Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qazanzəmi — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Cəbrayıl rayonunun Qazanzəmi kəndi Dağ Tumas kənd Sovetindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Qazanzəmi kənd Soveti yaradılmışdır. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur. 28 oktyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir.
| Qazanzəmi | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.260 m |
| Saat qurşağı | |
| | |
Toponimikası
Kəndin adı Qazan (şəxs adı) və zəmi (əkin yeri) sözlərinden ibarət olub, "Qazanın yeri, əkin sahəsi" mənasındadır.
Tarixi
Qazanzəmi kəndi Cəbrayıl bölgəsinin inzibati ərazisinə daxildir. Qazanzəmi kəndinin ətraf ərazisi Xocavənd və Qubadlı rayonlarının torpaqları ilə həmsərhəddir. Qazanzəmi kəndi Cəbrayıl bölgəsinin şimal-qərb sərhəddində yerləşən ən ucqar yaşayış məntəqəsi olsa da, çox abad kəndlərindən biri idi. Zəhmətdən, əməksevərlikdən qorxusu olmayan kənd əhalisi halal zəhmətləri hesabına özlərinə gözəgəlimli, abad, çox gözəl şərait, gün-güzəran düzəltmişdilər. Iki mərtəbəli və ya kürsülü, aynabəndli, damı dəmirli daş evlər tikdirmiş, qapılarına yaxın-uzaq məsafələrdəki bulaqlardan su xətləri çəkdirmiş, su kalonkaları, əsasən odunla qızdırılan hamamlar tiktirmişdilər. Evlərində bir çoxları isə istilik sistemləri quraşdıraraq müasir tələblərə və şəraitə uyğun həyat tərzi keçirməkdə qərarlı olmuşdular. Kənddə ümumi istifadədə olan təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, ticarət və iaşə müəssisələri də fəaliyyət göstərirdi.
Sovet hakimiyyəti illərinədək uzun əsrlər boyu kənd seçkinləri ancaq mollaxana təhsili ilə kifayətlənmişdilər. Onlar da XVII əsrin ortalarından Nuxa mədrəsəsinin filialı kimi fəaliyyət göstərən Çələbilər kəndinin məsçid və hücrələrində çərəkə təhsili alanlar olmuşdular. Sovet hökuməti tərəfindən savadsızlığın ləğvi ilə bağlı 30-cu illərdə gecə kursları təşkil edilir, 1932-33-cü dərs ilində isə ibtidai təhsil verən müstəqil məktəb – Qazanzəmi kənd dördillik məktəbi açılır. 1947-ci ildə həmin məktəbin bazasında Qazanzəmi kənd yeddillik məktəbi, sonra isə həmin məktəb 1962/63-cü dərs ilində səkizillik, 1987-ci ildə isə ümum orta təhsil verən Qazanzəmi kənd orta məktəbinə çevrilir. Müxtəlif dövrlərdə isə bir-birinin ardınca kənd kitabxanası, klub, feldşer-mama məntəqəsi, mağaza, bufet-çayxana kimi ayrı-ayrı xidmət sahələri üzrə müvafiq müəssisələr fəaliyyətə başlayır. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, siyahıya almalarda Qazanzəmi kəndi sovet hakimiyyəti illərinədək ayrı bir yaşayış məntəqəsi və ya kənd kimi qeydə alınmamışdır. Siyahıya almalarda əhalisi Tumaslı tayfaları ilə qarışıq halda, bir sırada və bir tərkibdə siyahıya alınmışdılar.
Ancaq sovet hakimiyyəti illərində təsis edilən Dağtumas kənd sovetinın inzibati ərazi vahidində yerləşən yaşayış məntəqələrindən bir kimi adı ayrıca qeydə alınmışdır. Əhalisi başqa kənd icması kimi təsərrüfatbaşına kitablara salınmışdır. Söyüdlü, Xanağabulağı kimi ətrafındakı kiçik yaşayış məntəqələri də onun tərkibində göstərilmişdir. 1933-cü ildə Qazanzəmi, Söyüdlü, Xanağabulağı kəndlərini əhatə edən və mərkəzi malikanəsi Qazanzəmi kəndində yerləşən kolxoz qurulmuş və kolxoza Kalininin adı verilmişdir.
