Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rene Sülli-Prüdom (fr. Sully-Prudhomme; əsl adı Rene Fransua Arman Prüdom, fr. René François Armand Prudhomme; 16 mart 1839[…], X arondisman (Paris), Paris – 7 sentyabr 1907) — fransız şair, "Parnas" qrupunun üzvü, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının ilk laureatı (1901).
| Sülli-Prüdom | |
|---|---|
| fr. Sully Prudhomme | |
 | |
| Doğum adı | René Francois Armand Prudhomme |
| Təxəllüsü | Sully Prudhomme |
| Doğum tarixi | 16 mart 1839[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 7 sentyabr 1907(68 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, esseist, gündəlik yazıçısı[d], filosof |
| Fəaliyyət illəri | 1865-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | fransız dili |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 | |
 Sülli-Prüdom Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ədəbiyyat sahəsində ilk Nobel laureatı Rene Fransua Arman Prüdomun adı indi fransız ədəbiyyatı mütəxəssisləri istisna olunmaqla çox az adama məlumdur. O, Parisdə doğulmuşdu. İki yaşında atasını itirdiyindən əmisinin himayəsində böyümüşdü. İlk təhsilini Bonapart litseyində almışdı. Dəqiq elmlərə, xüsusən də riyaziyyata marağı böyük idi. Litseyi bitirdikdən sonra mühəndis ixtisasına yiyələnmək üçün məşhur Politexnik məktəbə daxil olmaq istəsə də, gözlərində yaranan problem buna imkan verməmişdi.
Erkən gəncliyindən "həyat universitetləri" keçən Rene ilk poetik məcmuəsini – "Stanslar və şeirlər" kitabını 1865-ci ildə çap etdirmişdi. Kitab dövrün görkəmli tənqidçilərindən biri - Şarl Sent-Böv tərəfindən hərarətlə qarşılanmışdı. Bundan sonra Sülli-Prüdom özünü bütünlüklə ədəbiyyata həsr edir.
Uğurlu poetik debüt Sülli-Prüdomu yeni axtarışlara ruhlandırmışdı. Növbəti illərdə çapdan çıxan "Avgi tövlələri" (1866), "İtalyan cizgiləri" (1868), "Tənhalıq" (1869) məcmuələri onu ədəbi dairələrdə daha yaxşı tanıtmışdı. Cavabsız məhəbbət, din-elm qarşıdurması bu şeirlərin əsas mövzusunu təşkil edirdi.
Gənc yaşlarında ədəbi şöhrət qazansa da şairin sonrakı həyatı acılarla dolu olmuşdu. Əmisi qızından ailə qurmaq təklifinə rədd cavabı aldığından ömrünün sonuna qədər evlənməmişdi. 1870-ci ilin əvvəllində bir neçə gün içərisində əmisini, anasını və xalasını itirmişdi. Həmin ilin iyul ayında Fransa-Prussiya müharibəsi başlayanda Sulli Prudom da könüllülər sırasında Vətəninin müdafiəsinə qoşulmuşdu. O, Dreyfusun fəal tərəfdarlarından olmuşdu. Parisin mühasirəsi zamanı üzləşdiyi məhrumiyyətlər sonralar səhhəti üçün ciddi problemlər yaratmışdı. Ayaqları tutulduğundan Sülli-Prüdom uzun müddət yataq xəstəsi olmuşdu. Lakin xəstə yatağına düşməsinə baxmayaraq fransız xalqının milli savaşına təkcə silahla deyil, qələmlə də yardım göstərməyə çalışmışdı. 1870-ci ildə onun hərbi-vətənpərvərlik ruhlu şeirlərinin toplandığı "Hərb təəssüratları" kitabı çap edilmiş və böyük populyarlıq qazanmışdı.
Antik poeziyanın təsirini yaradıcılığında həmişə hiss edən Sülli-Prüdomun bəzi əsərlərinin mövzu və ideyası qədim dövrdən götürülmüşdü. Məsələn, "Ədalət" (1878) fəlsəfi poeması qədim Roma şairi Lukretsinin təsiri ilə yazılmışdı. Müəllifin fikrincə, insan ədaləti xarici aləmdə deyil, öz daxilində axtarmalıdır. "Xoşbəxtlik" (1888) adlandırdığı dörd min misralıq digər fəlsəfi poemasında isə Sulli Prudom insanın yalnız elmə can atmaq, hər şeylə maraqlanmaq, fəzilət və özünü qurban verə bilmək sayəsində səadətə qovuşacağı ideyasını əsaslandırmağa çalışmışdı.
