Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qlobal Mövqe təyinetmə Sistemi (ingiliscə GPS — Global Positioning System) dünya üzrə tətbiq olunan naviqasiya sistemdir. Bu ilk dəfə olaraq 1980-ci ildə ABŞ müdafiə nazirliyi tərəfindən (NAVSTAR-GPS) mövqe təyinetmə və vaxt ölçmə üçün yaradılıb inkişaf etdirilmişdir. Bu sistem peyk şəbəkələrindənibarət olmaqla, fasiləsiz rejimdə işləyərək Yerə elektromaqnit siqnalları göndərir. Bu siqnallar xüsusi qurğularla (qəbuledicilər) qəbul edilir. Bu qəbuledicilərlə peyklərə qədər olan məsafəni, yer səthindəki obyektin yerini yüksək dəqiqliklə müəyyən etmək olur.
Qlobal Mövqe təyinetmə Sistemi xüsusi qəbuledicinin köməyilə dünyanın istənilən nöqtəsində koordinatların (dəqiqlik 1–100 metr aralığında dəyişə bilər), eləcə də Yer səthində və fəzada müxtəlif obyektlərin hərəkət sürətinin avtomatik olaraq tez təyin olunmasına imkan verən peyk sistemi. ABŞ hökumətinə məxsus 24 geostasionar peykdən ibarətdir. Mülki məqsədlər üçün 1575.42 MHs, hərbi məqsədlər üçün isə 1227.6 MHs tezliyindən istifadə edir. GPS qəbulediciləri avtomobillər üçün naviqasiya sistemləri, eləcə də cib kompüterləri və hücrəsəl telefonlarda quraşdırılan modullar şəklində istehsal olunur.
NAVSTAR-GPS sisteminin tətbiqi ilə ABŞ dəniz donanması üçün təyin olunmuş köhnə NNSS (Tranzit) və atom bombalarının yerini təyinetmə sisitemi Velanı əvəz etdi.
NAVSTAR-GPS (ingiliscə: Navigational Satellite Timing and Ranging — Global Positioning System) rəsmi olaraq 17 iyul 1995-ci ildən istifadə olunmağa başlamışdır.
Hal-hazırda mobil telefonların işlənməsində də GPS sistemlərdən istifadə olunur.
Bu sistemin işləmə prinsipi daimi olaraq mövqesini dəyişən və dəqiq vaxt verən peyklərə əsaslanır. Bu peyklərin siqnalları əsasında GPS qəbuledici öz mövqeyini və sürətini təyinedə bilər. Nəzəri olaraq bunun üçün 3 peykdən qələn siqnal kifayət edir.Praktikada GPS qəbuledicilərin öz saatları olmur. Ona görə də burada dördüncü peykdən istifadə edilir ki, qəbuledici üçün dəqiq saatı təyin etmək mümkün olsun.
GPS sistemlərindən hərkət edən obyektin mövqeyi, sürəti və hətta hərəkət istiqamətini təyin etmək mümkündür.
GPS-in iş prinsipi koordinatları dəqiq məlum olan və başlanğıc dayaq nöqtələrin funksiyasının yerinə yetirən yerin yüksəkorbital süni naviqasiya peyklərinin bir qrupuna qədər ölçülən məsafələrə görə obyektlər yerinin təyininə əsaslanır Sistemin əsas mahiyyəti hər hansı bir obyektin yerləşdiyi yeri, o cümlədən onun koordinatlarını, dəniz səviyyəsindən yüksəkliyini, hərəkət istiqamətini və sürətini dəqiqliklə müəyyən etməyə imkan verir. Bundan başqa, GPS-in köməyi ilə vaxtı 1 nanosaniyəyə qədər dəqiqliklə təyin etmək mümkündür.
GPS nədən ibarətdir?
GPS ümumi şəbəkədə birləşdirilmiş Yerin müəyyən miqdarda süni peyklərindən (NAVSTAR peyk sistemləri timsalında) və yerüstü izləmə stansiyalarından ibarətdir.
Müasir peyklərin hər biri öz gövdəsində yüksək texnologiyalı avadanlıqlar daşıyır. Bunlardan ən əsasları aşağıdakılardır:
· atom saatı;
· batareya (kadium-nikelli);
· günəş batareyası (gücü 1136 Vt);
· peyklərin idarə olunması üçün kiçik dalğa diapazonlu anten;
· istifadəçilərlə rabitə üçün uzundalğalı diapazona malik anten.