Ilk kolxoz sədri isə 30-cu illərdə "banditlərə" qarşı mübarizə aparmaq üçün təşkil edilən qırmızı partizan dəstələrinə qoşulan Məhəmməd Imiş oğlu seçilmişdi. Lakin üstündən az keçməmiş camaatın təzyiqi ilə onu Mustafa Molla Abasqulu oğlu əvəz etmişdir. Lakin rayon rəhbərliyi yenidən Məhəmməd Imiş oğlunu kolxoz sədri vəzifəsinə qaytarmağa cəhd göstərir. Seçki iclası keçirilərkən rayon nümayəndəsi kolxoz üzvlərinin ciddi müqavimətinə rast gəlir. Bu hadisə 1938-ci ilin qış aylarında baş vermişdir. Sözündən dönməyən rayon nümayəndəsi o zaman belə bir fikir ortaya atır. Kolxoz sədri nə biz deyən, nə də siz deyən şəxs olmayacaq. Özünüzə üçüncü bir şəxsi kolxoz sədri seçməyi məsləhət görürəm. Bu zaman çoxluğun razılığı ilə kəndin ilk komsomolçularından olan və öz diribaşlığı ilə seçilən Ələkbər Məhəmməd oğlu kolxoz sədri seçilir və 4 ilə yaxın daha doğrusu, haqq dünyasına köçənədək bu vəzifədə çalışır. Ələkbər Məhəmməd oğlu haqqında nəql edirlər ki, Böyük Vətən müharibəsi başlayan zaman gənc kolxoz sədri də hərbi səfərbərliyə alınır. Çağırış vərəqəsini alıb evinə gələn Ələkbər Məhəmməd oğlu həmin gün soyunub yatağına girərkən üzünü göylərə tutaraq deyir: "Ya Allahım, əgər mən sabah yola düşəcəyim o uzaq yerlərdə ölüb-qalacağamsa, od-alovun içindən sağ-salamat geri qayıtmayacağamsa elə bu gecə canımı al. Məni o qərib yerlərdə öldürmə". Deyilənə görə həmin gecə sağ-salamat yuxuya gedən Ələkbər Məhəmməd oğlu bir daha yuxusundan ayrılmır, haqq dünyasına köçür. Bir müddət isə həmin vəzifədə yerinə Əmrah Zülfüqar oğlu işləyir. Müharibədən sonrakı illərdə Mustafa Molla Abasqulu oğlu təkrar kolxoz sədri vəzifəsinə seçilir. Lakin bu dəfə onun bəxti gətirmir. Kənddə baş verən oğurluq hadisəsi ilə bağlı gözaltına alınır. Daha doğrusu, "Sovet müəlliminə şər atdığına görə" həbs edilir.
40-cı illərin sonunda Qazanzəmi, , kəndlərini əhatə edən Kalinin adına kolxoz, Çullu kəndində təşkil edilmiş Jdanov adına kolxoz, Dağtumas kəndində fəaliyyət göstərən Vorosilov adına kolxoz, Qarağac, Sofulu, Çələbilər kəndində təşkil olunmuş Qara İlyasov adına kolxoz, təşkil edilmiş M.C.Bağırov adına kolxoz ləğv edilərək onların bazasında mərkəzi malikanəsi kəndində yerləşən iriləşdirilmiş Cdanov adına kolxoz yaradılır. Cdanov adına kolxozun da ömrü uzun olmur. 1963-cü ildə Cdanov adına kolxoz iki yerə bölünür. Sovet hökumətinin əhli-kef rəhbəri N.S.Xuruşovun iriləşdirilmiş kolxoz demokratiyası da özünü doğrultmur.
