Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Simo Hayha (fin Simo Häyhä; 17 dekabr 1905 – 1 aprel 2002) — 1939-1940-cı illər SSRİ-Finlandiya müharibəsi dövründə fəaliyyət göstərmiş, Qırmızı Ordu tərəfindən Ağ Ölüm adlandırılan fin snayper. Qış müharibəsində Mosin-Naqant snayper tüfəngi vasitəsilə bir müharibədə təsdiqlənmiş rekord sayda (505) düşmən əsgərini məhv etmişdir. Bundan başqa, yüngül tüfəng olan 9 mm-lik Suomi vasitəsilə 200 düşmən əsgəri öldürərək təsdiq olunmuş ümumi öldürülən əsgər sayını 705-ə çıxartmış və bunu 100 gündən daha az müddətdə etmişdir. Rütbəsi kiçik leytenant olmuşdur.
| Simo Hayha | |
|---|---|
| fin Simo Häyhä | |
 Simo Hayha öz silahı ilə birlikdə | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Rautjarvi, Finlandiya |
| Vəfat tarixi | (96 yaşında) |
| Vəfat yeri | Hamina, Finlandiya |
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | Fin |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Finlandiya |
| Qoşun növü | Finlandiya Silahlı Qüvvələri |
| Rütbəsi | Leytenant |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri | Azadlıq Xaçı (3-cü və 4-cü dərəcə) Azadlıq medalı (1-ci və 2-ci dərəcə) Kollaa döyüşü xaçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Uşaqlıq illəri
Hazırkı Finlandiya-Rusiya sərhədinə yaxın yerləşən Vıborq quberniyasının Rautjarvi qəsəbəsində səkkiz uşaqlı lüteran ailəsində anadan olmuşdur. Mietiliyada xalq məktəbində oxumuş və qardaşı ilə torpaqda işləmişdir. Ailəsi balıq tutmağı və ovçuluğu çox sevirdi. 17 yaşı bitdikdən sonra yerli təhlükəsizlik dəstəsinə daxil olmuş və snayper təlimini almış. Vıborq üzrə snayperlərin yarışmasında yüksək nəticə göstərmişdir.
Hərbi xidmət
1925-ci ildə Rayvolada hərbi xidmətə başlamış və ikinci velosiped batalyonunda xidmətini davam etdirmişdir. Sonra unter-zabit məktəbinə daxil olmuş və Teriyokinin birinci velosiped batalyonunun unter-zabiti kimi məktəbi bitirmiş. Snayperlik hazırlığını 9 il sonra Kouvolanın Utti qalasında əldə etmiş.
Sovet - Fin müharibəsi (1939-1940)
Sovet-Fin müharibəsi zamanı snayper
kimi xidmət göstərmiş və müharibənin sonunda ağır yaralanaraq tərxis olunmuşdur. Hayha həmçinin Kolla döyüşündə də iştirak etmiş. O Aarne Yutilaynenanın 34-cü piyada alayında döyüşmüşdür. Burada onun avtomat və tapancadan çox məharətlə istifadə etdiyi aşkar olunmuş.
Öldürülmüş düşmən sayı
Simo Hayha üç ay müddətində, yaralana qədər 500 düşməni snayperlə, 200-nü isə avtomatik silahla öldürmüş. Öldürülmüş sovet əsgərlərinin sayını məhs snayperçi və yoldaşları hesablamış. Ancaq öldürülmüş düşmən hesaba alınırdı. Bir öldürülmüş düşmənə bir-neçə snayper atəş açarsa bu nəzərə alınmırdı. Robert Brantberqin şahidliyinə görə Hayha 21 dekabr 1939-cu ildə rekord sayda sovet əsgərini öldürmüş — 25. Dekabrın ilk üç günündə ümumi öldürülmüş sovet əsgərlərinin sayı 51 olmuş. Annti Rantama öz gündəliyində göstərir ki, Simo Hayha 7 mart 1940-cı ilə qədər (yaralandığı tarix) 259 nəfəri snayper ilə, bir o qədər düşməni isə avtomatla öldürmüş.
Yaralanması
6 mart 1940-cı ildə Kollada Hayha ağır yaralandı. Partlayış nəticəsində qəlpə onun sol üzünə dəymiş və sifətini, üz sümüklərini parçalamış. Arxa cəbhəyə köçürülmüş Hayha ancaq 13 martda özünə gəlmiş. Helsinkidə müəalicə alaraq üzündə əməliyyat həyata keçirilmiş. Aldığı ağır zədəyə görə onu 1941-1944-cü illərdə baş vermiş müharibəyə çağırmadılar.
Taktikası
Hayha döyüşdə snayper silahı olan - yivli M/28-30 (fin. Pystykorva; 60974 nömrəli) dan istifadə edirdi. Digər snayperlərdən fərqli olaraq o daha çox açıq nişangahdan istifadə edirdi. Belə nişangahla hədəfi daha tez tutmaq olur və qış vaxtı optik nişangahın şüşəsi qırov ilə örtülürdü. Bundan başqa linzanı parıtısı snayperin yerini aşkara çıxarırdı.[2] Məlumatlara görə Simo həm də Suomi avtomatik silahından istifadə etmiş[3].
