Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Quercus macranthera (lat. Quercus macranthera) — fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinə aid bitki növü.
| Şərq palıdı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Şərq palıdı | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Təbii yayılması:
Yаbаnı hаldа Qаfqаzdа və Yаxın Şərqdə bitir. Аzərbаycаnın еndеm bitkisi оlub, ilk dəfə Tаlış zonasındа təsvir еdilmişdir.
Botaniki təsviri:
Hündürlüyü 30 m-ə, gövdəsinin diаmеtri 60 sm-ə çаtаn аğаcdır. Gövdəsinin qаbığı qаlın, bоzumtul-qəhvəyi rəngdədir, yuxаrıyа dоğru nаzikləşir. Budаqlаrı sıx, sаrımtıl-bоz tüklüdür. Zоğlаrı və tumurcuğu sıx tükcüklüdür. Yаrpаğı 8-12sm uzunluqdа, 3-12 sm еnində, dərivаri, tərs-yumurtаvаri və yа uzunsоvdur. Qаidəsi pаzvаri və yа ürəkşəkillidir. Yаrpаq аyаsı sıx tüklü, üst tərəfdən tünd yаşıl, çılpаq, аlt tərəfdən bоz və yа bоzumtul-sаrıdır. Yаrpаq sаplаğı 1-2 sm uzunluqdаdır. Dişicikli çiçəkləri dərin bölümlü çiçək yаnlığınа mаlikdir. Еrkəkcikli çiçəkləri düzünə uzаnаn sütuncuqdаn ibаrətdir. Qоzаsı sıx tüklü mеyvə sаplаğındа yеrləşərək, 2-2,5 sm uzunluqdаdır. Qərzəklərin pulcuqlаrının uclаrı qоnur, tüklü, hər tərəfdən sıxılmış, аşаğı hissəsi еnli оlub, neştərvаridir. Mаy аyındа çiçəkləyir, mеyvəsi sеntyаbr-оktyаbr аylаrındа yеtişir. 450 ilə qədər yаşаyır.
Еkоlоgiyаsı:
İşıqsеvən mеzо-ksеrоfitdir. Şərq pаlıdı qurаqlığа və sоyuğа dаvаmlı, tоrpаğа tələbkаrdır.
Аzərbаycаndа yаyılmаsı:
Digər növlərdən kiçik ölçüləri və iri, gözəl yаrpаqlаrı ilə fərqlənir. Оduncаğı çоx möhkəm оlduğu üçün tikinti mаtеriаlı kimi istifаdə еdilir. Оduncаğı və qаbığındа аşı mаddəsi vаrdır. Pаrklаrdа əkilməsi məsləhətdir.
İstifаdəsi:
Tək əkinlərdə, mеşəsаlmаdа, parkların yaşıllaşdırılmasında istifаdəsi məqsədyönlüdür.
Ümumi yayılması:
Rusiya (Dağıstan), İran və Türkiyədə təbii halda yayılmışdır.
Azərbaycanda yayılması:
Quba, Naxçıvan MR və Lənkəran dağlarında təbii arealı vardır.
Statusu:
Azərbaycanın nadir bitkisidir. LC.
Bitdiyi yer:
Qarışıq meşələrdə, dərə, çay kənarlarında, dağ yamaclarında, 1400–1600 m yüksəkliklərdə rast gəlinir.
Təbii ehtiyatı:
Çoxda geniş ərazidə yayılmamışdır.