Yenidən kolxoz bölgüsü aparılarkən mərkəzi malikanəsi Çullu kəndində yerləşən və Qazanzəmi, Söyüdlü, Xanağabulağı kəndlərinin də daxil olduğu ikinci bir təsərrüfat – Xanlar adına kolxoz təşkil edilir. 1971-ci ildə Dağtumas kənd sovetinin inzibati ərazisində dövlət təsərrüfatı yaradılır. Jdanov adına Dağtumas üzümçülük savxozu təşkil edilərkən Xanlar adına kolxoz da ləğv edilərək ərazisi həmin sovxozun tərkibinə daxil edilir. 1980-ci illərin sonunda yenidənqurmanın gətirdiyi abı-hava ilə əlaqədar olaraq sovxozların ləğv edilməsi, xırda təsərrüfatlara bölünməsi prosesi başlayır. Jdanov adına üzümçülük sovxozunun da bazasında üç kolxoz yaradılır. Bunlardan biri də böyük Azərbaycan şairi Məmməd Hüseyn Şəhriyarın adını daşıyan kolxoz olur. Belə ki, mərkəzi malikanəsi yeni qəsəbədə bərqərar olan Dağmaşanlı kəndində yerləşən və Qazanzəmi, Söyüdlü, Xanağabulağı kəndlərini birləşdirən Şəhriyar adına kolxoz təsis edilir.
Coğrafiyası və iqlimi
Kənd rayon mərkəzindən 55 km qərbdə, Qarabağ silsiləsinin Araza sallanan əfsanəvi Gəyən düzündə ətəyi sonuc tapan, ən hündür zirvəsi, dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi 1900 m olan Tumas-Ata dağının arxa hissəsində, onu Ziyarət və Topağac zirvələrindən ayıran Mardarıx dərəsinin quzey çevirməsində, daha doğrusu, günəvər üzündə yerləşir.
Əhalisi
Əhalisinin sayı 01.01.2008-ci ilin statistik məlumatına görə 462 nəfərdir.
İqtisadiyyatı
Kənd əhalisinin əsas məşğuliyyətini heyvandarlıq, taxılçılıq, bağçılıq, üzümçülük, bostan-tərəvəzçilik və arıçılıq təşkil edib.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikasının Bakı, Gəncə və Sumqayıt şəhərlərinin, Abşeron, Ağdaş, Ağsu, Ağcabədi, Balakən, Bərdə, Beyləqan, Vartaşen, Quba, Qutqaşen, Daşkəsən, İmişli, Yevlax, Kəlbəcər, Kürdəmir, Gədəbəy, Goranboy, Laçın, Lerik, Lənkəran, Mirbəşir, Puşkin, Saatlı, Füzuli, Cəbrayıl və Şamxor rayonlarının, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Şuşa rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı". 2022-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-24.
- "Bu kəndlər də işğaldan azad edildi - Prezident elan etdi". qafqazinfo.az (az.). 28 oktyabr 2020. 2020-10-29 tarixində . İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2020.
- Qazanzəmi // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. II cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. 304. ISBN .
Həmçinin bax
 | Cəbrayıl rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qazanzemi Azerbaycan Respublikasinin Cebrayil rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari ile Cebrayil rayonunun Qazanzemi kendi Dag Tumas kend Sovetinden ayrilaraq bu kend merkez olmaqla Qazanzemi kend Soveti yaradilmisdir 1993 cu ilde Ermenistan Respublikasi Silahli Quvveleri terefinden isgal olunmusdur 28 oktyabr 2020 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Silahli Quvveleri terefinden isgaldan azad edilmisdir Qazanzemi39 25 40 sm e 46 44 49 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 260 mSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle QazanzemiToponimikasiKendin adi Qazan sexs adi ve zemi ekin yeri sozlerinden ibaret olub Qazanin yeri ekin sahesi menasindadir TarixiQazanzemi kendi Cebrayil bolgesinin inzibati erazisine daxildir Qazanzemi kendinin etraf erazisi Xocavend ve Qubadli rayonlarinin torpaqlari ile hemserheddir Qazanzemi kendi Cebrayil bolgesinin simal qerb serheddinde yerlesen en ucqar yasayis menteqesi olsa da cox abad kendlerinden