Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Radiasiya Problemləri İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxildir.
| Radiasiya Problemləri İnstitutu | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
Azərbaycanda nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsinin, müxtəlif ionlaşdırıcı şüaların maddələrə, ətraf mühitə, canlılara təsirinin, enerji çevrilmələrinin fiziki-kimyəvi problemlərinin, radioekologiya və radiasiya təhlükəsizliyi istiqamətlərinin elmi və elmi-texniki əsaslarının işlənilməsi məqsədi ilə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Dövlət Elm və Texnika Komitəsinin 21 may 1969-cu il tarixli 27 saylı qərarı ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Radiasiya Tədqiqatları Sektorunun əsası qoyulmuşdur.
Azərbaycan Respublikası suverenlik əldə etdikdən sonra Respublikamızda radiasiya və nüvə təhlükəsizliyi, radioekologiya, nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi problemləri daha da aktual xarakter kəsb edib. Odur ki, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 81 saylı, 21 may 2002-ci il tarixli qərarı ilə AMEA-nın Radiasiya Tədqiqatları Sektoru bazasında Radiasiya Problemləri İnstitutu yaradılmışdır.
AMEA sistemində Radiasiya Problemləri İnstitutu Azərbaycan Respublikası ərazisində nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi, radiasiya təhlükəsizliyi, radioekologiya, energetikanın fiziki-texniki problemləri, qeyri-ənənəvi enerji çevrilmələri prosesləri, bərk cisimlərdə radiasiya effektləri və radiasiya materialşünaslığı istiqamətlərində fundamental elmi və texniki tədqiqat işlərini aparan, bu sahələrdə ölkədaxili və beynəlxalq informasiya mübadiləsini yerinə yetirən yeganə elmi müəssisədir.
Elmi fəaliyyət
Elmi problemlərin tədqiqi istiqamətləri
- Radiasiya təhlükəsizliyi, Radioekologiya — Ölkə ərazisinin ətraf mühit komponentlərinin radionuklid və kimyəvi tərkibinin tədqiqi, işğaldan azad olunmuş ərazilərə xüsusi diqqətin ayrılması, alınan nəticələrin sistemləşdirilməsi, vahid elektron bazada yerləşdirmək üçün işlənilməsi, radiasiya risklərinin idarə olunması mexanizminin hazırlanması
- Radiobiologiya — Bioloji orqanizmlərə radiasiyanın təsiri, stimullaşdırıcı dozanın təyini, kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının və onların ətraf mühitin ekstremal təsirlərinə qarşı davamlılığının artırılması üçün radiasiya texnologiyalarının tətbiqi, sterilizasiya dozasının təyini, maddələrin radiasiya təsirindən qorunması üçün protektorların hazırlanması
- Bərk cismlərin radiasiya fizikası — Yarımkeçirici, seqnetoelektrik və polimer materiallarda radiasiyanın təsiri ilə baş verən fiziki proseslərin tədqiqi, implantasiya yolu ilə daxil edilmiş elementlərin, o cümlədən nanozərrəciklərin bu proseslərin sürətinə və istiqamətinə təsirinin müəyyənləşdirilməsi, radiasiyanın təsiri ilə verilmiş xassələrə malik materialların alınması, materialların radiasiya-stimullaşdırılmış modifikasiyası, radiasiyaya davamlılığının artırılması və istismar xüsusiyyətlərinin idarə olunması
- Yüksək enerjilər kimyası — Karbohidrogen və su əsalı sistemlərdə radiasiyanın təsiri ilə baş verən fiziki-kimyəvi proseslərin kinetika və mexanizminin tədqiqi, bu sistemlərdə hidrogenin, olefinlərin, polimerlərin və praktikada geniş istifadə olunan yüksəkmolekullu materialların alınması və modifikasiyası üçün optimal şərtlərin tapılması, çirkləndirici qarışıqların deqradasiyasının qanunauyğunlarının öyrənilməsi, post-radiasiya effektlərinin tədqiqi