Hayha snayper texnikasını və taktikasını qış şəraiti üçün uyğunlaşdırmış. Atəş açan zaman o ilk öncə silahın önünüdə olan əraziyə su tökərək dondurmuş və nəticədə atəş zamanı qar göyə sovrulmurdu. Atəş zamanı ağzında qar saxlamış və nəfəs verən zaman havaya buxar çıxmırdı. Qalın geyimi nəbzi və nəfəs almanı tənzimləyirdi. Boyunun kiçik olması ona əlavə üstünlük verirdi — 152 sm.
II Dünya müharibəsindən sonra
İkinci dünya müharibəsindən sonra maral ovçuluğuna və it yetişdirməyə başladı. Finlandiya prezidenti Urho Kekkenon ilə ova başladı. 1998-ci ildə necə belə bir atıcı olduğu soruşulanda "Sadəcə praktika edərək" cavabını vermişdi.Ömrünün son illərini Ruokolahtidə, Rusiya sərhəddinə yaxın kiçik bir kənddə keçirmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Lappalainen, Jukka-Pekka. "Kollaa kesti, niin myös Simo Häyhä" (fee required). Helsingin Sanomat (Finnish). Helsinki. 6 dekabr 2001. İstifadə tarixi: 29 avqust 2017.[ölü keçid]
- Rayment, Sean. "The long view". The Daily Telegraph. London. 30 aprel 2006. 2022-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 29 avqust 2017.
- Tapio A.M. Saarelainen: Sankarikorpraali Simo Hayha (2006)
- Kauppinen, Kari. "Sotasankari Simo Häyhän ennennäkemätön päiväkirja löytyi - "Tässä on minun syntilistani"". Iltalehti (Finnish). Helsinki. 18 iyul 2017. 2018-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 29 avqust 2017.
- "About Simo Häyhä". 2021-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- "Симо «Белая смерть» Хейха". 2021-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-16.
- Helsingin Reservin Sanomat 2006.
- Saarelainen, Tapio. "The White Sniper". Casemate. 31 October 2016. 8 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 12 March 2019 – Google Books vasitəsilə.
- Simple History, Simo Häyhä 'The White Death' (World’s Deadliest Sniper), 2018-02-15, 2022-05-08 tarixində , İstifadə tarixi: 2019-04-08
Xarici keçidlər
- Охотники Второй мировой
- Лучший снайпер в истории войн
- Suuret suomalaiset — Симо Хяюхя 2011-02-22 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simo Hayha fin Simo Hayha 17 dekabr 1905 1 aprel 2002 1939 1940 ci iller SSRI Finlandiya muharibesi dovrunde fealiyyet gostermis Qirmizi Ordu terefinden Ag Olum adlandirilan fin snayper Qis muharibesinde Mosin Naqant snayper tufengi vasitesile bir muharibede tesdiqlenmis rekord sayda 505 dusmen esgerini mehv etmisdir Bundan basqa yungul tufeng olan 9 mm lik Suomi vasitesile 200 dusmen esgeri oldurerek tesdiq olunmus umumi oldurulen esger sayini 705 e cixartmis ve bunu 100 gunden daha az muddetde etmisdir Rutbesi kicik leytenant olmusdur Simo Hayhafin Simo HayhaSimo Hayha oz silahi ile birlikdeSexsi melumatlarDogum tarixi 17 dekabr 1905Dogum yeri Rautjarvi FinlandiyaVefat tarixi 1 aprel 2002 96 yasinda Vefat yeri Hamina FinlandiyaVetendasligi FinlandiyaFinlandiya knyazligiMilliyyeti FinHerbi fealiyyetiMensubiyyeti FinlandiyaQosun novu Finlandiya Silahli QuvveleriRutbesi LeytenantDoyusler SSRI Finlandiya muharibesi 1939 1940 Teltifleri Azadliq Xaci 3 cu ve 4 cu derece Azadliq medali 1 ci ve 2 ci derece Kollaa doyusu xaci Vikianbarda elaqeli mediafayllarUsaqliq illeriHazirki Finlandiya Rusiya serhedine yaxin yerlesen Viborq quberniyasinin Rautjarvi qesebesinde sekkiz usaqli luteran ailesinde anadan olmusdur Mietiliyada xalq mektebinde oxumus ve qardasi ile torpaqda islemisdir Ailesi baliq tutmagi ve ovculugu cox sevirdi 17 yasi bitdikden sonra yerli tehlukesizlik destesine daxil olmus ve snayper telimini almis Viborq uzre snayperlerin yarismasinda yuksek netice gostermisdir Herbi xidmet1925 ci ilde Rayvolada herbi xidmete baslamis ve ikinci velosiped batalyonunda xidmetini davam etdirmisdir Sonra unter zabit mektebine daxil olmus ve Teriyokinin birinci velosiped batalyonunun unter zabiti kimi mektebi bitirmis Snayperlik hazirligini 9 il sonra