Bəşəriyyətin taleyində böyük faciəvi dövrün yaxınlaşdığı ərəfədə Sulli Prudom humanist idealların tərənnümünü yaradıcılığının əsas qayəsinə çevirmişdi. Tənqidçi Jan Bedenin yazdığı kimi, "o, poeziyanı pozitivistlərin bədbinliyi nəticəsində düşdüyü zülmətdən qurtarmış, xoşbəxtliyə aparan yolun əzablardan, fədakarlıq və qardaşcasına məhəbbətdən keçməsi fikrini aşılamağa çalışmışdı".
Sülli-Prüdom ədəbi forma və janrlara münasibətdə mühafizəkar mövqeyi ilə tanınırdı. "Ədəbi vəsiyyət" kitabında (1900) o, klassik fransız poeziyası ənənələrinə tərəfdar çıxmış, sərbəst şerə, simvolistlərin axtarışlarına və dekadans ədəbiyyatına tənqidi münasibətini ifadə etmişdi. 1901-ci ildə Sülli-Prüdom əsərlərinin "böyük ədəbi məziyyətlərinə, ali idealizminə, bədii mükəmməlliyinə və səmimilik ilə istedadın qeyri-adi tərzdə bir-birini tamamladığına görə" ədəbiyyat sahəsində ilk Nobel mükafatı laureatı oldu. İsveç Akademiyasının bu qərarı çoxları üçün gözlənilməz idi. Çünki həmin dövrdə yeni mükafata ən layiqli namizəd rus yazıçısı Lev Tolstoy sayılırdı. Lakin sənədlərini gec təqdim etməsi bəhanə gətirilərək onun namizədliyinə baxılmamışdı. Bundan sonra bir qrup isveç yazıçısı (o cümlədən bu mükafatın gələcək laureatı Selma Laqerlöf) açıq məktub yazaraq Akademiyanın qərarına etiraz etmişlər və Tolstoyun namizədliyini müdafiə etdiklərini bildirmişlər. Bundan sonra təbii ki, Prüdomu çoxları dörd bir yandan tənqid atəşinə tutmuşlar.
Mükafatın təqdimat mərasimində İsveç Akademiyasının üzvü Karl Virsen niyə məhz Sülli-Prüdomun seçilməsi məsələsinə münasibət bildirərək qeyd etmişdi ki, laureat "hər şeyin məğzinə varan və insanın mənəvi böyüklüyünü dərk edən müşahidələri ilə seçilir" və bu baxımdan Nobelin "ədəbiyyatda idealist təmayül" adlandırdığı fikir cərəyanını digər yazıçılardan daha yaxşı təcəssüm etdirir".
Sülli-Prüdom xəstə olduğundan təqdimat mərasimində iştirak edə bilməmişdi. Ona görə də ilk mükafatın diplomu və medalı Stokholmdakı Fransa səfirinə təqdim olunmuşdu.
Həyatının son illərini xəstə yatağında keçirən Sülli-Prüdom poeziyadan çox xristian əxlaqı və fəlsəfə problemləri ilə maraqlanmış, "Paskalın həqiqi dini" (1905) və "Sərbəst seçim psixologiyası" (1906) kimi traktatlar yazmışdı.
Sülli-Prüdom həm də Nobel mükafatından istifadənin nəcib nümunəsini qoyub getmişdi. Vəsiyyətinə əsasən mükafatdan qazandığı vəsait hesabına gənc fransız şairləri üçün ədəbi fond təsis edilmişdi.
Əsərləri
- Les Solitudes (1869)
- Poésies (Les Épreuves, Les Écuries d’Augias. Croquis Italiens...) (1872)
- Impressions de la guerre (1872)
- Les Destins (Talelər) (1872), fəlsəfi poema
- La Révolte des fleurs (1874)
- La France (1874)
- Les Vaines tendresses (Əbəs incəlik) (1875), Şeirlər toplusu
- La Justice (Ədalət) (1878)
- L’Expression dans les beaux-arts (Oeuvres. Prose. 1883)
- Le Prisme (1886)
- Le Bonheur (Xoşbəxtlik) (1888), fəlsəfi poema
- Réflexions sur l’art des vers (1892)
- Les Solitudes (ikinci nəşr, 1894)
- Oeuvres de prose (1898)
- Sully Prudhomme à Alfred de Vigny Sonnets (1898)
- Testament poétique (Poetik vəsiyyət) (1901)
İstinadlar
- René François Armand Prudhomme // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Sully Prudhomme // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Sully Prudhomme // http://data.nobelprize.org/page/laureate/569.