Bioloji xüsusiyyətləri:
Hündürlüyü 30 m-ə, diametri 60 sm-ə çatan ağacdır. Gövdələrinin qabığı qalın, bozumtul-qəhvəyi rəngdədir. Budaqları sarımtıl-boz tüklü, sıxdır. Yarpaqları 8-12 sm uzunluqda, 3-12 sm enində, tərs yumurtavarı və ya uzunsov, sıx, dərivarı, qaidəsi pazvarı və ya ürəkşəkilli, kənarları dalğavari, iri, 8-12 dilimlidir və qışda tökü-ləndir. Yarpaqaltlıqları 1,5 sm uzunduqda olub tüklü, tökülməyəndir, Uclardan qısa, küt dilimli, hər tərəfdən 8-12 ədəd dilimli olub, küt tamkənarlı dərin, uzunsov və ya iri oyuqlu dilimlərə malikdir. Ust tərəfdən tünd-yaşıl, çılpaq, alt tərəfdən boz və ya bozumtul sarı, sıx tüklüdür. Yarpaqların saplağı 1-2 sm uzunluqdadır. Dişicik çiçəkləri çiçək yanlığı dərin bölümlüdür. Erkəkcik çiçəkləri düzünə uzanan sütuncuqdan ibarətdir. Zoğları və tumurcuğu sıx tükcüklüdür və bu əlamətinə görə başqa palıd növlərindən fərqlənir. Qozalar 2-2,5 sm uzunluqda olub, 4 mm uzunluqda qısa, sıx tüklü meyvə saplağında yerləşir. Çanaqcıq yarımşar formalı olub, qozanı 1-3 sm-ə qədər əhatə edir. Çiçəklənməsi yar-paqlanması ilə bir vaxtda gedir, may ayında çiçəkləyir, meyvəsi sentyabr-oktyabr aylarında yetişir.
Çoxalması:
Təbiətdə toxum vasitəsilə çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri:
Başlıca olaraq insan fəaliyyətinin təsiridir.
Becərilməsi:
Mədəni şəraitdə becərilir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri:
Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur.
Zəruri qoruma tədbirləri:
Azərbaycanın “Qirmızı Kitabı”na daxil edil-məsi tövsiyə olunur.
İstinadlar
http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. T.S.Məmmədov
Məlumat mənbələri
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
İstinad
- Флора Азербайджана. т.5. 1954; Флора Kaвkaзa. т.5. 1954;
- Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
- Azərbaycan flora-sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh
Деревья и кустарники СССР. т.2. 1951; Флора Азербайджана. т.3. 1952; Azərbaycanın ağac və kolları. II cild. 1964; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”. 1989; Azər-baycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008; Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. 2008; Naxçıvan MR-nın flora müxtəlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Quercus macranthera lat Quercus macranthera fistiqkimiler fesilesinin palid cinsine aid bitki novu Serq palidiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste FistiqciceklilerFesile FistiqkimilerYarimfesile Cins Palid Serq palidiBeynelxalq elmi adiQuercus macranthera Hohen 1838Sekil axtarisiNCBI 525000EOL 1151462Tebii yayilmasi Yabani halda Qafqazda ve Yaxin Serqde bitir Azerbaycanin endem bitkisi olub ilk defe Talis zonasinda tesvir edilmisdir Botaniki tesviri Hundurluyu 30 m e govdesinin diametri 60 sm e catan agacdir Govdesinin qabigi qalin bozumtul qehveyi rengdedir yuxariya dogru naziklesir Budaqlari six sarimtil boz tukludur Zoglari ve tumurcugu six tukcukludur Yarpagi 8 12sm uzunluqda 3 12 sm eninde derivari ters yumurtavari ve ya uzunsovdur Qaidesi pazvari ve ya ureksekillidir Yarpaq ayasi six tuklu ust terefden tund yasil cilpaq alt terefden boz ve ya bozumtul saridir Yarpaq saplagi 1 2 sm uzunluqdadir Disicikli cicekleri derin bolumlu cicek yanligina malikdir Erkekcikli cicekleri duzune uzanan sutuncuqdan ibaretdir Qozasi six tuklu meyve saplaginda yerleserek 2 2 5 sm