Kouvolanin Utti qalasinda elde etmis Sovet Fin muharibesi 1939 1940 Simo Hayha yaralandiqdan sonra 1940 ci iller Sovet Fin muharibesi zamani snayper kimi xidmet gostermis ve muharibenin sonunda agir yaralanaraq terxis olunmusdur Hayha hemcinin Kolla doyusunde de istirak etmis O Aarne Yutilaynenanin 34 cu piyada alayinda doyusmusdur Burada onun avtomat ve tapancadan cox meharetle istifade etdiyi askar olunmus Oldurulmus dusmen sayi Simo Hayha uc ay muddetinde yaralana qeder 500 dusmeni snayperle 200 nu ise avtomatik silahla oldurmus Oldurulmus sovet esgerlerinin sayini mehs snayperci ve yoldaslari hesablamis Ancaq oldurulmus dusmen hesaba alinirdi Bir oldurulmus dusmene bir nece snayper ates acarsa bu nezere alinmirdi Robert Brantberqin sahidliyine gore Hayha 21 dekabr 1939 cu ilde rekord sayda sovet esgerini oldurmus 25 Dekabrin ilk uc gununde umumi oldurulmus sovet esgerlerinin sayi 51 olmus Annti Rantama oz gundeliyinde gosterir ki Simo Hayha 7 mart 1940 ci ile qeder yaralandigi tarix 259 neferi snayper ile bir o qeder dusmeni ise avtomatla oldurmus Yaralanmasi 6 mart 1940 ci ilde Kollada Hayha agir yaralandi Partlayis neticesinde qelpe onun sol uzune deymis ve sifetini uz sumuklerini parcalamis Arxa cebheye kocurulmus Hayha ancaq 13 martda ozune gelmis Helsinkide muealice alaraq uzunde emeliyyat heyata kecirilmis Aldigi agir zedeye gore onu 1941 1944 cu illerde bas vermis muharibeye cagirmadilar Taktikasi Hayha doyusde snayper silahi olan yivli M 28 30 fin Pystykorva 60974 nomreli dan istifade edirdi Diger snayperlerden ferqli olaraq o daha cox aciq nisangahdan istifade edirdi Bele nisangahla hedefi daha tez tutmaq olur ve qis vaxti optik nisangahin susesi qirov ile ortulurdu Bundan basqa linzani paritisi snayperin yerini askara cixarirdi 2 Melumatlara gore Simo hem de Suomi avtomatik silahindan istifade etmis 3 Hayha snayper texnikasini ve taktikasini qis seraiti ucun uygunlasdirmis Ates acan zaman o ilk once silahin onunude olan eraziye su tokerek dondurmus ve neticede ates zamani qar goye sovrulmurdu Ates zamani agzinda qar saxlamis ve nefes veren zaman havaya buxar cixmirdi Qalin geyimi nebzi ve nefes almani tenzimleyirdi Boyunun kicik olmasi ona elave ustunluk verirdi 152 sm II Dunya muharibesinden sonraIkinci dunya muharibesinden sonra maral ovculuguna ve it yetisdirmeye basladi Finlandiya prezidenti Urho Kekkenon ile ova basladi 1998 ci ilde nece bele bir atici oldugu sorusulanda Sadece praktika ederek cavabini vermisdi Omrunun son illerini Ruokolahtide Rusiya serheddine yaxin kicik bir kendde kecirmisdir Hemcinin baxSnayper Ikinci dunya muharibesi SSRI Finlandiya muharibesiIstinadlarLappalainen Jukka Pekka Kollaa kesti niin myos Simo Hayha fee required Helsingin Sanomat Finnish Helsinki 6 dekabr 2001 Istifade tarixi 29 avqust 2017 olu kecid Rayment Sean The long view The Daily Telegraph London 30 aprel 2006 2022 09 24 tarixinde Istifade tarixi 29 avqust 2017 Tapio A M Saarelainen Sankarikorpraali Simo Hayha 2006 Kauppinen Kari Sotasankari Simo Hayhan ennennakematon paivakirja loytyi Tassa on minun syntilistani Iltalehti Finnish Helsinki 18 iyul 2017 2018 06 12 tarixinde Istifade tarixi 29 avqust 2017 About Simo Hayha 2021 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 29 Simo Belaya smert Hejha 2021 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 07 16 Helsingin Reservin Sanomat 2006 Saarelainen Tapio The White Sniper Casemate 31 October 2016 8 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 12 March 2019 Google Books vasitesile Simple History Simo Hayha The White Death World s Deadliest Sniper 2018 02 15 2022 05 08 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 08Xarici kecidlerVikianbarda Simo Hayha ile elaqeli mediafayllar var Ohotniki Vtoroj mirovoj Luchshij snajper v istorii vojn Suuret suomalaiset Simo Hyayuhya 2011 02 22 at the Wayback Machine