- Bərpa olunan enerji mənbələrinin istifadəsi və hydrogen enrgetikası — Günəş, külək və kiçik Su elektrik stansiyalarından alınan enerjilərin istilik və elektrik enerjisinə çevrilməsinin faydalı iş əmsalının artırılması yollarının araşdırılması, bu enerjilərin ayrı-ayrılıqda və kombinə olunmuş şəkildə istifadə olunması ilə sudan və mineral resurslardan hidogenin, sintez-qazın və maye yanacağın alınması sahəsində elmi-tədqiqat və Layihə-konstruktor işlərinin aparılması
- Şüa qəbuledici və işarəverici cihaz və qurğuların hazırlanması — Silisium əsaslı fotoelektron gücləndiricilərin tədqiqi, onların şüa qəbuledicilərinin yaradılmasında tətbiqi, yüksək həssaslığa və əhatə dairəsinə malik mühafizə-işarəverici qurğuların işlənməsi, sınaqdan keçirilməsi və tətbiqi
Beynəlxalq fəaliyyət
Radiasiya Problemləri İnstitutunun Beynəlxalq Əlaqələri
АМЕА Radiasiya Problemləri İnstitutunda nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi, radiasiya təhlükəsizliyi, yüksək enerjilər kimyası, radioekologiya, radiasiya materialşünaslığı istiqamətləri üzrə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin dünya elminə inteqrasiyasını təmin etmək məqsədi qarşıya qoyulmuşdur. Hələ keçən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq Radiasiya Tədqiqatları Sektoru SSRİ Elmlər Akademiyasının Neft-kimya sintezi, Kimyəvi Fizika, L.Y. Karpov adına Fizika-kimya İnstitututları, Belarusiya EA-nın Atom energetikası İnstitutu, Gürcüstan EA-nın Fizika, Qeyri-üzvü və Elektrokimya İnstitutları və Moskva Dövlət Universiteti ilə sıx elmi əməkdaşlıq yaradılmışdı. 1980-ci illərdə Atom-hidrogen energetikası istiqamətində İ.V. Kurçatov adına Atom enerjisi İnstitutu, Yanar qazıntılar İnstitutu və SSRİ-nin digər elmi mərkəzləri ilə məqsədli kompleks Proqramlar çərçivəsində elmi tədqiqat və kadr hazırlığı üzrə birgə fəaliyyətlə həyata keçirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini bərpa etməsi və 2002-ci ildə İnstitutun Atom enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyə daxil olması ilə beynəlxalq əlaqələr genişlənmişdir.
Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik (AEBA), Amerika Birləşmiş Ştatlarının Energetika Nazirliyinin Nüvə Təhlükəsizlik Deportamenti, NATO, ABŞ Mülki Araşdırmalar Fondu CRDF ilə beynəlxalq proqramlar çərçivəsində işlər davam etdirilmişdir. 2012-ci il ərzində AEBA ilə АМЕА-nın ilk layihəsi olan - Radiasiya Problemləri İnstitutunun bazasında Beynəlxalq Nüvə Məlumatlar Mərkəzi öz fəaliyyətini uğurla davam etdirib.
ABŞ Energetika Nazirliyi, Nüvə Təhlükəsizlik Deportamentinin “Radioloji Təhlükənin Azaldılmasına dair Beynəlxalq layihəsi” çərçivəsində RPİ Azərbaycan Respublikasında Radioaktiv materialların, mənbələrin və qurğuların fiziki müdafiəsinin gücləndirilməsinə dair işlərə elmi-metodik rəhbərlik edir. 2005-ci ildə Respublikamızda mövcud olan radioaktiv mənbələrin fiziki müdafiəsi gücləndirilmiş və yüksək səviyyəli radioaktiv materialların saxlanması üçün xüsusi anbarın tikintisinə 2006-cı ildən başlanaraq Azərbaycan Respublikasında mövcud olan radioaktiv mənbələrdən istifadə olunan obyektlərin fiziki mühafizəsinin gücləndirilməsinə dair işlər həyata keçirilir.
Amerika Birləşmiş Ştatları CRDF Fondu – “Fiziki ətraf mühitin tədqiqi mərkəzinin inkişafı” layihəsi həyata keçirilir, layihənin müddəti 2002-2016-cı illərdir. Bu müqavilənin maliyyələşməsi 2006-cı ildə başa çatıb. Sonrakı illərdə alınan avadanlıqların iş rejiminə nəzarət həyata keçirilir.