Abonent avadanlığı kimi fərdi GPS-qəbuledicilərindən istifadə olunur. Bu qəbuledicilər peyklərdən siqnalları qəbul edərək onların hesablanmasını həyata keçirməklə özünün durduğu yeri müəyyən edir. Hal-hazırda istifadə olunan bəzi fərdi GPS-qəbuledicilərinin ölçüsü adi mobil telefonun ölçüsü kimi olmaqla, çəkisi 100 qramlarla ölçülür.
NAVSTAR peyk sistemi nədir?
NAVSTAR peyk sisteminə Yerin 24 süni peyki daxildir. Bu süni peyklər 6 müxtəlif dairəvi orbitdə hərəkət etməklə, bir-birinə nisbətdə 60° bucaq altında yerləşirlər. Hər bir dairəvi orbitdə 4 süni peyk hərəkət etdiyi üçün cəmi 24 peykin olması lazımdır. Hər bir peyk Yer ətrafında 20180 metr yüksəkliyində 12 saata dövr üdir. 24 peyk Yer kürəsinin istənilən nöqtəsində sistemin işləməsini təmin edir, lakin ehtiyat üçün peyklərin sayının çox olması lazım gəlir. Məhz bu sə- bəbdən, 2010-cu ildə peyklərin sayı 31-ə çatdırılmışdır. Peyklərin hər birinin çəkisi 787 kq, boyu isə günəş batareyası ilə birlikdə 5 metrdən artıqdır. Hər bir peykin gövdəsində 10 9 -saniyə dəqiqliyə malik olan atom saatları quraşdırılmışdır. Bundan başqa, peykdə hesablama kodlaşdırma qurğuları və 1575 MHs tezlikdə işləyən 50 Vt gücündə ötürücü yerləşdirilmişdir.
NAVSTAR peyk sisteminin yaranma tarixini 1978-ci ilin fevral ayından hesablamaq olar, belə ki, məhz həmin gün bu sistemin ilk peyki orbitə çıxarılmışdır. Hər bir peykin xidmət müddəti təxminən 10 il nəzərdə tutulduğundan, yeni peyklərin istehsalı və istismar müddəti başa çatmış köhnə peykləri əvəz etmək üçün orbitə çıxarılması ümumi bir proqram kimi nəzərdə tutulmuşdur. Sistemə daxil olan 24 peykin düzəldilməsi və orbitə çıxarılması 12 milyard dollara başa gəlir.
Peyklər Yerə hansı informasiyanı ötürür?
Peyklər hər millisaniyədən bir Yerə aşağıdakı məlumatları ötürürlər:
· Öz statusu (sistemin düzgün işləməsi və ya hər hansı çatışmazlığın olub olmaması haqqında);
· Cari tarix (gün, ay, il);
· Cari vaxt;
· Almanax məlumatları;
· Məlumatlar məcmusunun dəqiq göndərilmə vaxt
Almanax nədir?
Almanax bütün peyklərin orbital məlumatlarını özündə əks etdirir. Almanaxda olan informasiyalara əsasən bilmək olar ki, hər bir peyk, günün istənilən vaxtında səmanın harasında olmalıdır. Ümumiyyətlə, GPS peykləri iki cür məlumat (verilənlər) ötürürlər, bunlardan biri almanax, digəri isə efiıııeris adlanır.
Almanax bütün peyklərin orbitləri haqqında informasiyını özündə birləşdirir. Hər bir peyk bütün peyklər üçün almanax ötürür. Almanaxın məlumatları yüksək dəqiqliyə malik olmurlar və bir neçə ay müddətində keçərli sayılırlar.
Eflmeris məlumatları isə hər bir peyk üçün orbit və saat parametrləri üzrə çox dəqiq məlumatlara malik olurlar. Bu isə koordinatların dəqiq müəyyən edilməsi üçün zəruridir.
