Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Savə vilayəti — Səfəvilər dövlətinə bağlı bölgələrdən biri.
Tarixi
Savə vilayətinin tərkibində 5 bölgə, 729 kənd və qəsəbə olmuşdur. Savənin tabeliyində olan bölgələr Cəfərabad, , , ibarətdir. Xarqan Savənin ən iri bölgəsi sayılır. Bu bölgənin ümumi sahəsi 2500 min km²-dir. Təkcə Xarqan bölgəsinə 200 kənd bağlıdır. Bu mahalın əhalisi 200 000 nəfərdir. Məşhur Azərbaycan yazıçısı, hüquqşünas Əli Kəmali də savəlidir. O, Savənin [Xarqan bölgəsində anadan olmuşdu. Savə ərazisinin böyük bir hissəsi və Həmədan əyalətinin çölləri , Takistan, və düzənlikləri Xarqan dağlarından axan sularla suvarılır.
Cənubi Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Savə İran dövlətinin ərazi islahatı nəticəsində inzibati baxımdan Mərkəzi əyalətinin tabeliyinə verilmişdir. Savə vilayəti Azərbaycan türklərinin ən qədim yurdlarından biridir. Tarixçilərin qənaətinə görə Savə məşhur Azərbaycan pəhləvanı və bir müddət Türküstan dövlətinin başçısı olmuş Savə şahın adını daşıyır. Məşhur tarixi əsər Rövzətüsəfanın müəlifi Rzaqulu xan Savə şahı haqqında yazır: "Sasani şahı Bəhram 12 min nəfərlik ordusu ilə Türkistan ölkəsinin hökmdarı olan Savə şahla döyüşə girdi". Savə mahalı Azərbaycan torpaqlarının şərq sərhədlərində yerləşir. Savə mahalının mərkəzi Savə şəhəri isə İran paytaxtı 126 km cənub-qərb tərəfdədir. Savə vilayəti şimal tərəfdən Qəzvin, qərb tərəfdən Həmədan, şərqdən Tehranla həmsərhəddir.
Savə Rza şah Pəhləvinin əmri ilə XX sərin 20-ci illərində Tehran əyalətinin tərkibinə daxil edilsə də, bu vilayətin əhali tərkibi dəyişməz olaraq qalmaqdadır və bu mahalda Azərbaycan türkləri mütləq əksəriyyətdir. 8–9 kəndə mühacirət edib gələn bir neçə yüz nəfərlik qeyri-azərbaycanlı ailələr isə bir çox hallarda öz anadilini unudub. Savə haqda etnoqrafiyanın müəllifi mərhum Əli Kəmali bu barədə yazır: "Savəlilər öz əslinə, kökünə bağlı insanlardır, Savəyə köçüb gələn qeyri-türk ailələr bu vilayətin əhalisi tərəfindən çox az bir müddətdə türkcə danışmağa və ünsiyyət qurmaq üçün türkcədən istifadə etməyə sövq edilir və ən maraqlısı odur ki, bu ailələr Azərbaycan türklərinin adət-ənənəsi ilə yaşamağa get-gedə üstünlük veriblər". Ə. Kəmalinin yazdığına görə Ərəbistan vilayətlərindən Savəyə 3 tayfa köçüb. Bu tayfalar Lək, və . İndi bu tayfalara aid insanları artıq ərəb saymaq mümkün deyil. Çünki onlar özlərini türk hesab edirlər və təbii olaraq tamamilə türkləşiblər, irqcə, soyca türk olan əhali qədər türk mədəniyyətinə, adət-ənənəsinə bağlıdırlar.
Savə vilayətinin sakinləri əsasən avşar, xələc, bayat, bəydili, şahsevən, muğanlı, qacar, türkman və başqa türk tayfalarından ibarətdir.