ABŞ-nın Energetika Nazirliyinin Milli Nüvə Təhlükəsizliyi Administrasiyasının Müdafiənin İkinci Xətti Proqramı çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhəd keçid məntəqələrində radiasiya aşkarlayan avadanlıqların quraşdırılması işi həyata keçirilir və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17/1745-95-22/11 saylı, 29 noyabr 2007-ci il tarixli dərkənarına əsasən AMEA-nın Radiasiya Problemləri İnstitutu radiasiya aşkaredici cihazların kalibrə və təmir işlərinin aparılması, eləcə də bu cihazların istismar edilməsi sahəsində təlimlərin həyata keçirilməsi üzrə səlahiyyətli qurum təyin edilmişdir. Müdafiənin İkinci Xətti Proqramı çərçivəsində İnstitutun “Nüvə və Radiasiya Təhlükəsizliyi üzrə Ekspertiza Mərkəzi”-nin əmakdaşları müvafiq təlimlər keçmişlər və mütəmadi olaraq sərhədlərdə quraşdırılmış radiasiyanı aşkar edən avadanlığın və cihazların istismar və kalibrə işlərini həyata keçirirlər. Hal-hazırda bu işlər uğurla davam etdirilir.
Ukrayna Elmi-Texniki Mərkəzinin 2012-ci ildə elan etdiyi müsabiqədə institutun bir layihəsi maliyyələşdirilmişdir.
RPİ ilə Lomonosov adına MDU-nin Biologiya və Fizika fakultələrinin Biofizika kafedrasının biofizika radiasiyası, radioekologiya, radio- və foto- biologiya sahəsində elmi-texniki əməkdaşlığı haqqında razılaşma qurulmuşdur.
MDU-nun torpaqşünastlıq fakultəsi və AMEA Radiasiya Problemləri İnstitutu arasında elmi-texniki əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalanmışdır.
Ukrayna Respublikasının Xarkov Fizika-Texniki İnstitutu ilə detektorlar və nüvə təhlükəsizliyinin elmi əsasları üzrə əlaqələr yaradılmışdır.
Özbəkistan Respublikası Nüvə Fizikası İnstitutu ilə radiasiya fizikası və nüvə fizikası sahəsində işlər aparılır.
Belarus Dövlət Universitetinin A.N.Sevçenko adına Tətbiqi Fizikanın Problemləri İnstitutu ilə “AıııBvı layvari monokristalların yüngül atomların ion şüalanması ilə aşqarlanması” istiqamətində əməkdaşlıq müqaviləsi imzalanmışdır.Sitat səhvi: <ref> açılış teqi səhv formalaşdırılıb və ya adı etibarsızdır
İstinadlar
- "Radiasiya Problemləri İnstitutu". http://irp.science.az/ (az.). 2022-08-15 tarixində . İstifadə tarixi: 23 iyun 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Radiasiya Problemleri Institutu Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin strukturuna daxildir Radiasiya Problemleri Institutu Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAzerbaycanda nuve enerjisinin dinc meqsedlerle istifadesinin muxtelif ionlasdirici sualarin maddelere etraf muhite canlilara tesirinin enerji cevrilmelerinin fiziki kimyevi problemlerinin radioekologiya ve radiasiya tehlukesizliyi istiqametlerinin elmi ve elmi texniki esaslarinin islenilmesi meqsedi ile SSRI Nazirler Soveti yaninda Dovlet Elm ve Texnika Komitesinin 21 may 1969 cu il tarixli 27 sayli qerari ile Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Radiasiya Tedqiqatlari Sektorunun esasi qoyulmusdur Azerbaycan Respublikasi suverenlik elde etdikden sonra Respublikamizda radiasiya ve nuve tehlukesizliyi radioekologiya nuve enerjisinin dinc meqsedlerle istifadesi problemleri daha da aktual xarakter kesb edib Odur ki Azerbaycan Respublikasinin Nazirler Kabinetinin 81 sayli 21 may 2002 ci il tarixli qerari ile AMEA nin Radiasiya Tedqiqatlari Sektoru bazasinda Radiasiya Problemleri Institutu yaradilmisdir AMEA sisteminde Radiasiya Problemleri Institutu Azerbaycan Respublikasi erazisinde nuve enerjisinin dinc meqsedlerle istifadesi radiasiya tehlukesizliyi radioekologiya energetikanin fiziki texniki problemleri qeyri enenevi enerji cevrilmeleri prosesleri berk cisimlerde radiasiya effektleri ve radiasiya materialsunasligi