Hər bir GPS peyki, almanaxdan fərqli olaraq, yalnız öz efımeris məlumatlarını ötürür ki, onlar da 30 dəqiqə ərzində keçərlidirlər. Peyklər hər 30 saniyədən bir öz efimerislərini ötürürlər. Əgər GPS 30 dəqiqədən artıq müddətə söndürülüb, sonra yenidən yandırılmışdırsa, onda həmin GPS ona məlum olan almanax əsasında peykləri axtarmağa başlayır. GPS-qəbuledici peyki tapan zaman, ekranda siqnalın gücünü əks etdirən sütun hələ boş olur. Bu zaman hələ efımeris məlumatlarının toplanma prosesi gedir. Hər bir peykin efımerisi qəbul olunduqdan sonra ona müvafıq siqnal gücü qara rəngə boyanır və peykdən alınmış məlumatlar naviqasiya üçün yararlı hesab olunur. Əgər GPS-qəbuledicinin enerji mənbəyi 30 dəqiqədən az müddət ərzində söndürülüb yenidən yandırılarsa, o zaman qəbuledici peykləri çox tez tapar, çünki belə olduqda efimeris məlumatlarını yenidən toplamaq lazım gəlmir. Bu proses "qaynar" start adlanır.
GPS-qəbuledicinin əsas mahiyyəti nədən ibarətdir?
GPS-qəbuledicilərinin tətbiq sahəsi çox genişdir. GPS sistemi quruda, suda və yerətrafı məkanda istənilən nöqtədə ınövqeyi müəyyən etməyə imkan verir. Geniş diapazona malik olan tətbiq sahəsindən, bir neçə yüz dollarla on min dollarlar arasında dəyişən qiymətindən asılı olaraq, müxtəlif GPS-qəbuledicilər mövcuddur. Ümumi şəkildə götürsək (GPS-qəbuledici modellərinin tam spektrini 4 böyük qrupa bölmək olar:
Fərdi GPS-qəbulediciləri;
Avtomobil GPS-qəbulediciləri;
Dəniz GPS-qəbulediciləri;
Aviasiya GPS-qəbulediciləri.
Fərdi GPS-qəbulediciləri adından da göründüyü kimi fərdi istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu modelləri fərqləndirən əsas cəhətlər onların qabarit ölçülərinin kiçikliyindən, xidməti funksiyalarının genişliyindən ibarətdir. Xidmət fünksiyalarının genişliyi dedikdə, baza funksiyası olan və hərəkət marşrutunun hesablanması və formalaşdırılması da daxil olan naviqasiyadan başlayaraq, elektron poçtun qəbulu və ötürülməsi funksiyasına qədər imkanlar nəzərdə tutulur.
Avtomobil GPS-qəbulediciləri istənilən yerüstü nəqliyyat vasitəsində qurula bilər və hərəkətin parametrlərini dispetçer məntəqəsinə avtomatlaşdırılmış şəkildə ötürmək üçün qəbuledici-ötürücü qurğuya qoşulur.
Dəniz GPS-qəbulediciləri ultrasəs exolotları ilə təchiz olunur. Bu qəbuledicilər əlavə olaraq konkret sahil rayonları üçün kartoqrafıya və hidroqrafıya informasiyalı katriclərlə təhchiz olunurlar. Katricləri əvəzləmək mümkündür.
Aviasiya GPS-qəbulediciləri aviasiyada uçuşun təmin olunması üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Avtomobil, dəniz və aviasiya GPS-qəbuledicilərini ümumi şəkildə naviqasiya GPS-qəbulediciləri kimi birləşdirsək, onları yuxarıdakı şəkildəki kimi təsvir etmək olar (şək. 6.3):
Kadastr, yerquruluşu, xəritələşdirmə və tikinti işlərinin koordinasiyasında təkcə qəbuledicilərdən deyil, həmçinin tam kompleks sistemlərdəh istifadə edilir. Belə ki, bu cür işlərdə ölçü dəqiqliyi millimetrlərlə ölçülə bilir. GPS və digər müvafiq texniki avadanlıqlardan birgə istifadə etməklə ölçü-informasiya sistemləri yaratmaq mümkündür.
Hal-hazırda müxtəlif şirkətlərin istehsalı olan GPS qurğuları mövcuddur və onlardan istifadə geniş miqyas almışdır.
Fərdi GPS qurğuları da geniş tətbiq olunmaqdadır. Onlardan ən geniş yayılanlardan Garmin, Magellan, Cobra və s. kimi şirkətlərin məhsullarını göstərmək olar.
Mövqe müəyyən etmək üçün digər sistemlər mövcuddurmu?
Rusiyanın hərbi-kosmik sənayesi tərəfındən yuxarıda bəhs edilən sistemin alternativi kimi QLONASS peyk sistemi yaradılmışdır. Bu sistem mövqe müəyyən etməkdə yüksək dəqiqliyi təmin etsə də, onun etibarlılığı və istehlak xüsusiyyətləri NAVSTAR sistemindən zəif olduğu üçün, geniş tətbiq sahəsində uğurlar qazana bilməmişdir.
Ədəbiyyat
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Ayrıca baxın
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qlobal Movqe teyinetme Sistemi ingilisce GPS Global Positioning System dunya uzre tetbiq olunan naviqasiya sistemdir Bu ilk defe olaraq 1980 ci ilde ABS mudafie nazirliyi terefinden NAVSTAR GPS movqe teyinetme ve vaxt olcme ucun yaradilib inkisaf etdirilmisdir Bu sistem peyk sebekelerindenibaret olmaqla fasilesiz rejimde isleyerek Yere elektromaqnit siqnallari gonderir Bu siqnallar xususi qurgularla qebulediciler qebul edilir Bu qebuledicilerle peyklere qeder olan mesafeni yer sethindeki obyektin yerini yuksek deqiqlikle mueyyen etmek olur Qlobal Movqe teyinetme Sistemi xususi qebuledicinin komeyile dunyanin istenilen noqtesinde koordinatlarin deqiqlik 1 100 metr araliginda deyise biler elece de Yer sethinde ve fezada muxtelif obyektlerin hereket suretinin avtomatik olaraq tez teyin olunmasina imkan veren peyk sistemi ABS hokumetine mexsus 24 geostasionar peykden ibaretdir Mulki meqsedler ucun 1575 42 MHs herbi meqsedler ucun ise 1227 6 MHs tezliyinden istifade edir GPS qebuledicileri avtomobiller ucun naviqasiya sistemleri elece de cib komputerleri ve hucresel telefonlarda qurasdirilan modullar seklinde istehsal olunur NAVSTAR GPS sisteminin tetbiqi ile ABS deniz donanmasi ucun teyin olunmus kohne NNSS Tranzit ve atom bombalarinin yerini teyinetme sisitemi Velani evez etdi NAVSTAR GPS ingilisce Navigational Satellite Timing and Ranging Global Positioning System resmi olaraq 17 iyul 1995 ci ilden istifade olunmaga baslamisdir Hal hazirda mobil telefonlarin islenmesinde de GPS sistemlerden istifade olunur Bu sistemin isleme prinsipi daimi olaraq movqesini deyisen ve deqiq vaxt veren peyklere esaslanir Bu peyklerin siqnallari esasinda GPS qebuledici oz movqeyini ve suretini teyinede biler Nezeri olaraq bunun ucun 3 peykden qelen siqnal kifayet edir Praktikada GPS qebuledicilerin oz saatlari olmur Ona gore de burada dorduncu peykden istifade edilir ki qebuledici ucun deqiq saati teyin etmek mumkun olsun GPS sistemlerinden herket eden obyektin movqeyi sureti ve hetta hereket istiqametini teyin etmek mumkundur GPS in is prinsipi koordinatlari deqiq melum olan ve baslangic dayaq noqtelerin funksiyasinin yerine yetiren yerin yuksekorbital suni naviqasiya peyklerinin bir qrupuna qeder olculen mesafelere gore obyektler yerinin teyinine esaslanir Sistemin esas mahiyyeti her hansi bir obyektin yerlesdiyi yeri o cumleden onun koordinatlarini deniz seviyyesinden yuksekliyini hereket istiqametini ve suretini deqiqlikle mueyyen etmeye imkan verir Bundan basqa GPS in komeyi ile vaxti 1 nanosaniyeye qeder deqiqlikle teyin etmek mumkundur GPS neden ibaretdir GPS umumi sebekede birlesdirilmis Yerin mueyyen miqdarda suni peyklerinden NAVSTAR peyk sistemleri timsalinda ve yerustu izleme stansiyalarindan ibaretdir Muasir peyklerin her biri oz govdesinde yuksek texnologiyali avadanliqlar dasiyir Bunlardan en esaslari asagidakilardir atom saati batareya kadium nikelli gunes batareyasi gucu 1136 Vt peyklerin idare olunmasi ucun kicik dalga diapazonlu anten istifadecilerle rabite ucun uzundalgali diapazona malik anten Abonent avadanligi kimi ferdi GPS qebuledicilerinden istifade olunur Bu qebulediciler peyklerden siqnallari qebul ederek onlarin hesablanmasini heyata kecirmekle ozunun durdugu yeri mueyyen edir Hal hazirda istifade olunan bezi ferdi GPS qebuledicilerinin olcusu adi mobil telefonun olcusu kimi olmaqla cekisi 100 qramlarla olculur NAVSTAR peyk sistemi nedir NAVSTAR peyk sistemine Yerin 24 suni peyki daxildir Bu suni peykler 6 muxtelif dairevi orbitde hereket etmekle bir birine nisbetde 60 bucaq altinda yerlesirler Her bir dairevi orbitde 4 suni peyk hereket etdiyi ucun cemi 24 peykin olmasi lazimdir Her bir peyk Yer etrafinda 20180 metr yuksekliyinde 12 saata dovr udir 24 peyk Yer kuresinin istenilen noqtesinde sistemin islemesini temin edir lakin ehtiyat ucun peyklerin sayinin cox olmasi lazim gelir Mehz bu se bebden 2010 cu ilde peyklerin sayi 31 e catdirilmisdir Peyklerin her birinin cekisi 787 kq boyu ise gunes batareyasi ile birlikde 5 metrden artiqdir Her bir peykin govdesinde 10 9 saniye deqiqliye malik olan atom saatlari qurasdirilmisdir Bundan basqa peykde hesablama kodlasdirma qurgulari ve 1575 MHs tezlikde isleyen 50 Vt gucunde oturucu yerlesdirilmisdir NAVSTAR peyk sisteminin yaranma tarixini 1978 ci ilin fevral ayindan hesablamaq olar bele ki mehz hemin gun bu sistemin ilk peyki orbite cixarilmisdir Her bir peykin xidmet muddeti texminen 10 il nezerde tutuldugundan yeni peyklerin istehsali ve istismar muddeti basa catmis kohne peykleri evez etmek ucun orbite cixarilmasi umumi bir proqram kimi nezerde tutulmusdur Sisteme daxil olan 24 peykin duzeldilmesi ve orbite cixarilmasi 12 milyard dollara basa gelir Peykler Yere hansi informasiyani oturur Peykler her millisaniyeden bir Yere asagidaki melumatlari otururler Oz statusu sistemin duzgun islemesi ve ya her hansi catismazligin olub olmamasi haqqinda Cari tarix gun ay il Cari vaxt Almanax melumatlari Melumatlar mecmusunun deqiq gonderilme vaxt Almanax nedir Almanax butun peyklerin orbital melumatlarini ozunde eks etdirir Almanaxda olan informasiyalara esasen bilmek olar ki her bir peyk gunun istenilen vaxtinda semanin harasinda olmalidir Umumiyyetle GPS peykleri iki cur melumat verilenler otururler bunlardan biri almanax digeri ise efiiiieris adlanir Almanax butun peyklerin orbitleri haqqinda informasiyini ozunde birlesdirir Her bir peyk butun peykler ucun almanax oturur Almanaxin melumatlari yuksek deqiqliye malik olmurlar ve bir nece ay muddetinde kecerli sayilirlar Eflmeris melumatlari ise her bir peyk ucun orbit ve saat parametrleri uzre cox deqiq melumatlara malik olurlar Bu ise koordinatlarin deqiq mueyyen edilmesi ucun zeruridir Her bir GPS peyki almanaxdan ferqli olaraq yalniz oz efimeris melumatlarini oturur ki onlar da 30 deqiqe erzinde kecerlidirler Peykler her 30 saniyeden bir oz efimerislerini otururler Eger GPS 30 deqiqeden artiq muddete sondurulub sonra yeniden yandirilmisdirsa onda hemin GPS ona melum olan almanax esasinda peykleri