Hələ Pəhləvi hakimiyyətinin ən sərt qanunlarının işlədiyi dövrüdə Savə vilayətinin əhalisini öz dilində danışmaq, yazıb-yaratmaqdan məhrum etmək mümkün olmayıb. Savə Telim xan, Əkbər, , Sənai, Almaz, Xaki, Asim, , Dərəgəzli Molla Əhməd kimi böyük söz ustaları və Əli Kəmali kimi böyük yazıçı, publisist yetişdirmişdi.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar. Avşarlar. Bakı: Şuşa, 2008, səh. 279–281
- Əbdülhəmid Xosrovpur-Bəyat. Zərənd kəndində Bayat elinin nümayəndələri. "Soy" dərgisi, 2 (10), Bakı, 2008, səh.29.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Save vilayeti Sefeviler dovletine bagli bolgelerden biri TarixiSave vilayetinin terkibinde 5 bolge 729 kend ve qesebe olmusdur Savenin tabeliyinde olan bolgeler Ceferabad ibaretdir Xarqan Savenin en iri bolgesi sayilir Bu bolgenin umumi sahesi 2500 min km dir Tekce Xarqan bolgesine 200 kend baglidir Bu mahalin ehalisi 200 000 neferdir Meshur Azerbaycan yazicisi huquqsunas Eli Kemali de savelidir O Savenin Xarqan bolgesinde anadan olmusdu Save erazisinin boyuk bir hissesi ve Hemedan eyaletinin colleri Takistan ve duzenlikleri Xarqan daglarindan axan sularla suvarilir Cenubi Azerbaycanin ayrilmaz hissesi olan Save Iran dovletinin erazi islahati neticesinde inzibati baximdan Merkezi eyaletinin tabeliyine verilmisdir Save vilayeti Azerbaycan turklerinin en qedim yurdlarindan biridir Tarixcilerin qenaetine gore Save meshur Azerbaycan pehlevani ve bir muddet Turkustan dovletinin bascisi olmus Save sahin adini dasiyir Meshur tarixi eser Rovzetusefanin muelifi Rzaqulu xan Save sahi haqqinda yazir Sasani sahi Behram 12 min neferlik ordusu ile Turkistan olkesinin hokmdari olan Save sahla doyuse girdi Save mahali Azerbaycan torpaqlarinin serq serhedlerinde yerlesir Save mahalinin merkezi Save seheri ise Iran paytaxti 126 km cenub qerb terefdedir Save vilayeti simal terefden Qezvin qerb terefden Hemedan serqden Tehranla hemserheddir Save Rza sah Pehlevinin emri ile XX serin 20 ci illerinde Tehran eyaletinin terkibine daxil edilse de bu vilayetin ehali terkibi deyismez olaraq qalmaqdadir ve bu mahalda Azerbaycan turkleri mutleq ekseriyyetdir 8 9 kende muhaciret edib gelen bir nece yuz neferlik qeyri azerbaycanli aileler ise bir cox hallarda oz anadilini unudub Save haqda etnoqrafiyanin muellifi merhum Eli Kemali bu barede yazir Saveliler oz esline kokune bagli insanlardir Saveye kocub gelen qeyri turk aileler bu vilayetin ehalisi terefinden cox az bir muddetde turkce danismaga ve unsiyyet qurmaq ucun turkceden istifade etmeye sovq edilir ve en maraqlisi odur ki bu aileler Azerbaycan turklerinin adet enenesi ile yasamaga get gede ustunluk veribler E Kemalinin yazdigina gore Erebistan vilayetlerinden Saveye 3 tayfa kocub Bu tayfalar Lek ve Indi bu tayfalara aid insanlari artiq ereb saymaq mumkun deyil Cunki onlar ozlerini turk hesab edirler ve tebii olaraq tamamile turklesibler irqce soyca turk olan ehali qeder turk medeniyyetine adet enenesine baglidirlar Save vilayetinin sakinleri esasen avsar xelec bayat beydili sahseven muganli qacar turkman ve basqa turk tayfalarindan ibaretdir Hele Pehlevi hakimiyyetinin en sert qanunlarinin islediyi dovrude Save vilayetinin ehalisini oz dilinde danismaq yazib yaratmaqdan mehrum etmek mumkun olmayib Save Telim xan Ekber Senai Almaz Xaki Asim Deregezli Molla Ehmed kimi boyuk soz ustalari ve Eli Kemali kimi boyuk yazici publisist yetisdirmisdi MenbeEnver Cingizoglu Aydin Avsar Avsarlar Baki Susa 2008 seh 279 281 Ebdulhemid Xosrovpur Beyat Zerend kendinde Bayat elinin numayendeleri Soy dergisi 2 10 Baki 2008 seh 29 Hemcinin baxSave