istiqametlerinde fundamental elmi ve texniki tedqiqat islerini aparan bu sahelerde olkedaxili ve beynelxalq informasiya mubadilesini yerine yetiren yegane elmi muessisedir Elmi fealiyyetElmi problemlerin tedqiqi istiqametleri Radiasiya tehlukesizliyi Radioekologiya Olke erazisinin etraf muhit komponentlerinin radionuklid ve kimyevi terkibinin tedqiqi isgaldan azad olunmus erazilere xususi diqqetin ayrilmasi alinan neticelerin sistemlesdirilmesi vahid elektron bazada yerlesdirmek ucun islenilmesi radiasiya risklerinin idare olunmasi mexanizminin hazirlanmasi Radiobiologiya Bioloji orqanizmlere radiasiyanin tesiri stimullasdirici dozanin teyini kend teserrufati bitkilerinin mehsuldarliginin ve onlarin etraf muhitin ekstremal tesirlerine qarsi davamliliginin artirilmasi ucun radiasiya texnologiyalarinin tetbiqi sterilizasiya dozasinin teyini maddelerin radiasiya tesirinden qorunmasi ucun protektorlarin hazirlanmasi Berk cismlerin radiasiya fizikasi Yarimkecirici seqnetoelektrik ve polimer materiallarda radiasiyanin tesiri ile bas veren fiziki proseslerin tedqiqi implantasiya yolu ile daxil edilmis elementlerin o cumleden nanozerreciklerin bu proseslerin suretine ve istiqametine tesirinin mueyyenlesdirilmesi radiasiyanin tesiri ile verilmis xasselere malik materiallarin alinmasi materiallarin radiasiya stimullasdirilmis modifikasiyasi radiasiyaya davamliliginin artirilmasi ve istismar xususiyyetlerinin idare olunmasi Yuksek enerjiler kimyasi Karbohidrogen ve su esali sistemlerde radiasiyanin tesiri ile bas veren fiziki kimyevi proseslerin kinetika ve mexanizminin tedqiqi bu sistemlerde hidrogenin olefinlerin polimerlerin ve praktikada genis istifade olunan yuksekmolekullu materiallarin alinmasi ve modifikasiyasi ucun optimal sertlerin tapilmasi cirklendirici qarisiqlarin deqradasiyasinin qanunauygunlarinin oyrenilmesi post radiasiya effektlerinin tedqiqi Berpa olunan enerji menbelerinin istifadesi ve hydrogen enrgetikasi Gunes kulek ve kicik Su elektrik stansiyalarindan alinan enerjilerin istilik ve elektrik enerjisine cevrilmesinin faydali is emsalinin artirilmasi yollarinin arasdirilmasi bu enerjilerin ayri ayriliqda ve kombine olunmus sekilde istifade olunmasi ile sudan ve mineral resurslardan hidogenin sintez qazin ve maye yanacagin alinmasi sahesinde elmi tedqiqat ve Layihe konstruktor islerinin aparilmasi Sua qebuledici ve isareverici cihaz ve qurgularin hazirlanmasi Silisium esasli fotoelektron guclendiricilerin tedqiqi onlarin sua qebuledicilerinin yaradilmasinda tetbiqi yuksek hessasliga ve ehate dairesine malik muhafize isareverici qurgularin islenmesi sinaqdan kecirilmesi ve tetbiqiBeynelxalq fealiyyetRadiasiya Problemleri Institutunun Beynelxalq Elaqeleri AMEA Radiasiya Problemleri Institutunda nuve enerjisinin dinc meqsedlerle istifadesi radiasiya tehlukesizliyi yuksek enerjiler kimyasi radioekologiya radiasiya materialsunasligi istiqametleri uzre aparilan elmi tedqiqat islerinin dunya elmine inteqrasiyasini temin etmek meqsedi qarsiya qoyulmusdur Hele kecen esrin 70 ci illerinden baslayaraq Radiasiya Tedqiqatlari Sektoru SSRI Elmler Akademiyasinin Neft kimya sintezi Kimyevi Fizika L Y Karpov adina Fizika kimya Institututlari Belarusiya EA nin Atom energetikasi Institutu Gurcustan EA nin Fizika Qeyri uzvu ve Elektrokimya Institutlari ve Moskva Dovlet Universiteti ile six elmi emekdasliq yaradilmisdi 1980 ci illerde Atom hidrogen energetikasi istiqametinde I V Kurcatov adina Atom enerjisi Institutu Yanar qazintilar Institutu ve SSRI nin diger elmi merkezleri ile meqsedli kompleks Proqramlar cercivesinde elmi tedqiqat ve kadr hazirligi uzre birge fealiyyetle