uzunluqdadir Qerzeklerin pulcuqlarinin uclari qonur tuklu her terefden sixilmis asagi hissesi enli olub nestervaridir May ayinda cicekleyir meyvesi sentyabr oktyabr aylarinda yetisir 450 ile qeder yasayir Ekologiyasi Isiqseven mezo kserofitdir Serq palidi quraqliga ve soyuga davamli torpaga telebkardir Azerbaycanda yayilmasi Diger novlerden kicik olculeri ve iri gozel yarpaqlari ile ferqlenir Oduncagi cox mohkem oldugu ucun tikinti materiali kimi istifade edilir Oduncagi ve qabiginda asi maddesi vardir Parklarda ekilmesi meslehetdir Istifadesi Tek ekinlerde mesesalmada parklarin yasillasdirilmasinda istifadesi meqsedyonludur Umumi yayilmasi Rusiya Dagistan Iran ve Turkiyede tebii halda yayilmisdir Azerbaycanda yayilmasi Quba Naxcivan MR ve Lenkeran daglarinda tebii areali vardir Statusu Azerbaycanin nadir bitkisidir LC Bitdiyi yer Qarisiq meselerde dere cay kenarlarinda dag yamaclarinda 1400 1600 m yuksekliklerde rast gelinir Tebii ehtiyati Coxda genis erazide yayilmamisdir Bioloji xususiyyetleri Hundurluyu 30 m e diametri 60 sm e catan agacdir Govdelerinin qabigi qalin bozumtul qehveyi rengdedir Budaqlari sarimtil boz tuklu sixdir Yarpaqlari 8 12 sm uzunluqda 3 12 sm eninde ters yumurtavari ve ya uzunsov six derivari qaidesi pazvari ve ya ureksekilli kenarlari dalgavari iri 8 12 dilimlidir ve qisda toku lendir Yarpaqaltliqlari 1 5 sm uzunduqda olub tuklu tokulmeyendir Uclardan qisa kut dilimli her terefden 8 12 eded dilimli olub kut tamkenarli derin uzunsov ve ya iri oyuqlu dilimlere malikdir Ust terefden tund yasil cilpaq alt terefden boz ve ya bozumtul sari six tukludur Yarpaqlarin saplagi 1 2 sm uzunluqdadir Disicik cicekleri cicek yanligi derin bolumludur Erkekcik cicekleri duzune uzanan sutuncuqdan ibaretdir Zoglari ve tumurcugu six tukcukludur ve bu elametine gore basqa palid novlerinden ferqlenir Qozalar 2 2 5 sm uzunluqda olub 4 mm uzunluqda qisa six tuklu meyve saplaginda yerlesir Canaqciq yarimsar formali olub qozani 1 3 sm e qeder ehate edir Ciceklenmesi yar paqlanmasi ile bir vaxtda gedir may ayinda cicekleyir meyvesi sentyabr oktyabr aylarinda yetisir Coxalmasi Tebietde toxum vasitesile coxalir Tebii ehtiyatinin deyisilmesi sebebleri Baslica olaraq insan fealiyyetinin tesiridir Becerilmesi Medeni seraitde becerilir Qebul edilmis qoruma tedbirleri Qebul edilmis qoruma tedbiri yoxdur Zeruri qoruma tedbirleri Azerbaycanin Qirmizi Kitabi na daxil edil mesi tovsiye olunur Istinadlarhttp dendrologiya az page id 112 2019 11 17 at the Wayback Machine Azerbaycan Dendroflorasi III cild Baki Elm 2016 400 seh T S MemmedovMelumat menbeleriTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin Nadir Agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh IstinadFlora Azerbajdzhana t 5 1954 Flora Kavkaza t 5 1954 Azerbaycanin agac ve kollari I cild 1961 Azerbaycan flora sinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Tofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh Derevya i kustarniki SSSR t 2 1951 Flora Azerbajdzhana t 3 1952 Azerbaycanin agac ve kollari II cild 1964 Azerbaycanin Qirmizi ve Yasil Kitablari na tovsiye olunan bitki ve bitki formasiyalari 1996 Azerbaycanin Qirmizi Kitabi 1989 Azer baycan florasinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Naxcivan Muxtar Respublikasi florasinin taksonomik spektri 2008 Naxcivan MR nin flora muxtelifliyi ve onun nadir novlerinin qorunmasi 2011