axtarmaga baslayir GPS qebuledici peyki tapan zaman ekranda siqnalin gucunu eks etdiren sutun hele bos olur Bu zaman hele efimeris melumatlarinin toplanma prosesi gedir Her bir peykin efimerisi qebul olunduqdan sonra ona muvafiq siqnal gucu qara renge boyanir ve peykden alinmis melumatlar naviqasiya ucun yararli hesab olunur Eger GPS qebuledicinin enerji menbeyi 30 deqiqeden az muddet erzinde sondurulub yeniden yandirilarsa o zaman qebuledici peykleri cox tez tapar cunki bele olduqda efimeris melumatlarini yeniden toplamaq lazim gelmir Bu proses qaynar start adlanir GPS qebuledicinin esas mahiyyeti neden ibaretdir GPS qebuledicilerinin tetbiq sahesi cox genisdir GPS sistemi quruda suda ve yeretrafi mekanda istenilen noqtede inovqeyi mueyyen etmeye imkan verir Genis diapazona malik olan tetbiq sahesinden bir nece yuz dollarla on min dollarlar arasinda deyisen qiymetinden asili olaraq muxtelif GPS qebulediciler movcuddur Umumi sekilde gotursek GPS qebuledici modellerinin tam spektrini 4 boyuk qrupa bolmek olar Ferdi GPS qebuledicileri Avtomobil GPS qebuledicileri Deniz GPS qebuledicileri Aviasiya GPS qebuledicileri Ferdi GPS qebuledicileri adindan da gorunduyu kimi ferdi istifade ucun nezerde tutulmusdur Bu modelleri ferqlendiren esas cehetler onlarin qabarit olculerinin kicikliyinden xidmeti funksiyalarinin genisliyinden ibaretdir Xidmet funksiyalarinin genisliyi dedikde baza funksiyasi olan ve hereket marsrutunun hesablanmasi ve formalasdirilmasi da daxil olan naviqasiyadan baslayaraq elektron poctun qebulu ve oturulmesi funksiyasina qeder imkanlar nezerde tutulur Avtomobil GPS qebuledicileri istenilen yerustu neqliyyat vasitesinde qurula biler ve hereketin parametrlerini dispetcer menteqesine avtomatlasdirilmis sekilde oturmek ucun qebuledici oturucu qurguya qosulur Deniz GPS qebuledicileri ultrases exolotlari ile techiz olunur Bu qebulediciler elave olaraq konkret sahil rayonlari ucun kartoqrafiya ve hidroqrafiya informasiyali katriclerle tehchiz olunurlar Katricleri evezlemek mumkundur Aviasiya GPS qebuledicileri aviasiyada ucusun temin olunmasi ucun nezerde tutulmusdur Avtomobil deniz ve aviasiya GPS qebuledicilerini umumi sekilde naviqasiya GPS qebuledicileri kimi birlesdirsek onlari yuxaridaki sekildeki kimi tesvir etmek olar sek 6 3 Kadastr yerqurulusu xeritelesdirme ve tikinti islerinin koordinasiyasinda tekce qebuledicilerden deyil hemcinin tam kompleks sistemlerdeh istifade edilir Bele ki bu cur islerde olcu deqiqliyi millimetrlerle olcule bilir GPS ve diger muvafiq texniki avadanliqlardan birge istifade etmekle olcu informasiya sistemleri yaratmaq mumkundur Hal hazirda muxtelif sirketlerin istehsali olan GPS qurgulari movcuddur ve onlardan istifade genis miqyas almisdir Ferdi GPS qurgulari da genis tetbiq olunmaqdadir Onlardan en genis yayilanlardan Garmin Magellan Cobra ve s kimi sirketlerin mehsullarini gostermek olar Movqe mueyyen etmek ucun diger sistemler movcuddurmu Rusiyanin herbi kosmik senayesi terefinden yuxarida behs edilen sistemin alternativi kimi QLONASS peyk sistemi yaradilmisdir Bu sistem movqe mueyyen etmekde yuksek deqiqliyi temin etse de onun etibarliligi ve istehlak xususiyyetleri NAVSTAR sisteminden zeif oldugu ucun genis tetbiq sahesinde ugurlar qazana bilmemisdir EdebiyyatIsmayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Ayrica baxin