heyata kecirilmisdir Azerbaycan Respublikasinin musteqilliyini berpa etmesi ve 2002 ci ilde Institutun Atom enerjisi uzre Beynelxalq Agentliye daxil olmasi ile beynelxalq elaqeler genislenmisdir Atom Enerjisi uzre Beynelxalq Agentlik AEBA Amerika Birlesmis Statlarinin Energetika Nazirliyinin Nuve Tehlukesizlik Deportamenti NATO ABS Mulki Arasdirmalar Fondu CRDF ile beynelxalq proqramlar cercivesinde isler davam etdirilmisdir 2012 ci il erzinde AEBA ile AMEA nin ilk layihesi olan Radiasiya Problemleri Institutunun bazasinda Beynelxalq Nuve Melumatlar Merkezi oz fealiyyetini ugurla davam etdirib ABS Energetika Nazirliyi Nuve Tehlukesizlik Deportamentinin Radioloji Tehlukenin Azaldilmasina dair Beynelxalq layihesi cercivesinde RPI Azerbaycan Respublikasinda Radioaktiv materiallarin menbelerin ve qurgularin fiziki mudafiesinin guclendirilmesine dair islere elmi metodik rehberlik edir 2005 ci ilde Respublikamizda movcud olan radioaktiv menbelerin fiziki mudafiesi guclendirilmis ve yuksek seviyyeli radioaktiv materiallarin saxlanmasi ucun xususi anbarin tikintisine 2006 ci ilden baslanaraq Azerbaycan Respublikasinda movcud olan radioaktiv menbelerden istifade olunan obyektlerin fiziki muhafizesinin guclendirilmesine dair isler heyata kecirilir Amerika Birlesmis Statlari CRDF Fondu Fiziki etraf muhitin tedqiqi merkezinin inkisafi layihesi heyata kecirilir layihenin muddeti 2002 2016 ci illerdir Bu muqavilenin maliyyelesmesi 2006 ci ilde basa catib Sonraki illerde alinan avadanliqlarin is rejimine nezaret heyata kecirilir ABS nin Energetika Nazirliyinin Milli Nuve Tehlukesizliyi Administrasiyasinin Mudafienin Ikinci Xetti Proqrami cercivesinde Azerbaycan Respublikasinin dovlet serhed kecid menteqelerinde radiasiya askarlayan avadanliqlarin qurasdirilmasi isi heyata kecirilir ve Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 17 1745 95 22 11 sayli 29 noyabr 2007 ci il tarixli derkenarina esasen AMEA nin Radiasiya Problemleri Institutu radiasiya askaredici cihazlarin kalibre ve temir islerinin aparilmasi elece de bu cihazlarin istismar edilmesi sahesinde telimlerin heyata kecirilmesi uzre selahiyyetli qurum teyin edilmisdir Mudafienin Ikinci Xetti Proqrami cercivesinde Institutun Nuve ve Radiasiya Tehlukesizliyi uzre Ekspertiza Merkezi nin emakdaslari muvafiq telimler kecmisler ve mutemadi olaraq serhedlerde qurasdirilmis radiasiyani askar eden avadanligin ve cihazlarin istismar ve kalibre islerini heyata kecirirler Hal hazirda bu isler ugurla davam etdirilir Ukrayna Elmi Texniki Merkezinin 2012 ci ilde elan etdiyi musabiqede institutun bir layihesi maliyyelesdirilmisdir RPI ile Lomonosov adina MDU nin Biologiya ve Fizika fakultelerinin Biofizika kafedrasinin biofizika radiasiyasi radioekologiya radio ve foto biologiya sahesinde elmi texniki emekdasligi haqqinda razilasma qurulmusdur MDU nun torpaqsunastliq fakultesi ve AMEA Radiasiya Problemleri Institutu arasinda elmi texniki emekdasliq haqqinda muqavile imzalanmisdir Ukrayna Respublikasinin Xarkov Fizika Texniki Institutu ile detektorlar ve nuve tehlukesizliyinin elmi esaslari uzre elaqeler yaradilmisdir Ozbekistan Respublikasi Nuve Fizikasi Institutu ile radiasiya fizikasi ve nuve fizikasi sahesinde isler aparilir Belarus Dovlet Universitetinin A N Sevcenko adina Tetbiqi Fizikanin Problemleri Institutu ile AiiiBvi layvari monokristallarin yungul atomlarin ion sualanmasi ile asqarlanmasi istiqametinde emekdasliq muqavilesi imzalanmisdir Sitat sehvi lt ref gt acilis teqi sehv formalasdirilib ve ya adi etibarsizdirIstinadlar Radiasiya Problemleri Institutu http irp science az az 2022 08 15 tarixinde Istifade tarixi 23 iyun 2022