Saule (lit. Saulė, latış. Saule, ) — Günəş tanrıçası, və mifologiyalarında ümumi Baltik Günəş ilahəsi. Litva və latış dillərində "Saulė" sözü həmçinin Günəşin ümumi adı kimi istifadə olunur və protobalt köklü Sauliā > Saulē formasından yaranmışdır.
Saule | |
---|---|
![]() | |
Cinsi | qadın[d] |
![]() |
Təsviri
Saule ən qüdrətli ilahələrdən biridir, Günəşin özü olan tanrıça kimi qəbul edilir və Yerdəki bütün həyatın varlığına cavabdehdir. O, xüsusilə yetimlər və bədbəxt insanlar üçün himayədar sayılır. Litva və latış dillərində "pasaulis" və "pasaule" sözləri "Günəşin altındakı yer" mənasını verir və bu, dünyanı ifadə etmək üçün istifadə olunur.
Saulenin adı Litva mifologiyası haqqında ən qədim yazılı mənbələrdən birində qeyd olunmuşdur. 1261-ci ildə slavyan dilində tərcümə edilən "Xronika"da bir dəmirçi – Telavelis Günəşi düzəldib göyə tullayır. Xristian missioneri (1369–1440) üç il Litvanı xristianlaşdırmağa çalışıb və sonradan Saulenin oğurlanması haqqında bir mif nəql edib. Güclü bir kral onu qüllədə saxlamış, lakin Zodiak (Signa Zodiaci) adlı qüvvə onu nəhəng bir çəkiclə xilas etmişdir. İeronim iddia edirdi ki, o, şəxsən həmin çəkici görüb və yerli əhali ona sitayiş edirdi.
Ailəsi
Saule və Menu/Miness (Ay) ər-arvad idilər. Menu Auşrineyə (Səhər ulduzu/Venera) aşiq oldu və ona görə (göy gurultusu tanrısı) onu cəzalandırdı. Bu cəza haqqında müxtəlif versiyalar mövcuddur:
Bir versiyaya görə, Menu iki hissəyə bölünmüşdür və hər ay bu cəza təkrarlanır. Başqa bir mifə görə, Saule və Menu boşandılar, amma hər ikisi qızları – Yer (Žemina) ilə görüşmək istəyirdilər. Buna görə Günəş gündüz, Ay isə gecə görünür. Üçüncü mifə əsasən, ya Dievas (ali tanrı), ya da Saule Menuya cəza olaraq üzünü eybəcərləşdirmişdir. Digər miflərdə Auşrine həm Saulenin qızı, həm də qulluqçusu kimi təsvir edilir. O, hər səhər Günəş üçün ocaq qalayır və onu yeni bir səfərə hazırlayır. Axşam ulduzu Vakarinə isə Saulenin yatağını hazırlayır. Litva mifologiyasında Saule digər planetlərin anası sayılır:
- İndraja (Yupiter)
- Selia (Saturn)
- Žiezdrė (Mars)
- Vaivora (Merkuri)
Bayramlar
Saulenin bayramı yay gündönümündə qeyd edilirdi. Litvalıların "Rasos" bayramı (xristianlıq dövründə "Şv. Yonas" bayramına çevrilmişdir) və latışların "Līgo" (xristianlıqdan sonra "Jāņi") festivalları Günəşə həsr olunmuşdur. Bu bayramlarda çələng hörmək, sehrli qıjı çiçəyi axtarmaq, tonqallar yandırmaq, alov ətrafında rəqs etmək və üzərindən tullanmaq ənənələri vardı. Qış gündönümü də Saulenin qayıdışı kimi qeyd edilirdi. Litvalıların "Kučios" və latışların "Ziemassvētki" bayramları sonradan Milada (Milad bayramına) çevrildi. Ekinokslarda da Saule ilə bağlı mərasimlər keçirilirdi.Latış xalq mahnılarında Saule və qızları qızıl saplardan toxunmuş şallar geyinir və qızılı ayaqqabı geyinir. O, həmçinin gümüş, qızıl və ya ipək paltar, parlaq tac taxmış şəkildə təsvir edilir. Bəzi miflərdə Saule səhərlər "qırmızı" (sārta) və ya "qırmızı ağacın üstündə" olaraq təsvir edilir. O, qızılı alətlər və paltar daşıyır:
- qızıl ayaqqabılar
- şərf
- kəmər və qızıl qayıq (gecə səyahətləri üçün)
Digər miflərdə isə o, qızıl üzüklər, qızıl lentlər, qızıl tac taxır. Litva ənənəsində Günəş "qızıl təkər" və ya "qızıl dairə" kimi təsvir edilir və gün batarkən dağdan yuvarlanır.
İstinadlar
- Baltic etymology
- Jonas Trikūnas, redaktorOf Gods & Holidays: The Baltic Heritage. Tvermė. 1999. 120–124. ISBN .
- Beresnevičius, Gintaras. "Lithuanian Religion and Mythology". Anthology of Lithuanian Ethnoculture. Lithuanian Folk Culture Centre. 2014-05-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Beresnevičius, Gintaras. Lietuvių religija ir mitologija: sisteminė studija (litva) (2nd). Vilnius: Tyto alba. 2008. 23–24. ISBN .
- Laurinkienė, Nijolė. "Pasaulio kūrimo motyvai lietuvių pasakojamojoje tautosakoje". Liaudies kultūra (litva). 2002: 8–15.
- Jonas Trikūnas, redaktorOf Gods & Holidays: The Baltic Heritage. Tvermė. 1999. 75–77. ISBN .
- Straižys, Vytautas; Klimka, Libertas. "The Cosmology of the Ancient Balts". Journal for the History of Astronomy. 28 (22). February 1997: S57–S81. doi:10.1177/002182869702802207.
- Enthoven, R. E. "The Latvians in Their Folk Songs". Folklore. 48 (2). 1937: 183–186. doi:10.1080/0015587X.1937.9718685. JSTOR 1257244.
- Motz, Lotte. The Faces of the Goddess. Oxford University Press. 1997. səh. 74. ISBN .
- Andrews, Tamra. Dictionary of Nature Myths: Legends of the Earth, Sea, and Sky. Oxford University Press. 1998. p. 169. ISBN
- Razauskas, Dainius. "Iš baltų mitinio vaizdyno juodraščių: Saulė". Liaudies kultūra (3). 2012: 16–41.
- Vaitkevičienė, Daiva. Ugnies metaforos: Lietuvių ir latvių mitologijos studija. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas. 2001. pp. 36-37, 174-175. ISBN
- Laurinkienė, Nijolė. "Saulės bei metalų kultas ir mitologizuotoji kalvystė. Metalų laikotarpio idėjų atšvaitai baltų religijoje ir mitologijoje". Būdas (litva). 2018: 51–61.
- Vaitkevičienė, Daiva. "The Rose and blood: images of fire in Baltic mythology". Cosmos. 19. 2003: 21–42.
- Vaitkevičienė, Daiva. Ugnies metaforos: Lietuvių ir latvių mitologijos studija. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas. 2001. p. 22. ISBN
- Ralston, William Ralston Shedden. The songs of the Russian people, as illustrative of Slavonic mythology and Russian social life. London: Ellis & Green. 1872. p. 242.
Biblioqrafiya
- Greimas, Algirdas J. Of Gods and Men. Studies in Lithuanian Mythology. Indiana University Press. 1992. ISBN .
- Laurinkienė, Nijolė. "Saulės bei metalų kultas ir mitologizuotoji kalvystė. Metalų laikotarpio idėjų atšvaitai baltų religijoje ir mitologijoje". Būdas (litva). 2018: 51–61.
- Massetti, Laura. "Antimachus's Enigma on Erytheia, the Latvian Sun-goddess and a Red Fish". The Journal of Indo-European Studies (ingilis). 47 (1–2). 2019.
- West, Martin Litchfield. Indo-European Poetry and Myth. Oxford, UK: Oxford University Press. 2007. ISBN .
Ədəbiyyat
- Mannhardt, W. "Die lettischen Sonnenmythen. (Fortsetzung)". Zeitschrift für Ethnologie. 7. 1875: 209–244. JSTOR 23029093.
- Sinkevičius, Rokas. "Auksinių šakų ir vainikėlio motyvai latvių mitologinėse dainose apie Saulės dukros vestuves" [Motives of Golden Boughs and Wreath in the Latvian Mythological Songs on the Sun Daughter’s Wedding]. Tautosakos darbai. 2020: 60–78.
