Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sellüloza (lat. cellula) — təbiətdə əsasən bitki aləmində geniş yayılmış polisaxarid olub, tərkibi [С6Н7О2(OH)3]n formulu ilə ifadə olunur. Yaşıl bitkilərin və eləcə də əksər yosunlar və oomisetlərdə hüceyrə divarının əsas kompanenti sellüoza hesab olunur.
Yayılması
Sellüloza nişastaya nisbətən daha çox yayılmış karbohidratdır. bitki hücüyrələrinin qılıfları sellülozadan ibarətdir. Quru ağacda 60%-ə qədər, pambıq və süzgəc kağızında isə 90%-ə qədər sellüloza olur.
Quruluşu
Molekul kütləsi bir neçə milyona çatır. Makromolekulları yalnız xətti quruluşa malikdir. Bir istiqamətdə yerləşərək onlar lif əmələ gətirir (kətan, pambıq və s.)
Fiziki xassələri
Təmiz sellüloza ağ, bərk maddədir, suda və adi üzvi həlledicilərdə həll olmur, mis 2-hidroksidin ammonyakda məhlulunda (Şveyser reaksiyası) yaxşı həll olur. Sellülozanın həll olmamasının səbəbi onun makromolekulları arasında başqa həlledicilərin qıra bilmədiyi, çoxlu sayda hidrogen rabitələrinin olmasıdır.
Kimyəvi xassələri
Sellüloza yaxşı yanır:
Havasız şəraitdə qızdırıldıqda sellüloza parçalanır. Bu zaman ağac kömürü, su və uçucu maddələr - metil spirti, sirkə turşusu, aseton və s. alınır.
Nişasta kimi sellüloza da duru turşularla qızdırıldıqda hidrolizə uğrayaraq qlükozaya çevrilir:
Sellülozanın tədriclə hidrolizindən daha sadə quruluşlu polisaxaridlər, məsələn, amiloid əmələ gəlir. Kağızı 80%-li H2SO4 məhlulu ilə qısa müddətdə işlədikdə onun səthində amiloid əmələ gəlir və bu yolla su keçirməyən perqament kağızı hazırlanır.
Sellüloza mədə-bağırsaq sistemində həzm olunmur, lakin gündəlik qidanın tərkibində 2-5 q olması fizioloji norma hesab edilir. Mədəbağırsaq sistemində qidanın hərəkətini sürətləndirir. Hemisellülozanın qida cəhətdən əhəmiyyəti yoхdur. Sellüloza və hemisellüloza ballast karbohidrat adlanır.
Alınması
Sellülozanın bitkilərdən - pambıqdan, oduncaqdan, qamışdan və s. alırlar. Bu məqsədlə onları 0.2-0.3 mPa təzyiq altında 120-1800C temperaturda NaOH + Na2SO4 qarışığı (sulfat üsulu) və ya Ca(HSO3)2 məhlulu ilə (sulfat üsulu) işləyirlər. Bu zaman sellüloza digər maddələr (liqnin, pentazonlar, qeksazonlar, qatran) qarışığışdan azad olunur.
Tətbiqi
Sellüloza kətan, pambıq şəklində parça istehsalında istifadə olunur. Onun böyük miqdarı kağız, etil spirt istehsalında sərf olunur.
Sellülozanın hidrolizindən alınan qlükozanın qıcqırması ilə etil spirti alınır. Bu cür alınan spirt hidroliz spirti adlanır (1t quru ağacdan 200 l spirt almaq olur).
Mənbə
- "Ərzaq malları əmtəəşünaslığı" (PDF). 2022-03-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2010-08-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Selluloza lat cellula tebietde esasen bitki aleminde genis yayilmis polisaxarid olub terkibi S6N7O2 OH 3 n formulu ile ifade olunur Yasil bitkilerin ve elece de ekser yosunlar ve oomisetlerde huceyre divarinin esas kompanenti selluoza hesab olunur Selluloza b D qlukozadaYayilmasiSelluloza nisastaya nisbeten daha cox yayilmis karbohidratdir bitki hucuyrelerinin qiliflari sellulozadan ibaretdir Quru agacda 60 e qeder pambiq ve suzgec kagizinda ise 90 e qeder selluloza olur QurulusuMolekul kutlesi bir nece milyona catir Makromolekullari yalniz xetti qurulusa malikdir Bir istiqametde yerleserek onlar lif emele getirir ketan pambiq ve s Fiziki xasseleriTemiz selluloza ag berk maddedir suda ve adi uzvi helledicilerde hell olmur mis 2 hidroksidin ammonyakda mehlulunda Sveyser reaksiyasi yaxsi hell olur Sellulozanin hell olmamasinin sebebi onun makromolekullari arasinda basqa helledicilerin qira bilmediyi coxlu sayda hidrogen rabitelerinin olmasidir Kimyevi xasseleriSelluloza yaxsi yanir C6H10O5 n 6nO2 gt 6nCO2 5nH2 O Havasiz seraitde qizdirildiqda selluloza parcalanir Bu zaman agac komuru su ve ucucu maddeler metil spirti sirke tursusu aseton ve s alinir Nisasta kimi selluloza da duru tursularla qizdirildiqda hidrolize ugrayaraq qlukozaya cevrilir C6H10O5 n nH2O gt nC6H12O6 Sellulozanin tedricle hidrolizinden daha sade quruluslu polisaxaridler meselen amiloid emele gelir Kagizi 80 li H2SO4 mehlulu ile qisa muddetde isledikde onun sethinde amiloid emele gelir ve bu yolla su kecirmeyen perqament kagizi hazirlanir Selluloza mede bagirsaq sisteminde hezm olunmur lakin gundelik qidanin terkibinde 2 5 q olmasi fizioloji norma hesab edilir Medebagirsaq sisteminde qidanin hereketini suretlendirir Hemisellulozanin qida cehetden ehemiyyeti yohdur Selluloza ve hemiselluloza ballast karbohidrat adlanir AlinmasiSellulozanin bitkilerden pambiqdan oduncaqdan qamisdan ve s alirlar Bu meqsedle onlari 0 2 0 3 mPa tezyiq altinda 120 1800C temperaturda NaOH Na2SO4 qarisigi sulfat usulu ve ya Ca HSO3 2 mehlulu ile sulfat usulu isleyirler Bu zaman selluloza diger maddeler liqnin pentazonlar qeksazonlar qatran qarisigisdan azad olunur TetbiqiSelluloza ketan pambiq seklinde parca istehsalinda istifade olunur Onun boyuk miqdari kagiz etil spirt istehsalinda serf olunur Sellulozanin hidrolizinden alinan qlukozanin qicqirmasi ile etil spirti alinir Bu cur alinan spirt hidroliz spirti adlanir 1t quru agacdan 200 l spirt almaq olur Menbe Erzaq mallari emteesunasligi PDF 2022 03 23 tarixinde PDF Istifade tarixi 2010 08 24