- Sully Prudhomme // (unspecified title).
- Fransa Akademiyası (fr.). 1635.
- https://www.nobelprize.org/prizes/facts/facts-on-the-nobel-prize-in-literature/.
- Сюлли-Прюдом // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6423517n/f329.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Rene Sülli-Prüdom:bioqrafiyası, şəkilləri, əsərləri və məqalələri (rus.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rene Sulli Prudom fr Sully Prudhomme esl adi Rene Fransua Arman Prudom fr Rene Francois Armand Prudhomme 16 mart 1839 X arondisman Paris Paris 7 sentyabr 1907 fransiz sair Parnas qrupunun uzvu Edebiyyat uzre Nobel mukafatinin ilk laureati 1901 Sulli Prudomfr Sully PrudhommeDogum adi Rene Francois Armand PrudhommeTexellusu Sully PrudhommeDogum tarixi 16 mart 1839 1839 03 16 Dogum yeri X arondisman Paris Paris ParisVefat tarixi 7 sentyabr 1907 1907 09 07 68 yasinda Defn yeri Per Lasez qebiristanligiFealiyyeti sair yazici esseist gundelik yazicisi d filosofFealiyyet illeri 1865 ci ildenEserlerinin dili fransiz diliUzvluyu Fransa Akademiyasi 1881 1907 Macaristan Elmler AkademiyasiMukafatlariSulli Prudom Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEdebiyyat sahesinde ilk Nobel laureati Rene Fransua Arman Prudomun adi indi fransiz edebiyyati mutexessisleri istisna olunmaqla cox az adama melumdur O Parisde dogulmusdu Iki yasinda atasini itirdiyinden emisinin himayesinde boyumusdu Ilk tehsilini Bonapart litseyinde almisdi Deqiq elmlere xususen de riyaziyyata maragi boyuk idi Litseyi bitirdikden sonra muhendis ixtisasina yiyelenmek ucun meshur Politexnik mektebe daxil olmaq istese de gozlerinde yaranan problem buna imkan vermemisdi Erken gencliyinden heyat universitetleri kecen Rene ilk poetik mecmuesini Stanslar ve seirler kitabini 1865 ci ilde cap etdirmisdi Kitab dovrun gorkemli tenqidcilerinden biri Sarl Sent Bov terefinden heraretle qarsilanmisdi Bundan sonra Sulli Prudom ozunu butunlukle edebiyyata hesr edir Ugurlu poetik debut Sulli Prudomu yeni axtarislara ruhlandirmisdi Novbeti illerde capdan cixan Avgi tovleleri 1866 Italyan cizgileri 1868 Tenhaliq 1869 mecmueleri onu edebi dairelerde daha yaxsi tanitmisdi Cavabsiz mehebbet din elm qarsidurmasi bu seirlerin esas movzusunu teskil edirdi Genc yaslarinda edebi sohret qazansa da sairin sonraki heyati acilarla dolu olmusdu Emisi qizindan aile qurmaq teklifine redd cavabi aldigindan omrunun sonuna qeder evlenmemisdi 1870 ci ilin evvellinde bir nece gun icerisinde emisini anasini ve xalasini itirmisdi Hemin ilin iyul ayinda Fransa Prussiya muharibesi baslayanda Sulli Prudom da konulluler sirasinda Veteninin mudafiesine qosulmusdu O Dreyfusun feal terefdarlarindan olmusdu Parisin muhasiresi zamani uzlesdiyi mehrumiyyetler sonralar sehheti ucun ciddi problemler yaratmisdi Ayaqlari tutuldugundan Sulli Prudom uzun muddet yataq xestesi olmusdu Lakin xeste yatagina dusmesine baxmayaraq fransiz xalqinin milli savasina tekce silahla deyil qelemle de yardim gostermeye calismisdi 1870 ci ilde onun herbi vetenperverlik ruhlu seirlerinin toplandigi Herb teessuratlari kitabi cap edilmis ve boyuk populyarliq qazanmisdi Sulli Prudomun serlerinden birinin elyazmasi Antik poeziyanin tesirini yaradiciliginda hemise hiss eden Sulli Prudomun bezi eserlerinin movzu ve ideyasi qedim dovrden goturulmusdu Meselen Edalet 1878 felsefi poemasi qedim Roma sairi Lukretsinin tesiri ile yazilmisdi Muellifin fikrince insan edaleti xarici alemde deyil oz daxilinde axtarmalidir Xosbextlik 1888 adlandirdigi dord min misraliq diger felsefi poemasinda ise Sulli Prudom insanin yalniz elme can atmaq her seyle maraqlanmaq fezilet ve ozunu qurban