- Vikis-Freibergs, Vaira; Freibergs, Imants. "Formulaic Analysis of the Computer-Accessible Corpus of Latvian Sun-Songs". Computers and the Humanities. 12 (4). 1978: 329–339. doi:10.1007/BF02400105. JSTOR 30204295.
- Vaitkevičienė, Daiva; Vaitkevičius, Vykintas. "The Sun, the Moon, and the orientation of Baltic graves: a mythological approach to an archaeological problem". Studia mythologica Slavica. 2018: 7–25. doi:10.3986/sms.v21i0.7063.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saule lit Saule latis Saule Gunes tanricasi ve mifologiyalarinda umumi Baltik Gunes ilahesi Litva ve latis dillerinde Saule sozu hemcinin Gunesin umumi adi kimi istifade olunur ve protobalt koklu Saulia gt Saule formasindan yaranmisdir SauleCinsi qadin d Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesviriSaule en qudretli ilahelerden biridir Gunesin ozu olan tanrica kimi qebul edilir ve Yerdeki butun heyatin varligina cavabdehdir O xususile yetimler ve bedbext insanlar ucun himayedar sayilir Litva ve latis dillerinde pasaulis ve pasaule sozleri Gunesin altindaki yer menasini verir ve bu dunyani ifade etmek ucun istifade olunur Saulenin adi Litva mifologiyasi haqqinda en qedim yazili menbelerden birinde qeyd olunmusdur 1261 ci ilde slavyan dilinde tercume edilen Xronika da bir demirci Telavelis Gunesi duzeldib goye tullayir Xristian missioneri 1369 1440 uc il Litvani xristianlasdirmaga calisib ve sonradan Saulenin ogurlanmasi haqqinda bir mif neql edib Guclu bir kral onu qullede saxlamis lakin Zodiak Signa Zodiaci adli quvve onu neheng bir cekicle xilas etmisdir Ieronim iddia edirdi ki o sexsen hemin cekici gorub ve yerli ehali ona sitayis edirdi AilesiYanis Rozentals terefinden teqriben 1912 ci ilde Saulenin qizlarini tesvir eden resm Saules meitas Saule ve Menu Miness Ay er arvad idiler Menu Ausrineye Seher ulduzu Venera asiq oldu ve ona gore goy gurultusu tanrisi onu cezalandirdi Bu ceza haqqinda muxtelif versiyalar movcuddur Bir versiyaya gore Menu iki hisseye bolunmusdur ve her ay bu ceza tekrarlanir Basqa bir mife gore Saule ve Menu bosandilar amma her ikisi qizlari Yer Zemina ile gorusmek isteyirdiler Buna gore Gunes gunduz Ay ise gece gorunur Ucuncu mife esasen ya Dievas ali tanri ya da Saule Menuya ceza olaraq uzunu eybecerlesdirmisdir Diger miflerde Ausrine hem Saulenin qizi hem de qulluqcusu kimi tesvir edilir O her seher Gunes ucun ocaq qalayir ve onu yeni bir sefere hazirlayir Axsam ulduzu Vakarine ise Saulenin yatagini hazirlayir Litva mifologiyasinda Saule diger planetlerin anasi sayilir Indraja Yupiter Selia Saturn Ziezdre Mars Vaivora Merkuri BayramlarSaulenin bayrami yay gundonumunde qeyd edilirdi Litvalilarin Rasos bayrami xristianliq dovrunde Sv Yonas bayramina cevrilmisdir ve latislarin Ligo xristianliqdan sonra Jani festivallari Gunese hesr olunmusdur Bu bayramlarda celeng hormek sehrli qiji ciceyi axtarmaq tonqallar yandirmaq alov etrafinda reqs etmek ve uzerinden tullanmaq eneneleri vardi Qis gundonumu de Saulenin qayidisi kimi qeyd edilirdi Litvalilarin Kucios ve latislarin Ziemassvetki bayramlari sonradan Milada Milad bayramina cevrildi Ekinokslarda da Saule ile bagli merasimler kecirilirdi Latis xalq mahnilarinda Saule ve qizlari qizil saplardan toxunmus sallar geyinir ve qizili ayaqqabi geyinir O hemcinin gumus qizil ve ya ipek paltar parlaq tac taxmis sekilde tesvir edilir Bezi miflerde Saule seherler qirmizi sarta ve ya qirmizi agacin ustunde olaraq tesvir edilir O qizili aletler ve paltar dasiyir qizil ayaqqabilar serf kemer ve qizil