biri idi Zehmetden emekseverlikden qorxusu olmayan kend ehalisi halal zehmetleri hesabina ozlerine gozegelimli abad cox gozel serait gun guzeran duzeltmisdiler Iki mertebeli ve ya kursulu aynabendli dami demirli das evler tikdirmis qapilarina yaxin uzaq mesafelerdeki bulaqlardan su xetleri cekdirmis su kalonkalari esasen odunla qizdirilan hamamlar tiktirmisdiler Evlerinde bir coxlari ise istilik sistemleri qurasdiraraq muasir teleblere ve seraite uygun heyat terzi kecirmekde qerarli olmusdular Kendde umumi istifadede olan tehsil sehiyye medeniyyet ticaret ve iase muessiseleri de fealiyyet gosterirdi Sovet hakimiyyeti illerinedek uzun esrler boyu kend seckinleri ancaq mollaxana tehsili ile kifayetlenmisdiler Onlar da XVII esrin ortalarindan Nuxa medresesinin filiali kimi fealiyyet gosteren Celebiler kendinin mescid ve hucrelerinde cereke tehsili alanlar olmusdular Sovet hokumeti terefinden savadsizligin legvi ile bagli 30 cu illerde gece kurslari teskil edilir 1932 33 cu ders ilinde ise ibtidai tehsil veren musteqil mekteb Qazanzemi kend dordillik mektebi acilir 1947 ci ilde hemin mektebin bazasinda Qazanzemi kend yeddillik mektebi sonra ise hemin mekteb 1962 63 cu ders ilinde sekizillik 1987 ci ilde ise umum orta tehsil veren Qazanzemi kend orta mektebine cevrilir Muxtelif dovrlerde ise bir birinin ardinca kend kitabxanasi klub feldser mama menteqesi magaza bufet cayxana kimi ayri ayri xidmet saheleri uzre muvafiq muessiseler fealiyyete baslayir Bunu da qeyd etmek lazimdir ki siyahiya almalarda Qazanzemi kendi sovet hakimiyyeti illerinedek ayri bir yasayis menteqesi ve ya kend kimi qeyde alinmamisdir Siyahiya almalarda ehalisi Tumasli tayfalari ile qarisiq halda bir sirada ve bir terkibde siyahiya alinmisdilar Ancaq sovet hakimiyyeti illerinde tesis edilen Dagtumas kend sovetinin inzibati erazi vahidinde yerlesen yasayis menteqelerinden bir kimi adi ayrica qeyde alinmisdir Ehalisi basqa kend icmasi kimi teserrufatbasina kitablara salinmisdir Soyudlu Xanagabulagi kimi etrafindaki kicik yasayis menteqeleri de onun terkibinde gosterilmisdir 1933 cu ilde Qazanzemi Soyudlu Xanagabulagi kendlerini ehate eden ve merkezi malikanesi Qazanzemi kendinde yerlesen kolxoz qurulmus ve kolxoza Kalininin adi verilmisdir Ilk kolxoz sedri ise 30 cu illerde banditlere qarsi mubarize aparmaq ucun teskil edilen qirmizi partizan destelerine qosulan Mehemmed Imis oglu secilmisdi Lakin ustunden az kecmemis camaatin tezyiqi ile onu Mustafa Molla Abasqulu oglu evez etmisdir Lakin rayon rehberliyi yeniden Mehemmed Imis oglunu kolxoz sedri vezifesine qaytarmaga cehd gosterir Secki iclasi kecirilerken rayon numayendesi kolxoz uzvlerinin ciddi muqavimetine rast gelir Bu hadise 1938 ci ilin qis aylarinda bas vermisdir Sozunden donmeyen rayon numayendesi o zaman bele bir fikir ortaya atir Kolxoz sedri ne biz deyen ne de siz deyen sexs olmayacaq Ozunuze ucuncu bir sexsi kolxoz sedri secmeyi meslehet gorurem Bu zaman coxlugun raziligi ile kendin ilk komsomolcularindan olan ve oz diribasligi ile secilen Elekber Mehemmed oglu kolxoz sedri secilir ve 4 ile yaxin daha dogrusu haqq dunyasina kocenedek bu vezifede calisir Elekber Mehemmed oglu haqqinda neql edirler ki Boyuk Veten muharibesi baslayan zaman genc kolxoz sedri de herbi seferberliye alinir Cagiris vereqesini alib evine gelen Elekber Mehemmed oglu hemin gun soyunub yatagina girerken uzunu goylere tutaraq deyir Ya Allahim eger men sabah yola duseceyim o uzaq yerlerde olub