Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salehzadə Əhməd Əsad Əfəndi (6 sentyabr 1740, Konstantinopol – 23 dekabr 1814, Konstantinopol) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Atası və qardaşı də özü kimi şeyxülislam olmuşdur.
| Əhməd Əsad Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi |
| Sonrakı | Şərifzadə Ataullah Mehmed Əfəndi |
| 15 avqust 1808 – 22 noyabr 1808 | |
| Əvvəlki | Ərəbzadə Mehmed Arif Əfəndi |
| Sonrakı | Dürrizadə Abdullah Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Atası | |
Həyatı
6 sentyabr 1740-cı ildə İstanbulda dünyaya gələn Əhməd Əsad Əfəndi III Mustafanın şeyxülislamlarından oğlu, I Əbdülhəmidin şeyxülislamlarından qardaşıdır. Dağıstanlı İbrahim Əfəndi, Seyid Əbdülhəlim Əfəndi və dönəmin digər alimlərindən dərslər aldıqdan sonra 1755-ci ildə müdərris oldu. Bir çox mədrəsələrdə xidmət göstərdikdən sonra 1770-ci ildə İzmir qazılığına, 1778-ci ildə isə Bursa qazılığına təyin edildi. 1782-ci ildə payə olaraq Məkkə qazılığını aldı. 1787-ci ildə İstanbul qazısı olmuş, bir il sonra Anadolu başqazılığına gətirilsə də, bu vəzifəsini 1790-cı ildə icra etməyə başlamışdır. 1791-ci ildə vəzifə müddətini tamamladı və bir müddət dövlət vəzifələrindən uzaq qaldı. Bu müddət ərzində Sultan Səlimin hazırlıq gördüyü islahat və reformasiya siyasətini dəstəkləyən proqramlar hazırladı. İslahat hərəkatının ən güclü dəstəkçilərindən olan Əsad Əfəndinin hazırladığı proqram daha çox hərbi sahədəki yeniliklərə əsaslanırdı.
Əsad Əfəndi 1794 və 1798-ci illərdə — toplam 2 il boyunca Rumeli başqazısı olaraq fəaliyyət göstərdi. Daha sonra isə 21 may 1803-cü ildə gözlənilmədən şeyxülislamlığa yüksəldi. Sultan Səlimin Nizam-i Cədid islahatlarını kəskin şəkildə yürütdüyü bu ilk şeyxülislamlığı dövründə gedən bu islahat işlərini dəstəklədi. Ancaq islahatların Rumelidə tədbiqiylə vəzifələndirilən Qazı Əbdürrəhman Paşaya qarşı Ədirnədə üsyan çıxmış, ayaqlanan yeniçərilər haqqında verdiyi fətva orduda çaxnaşma yaratdığı üçün isə fikrindən daşınmışdır. Onun bu ikitərəfli siyasəti isə üləma arasında narazılığa səbəb olmuş, beləcə Əhməd Əsad Əfəndi 14 noyabr 1806-cı ildə vəzifəsindən öz istəyilə ayrılmışdır.
Sultan Səlimin qətlə yetirilməsi ilə nəticələnən Qabaqçı Mustafa üsyanı əsnasında şeyxülislam Ataullah Əfəndinin etiraz etməsilə canını xilas edən Əsad Əfəndi Sultan Mahmudun cülusundan 19 gün sonra ikinci dəfə şeyxülislamlığa gətirildi (15 avqust 1808). Bu təyinatda onun yenilik tərəfdarı və reformist padşah Sultan Səlimin dəstəkçisi olması mühüm rol oynadı. Əsad Əfəndinin 3 ay davam edən bu ikinci şeyxülislamlığı olduqca hərəkətli keçdi. İttifaq sənədinin hazırlanması, Sekban-ı Cədid adıyla Nizam-ı Cədid hərəkatının canlandırılması, Ələmdar Mustafa Paşa hadisəsi və Sultan Mustafanın qətli kimi hadisələrdə Əsad Əfəndi daima dövlətin və sultanın yanında yer aldı. Xüsusilə Sultan Mustafanın edamıyla bağlı verdiyi fətva ilə Sultan Mahmudun səltənətinin möhkəmlənməsinə səbəb oldu.Ələmdar Mustafa Paşa hadisəsindən sonra paytaxtda at oynadan üsyançılar ona "Nizam-ı Cədid şeyxülislamı" deyərək ələ salmaqda idi. Siyasi vəziyyətin ağırlaşması nəticəsində can qorxusuna düşən Əsad Əfəndi öz istəyilə vəzifədən ayrıldı və Sultan Mahmud tərəfindən Manisaya göndərildi (22 noyabr 1808). 1809-cu ildə Bursaya, bir müddət sonra isə İstanbula qayıtmağına icazə verildi. 23 dekabr 1814-cü ildə burada vəfat etdi və Fateh rayonundakı Sənan ağa məscidinin həyətinə dəfn edildi.
Mənbə
- Tarik Defteri (İlmiye Defteri), İÜ Ktp., TY, nr. 8879, vr. 13a.
- Vâsıf, Târih, II, 151.
- Şânîzâde, Târih, I, 44–45, 63, 146–147.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 119–120.
- Cevdet, Târih, IX, 42, 45, 283.
- Sicill-i Osmânî, I, 336.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 569–570.
- Karal, Osmanlı Tarihi, V, 61–64.
- Danişmend, Kronoloji2, IV, 94–98; V, 149–150.
- M. Münir Aktepe, "Es’ad Efendi", İA, IV, 357–358.
- a.mlf., "Esʿad Efendi, Aḥmed", EI2 (İng.), II, 712–713.
İstinadlar
- a.mlf., "Nizâm-ı Cedîde Dâir Lâyihalar", TV, I/6 (1941–42), s. 108–109, 346.
- Ahmet Mumcu, Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, Ankara 1963, s. 200.
- Küçük Çelebizâde Âsım, Târih, İstanbul 1282, I, 119–120; II, 257.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Salehzade Ehmed Esad Efendi 6 sentyabr 1740 Konstantinopol 23 dekabr 1814 Konstantinopol Osmanli alimi ve seyxulislami Atasi ve qardasi de ozu kimi seyxulislam olmusdur Ehmed Esad Efendi124 Osmanli seyxulislamiEvvelkiSamanizade Omer Hulusi EfendiSonrakiSerifzade Ataullah Mehmed Efendi129 Osmanli seyxulislami15 avqust 1808 22 noyabr 1808EvvelkiErebzade Mehmed Arif EfendiSonrakiDurrizade Abdullah EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 6 sentyabr 1740Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 23 dekabr 1814 74 yasinda Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiAtasiHeyati6 sentyabr 1740 ci ilde Istanbulda dunyaya gelen Ehmed Esad Efendi III Mustafanin seyxulislamlarindan oglu I Ebdulhemidin seyxulislamlarindan qardasidir Dagistanli Ibrahim Efendi Seyid Ebdulhelim Efendi ve donemin diger alimlerinden dersler aldiqdan sonra 1755 ci ilde muderris oldu Bir cox medreselerde xidmet gosterdikden sonra 1770 ci ilde Izmir qaziligina 1778 ci ilde ise Bursa qaziligina teyin edildi 1782 ci ilde paye olaraq Mekke qaziligini aldi 1787 ci ilde Istanbul qazisi olmus bir il sonra Anadolu basqaziligina getirilse de bu vezifesini 1790 ci ilde icra etmeye baslamisdir 1791 ci ilde vezife muddetini tamamladi ve bir muddet dovlet vezifelerinden uzaq qaldi Bu muddet erzinde Sultan Selimin hazirliq gorduyu islahat ve reformasiya siyasetini destekleyen proqramlar hazirladi Islahat herekatinin en guclu destekcilerinden olan Esad Efendinin hazirladigi proqram daha cox herbi sahedeki yeniliklere esaslanirdi Esad Efendi 1794 ve 1798 ci illerde toplam 2 il boyunca Rumeli basqazisi olaraq fealiyyet gosterdi Daha sonra ise 21 may 1803 cu ilde gozlenilmeden seyxulislamliga yukseldi Sultan Selimin Nizam i Cedid islahatlarini keskin sekilde yurutduyu bu ilk seyxulislamligi dovrunde geden bu islahat islerini destekledi Ancaq islahatlarin Rumelide tedbiqiyle vezifelendirilen Qazi Ebdurrehman Pasaya qarsi Edirnede usyan cixmis ayaqlanan yeniceriler haqqinda verdiyi fetva orduda caxnasma yaratdigi ucun ise fikrinden dasinmisdir Onun bu ikiterefli siyaseti ise ulema arasinda naraziliga sebeb olmus belece Ehmed Esad Efendi 14 noyabr 1806 ci ilde vezifesinden oz isteyile ayrilmisdir Sultan Selimin qetle yetirilmesi ile neticelenen Qabaqci Mustafa usyani esnasinda seyxulislam Ataullah Efendinin etiraz etmesile canini xilas eden Esad Efendi Sultan Mahmudun culusundan 19 gun sonra ikinci defe seyxulislamliga getirildi 15 avqust 1808 Bu teyinatda onun yenilik terefdari ve reformist padsah Sultan Selimin destekcisi olmasi muhum rol oynadi Esad Efendinin 3 ay davam eden bu ikinci seyxulislamligi olduqca hereketli kecdi Ittifaq senedinin hazirlanmasi Sekban i Cedid adiyla Nizam i Cedid herekatinin canlandirilmasi Elemdar Mustafa Pasa hadisesi ve Sultan Mustafanin qetli kimi hadiselerde Esad Efendi daima dovletin ve sultanin yaninda yer aldi Xususile Sultan Mustafanin edamiyla bagli verdiyi fetva ile Sultan Mahmudun seltenetinin mohkemlenmesine sebeb oldu Elemdar Mustafa Pasa hadisesinden sonra paytaxtda at oynadan usyancilar ona Nizam i Cedid seyxulislami deyerek ele salmaqda idi Siyasi veziyyetin agirlasmasi neticesinde can qorxusuna dusen Esad Efendi oz isteyile vezifeden ayrildi ve Sultan Mahmud terefinden Manisaya gonderildi 22 noyabr 1808 1809 cu ilde Bursaya bir muddet sonra ise Istanbula qayitmagina icaze verildi 23 dekabr 1814 cu ilde burada vefat etdi ve Fateh rayonundaki Senan aga mescidinin heyetine defn edildi MenbeTarik Defteri Ilmiye Defteri IU Ktp TY nr 8879 vr 13a Vasif Tarih II 151 Sanizade Tarih I 44 45 63 146 147 Devhatu l mesayih s 119 120 Cevdet Tarih IX 42 45 283 Sicill i Osmani I 336 Ilmiyye Salnamesi s 569 570 Karal Osmanli Tarihi V 61 64 Danismend Kronoloji2 IV 94 98 V 149 150 M Munir Aktepe Es ad Efendi IA IV 357 358 a mlf Esʿad Efendi Aḥmed EI2 Ing II 712 713 Istinadlara mlf Nizam i Cedide Dair Layihalar TV I 6 1941 42 s 108 109 346 Ahmet Mumcu Osmanli Devletinde Siyaseten Katl Ankara 1963 s 200 Kucuk Celebizade Asim Tarih Istanbul 1282 I 119 120 II 257