qayiq gece seyahetleri ucun Diger miflerde ise o qizil uzukler qizil lentler qizil tac taxir Litva enenesinde Gunes qizil teker ve ya qizil daire kimi tesvir edilir ve gun batarken dagdan yuvarlanir IstinadlarBaltic etymology Jonas Trikunas redaktorOf Gods amp Holidays The Baltic Heritage Tverme 1999 120 124 ISBN 9986 476 27 5 Beresnevicius Gintaras Lithuanian Religion and Mythology Anthology of Lithuanian Ethnoculture Lithuanian Folk Culture Centre 2014 05 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Beresnevicius Gintaras Lietuviu religija ir mitologija sistemine studija litva 2nd Vilnius Tyto alba 2008 23 24 ISBN 978 9986 16 580 4 Laurinkiene Nijole Pasaulio kurimo motyvai lietuviu pasakojamojoje tautosakoje Liaudies kultura litva 2002 8 15 Jonas Trikunas redaktorOf Gods amp Holidays The Baltic Heritage Tverme 1999 75 77 ISBN 9986 476 27 5 Straizys Vytautas Klimka Libertas The Cosmology of the Ancient Balts Journal for the History of Astronomy 28 22 February 1997 S57 S81 doi 10 1177 002182869702802207 Enthoven R E The Latvians in Their Folk Songs Folklore 48 2 1937 183 186 doi 10 1080 0015587X 1937 9718685 JSTOR 1257244 Motz Lotte The Faces of the Goddess Oxford University Press 1997 seh 74 ISBN 978 0 19 802503 0 Andrews Tamra Dictionary of Nature Myths Legends of the Earth Sea and Sky Oxford University Press 1998 p 169 ISBN 0 19 513677 2 Razauskas Dainius Is baltu mitinio vaizdyno juodrasciu Saule Liaudies kultura 3 2012 16 41 Vaitkeviciene Daiva Ugnies metaforos Lietuviu ir latviu mitologijos studija Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2001 pp 36 37 174 175 ISBN 9955 475 13 7 Laurinkiene Nijole Saules bei metalu kultas ir mitologizuotoji kalvyste Metalu laikotarpio ideju atsvaitai baltu religijoje ir mitologijoje Budas litva 2018 51 61 Vaitkeviciene Daiva The Rose and blood images of fire in Baltic mythology Cosmos 19 2003 21 42 Vaitkeviciene Daiva Ugnies metaforos Lietuviu ir latviu mitologijos studija Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2001 p 22 ISBN 9955 475 13 7 Ralston William Ralston Shedden The songs of the Russian people as illustrative of Slavonic mythology and Russian social life London Ellis amp Green 1872 p 242 BiblioqrafiyaGreimas Algirdas J Of Gods and Men Studies in Lithuanian Mythology Indiana University Press 1992 ISBN 0 253 32652 4 Laurinkiene Nijole Saules bei metalu kultas ir mitologizuotoji kalvyste Metalu laikotarpio ideju atsvaitai baltu religijoje ir mitologijoje Budas litva 2018 51 61 Massetti Laura Antimachus s Enigma on Erytheia the Latvian Sun goddess and a Red Fish The Journal of Indo European Studies ingilis 47 1 2 2019 West Martin Litchfield Indo European Poetry and Myth Oxford UK Oxford University Press 2007 ISBN 978 0 19 928075 9 EdebiyyatMannhardt W Die lettischen Sonnenmythen Fortsetzung Zeitschrift fur Ethnologie 7 1875 209 244 JSTOR 23029093 Sinkevicius Rokas Auksiniu saku ir vainikelio motyvai latviu mitologinese dainose apie Saules dukros vestuves Motives of Golden Boughs and Wreath in the Latvian Mythological Songs on the Sun Daughter s Wedding Tautosakos darbai 2020 60 78 Vikis Freibergs Vaira Freibergs Imants Formulaic Analysis of the Computer Accessible Corpus of Latvian Sun Songs Computers and the Humanities 12 4 1978 329 339 doi 10 1007 BF02400105 JSTOR 30204295 Vaitkeviciene Daiva Vaitkevicius Vykintas The Sun the Moon and the orientation of Baltic graves a mythological approach to an archaeological problem Studia mythologica Slavica 2018 7 25 doi 10 3986 sms v21i0 7063