vere bilmek sayesinde seadete qovusacagi ideyasini esaslandirmaga calismisdi Beseriyyetin taleyinde boyuk facievi dovrun yaxinlasdigi erefede Sulli Prudom humanist ideallarin terennumunu yaradiciliginin esas qayesine cevirmisdi Tenqidci Jan Bedenin yazdigi kimi o poeziyani pozitivistlerin bedbinliyi neticesinde dusduyu zulmetden qurtarmis xosbextliye aparan yolun ezablardan fedakarliq ve qardascasina mehebbetden kecmesi fikrini asilamaga calismisdi Sulli Prudom edebi forma ve janrlara munasibetde muhafizekar movqeyi ile taninirdi Edebi vesiyyet kitabinda 1900 o klassik fransiz poeziyasi enenelerine terefdar cixmis serbest sere simvolistlerin axtarislarina ve dekadans edebiyyatina tenqidi munasibetini ifade etmisdi 1901 ci ilde Sulli Prudom eserlerinin boyuk edebi meziyyetlerine ali idealizmine bedii mukemmelliyine ve semimilik ile istedadin qeyri adi terzde bir birini tamamladigina gore edebiyyat sahesinde ilk Nobel mukafati laureati oldu Isvec Akademiyasinin bu qerari coxlari ucun gozlenilmez idi Cunki hemin dovrde yeni mukafata en layiqli namized rus yazicisi Lev Tolstoy sayilirdi Lakin senedlerini gec teqdim etmesi behane getirilerek onun namizedliyine baxilmamisdi Bundan sonra bir qrup isvec yazicisi o cumleden bu mukafatin gelecek laureati Selma Laqerlof aciq mektub yazaraq Akademiyanin qerarina etiraz etmisler ve Tolstoyun namizedliyini mudafie etdiklerini bildirmisler Bundan sonra tebii ki Prudomu coxlari dord bir yandan tenqid atesine tutmuslar Mukafatin teqdimat merasiminde Isvec Akademiyasinin uzvu Karl Virsen niye mehz Sulli Prudomun secilmesi meselesine munasibet bildirerek qeyd etmisdi ki laureat her seyin megzine varan ve insanin menevi boyukluyunu derk eden musahideleri ile secilir ve bu baximdan Nobelin edebiyyatda idealist temayul adlandirdigi fikir cereyanini diger yazicilardan daha yaxsi tecessum etdirir Sulli Prudom xeste oldugundan teqdimat merasiminde istirak ede bilmemisdi Ona gore de ilk mukafatin diplomu ve medali Stokholmdaki Fransa sefirine teqdim olunmusdu Heyatinin son illerini xeste yataginda keciren Sulli Prudom poeziyadan cox xristian exlaqi ve felsefe problemleri ile maraqlanmis Paskalin heqiqi dini 1905 ve Serbest secim psixologiyasi 1906 kimi traktatlar yazmisdi Sulli Prudom hem de Nobel mukafatindan istifadenin necib numunesini qoyub getmisdi Vesiyyetine esasen mukafatdan qazandigi vesait hesabina genc fransiz sairleri ucun edebi fond tesis edilmisdi EserleriLes Solitudes 1869 Poesies Les Epreuves Les Ecuries d Augias Croquis Italiens 1872 Impressions de la guerre 1872 Les Destins Taleler 1872 felsefi poema La Revolte des fleurs 1874 La France 1874 Les Vaines tendresses Ebes incelik 1875 Seirler toplusu La Justice Edalet 1878 L Expression dans les beaux arts Oeuvres Prose 1883 Le Prisme 1886 Le Bonheur Xosbextlik 1888 felsefi poema Reflexions sur l art des vers 1892 Les Solitudes ikinci nesr 1894 Oeuvres de prose 1898 Sully Prudhomme a Alfred de Vigny Sonnets 1898 Testament poetique Poetik vesiyyet 1901 IstinadlarRene Francois Armand Prudhomme Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Sully Prudhomme Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Sully Prudhomme http data nobelprize org page laureate 569 Sully Prudhomme unspecified title Fransa Akademiyasi fr 1635 https www nobelprize org prizes facts facts on the nobel prize in literature Syulli Pryudom Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Archivio Storico Ricordi 1808 https gallica bnf fr ark 12148 bpt6k6423517n f329 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerRene Sulli Prudom bioqrafiyasi sekilleri eserleri ve meqaleleri rus Hemcinin bax