qalacagamsa od alovun icinden sag salamat geri qayitmayacagamsa ele bu gece canimi al Meni o qerib yerlerde oldurme Deyilene gore hemin gece sag salamat yuxuya geden Elekber Mehemmed oglu bir daha yuxusundan ayrilmir haqq dunyasina kocur Bir muddet ise hemin vezifede yerine Emrah Zulfuqar oglu isleyir Muharibeden sonraki illerde Mustafa Molla Abasqulu oglu tekrar kolxoz sedri vezifesine secilir Lakin bu defe onun bexti getirmir Kendde bas veren ogurluq hadisesi ile bagli gozaltina alinir Daha dogrusu Sovet muellimine ser atdigina gore hebs edilir 40 ci illerin sonunda Qazanzemi kendlerini ehate eden Kalinin adina kolxoz Cullu kendinde teskil edilmis Jdanov adina kolxoz Dagtumas kendinde fealiyyet gosteren Vorosilov adina kolxoz Qaragac Sofulu Celebiler kendinde teskil olunmus Qara Ilyasov adina kolxoz teskil edilmis M C Bagirov adina kolxoz legv edilerek onlarin bazasinda merkezi malikanesi kendinde yerlesen irilesdirilmis Cdanov adina kolxoz yaradilir Cdanov adina kolxozun da omru uzun olmur 1963 cu ilde Cdanov adina kolxoz iki yere bolunur Sovet hokumetinin ehli kef rehberi N S Xurusovun irilesdirilmis kolxoz demokratiyasi da ozunu dogrultmur Yeniden kolxoz bolgusu aparilarken merkezi malikanesi Cullu kendinde yerlesen ve Qazanzemi Soyudlu Xanagabulagi kendlerinin de daxil oldugu ikinci bir teserrufat Xanlar adina kolxoz teskil edilir 1971 ci ilde Dagtumas kend sovetinin inzibati erazisinde dovlet teserrufati yaradilir Jdanov adina Dagtumas uzumculuk savxozu teskil edilerken Xanlar adina kolxoz da legv edilerek erazisi hemin sovxozun terkibine daxil edilir 1980 ci illerin sonunda yenidenqurmanin getirdiyi abi hava ile elaqedar olaraq sovxozlarin legv edilmesi xirda teserrufatlara bolunmesi prosesi baslayir Jdanov adina uzumculuk sovxozunun da bazasinda uc kolxoz yaradilir Bunlardan biri de boyuk Azerbaycan sairi Memmed Huseyn Sehriyarin adini dasiyan kolxoz olur Bele ki merkezi malikanesi yeni qesebede berqerar olan Dagmasanli kendinde yerlesen ve Qazanzemi Soyudlu Xanagabulagi kendlerini birlesdiren Sehriyar adina kolxoz tesis edilir Cografiyasi ve iqlimiKend rayon merkezinden 55 km qerbde Qarabag silsilesinin Araza sallanan efsanevi Geyen duzunde eteyi sonuc tapan en hundur zirvesi deniz seviyyesinden yuksekliyi 1900 m olan Tumas Ata daginin arxa hissesinde onu Ziyaret ve Topagac zirvelerinden ayiran Mardarix deresinin quzey cevirmesinde daha dogrusu gunever uzunde yerlesir EhalisiEhalisinin sayi 01 01 2008 ci ilin statistik melumatina gore 462 neferdir IqtisadiyyatiKend ehalisinin esas mesguliyyetini heyvandarliq taxilciliq bagciliq uzumculuk bostan terevezcilik ve ariciliq teskil edib Istinadlar Azerbaycan Respublikasinin Baki Gence ve Sumqayit seherlerinin Abseron Agdas Agsu Agcabedi Balaken Berde Beyleqan Vartasen Quba Qutqasen Daskesen Imisli Yevlax Kelbecer Kurdemir Gedebey Goranboy Lacin Lerik Lenkeran Mirbesir Puskin Saatli Fuzuli Cebrayil ve Samxor rayonlarinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti Susa rayonunun inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari 2022 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 24 Bu kendler de isgaldan azad edildi Prezident elan etdi qafqazinfo az az 28 oktyabr 2020 2020 10 29 tarixinde Istifade tarixi 28 oktyabr 2020 Qazanzemi Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti II cild Baki Serq Qerb 2007 304 ISBN 978 9952 34 156 0 Hemcinin bax Cebrayil rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin