olan strukturlara deyil hem de onun sosial ve medeni muhitde nece istifade olunduguna diqqet yetirir SFD dili bir medeniyyetin guzgusu kimi gorur ve dilin sosial quruluslar munasibetler ve deyerler uzerinde tesirini oyrenir Bu yanasma dilin insanlarin dusunce terzini ve dunya gorusunu nece eks etdirdiyini arasdirir Sistemli funksional dilciliyin tetbiq saheleriSistemli funksional dilcilik tehsil sahesinde dil oyrenme ve oyretme metodologiyalarinin inkisafina komek edir Hallidayin nezeriyyesine esasen ders proqramlari hazirlanir ve dil tedrisinin nece daha effektiv edileceyi mueyyen edilir Dilin funksiyalarini oyrenmek ucun metndeki qurulus ve mena elaqelerini arasdirmaq meqsedile genis istifade olunur Reklamlar siyasi nitqler yazili metnler ve danisiq dilleri tehlil olunur Sosial munasibetlerin dil vasitesile nece quruldugunu ve insanlarin dil vasitesile nece elaqe saxladigini anlamaq ucun istifade edilir Sistemli funksional dilcilik dili onun struktur elementlerini ve cemiyyete olan tesirini anlamaga komek edir Bu nezeriyye dilin hem insan dusuncesi uzerindeki rolunu hem de onun sosial proseslerdeki funksiyalarini oyrenmeye imkan verir IstinadlarAlice Caffarel J R Martin Christian M I M Matthiessen 2004 Dil Tipologiyasi Funksional Perspektiv Arxiv sureti 15 avqust 2023 tarixinden Wayback Machine saytinda p 2 Halliday M A K 1977 Text as semantic choice in social contexts Reprinted in full in Linguistic Studies of Text and Discourse Volume 2 in the Collected Works of M A K Halliday Edited by J J Webster London and New York Continuum pp 23 81 Halliday M A K 1985 Systemic Background In Systemic Perspectives on Discourse Vol 1 Selected Theoretical Papers from the Ninth International Systemic Workshop James D Benson and William S Greaves eds Ablex Reprinted in Full in Volume 3 in The Collected Works of M A K Halliday London Continuum p 186 Halliday M A K 2004 Introduction How Big is a Language On the Power of Language In The Language of Science Volume 5 in the Collected Works of M A K Edited by J J Webster London and New York Continuum p xv Firth J R 1968 Selected Papers of J R Firth 1952 1959 London Longman p183